كمر

انسان اشرف مخلوقات است و بهمين سبب هيکل و اسکلت او در عين پيچيدگي، ظرافت خاص و ساختار بسيار دقيقي داشته و هرگونه تغيير غيرطبيعي يا فشار نامناسبي که بر اين ساختار دقيق وارد شود، مشکلات فراواني را به دنبال خواهد داشت.

ستون فقرات و نخاع شوکي که در ميان آن قرار دارد از مهمترين قسمتهاي بدن بوده و در عين حال بدليل شکل خاص بدن انسان و فعاليتهاي وي، در معرض بيشترين فشارها قرار دارند و به همين دليل اکثر افراد در آغاز دهه سوم زندگي از درد و ضايعات مختلف در اين ناحيه شاکي مي باشند. تجربه ثابت کرده است که علت اغلب ضايعات و ناراحتي هاي کمردرد ، عدم رعايت وضعيت هاي صحيح در فعاليتهاي مختلف و همچنين وارد آوردن فشارهاي بيش از حد تحمل مهره ها، در ستون فقرات و همچنين ضعف عضلاني مي باشد، لذا با رعايت بهداشت کار و وضعيتهاي صحيح در فعاليتهاي روزمره و تقويت عضلات ضعيف ستون فقرات از بروز اکثر اين مشکلات پيشگيري خواهد شد.
درمجموعه حاضرکه برايتان درنظرگرفته ايم ودرچند قسمت حضورتان ارائه مي کنيم ، اساس مطلب بر اين اصل استوار است که ساختمان ستون فقرات به زبان ساده توضيح داده شده و سپس نحوه صحيح انجام فعاليتهاي روزانه و ورزشهايي جهت تقويت عضلات مؤثر و در حفظ سلامت ستون فقرات مطرح مي شود.

◄ کمر (THE Back)

براي درک بهتر علل کمردرد، دانستن تشريح و عمل فقرات اهميت بسزايي دارد. ستون فقرات از مهره ها و ديسکهاي بين مهره اي که به صورت يک در ميان قرار گرفته اند تشکيل شده، بنابراين ساختمان آن به گونه اي است که ديسک مي تواند در حين حرکات به جهان مختلف جا به جا شود. (شکل 1)

مهره ها که عناصر استخواني فقرات را تشکيل مي دهند، ساختمان نامنظم و پيچيده اي دارند اما ساختمان ديسکها ساده بوده و شکل آنها گرد مي باشد.(شکل 2)

همانگونه که در شکل شماره 2 مشاهده مي شود تنه مهره ها وزن بدن را تحمل مي کند و بدين ترتيب وزن از بالا به پايين منتقل مي گردد، ضمناً در پشت هر مهره کانالي وجود دارد که محل عبور نخاع شوکي و اعصاب مي باشد، نخاع شوکي بخش مهمي از سيستم ارتباطي بدن بوده و پيامهاي عصبي قسمتهاي مختلف بدن از جمله پيامهاي مربوط به درد و ساير حسها از طريق اين سيستم به مراکز بالا منتقل مي گردند. همچنين انتقال پيامهاي مغز به عضلات بدن توسط اين سيستم صورت مي گيرد. به هر مهره ، 2 نوع زائده استخواني متصل است.
● زوائد محل اتصال عضلاتي در طرفين و پشت مهره ها.
● زوائد مفصلي در بالا و پايين مهره ها که با زوائد مشابه از مهره هاي بالايي و پايين يا مفاصل را مي سازند.
وجود اين مفاصل باعث مي شود که فقرات بتوانند خم شده و بچرخند. در صورت عدم وجود اين مفاصل ، راه رفتن سخت و مشکل مي گردد. (مانند آدم آهني) در بدن 29 مهره وجود دارد که از اين تعداد ، 24 مهره توسط ديسکها از يکديگر جدا مي باشند و 5 مهره باقيمانده به يکديگر جوش خورده قسمت پشتي لگن و استخوان خاجي را پديد مي آورند. مهره اي که توسط ديسکهاي بين مهره اي از يکديگر جدا شده اند (24 مهره) مي توانند حرکت کنند و بنابراين مهره هاي متحرک نام دارند. (شکل 3- الف) مهره هاي متحرک شامل 7 مهره گردني ، 12 مهره سينه اي (که محل اتصال دنده ها هستند) و 5 مهره کمري (بين دنده ها و لگن) مي باشند.

در کمردرد ، 5 مهره پايين فقرات که مهره هاي کمري نام دارند ، گرفتار مي شوند. در شکل(3- ب) محل آخرين ديسک کمري مشخص شده است. همانگونه که در تصوير مشاهده مي شود، اين ديسک اولين ديسکي است که آسيب ديده و بنابراين علل مهمي در کمردردها مي باشد. گرچه در بحث کمردرد ، بيشتر 5 مهره کمري مورد توجه مي باشد اما نبايد اولين مهره لگني (يا خاجي) راکه در حقيقت سطح اتکاي فقرات متحرک است، از نظر دور داشت.

در شکل (4) ناحيه اي از فقرات که بيشترين فشار بر آن وارد مي شود ، نشان داده شده است. در اين تصويرها 4 مهره پايين کمر اولين مهره خاجي از پشت ديده مي شوند و چون در آن قسمتي از کانال برداشته شده ، امتداد نخاع شوکي و شاخه هاي عصبي آن قابل مشاهده بوده و جسم مهره ها و ديسک مهره اي بين آنها را نيز مي توان ديد.

در شکل (5) ارتباط بين مهره و ديسک و همچنين محل عبور عصب در اطراف زوائد استخواني مشاهده مي شود. درحقيقت اين شکل ، منطقه آسيب پذير کمر را نشان داده و در آن محل پارگي ديسک بين آخرين مهره کمري و اولين مهره خاجي مشخص مي باشد که بدين ترتيب موضع کمردرد را مي توان تعيين کرد. فقرات از مهره ها ، ديسکها و اعصاب تشکيل شده است. مهره ها شامل 24 مهره متحرک و 5 مهره ثابت مي باشد. مهره هاي متحرک به نوبه خود به 7 مهره گردني ،12 مهره سينه اي و 5 مهره کمري تقسيم شده اند. 5 مهره غيرمتحرک نيز مهره خاجي يا لگني ناصره مي شوند. قسمتهاي مختلف مهره ها عبارتند از:
     ●   تند مهره که وزن را تحمل مي کند.
     ●   زوائدي که مفاصل را پديد آورده و محل اتصال عضلات مي باشند.
     ●   کانالي که محل عبور نخاع شوکي و اعصاب مي باشد.

◄ کمردرد (THE PROBLEM)

وضعيت بدن انسان (به علت نحوه ايستادن و راه رفتن) با وضعيت ساير موجودات زنده متفاوت مي باشد. او مي کوشد که تعادل خود را در يک سطح اتکاي کوچک حفظ نمايد، يعني انسان «صاف» مي ايستد. وضعيت ايستادن انسان مانند يک بطري وارونه است .(شکل 6)

با اين تفاوت که انسان بايد وزنش را جابه جا کند. اين جابجايي توسط عضلات انجام شده و با انقباض سريع عضلات، موقعيت پاها تنظيم گرديده و از افتادن جلوگيري مي شود. راه رفتن انسان ارادي است. او ابتدا وزنش را به طرف جلو منتقل کرده و آنگاه پاهايش را به جلو مي برد تا وزن را تحمل کند. راه رفتن مهارتي پيچيده است و به همين علت الگوي راه رفتن طبيعي نوزاد انسان، در 3 سالگي پديدار مي شود. در حاليکه اکثر حيوانات در عرض چند هفته اول بعد از تولد مي تواندن به طور طبيعي راه بروند. تنها مشکل ناشي از وضعيت صاف بدن، حفظ تعادل نيست بلکه انسان براي راه رفتن به طور مستقيم از لحاظ فيزيکي نقص هايي دارد. همانگونه که پيش ازاين گفته شد ، اولين استخوان خاجي به اين علت به صورت سطح اتکا عمل مي کند که مهره هاي متحرک بر روي آن قرار مي گيرند اما اين سطح اتکا موازي با سطح زمين قرار نگرفته، بلکه با يک زاويه 40 درجه ( به طور متوسط) به طرف جلو شيب دارد. (شکل 7)

زاويه شيب اين مهره بين 20 تا 70 درجه متغير است. بنابراين افراد براي حفظ وضعيت صحيح فقرات و توزيع مساوي و وزن، بايد در حين راه رفتن بدنشان را کمي به طرف جلو بياورند اما انسان بدين شکل عمل نمي کند. وي از ابتدا کودکي به دلايل مختلف تشويق و حتي مجبور به راه رفتن بطور «مستقيم» مي شود. براي راه رفتن به طور مستقيم، فرد بايد فقراتش را به طرف عقب خم کند. در نتيجه نحوه توزيع وزن تغيير يافته و کل بدن وضعيت نامناسبي پيدا مي کند.

در شکل (8) اين تغيير شکل غلط نشان داده شده است. همانگونه که درشکل (8 -الف) مشاهده مي شود خم شدن به طرف جلو و خميدگي زانوها موجب از بين رفتن انحناي طبيعي فقرات مي گردد. (مانند دوران تولد) اين انحناي به علت وضعيت صاف در ايستادن ايجاد مي شود. (شکل 8- ب) انحناهاي ناحيه کمري فقرات اهميت ويژه اي دارند که در بخشهاي بعدي بدان خواهيم پرداخت.

شکل (9) فقرات انساني را نشان مي دهد که به طور صاف ايستاده است. همانگونه که مشاهده مي شود فقرات ديگر صاف نبوده و شکل S را پيدا کرده اند.
سئوال بعدي که در اين رابطه با اين تغيير شکل مطرح مي شود اين است که در کمرچه رخ مي دهد که موجب دردمي شود؟
اولين و واضح ترين نتيجه انحناي S مانند فقرات، تغيير نحوه توزيع وزن روي قسمت هاي مختلف آن و ديسک هاي نرم بين مهره ها مي باشد. در صورتي که اين انحناها وجود نداشت باشند ، وزن به طور مساوي از کل سطح هر يک از ديسکها منتقل مي شود اما وجود آنها موجب مي گردد که بيشتر وزن، از طريق لبه هاي پشتي ديسک ها در کمر و گردن و بندهاي جلويي ديسکها در سرتاسر ناحيه سينه اي منتقل شود.
با نگاه مجدد به شکل (5) نتيجه اين جابجايي وزن مشخص مي شود. از آنجايي که مهره هاي تحتاني فشار بيشتري راتحمل مي کنند، بنابراين بيشتر در معرض ضايعه قرار دارند. در صورت وارد شدن فشار اضافي بر آخرين مهره کمري، چون مهره هاي سخت و استخواني مي باشند اين فشار به ديسک نرم زيرين منتقل شده و موجب پارگي آن مي گردد. همانگونه که مشاهده مي شود ماده داخلي ديسکها از طريق محل پارگي خارج شده و عصب را تحت فشار قرارمي دهد.

در پارگي ديسک 2 نکته قابل توجه وجود دارد:

● آنکه پارگي ديسک خاصيت تحمل فشار آن را از بين مي برد، در نتيجه موقعيت مهره بالايي تغيير کرده و در تماس با مهره پاييني خود قرار مي گيرد.
● اين تغيير باعث دررفتگي تدريجي مفاصل و تنگ شدن سوراخ هايي که اعصاب از آن عبور مي کنند ، مي شود. بدين ترتيب ممکن است هنگامي که فرد ايستاده ، عصب به طور دائمي تحت فشار قرار گيرد.

از آنجايي که تماس زوائد خارجي مهره هاي چهارم و پنجم کمري موجب ايجاد يک مفصل کاذب تحمل کننده وزن مي گردد ، مي تواند به نوبه خود باعث کمردرد شود. ديسک بعدي که تحت فشار ايجاد شده ممکن است صدمه ببيند چهارمين ديسک کمري است البته پارگي اين ديسک به ندرت ديده مي شود و در صورت پارگي، تماس زوائد خاري مهره ها باعث جلوگيري از دررفتگي مفصل شده و در نتيجه قطر سوراخ محل عبور عصب به ميزاني باقي مي ماند که عصب تحت فشار قرار نمي گيرد.
در نتيجه مشکل اصلي کمردرد در اکثر موارد وجود اين تغييرات مي باشد. انسان هنگام سعي کردن براي آنکه صاف بايستد، به شدت فقراتش را تغيير شکل داده و اين موجب مي شود که وزن بدن بر بعدهاي پشتي ديسک هاي بين مهره اي در کمر و گردن وارد مي شود. درد و ديسک چهارم و پنجم کمري که در اکثر کمردردها دچار ضايعه مي شوند فشار بيشتري بر ناحيه پشتي مهره ها وارد شده و اين فشار ازمهره ها به ديسکهاي بين مهره اي منتقل مي شود.
بنابراين پنجمين ديسک کمري (گاهي چهارمين ديسک کمري) پاره گرديده و هسته وارد کانال نخاعي مي شود ، در نتيجه اعصاب نخاعي تحت فشار قرار مي گيرند. علاوه بر ورود ديسک آسيب ديده به کانال عصبي، عصب در سوراخ بين مهره اي تحريک مي شود. اين حالت جز در سطح پنجمين مهره کمري، بندرت رخ مي دهد. در اين موارد خم شدن به عقب، فشار روي عصب را به ميزان زيادي افزايش مي دهد.

منبع: دکتر شجاعی

كمر

مطالب مشابه :

مراقب کمر فرزندتان باشید

نتایج جستجوی"جوشهای زیاد پشت کمر" در گوگل

عکس برداری یا رادیوگرافی ساده مهمترین روش تصویربرداری است

ایمپلنت وجراحی ستون فقرات

لیست کامل بیماری هایی که موجب معافیت پزشکی می شوند

كمر

مشاهده فیلم آموزشی ورزش مناسب کمردرد و دیسک کمر

جوش های صورت-روش های درمان قطعی آن