برازجان

برازجان

شهر برازجان در هفتاد كيلومتري شمال شرقي شهر بوشهر و در طول جغرافيايي 51 درجه و 13 دقيقه طول شرقي و 29 درجه و 16 دقيقه عرض شمالي مي باشد و بلندي آن از سطحدريا65 متر است. نشستگاه اين شهر در ميان جلگه اي گسترده و هموار با خاكي بسيارارزشمند است و پايه پيدايش و ساخت آن پيش از همه زمين هاي حاصلخيز و سپس راه هاييكه ازاين جا مي گذشته اند، بوده است. سادگي و آساني دسترسي و رسيدن به آن زمان هايدور و درازي است كه از اين شهر يك كانون خريد و فروش و بازاري پويا و پررونق برايبسياري از شهرها و روستاهاي استان پديد آورده است. همچنين زمين هاي هموار و گياهخيز و بسيار بارده با سفره هاي آب زيرزميني فراوان نيز از آن يك قطب مهم كشاورزي دراستان ساخته است.
در سمت شمال برازجان روستاي دهقايد با تپه ماهورهاي زيبا و پراز نشانه هاي باستاني و تاريخي است، در سمت جنوب آن روستاي بنداروز با كشتزارها وباغ هاي سرسبز چشم انداز بسيار زيبايي دارد. در فصول بارندگي و زمستان ها اين سمتشهر بسيار ديدني و دل انگيز مي شود و همه روزه كسان و خانواده هاي بسياري را به سويخود مي كشاند. در سمت مشرق نيز كوه بلند و باشكوه گيسكان با قله هاي سر به آسمانكشيده و پرشمارش همچون سپري برازجان را در برگرفته است. اين كوه جداي از تماشاگاههاي طبيعي بي شمار، داراي بناها و نشانه هاي باستاني و تاريخي بسياري نيز مي باشد وبرخي از بخش ها و جاهاي آن يادگار و يادآور رخدادهاي تاريخي و به يادماندنيگوناگوني است. در سمت مغرب برازجان باغ هاي شاداب و پرخرما و كشتزارهاي سرسبزفراوان و پرشمار چهره و سيمايي كشاورزي و زنده و بسيار زيبا به اين شهر داده اند. باغ ها و كشتزارهايي كه روز به روز از شمار آن ها كاسته و زمين هاي بسيار ارزشمند وكم مانند آن ها براي هميشه زير ساختمان ها و كوچه و خيابان هاي شهر پنهان مي شوند. در ميان اين باغ ها و كشتزارها نشانه هاي به جا مانده از كاخ زيبا و باشكوه كوروش وتل هاي بزرگ باستاني رازهايي از گذشته ي درخشان و باشكوه اين ديار را بازگو ميكنند. كمي آن سوتر جاده ي شيراز بوشهر و شهرك صنعتي و سپس دشت هاي گسترده و پهناوريكه بدون ناهمواري تا درياي پارس كشيده شده اند به چشم مي آيد.
برازجان از ديدساختار و شهري داراي دو بخش است، بافت كهن و بافت تازه.
بافت كهن جداي از تك وتوك ساختمان هايي كه پس از زمين زدن خانه هاي كهنه و سالخورده به جاي آن ها ساختهشده اند، ساختمان هايي فرسوده با كوچه هاي تنگ و پرپيچ و خمي است كه چهره و سيماييروستايي دارد. اما با دانستن اين كه هنوز كمتر از پنجاه سال از پيشينه ي برنامهريزي شهري در ايران مي گذرد، بنابراين در بخش هاي كهنه ي شهري كه ديرينگي برخي ازكوچه ها و خانه هاي آن از يك و نيم سده بيشتر است نبايد به دنبال يافتن اصولشهرسازي باشيم. بخش هاي كهنه و ديرين شهر برازجان اينهايند: قلعه، چرخاب، بكركي،غني آهنگري، تل جوري، سنگار و احشام. تنها ساختمان ارزشمند و پايدار و تاريخي بافتكهنه شهر، ساختمان سرشناس(دژ) است. اين ساختمان زيبا و استوار در آغاز براي كاربردكاروانسرا ساخته شده بود اما در دوره هاي گوناگون كاربردهاي بسياري چون پايگاهنيروهاي ژاندارمري، شهرباني و زندان داشته و يادگار و يادآور رخدادها و پيشامدهايتلخ و شيرين بسياري مي باشد.
برپايه ي كتاب (تاريخ و جغرافياي برازجان ـعليمراد فراشبندي) در زمان محمدرضاشاه در اين ساختمان دگرگوني هايي پديد آمد و بناگرديد كه از آن براي زندان مخالفين سياسي حكومت استفاده شود. پس از آن مبارزين وانقلابيون سرشناسي همچون زنده يادان مهندس بازرگان و سحابي در آن به بند كشيدهشدند. ساختمان دژ از نگاه سبك ساخت و پايداري در گونه ي خود در ايران كمتر ماننديدارد و اكنون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از آن براي دفتر خود در برازجان وبرپايي نمايشگاه و موزه بهره مي برد.
تنها بازار شهر كه ديرزماني از ساخت آن ميگذرد و ساليان دراز كانون خريد و فروش مردم دشتستان و برخي از شهرستان هاي ديگربوده و هست، با اين كه بسيار پير و فرسوده گشته اما كماكان با همان ريخت و سر و رويگذشته كارخود را انجام مي دهد. اين بازار راستايي شمالي ـ جنوبي دارد و درازاي آننزديك به 200 متر است بازار ميوه و سبزي كه (دره) ناميده مي شود و راستايي شرقي ـغربي دارد از ميان آن مي گذرد و اين بازار را دو بخش مي كند. بازار ميوه و سبزي ازاين روي (دره) ناميده مي شود كه از آغاز در كناره و در دو سمت رودخانه اي خشك كه ازاين جا مي گذشته است پديد آمده بود. بازار كهنه تر برازجان كه بنيانگذار آن زندهياد "سالم خان" از نيكوكاران نام آور بوده است با مسجد و حمامش كه سبك و شيوه ي آنبرگرفته از بازار وكيل شيراز اما در اندازه اي بسيار كوچك تر و ساده تر بوده است،از سهل انگاري مردم و برخي از مسوولين گذشته و به بهانه هاي واهي نزديك به همگي آناز ميان رفته و جز اندك نشانه اي و يادي از آن برجاي نمانده است. سالم خان پس ازساخت اين بازار، صنعتگران گوناگوني همچون آهنگر، زرگر و درودگر را از شهرهاي كازرونو شيراز و جاه هاي ديگر به برازجان آورد و با دادن كارگاه و زمين براي ساخت خانه بهآنان، ماندگاري آن ها در برازجان و رفاه و آسايش مردم شهر را فراهم نمود.
محمدعلي خان سديد السلطنه كيابي كه يك سده پيش (1328هـ ق) از شهر برازجان ديدن نموده درسفرنامه ي خود به نام (سرزمين شمالي خليج فارس و درياي عمان ـ ص 86 ) دربارهبرازجان مي نويسد: «... از احمدي به برازجان آيند پنج فرسنگ است، راه صاف و در اينمنزل كاروانسرايي است رفيع البناء كه ابوالحسن خان مشيرالملك بنا كرده و مشروب آبچاه است و گوارا. جمعيت اين قصبه هزار خانوار شود. سه كاراوانسرا و حمامي دارد و درداخل قصبه آذوقه فراوان است». لوريمر جان گوردن از كاركنان بلند پايه كنسول گريانگليس كه بر روي روستاها و شهرهاي كناره ي خليج فارس كاوش هاي بسياري در راهپيشبرد برنامه هاي استعماري دولت بريتانيا انجام داده است در كتاب خود به نام (راهنماي خليج فارس ـ ترجمه ي سيد حسن نبوي) كه كار نوشتن آن در 1914 ميلادي پايانيافته، پيرامون شهر برازجان مي نويسد: «برازجان بر دشت دشتستان با ارتفاع 250 پا ازسطح دريا واقع شده. نخلستان هاي بسيار گسترده سمت مغرب آن را فرا گرفته. خانه هايمعمولي مردم نامرغوبند اما منازل زيبا با بناي سنگي وجود دارد. ديوارهايي با روزنههايي كه به منظور تيراندازي ساخته اند زير شهر مسلط است و صلاحيت دارد كه قلعه شهرباشد. هنگامي كه مسوولين رده بالاي ايراني گذرشان به برازجان افتد از آن براي اقامتاستفاده مي كنند. آب برازجان از چاه هاي بلند به دست مي آيد. آبش خوب و چاه هاآبدار است. سطح فرهنگ مردم كمي نسبت به آن چه در مناطق ساحلي بوشهر معمولا مشاهدهمي شود بالاتر است. بازار برازجان داراي 170 دكان است. برازجان وابسته است به كشتعلوفه و محصولات كشاورزي و به بازرگاني كه از اين جا مي گذرد و به شيراز مي رود. برازجان حدود 300 قاطر دارد كه در راه شيراز به كار مي گيرند. پيش از اين بيش از 500 قاطر داشته اما به سبب پيش آمد قحطي سال 1904 ـ 1903 ميلادي خيلي از آن هافروخته شد. برازجان محصولاتش را به بوشهر مي فرستد بخصوص گندم، جو، باقلا، خربزه،تنباكو، كتيرا، پشم، هيزم، زغال و گچ. واردات به عكس از بوشهر به برازجان فرستادهمي شود. مهمترين آن ها پارچه هاي رنگين، برنج، قهوه، شكر، چاي، ترياك و ادويه غذايياست. پول رايج طبعا پول ايران و آن (قِران) نقره اي است».
بافت تازه ي شهر برازجان از بافت كهنه ي آن بسيار گسترده تر است و رشدو گسترش شهر نيز بيشتر در سمت مشرق آن انجام گرفته و مي گيرد. بافت تازه ي شهر گرچهپير و فرسوده نيست و زمان زيادي از ساخت آن نمي گذرد اما بسياري از جاهاي آن چهرهاي چندان زيبا هم ندارد و بخش هايي از آن مانند جواني است كه دچار بيماري پيريزودرس گرديده است. اين كمبودها و كاستي و نارسايي ها شايد از رشد و گسترش تند وشتابانه شهر، پايبند نبودن بسياري از شهروندان به شيوه ها و دستورها و راهكارهايخانه سازي و شهرسازي، بها ندادن به زيبا سازي به ويژه نماي ساختمان ها، بكاربردنمواد و مصالح ناهمگون با طبيعت و محيط منطقه، نارسايي و كمبود كنترل و ديدبانيبرساخت و سازها، كمبود بودجه و كارشناس و ابزارهاي مورد نياز در انجام كارها،پرداخت نكردن به هنگام و به اندازه ي عوارض و ماليات ها و مانند آن ها باشد. از بخشهاي تازه ساخت شهري مي توان به شهرك هاي فتح، فرهنگيان، شهيد اسدي، رزمندگان،آزادگان، امام، بيست و هشت هكتاري و محله هاي نيمه تازه فردوسي، آيت، آبرساني،سازماني، و... اشاره نمود. زيباترين و برخوردارترين محله هاي شهر در سمت جنوب شرقيآن هستند. همه روزه از صبح گاه تا چاشت گاه و از پسين گاه تا نزديكي هاي شب شماربسياري از شهروندان برازجاني و از مردم شهرها و روستاهاي پيرامون، براي انجامكارهاي گوناگون به سمت بافت كهن اين شهر سرازير مي شوند و در اين زمان ها ميدانشهرداري پيشين و خيابان هايي كه به آن ها مي پيوندند، بازار و خيابان هاي پيرامونآن از پررفت و آمدترين و پرسر و صداترين بخش هاي برازجان هستند و پس از اين ساعاتدوباره آرامش به اين بخش ها برمي گردد. پررفت و آمد ترين خيابان هاي برازجان با نامهايي كه مردم به آن ها داده اند اين ها هستند: خيابان بيمارستان، خيابان شريعتي (نجاران)، خيابان سازماني، خيابان فردوسي، خيابان علي آباد، خيابان حسين آباد،خيابان بازار، خيابان منبع خيابان بهداشت و بولوار پاسداران (ورودي از سمت بوشهر وگناوه).
جمعيت: در سال هاي 36 ـ1335 شمسي بر اساس سرشماري رسمي كه انجام گرديدشمار شهروندان 10236 سر بوده است اما مردم، اين سرشماري را نپذيرفته و باور داشتهاند كه شمار شهروندان بيش از 16000 نفر است (تاريخ و جغرافياي برازجان ـ عيلمرادفراشبندي) براساس كتاب (شناسنامه شهرهاي استان بوشهر ـ استانداري بوشهر) برازجان درسال هاي1365،1355،1345و1375 داراي 20357، 32564، 67061 و79859 نفرجمعيت بوده است. بالاترين درصد رشد در اين سال ها 1/7 درصد از سال 55 تا 65 و كمترين آن 8/1 درصد ازسال 65 تا 75 بوده است. پيش بيني سازمان مديريت و برنامه ريزي براي جمعيت برازجاندر سال 1380 نزديك به 000/90 نفر بوده است. (جمعيت كنوني هيچ كدام از شهرها در اينمقاله نوشته نمي شود).

وجه تسميه و سابقه تاريخي:

برازجان شكل عربي شده يبرازگان است كه واژه و نامي پارسي و بسيار كهن است. با نگاه به اين و برپايه ونشانه هاي پرشمار و فراوان به جامانده از دوران گذشته و كهن چون دوره هاي ايلامي،هخامنشي، ساساني و غيره در نزديكي و پيرامون شهر برازجان همچون آثار تل مر، تل پهن،تل خندق، تنب گرو، كاخ چرخاب و بسياري از نشانه هايي كه سال ها پيش در زير ساختمانها و كوچه و خيابان هاي شهر ناپديد گرديده اند و همچنين زمين هاي هموار و بسيارگياه خيز و بارده با سفره هاي آب زيرزميني فراوان و رودخانه اي كه تا گذشته اي نهچندان دور از نزديكي اين شهر مي گذشته است كه از روزگاران بسيار دور انگيزه هاييبزرگ براي گردآمدن مردم و پيدايش و بنيانگذاري و ساخت آبادي وشهر در اين جا بودهاست، برازجان بايد داراي ديرينگي و پيشينه اي بسيار دور و دراز باشد. اما با همه ياين ها در كتاب ها و نوشته هاي كهن كمتر يا هيچ اشاره اي به نام اين شهر نگرديدهاست. شايد در گذشته اين شهر نام ديگري داشته و واژه ي برازگان با توجه به معنايگسترده ي آن براي ناميدن و اشاره به منطقه اي گسترده چون دشتستان كنوني يا دشتستانگذشته و بزرگ به كار مي رفته، شايد مورخين و سفرنامه نويس ها نام و جاي اين شهر رادرست يادداشت نكرده اند، شايد در آن زمان ها برازگان شهري كوچك بوده كه در كنار شهربزرگ و بسيار پرآوازه ي تا اوكه(بعدها توز/توج) آن چنان به چشم نمي آمده و بسياريشايد هاي ديگر شهر برازجان گويا در دوره ها و زمان هاي گوناگون در يك پهنه و گسترهبارها از نقطه اي به نقطه ي ديگر جا به جا شده است اما براساس گفته ي برخي ازسالمندان و آگاهان نزديك به سال 1175 هـ ق برازجان كنوني به دست ملك منصورخان نام وبنيان گذاري شده و هسته آغازين محله كهن قلعه بوده است.در مورد نام گذاري برازگانسخن هاي بسياري گفته و شده و ايده ها و باورهاي بسياري هست. برخي برازگان را بهمعني شهر و جاي زندگي مردم دلير و رزمنده دانسته اند.«بُراز» شكل كهن واژه ي گرازاست كه با پسوند «گان» معني ماندگاه و جاي زندگي گراز مي دهد. به باور اين دسته،گراز در ايران باستان نماد و سمبل دليري و زورمندي و نزد مردم جانوري مقدس بوده استو از اين روي براي ناميدن اين شهر بكار رفته است. گروهي براين باورند كه نام اينشهر در آغاز گرازدان بوده كه كم كم به بُرازگان گراييده شده است. اين گروه چنين ميپندارند كه در گذشته اين جا ماندگاه و جاي گردآمدن و زندگي گله هاي بسيار گراز بودهاست. دسته اي ديگر چنين گمان كرده اند كه نام اين شهر در گذشته و آغاز گدازه گان بهمعناي ديار و سرزميني گرم وسوزان بوده است كه با گذشت زمان به برازگان گرايش پيداكرده است. برخي هم براين باورند كه نام اين شهر برازه گان به معني جاي آتش ها بودهو از ديد آن ها در گذشته آتشكده هاي بسياري كه با سوخت نفت طبيعي كار مي كرده انداين جا بوده است. برخي نام آن را برگرفته از برازندگان، گروهي آن را برگرفته ودگرگون شده ي برترازجان دانسته اند و بسياري از اين دست باورها و ايده ها و گمانها. آقاي دكتر سيد جعفر حميدي در كتاب (استان زيباي بوشهر) برازگان را به معني شهرو جايگاه روشن و درخشان دانسته است. مرحوم عليمراد فراشبندي در (تاريخ و جغرافيايبرازجان) آن را به معناي برازندگي و نيكويي و زيبايي دانسته است، آقاي سروش اتابكزاده در(جايگاه دشتستان در سرزمين ايران) احتمال داده كه برازگان برگرفته از پرچم ونشان ويژه جنگجويان اين شهر در دوره هاي باستاني باشد كه تصوير گراز به عنوان سمبلو نماد قدرت و شجاعت بر روي آن بوده است. آقاي حبيب قاسمي در (جغرافياي تاريخيدشتستان) اين نام را برگرفته از نام بُراز بزرگ اين شهر در زمان يورش اسكندر كهجنگويي بسيار دلير و نترس بوده است مي داند، خانم طيبه برازجاني در (سيري در گويشدشتستان) نام اين شهر را به معني برازندگي و آراستگي و نيكويي دانسته است، و... باتوجه به گستردگي معنا و مفهوم واژه ي برازگان شايد بسياري از باورها وديدگاه هايبالا را در برگيرد. اما نام اين شهر كه گويش درست آن «بَرازگان» يعني با فتح (ب) ميباشد داراي معنايي بسيار ساده و زيباست كه برگرفته از چگونگي طبيعي اين منطقه است،جايگزين كردن فتحه ي حرف آغازين واژه ها با ضمه در گويش بومي دشتستان بسيار استمانند مقابل به مُقابل، علاقه به عُلاقه، شراكت به شُراكت، تل به تُل، سواد بهسُواد و بسياري ديگر كه بُرازگان نيز يكي از اين دست واژه هاست. واژه ي (بَراز) و (بَرازه) در پارسي كهن و باستان هم رديف گرما و حرارت و زمين گسترده و هموار و بازو روشن و بي درخت و گرمازا بوده است. بلازه و بلازه كشيدن اكنون نيز در گويش مردمدشتستان به معناي شعله و شعله كشيدن است. تنش بلازه كشي (آتش زبانه كشيد) وقتي كسيزياد گرمش باشد مي گويد: (بَرزلارم راس واوي = آتش از بدنم برخاست) وقتي مي خواهندبگويند سوختم مي گويند(بِرگرفتم) وقتي مي خواهند بگويند آتش روشن كن مي گويند تشيبِركن. براز يا برازه وقتي كه با «گان» كه پسوند جا است بيايد سرزمين گسترده و روشنو گرمازا معني مي دهد. بنابراين برازگان يعني ديار دشت هاي گرم و روشن، سرزمين دشتو آفتاب، دشت هاي تفتيده و سوزان، دشت هاي گسترده و زيبا و روشن و سرانجام برازگانيعني دشتستان و دشتستان يعني برازگان.

شهر كاخ هاي باستاني

شهرستان دشتستان وسيع ترين و پرجمعيت ترين شهرستان استان بوشهر، به مركزيت برازجان، در مدارهاي ۵۱ درجه و ۱۲ دقيقه طول و ۲۹ درجه و ۱۶ دقيقه جغرافيايي قرار دارد. همسايگان آن در شمال گناوه، در غرب بوشهر، در جنوب تنگستان و در شرق استان فارس است. وسعت دشتستان ۶‎/۳۷۱ كيلومتر مربع و جمعيت آن بيش از 31۰‎/۰۰۰ نفر است. اين شهرستان تقريباً در وسط راه هاي ارتباطي شمال به جنوب استان قرار دارد؛ همچنين جاده شيراز - بوشهر از ميان آن مي گذرد. دشتستان داراي ۷ شهر، ۵بخش و ۱۹۲ روستا است. كوهستان گيسكان با دو قله گيسكان (به ارتفاع: ۲۶۰۰) و قله بزپر (به ارتفاع: ۱۴۲۰ متر) در شرق برازجان قرار دارد؛ دو رود دالكي و شاپور سيراب كننده دشتستان پنهاورند. دماي دشتستان بين ۰ تا ۵۰درجه در طول سال متغير است؛ بارش سالانه نيز حدود ۲۵۰ ميليمتر است. نژاد اهالي اكثريت پارس و گويش آنها پارسي آميخته با لري است. برازجان، مركز دشتستان، دومين شهر بزرگ استان بيش از ۱۵۵‎/۰۰۰نفر جمعيت و ۱۵۳۸ هكتار وسعت دارد كه در نزديكي كوهستان گيسكان واقع شده است.

پيشينه تاريخي: برازجان داراي پيشينه تاريخي بسيار كهن است كه مي توان آن را به سه دوره تقسيم كرد. در دوره اول از عيلاميان تا ظهور اسلام، در قلب خود شهر باستاني توزوتا اوكه را داشته است كه پارچه بسيار معروف توزي و آثار تاريخي بسياري كه از اين دوره طلايي به جا مانده حاكي از همين نكته است. دوره دوم از ظهور اسلام تا آغاز صفويه است كه دشتستان موقتاً در تاريخ فراموش مي شود. دوره سوم از آغاز صفويه تاكنون را شامل مي شود. در اين دوره خوانيني خوشنام و ميهن پرست همچون ملك منصورخان، شهيد سالم خان، شهيد ميرزامحمدخان غضنفرالسلطنه برازجاني و... بر برازجان در دوره اي متلاطم حكمراني مي كنند؛ سالم خان كمر همت به آباداني برازجان مي بندد و غضنفرالسلطنه برازجاني به ياري رئيسعلي دلواري و جنگ با انگليسي هاي متجاوز برمي خيزد و پس از رشادت هاي بسيار و به خاك ماليدن پوزه انگليسي ها در جنگ لرده، به عنوان آخرين نفر از سرداران وطن پرست متحد در برابر متجاوزان، به دست يك خائن به شهادت مي رسد.

جاذبه هاي تاريخي: در برازجان با توجه به تاريخ كهن و پربار آن، آثار تاريخي مهمي وجود دارد ازجمله: ۱- كاخ زمستاني كوروش هخامنشي: در جنوب غربي برازجان، با قدمتي حدود ۲۵۰۰ سال كه تلاش براي يافتن بقاياي آن ادامه دارد. ۲- گوردختر: در روستاي پشت پر، بخش ارم، مشابه مقبره كوروش، متشكل از ۲۴ قطعه سنگ؛ متعلق به مادر يا دختر كوروش هخامنشي. ۳- كاخ بردك سياه: در ۱۲ كيلومتري شمال غرب برازجان، روستاي درودگاه؛ مربوط به داريوش هخامنشي كه تلاش براي يافتن بقاياي آن ادامه دارد. ۴- كوشك اردشير: در مجاورت گوردختر؛ مربوط به عهد اردشير ساساني، ساخته شده با سنگ و ساروج. ۵- كاروانسراي مشيرالملك: در قلب برازجان، مربوط به اوايل قاجاريه، ساخته شده از سنگ با نماي بسيار زيبا و منحصر به فرد. اين بنا در زمان پهلوي زندان بوده (از زندانيان معروف: آيت الله طالقاني، مهندس بازرگان، آیت الله هاشمی رفسنجانی بهرمانی و...) و اكنون در حال بازسازي است. همچنين كوه قلعه (در ارتفاعات شرق برازجان)، پل مشيرالملك (۲۴ كيلومتري شمال برازجان)، كاروانسراي دالكي، چهل خانه سعد آباد، قصر دختر و گوري گاه در تنگ ارم، قلعه سبز در شبانكاره، سد سبا در روستاي كان سرخ وحدتيه (مربوط به هخامنشيان)، قلعه غضنفر السلطنه در كوه قلعه، بازار قديمي و سرپوشيده برازجان ازجمله آثار تاريخي دشتستان هستند.

جاذبه هاي طبيعي: گيسكان، كوهستان سر به فلك كشيده و استوار چون مردم دشتستان، در شرق برازجان قرار دارد. رود شاپور (با ۲۳۰ كيلومتر طول) و دالكي (با ۲۱۵ كيلومتر طول و رود فصلي معروف آرد و در برازجان، از رودهاي معروف شهرستان هستند. از درختان معروف اين سرزمين نخل، گز، كوير و كنار (سدر) را مي توان برشمرد. از حيوانات بومي هم مي توان به گراز، بزكوهي، مارمولك و گوسفند و از پرندگان هم به كلاغ زاغي (قلاسوزوك)، فنچ تاجدار، فنچ مجنون، تيهو، چغول و سينه سرخ اشاره كرد. مهمترين جاذبه هاي طبيعي دشتستان عبارتند از: نخلستانهاي سرسبز، شاهزاده ابراهيم(ع) در ۱۸ كيلومتري جنوب شرقي برازجان و ارتفاعات اطراف آن، كوهستان گيسكان (دشت نرگسي و بام بلند)، آبشار فارياب در پشتكوه، چشمه زيرراه در ۱۵ كيلومتري برازجان (روستاي زيرراه)، چشمه آب گوگردي در دالكي، پارك جنگلي سركره در ۸ كيلومتري جنوب برازجان، امامزاده شاه پسرمرد در بوشكان، سد انحرافي سرقنات، سد رئيسعلي دلواري (شبانكاره).

كشاورزي: برازجان قطب كشاورزي استان است و كشاورزي آن قدمتي 7000 ساله دارد. مجموع اراضي مزروعي اين شهرستان ۲۴۰‎/۰۰۰ هكتار است. مهمترين محصول كشاورزي آن خرما است كه از بيش از 10‎/0۰۰‎/۰۰۰ اصله نخل به دست مي آيد. مهمترين انواع نخل در اين منطقه كبكاب، خاصه، قصب و شيخالي هستند. بيشترين كلزا، كاهو، تنباكو و گندم استان در دشتستان به دست مي آيد.

سوغات: مهمترين سوغاتي برازجان عبارت است از: خرما، رطب، خارك، حصير و ساير محصولات بافته شده با برگ نخل، ظروف سفالي، قالي، قاليچه، گبه، گليم، نمد، گيوه، عبا، ملحفه، قبا، ارده (شيره كنجد)، قليه ماهي و ميگو، انواع حلوا، گرده و مشتك و انواع ديگر نان محلي، لورك و ماست و ساير لبنيات محلي، خاك شير (درمان درد معده)، زيره (دفع باد شكم)، بنگو، گل گاوزبان و شنبليله.

صنعت: شهرك صنعتي بزرگ برازجان و شهرك صنعتي خوشاب دو شهرك صنعتي دشتستان هستند. از مهمترين كارخانه هاي آن مي توان به سيمان دشتستان، گچ، دو كارخانه آرد، موادغذايي، دستمال كاغذي مبارک و وسايل بهداشتي، ايزوگام، لوله پلي اتيلن و صنايع مرتبط با نخيلات اشاره كرد.

شخصيت هاي مهم فرهنگي:

شهيد صادق گنجي (رايزن فرهنگي ايران در پاكستان)، سيد ابراهيم و محمد رضا مساوات، آيت الله مجاهد برازجاني، آيت الله مهدوي سعدآبادي، حاجي خان صمصام الملك، محمد جعفر واجد برازجاني و اسماعيل مرتضوي برازجاني،منوچهر آتشی (شاعر برگزیده ایران و انتخاب شده به عنوان چهره های ماندگار)و...

نگاهی به آثار دیدنی و زیارتی شهرستان دشتستان

شهرستان دشتستان در شمال شرقی استان بوشهر قرار دارد و حدود یک سوم مساحت استان را در برمی‌گیرد و بیش از دویست و چهل هزار نفر جمعیت دارد. این شهرستان از پنج بخش مرکزی، سعدآباد، شبانکاره، ارم و بوشکان تشکیل شده است. سابقه‌ی سکونت در این شهرستان بسیار طولانی است و با توجه به آثار تاریخی به دست آمده در دوره‌های مختلف می‌توان به طور یقین گفت که این شهرستان از اولین نقاطی است که پس از عقب‌ نشینی خلیج فارس آباد شده است. با توجه به زمین‌های حاصلخیز و وجود چند رودخانه‌ی دائمی در شهرستان باعث شده که در زمستان و اوائل بهار یکی از زیباترین شهرستان‌های ایران زمین باشد و مهمان‌های بی‌شماری را به طرف خود دعوت نماید. مهم‌ترین محصول کشاورزی این شهرستان خرما است که علاوه بر استفاده در داخل کشور به خارج از کشور هم صادر می‌شود. علاوه بر خرما محصولات دیگری از جمله: پرتقال، لیمو ترش، نارنج، سیب، نارنگی، بادمجان، کدو، گوجه‌فرنگی، کنجد و… در این شهرستان تولید می‌شود. قرار گرفتن این شهرستان در مسیر راه‌های اصلی بر اهمیت آن افزوده است. بهار "دشتستان" بسیار زیبا و دیدنی‌ست به خصوص سالی که بارندگی خوب باشد. گندمزارهای زیبا و گل‌های سرسبز و رنگارنگ و خوش‌بو به استان طراوت و شادابی می‌بخشند و کسی که اولین بار به این شهرستان سفر می‌نماید به یاد سرزمین‌های شمال ایران می‌افتد که همیشه سر سبز و خرم است.
شهرستان دشتستان دارای مردمانی مهمان نواز، شجاع و با تقوا است که این خصوصیات آن‌ها زبان زد خاص و عام است. همان‌طور که ذکر شد این شهرستان دارای آثار تاریخی متعددی است که به تعدادی از این آثار اشاره می‌شود:
گور دختر
این اثر مهم و دیدنی در روستای "پشت پر" از توابع بخش ارم قرار دارد و با توجه به نام آن و نظر باستان‌شناسان، آرمگاه دختر کورش هخامنشی است که در دشت پشت پر به خاک سپرده شده است. بنای آن کاملاً سنگی است و از چند تکه سنگ حجاری شده ساخته شده است. این اثر تقریبا شبیه به آرامگاه کورش در استان فارس است و با همان زیبایی ساخته شده است.
کاخ کورش هخامنشی برازجان
ته ستون‌های کاخ کورش درجنوب غربی شهر برازجان و در پانصدمتری ابتدای جاده‌ی برازجان – بوشهر قرار دارد. این کاخ در سال 529 قبل از میلاد مسیح به دستور کورش سر سلسله‌ی هخامنشیان در نزدیکی شهر برازجان ساخته شده است ولی براثر مرگ کورش کار آن نا تمام مانده است. ته‌ستون‌های این کاخ در سال 1380 هجری شمسی توسط استاد علی اکبر سرفراز باستان‌شناس معروف ایران حفاری شد. این ته ستون‌های کاملاً سنگی از دو نوع سنگ زرد و سیاه با حجاری بسیار زیبا ساخته شده است.
کاروان‌سرای مشیرالملک برازجان
این بنای زیبا در دوره قاجاریه به فرمان مشیرالملک شیرازی ساخته شده است و دارای چهار برج دیده‌بانی است و از دو طبقه ساخته شده است. معماری بنا بسیار زیبا و دیدنی است و یکی از کاروان سرا‌های زیبا و بی‌نظیر است و به علت قرار گرفتن شهر برازجان در مسیر راه‌های اصلی این بنا، در کنار این شهر تاریخی ساخته شده است.
پل مشیر
این پل زیبا و دیدنی در شمال شهر دالکی قرار دارد و در نوع خود بی‌نظیر است. ساخت آن دوره‌ی ساسانیان صورت گرفته. گرچه قبلاً تاریخ ساخت آن را دوره‌ی قاجاریه می‌دانستند ولی در بازدید جدید دکتر "سرفراز" از این بنا معلوم شده که این بنای مهم مربوط به زمان ساسانیان است. این بنا در سمت چپ جاده‌ی برازجان به شیراز قرار دارد.
کوشک اردشیر
این بنا در کنار روستای پشت پر از توابع بخش ارم قرار دارد و مربوط به اردشیر ساسانی است و تا "گور دختر" فاصله‌ی چندانی ندارد و از بنا‌های زیبا و دیدنی شهرستان دشتستان محسوب می‌شود.
آثار در شهر صفاره
این آثار در شمال روستای دهقاید از توابع بخش مرکزی شهرستان قرار دارد که قسمتی از آن در سال گذشته توسط باستان‌شناسان حفاری شد که نوع معماری این بنا‌ها در نوع خود بی‌نظیر هستند. شهر صفاره در کنار رودخانه قرار داشته و در دوران اسلام شهری آباد بوده است.
تل مر
این تل عظیم در جنوب غربی برازجان و در شرق کاخ زمستانی کورش قرار دارد و از این تل بلند برای دیده‌بانی استفاده می‌نموده‌اند.
آرمگاه شیخ منصور خزاعی
این اثر در جنوب روستای زیارت از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتستان قرار دارد و مربوطه به دوره‌ی اسلامی است. این بنا که در سال‌های اخیر مرمت و بازسازی شده یکی ازبناهای بسیار زیبا است که دیدن آن لازم به نظر می‌رسد.
بقعه آقا میر اهداف
این بقعه مربوط به میرهداف یا پیرهداف است که مردم شهرستان دشتستان اعتقاد خاصی به آن دارند. این بنا مربوط به دوره‌ی اسلامی است و می‌گویند این پیر در حمله مسلمانان به شهر توز کشته شده است. این بقعه در نزدیکی شهر سعدآباد قرار دارد.
قلاسوز
این اثر در 5 کیلومتری شرق شهرشبانکاره قرار دارد و بسیار و دیدنی است.
آثار تاریخی شهر توز
آثار شهر "توز" یا "توج" در نزدیکی روستای زیراه از توابع بخش سعدآباد قرار دارد. این شهر تا قرن پنجم هجری آباد بوده است و پارچه و لباس آن معروف بوده است و هزاران مغازه پارچه فروشی در این شهر قرار داشته است و از پارچه‌ی این شهر برای ساخت لباس پادشاهان استفاده شده که در کتب مختلف تاریخی به آن اشاره شده است. آثار متعددی از جمله : سفال، کوزه، لوله آبی، اشیاء قیمتی و … در این منطقه به دست آمده و آثار متعددی هم در زیر زمینی مدفون است و نیاز به حفاری دارد. کاروان‌سرای دالکی این بنا مربوط به دوره‌ی قاجاریه است که در کنار شهر دالکی ساخته شده است. با توجه به این که جاده‌ی برازجان ‏شیراز از قدیم تا کنون از کنار این شهر تاریخی می‌گذرد این امر باعث ساخت چنین کاروانسرایی در این مکان شده است.
این کاروانسرا بسیار زیبا و دیدنی است گر چه در سال‌های گذشته قسمتی از آن تخریب شده و همت مسئولین جهت مرمت آن بسیار لازم به نظر می‌رسد .
چهل‌خانه
غار چهل خانه در شمال شهر سعدآباد قراردارد و مربوط به دوره‌ی قبل از اسلام است. این غار‌ها به "چهل خانه" معروف شده است و می‌گویند در زمان آبادانی شهر توز که در نزدیکی آن قرار داشته است از این غار‌ها برای انبار و یا ندامتگاه استفاده می‌کرده‌اند.‌
کاخ بردک سیاه
این کاخ زیبا و دیدنی در کنار روستای درودگاه قرار دارد و در سال 1384 حفاری شده است. ستون‌های کاخ که در نوع خود بی‌نظیر هستند شامل دورگه سنگ است که تقریباً معماری آن با کاخ کورش در برازجان شبیه به هم است. این کاخ مربوط به داریوش هخامنشی بوده است ودر حفاری سال گذشته تندیس داریوش و سنگ نوشته‌ای که حکایت از تعلق کاخ به داریوش است، پیدا شد.
شاهزاده ابراهیم (ع)
این بقعه در جنوب شرقی شهر برازجان و در کنار روستای "نی‌نیزک" قرار دارد. شاهزاده ابراهیم (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) است که در نزدیکی روستای نی‌نیزک به شهادت می‌رسد و روی تپه‌ای به نام "له‌له پرچین" در کنار این روستا دفن شده است. این مکان مقدس به علت داشتن طبیعتی زیبا و دیدنی و همچنین کرامت‌های امام‌زاده باعث شده زائران بی‌شمار را به طرف خود دعوت نماید.
منابع طبیعی سرکره
یکی از دیدنی‌ترین مناطق شهرستان دشتستان منابع طبیعی "سر کره" است که در جنوب شهر برازجان قرار دارد و در اواخر زمستان و اوائل بهار یکی از زیباترین و سرسبزترین مناطق شهرستان دشتستان است که مسافران بی‌شماری را به طرف خود دعوت می‌نماید.
دیگر آثار تاریخی و زیارتی شهرستان دشتستان که فقط به نام آن‌ها اشاره می‌شود:
کوه قلعه درشرق برازجان ـ کاخ سنگ سیاه در کنار روستای ضبوط ـ تل پهن در جنوب غربی شهر یرازجان ـ شاهزاده محمد واقع در شهر ارم ـ امامزاده دو قلو در روستای خون ـ قصر دختر در نزدیکی شهر ارم ـ تل باغ شهید نزدیک روستای بنداروز ـ شاهزاده محمد و قبرستان قدیمی دهرود وسطی ـ چشمه‌های آ‌ب‌گرم دالکی ـ دره‌ی فاریاب ـ امامزاده جعفر روستای دهقاید ـ پیر مختک در روستای نظر آقا ـ حمام قدیمی در هروی سفلی ـ شاهزاده نورالله در غرب بنداروز ـ شاهزاده ابوالقاسم در روستای گندم ریز ـ بی بی خاتون در روستای نظر آقا ـ شاه صادق و راه حسنعلی در روستای خوش مکان ـ شاه غیب‌الدین حیدر در روستای درودگاه ـ شاه پیرمرد در بخش بوشکان ـ آغا بابا کوسه در نزدیکی روستای پلنگی ـ شاهزاده ابراهیم در نزدیکی شهر کلمه ـ امام‌زاده محمدباقر در روستای دشتی اسماعیل خانی ـ شاه نورالدین در روستای چاه عرب ـ شاهزاده احمد شهر دالکی ـ شاه حسین روستای چاه‌خانی ـ خلیل خالق در روستای دهرود علیا ـ قلعه شهر شبانکاره ـ قلعه روستای زیراه ـ بازار سرپوشیده شمالی و جنوبی برازجان ـ باغ شیرین روستای طلحه

برازجان

مطالب مشابه :

شهر برازجان از نظر بافت

امنیت در دشتستان (برازجان)

جلسه شورای شهر برازجان رسمیت نیافت!+ گزارش و تصاویر جلسه

سرودهای عروسی: هرچی دارم سی تو دارم تو عزیز خونمی

نام و جمعيت شهرهاي كشور در سرشماري 1355

برازجان

برازجان

برازجان بوشهر