معرفی شهر بروجرد

بُروجـِرد یکی از شهرهای قدیمی غرب ایران در استان لرستان است. بروجرد را در گویش بروجردی وُوری یرد vūriyerd و در لُری وُروگرد vorūgerd می نامند. شهر بروجرد مرکز شهرستان بروجرد است. این شهر بیش از دویست و سی هزار نفر جمعیت دارد.

بافت معماری قدیم این شهر که آخرین بار در دوران قاجاریه ساماندهی شده بسیار زیبا بوده و نمونه هایی از آن هنوز باقی است. هسته اولیه بروجرد شامل چند کوی و محله بزرگ مانند بروا، صوفیان و دانگه بوده است و بازارها، مسجدها و خانه‌های مجللی در آن وجود داشته است. بروجرد در طول تاریخ همواره محصور به حصاری بزرگ بوده است که اطراف آن نیز خندقی قرار داشته است. آخرین بار قلعه بروجرد به دستور حسام السلطنه قاجار بازسازی شد.

بروجرد

اطلاعات کلی
نام رسمی:	بروجرد
کشور:	ایران
استان:	لرستان
شهرستان:	بروجرد
بخش:	مرکزی
دهستان:	-
نام محلی:	ووری‌یِرد
مردم
جمعیت	۲۲۷٬۵۴۷
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا:	۱۶۴۰متر
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی:	۰۶۶۲
وب‌گاه:	http://boroujerd.info

نام شناسی

سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را بروگرد و ساخته از "بر" + "گرد" دانسته است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند گرد می‌‌ساخته‌اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. عده‌ای نام درست بروجرد را ویروگرد دانسته‌اند که به معنای شهر و ساخته ویرو شاهزاده اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته ها، بروجرد را پیروزگرد دانسته‌اند که آن را به فیروز ساسانی منتسب می‌کند.

یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد [۱].

در کتابهای تاریخی از بروجرد با نامهای گوناگون نام برده شده است مانند بَروجرد، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد. روحبخشان در کتاب "جغرافیای تاریخی بروجرد" بیش از سی مورد از صورتهای مختلف نام این شهر را به تفصیل ذکر نموده است[۲].

امروزه بروجرد با نامهای وُروگرد vorūgerd (لری)، بُروگرد borūgerd(روستایی و نیز در نوشته های پارسی سره)، وُوری یرد vūriyerd (گویش بروجرد) و بروجرد borūjerd (نام رسمی) آن شناخته می‌شود. لقب این شهر در گذشته «دار السرور» بوده است که نشان از طبیعت و محیط دلپذیر و مردم خوش مشرب آن داشته است. در دهه‌های اخیر لقب‌های «شهر سبز»، «زادگاه فرزانگان» و «پاریس کوچولو» نیز از سوی مردم مختلف برای بروجرد به کار گرفته شدهتاریخچه بروجرد

بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنهااز دوران ساسانیان موجود است که بر اساس کتابهای تاریخی، بروجرد یکی از پایگاههای نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده است [۳].

جغرافیا و آب و هوا

نمایی از کوههای زاگرس و دریاچه بوستان فدک

بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می رسد. بیشترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۸ درجه و کم‌ترین آن در زمستان‌ ۱۸ درجه زیر صفر برآورد شده است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود ۵۰۰ میلی‌متر است که بیشتر در فصل بهار انجام می گیرد. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف است که ارتفاع آن در شهر بروجرد گاه تا یک متر و در کوههای منطقه گاه تا سه متر می رسد.

شهر بروجرد بر کوهپایه های زاگرس و در دشت سیلاخور قرار گرفته و از سه جهت شرق، شمال و غرب به کوه ختم می شود. تنها در جهت جنوب و جنوب شرقی است که دشت وسیع سیلاخور قرار گرفته است. این شهر و مناطق پیرامون آن به دلیل قرار گیری بر روی گسله سراسری زاگرس، زلزله خیز هستند. بروجرد در ارتفاع ۱۶۲۰ متری از سطح دریا و در ۰۹/۳۳ درجه شمالی و ۰۸/۴۸ درجه شرقی واقع می‌‌باشد.

بروجرد بر سر راه تهران - خوزستان قرار گرفته و دارای موقعیت ممتاز ارتباطی است. همچنین راه کرمانشاه - اصفهان از بروجرد می‌‌گذرد. بروجرد با اراک ۱۱۰، با اصفهان ۳۵۰ و با تهران ۳۹۰ کیلومتر، همدان ۱۵۰ کیلومتر و با کرمانشاه ۲۸۰ کیلومتر فاصله دارد. بروجرد به خاطر مردم خوش مشرب و طبیعت زیبایش گردشگران زیادی را پذیراست و در گذشته به دار السرور شهرت داشته است. در فاصله نزدیک به 40 کیلومتری بروجرد آخرین بنای قبل از اسلام و امپراتوری ساسانیان بنام قلعه یزدگرد احداث شده است که برقله کوه و از سنگ لاشه وبدون ملات بنا شده ، و از شواهد وظواهر پیداست قله به سرعت بنا شده و محل آماده سازی و تجدید قوا برای نبرد قادسیه در نزدیکی نهاوند که آخرین جنگ پیش از اسلام برای ایرانیان بوده.

جمعیت

شهر بروجرد در سال ۱۳۸۵ جمعیتی برابر با ۲۲۷٬۵۴۷ نفر داشته است. از این میزان، ۱۱۴٫۸۸۴ نفر مرد و بقیه زن بوده اند که تعداد مردان و زنان تقریباً مساوی است. تعداد خانوارهای این شهر در همین سال ۵۹٫۴۳۱ خانواده بوده است [۴].

جمعیت این شهر در سالهای ۱۳۶۵، ۱۳۷۰ و ۱۳۷۵و1386 به ترتیب ۱۸۶، ۲۰۱ و ۲۱۷و356 هزار نفر بوده است [۵]. گویش

نمایی از شهر بروجرد

مردمان ناحیه بروجرد با گویش بروجردی صحبت می کنند که گویشی حد فاصل بین لُری و فارسی معیار است. این گویش با تغییرات اندکی در ملایر و ناحیه سربند استان مرکزی نیز به کار می رود. یهودیان بروجرد دارای گویش مخصوص به خود هستند. گویشها و زبانهای دیگر مانند لری خرم آبادی و لکی نیز در منطقه رواج دارند. برخی روستاهای جنوب شهر بروجرد در منطقه سیلاخور به گویشی صحبت می کنند که به گویش سیلاخوری معروف است. گویشوران ترکی با لهجه محلی در برخی روستاهای شرق بروجرد ساکن هستند. این روستاها عمدتا تابعه استان مرکزی و شهرستان سربند هستند اما به دلیل نزدیکی به بروجرد، دارای مراودات و رفت و آمد بیشتری به شهر بروجرد هستند.

چهره‌های مشهور