بیماری های شغلی دردهای پنهان

بیماری های شغلی دردهای پنهان

در یک تعبیر ساده، عرصه کار، مانند عرصه جنگ است و نبردی است میان انسان و زندگی که صحنه ستیز آن محیط کار و اسلحه آن وسایل کار و سپر آن حفاظت و بهداشت کار است.
سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین المللی کار "ایمنی و بهداشت کار" و "کار سالم را به واقعیت تبدیل کنیم" را شعار خود در این سال ها قرار داده اند، با توجه به اینکه کشور ما در هر دو سازمان عضویت دارد، این شعارها نشان از اهمیت کار و کارگر دارد .
به واقع بیماری های شغلی در اثر تماس نیروی انسانی با عوامل مضر شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی محل کار بوجود می آیند. در کشورهای در حال توسعه بیماری های شغلی از شیوع بالایی برخوردارند که در مواردی باعث خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری می گردند. در این میان بهداشت حرفه ای شاخه ای نسبتاً جدید در عرصه سلامت است که می کوشد با انجام معاینات قبل از استخدام ،معاینات دوره ای و معاینات خاص، از طریق شناسایی و کاهش میزان این مشکلات، در راستای حفظ سلامتی و توانمندی نیروی ماهر و متخصص در محیط های تولیدی
و صنعتی و بهره وری بیشتر و استمرار فعالیت ثمربخش نیروی کار در خدمت صاحبان صنعت و مراکز تولیدی انجام وظیفه کند .امروزه بازارهای جهانی با اتکا به فناوری های روز و بهره گیری از منابع انسانی کارآمد، به سرعت در حال گسترش است. در جهان صنعتی امروز ؛بسیاری از کارگران و کارکنان ناچارند خود را با شرایط نامناسبی که محیط و ابزار مورد استفاده بر آنها تحمیل می کنند منطبق و متناسب سازند و با محدودیت های ایجاد شده به گونه ای کنار آیند.
پس از انقلاب صنعتی؛ صنعت و فناوری رشد چشمگیری یافت. با وجود این بهبود وضع زندگی افزایش سطح تولید و راحت تر شدن کارها که ناشی از پیشرفت علمی و فنی بود، مشکلات و گرفتاری های بسیاری را برای انسان بوجود آورد. پیشرفت روزافزون علم و به تبع آن ماشینی شدن صنعت سبب شده است که انسان در معرض خطرات روز افزون فراوانی قرار گیرد که تاقبل از این هرگز وجود نداشته است، بر همین اساس لازم است که کارفرمایان در صورت لزوم اقدام به بکارگیری مکانیسم های کنترلی برای حذف یا کاهش ریسک های (خطرات) تحمیلی بر کارکنان نمایند .
به اعتقاد کارشناسان عواملی که باعث ایجاد مخاطراتی در محیط کار برای فرد می شوند عبارتند از حریق و آتش سوزی، وضعیت نامناسب بدن حین کار، بلند کردن بارهای سنگین، سر وصدا، کمبود روشنایی، گرد و غبار و دیگر آلاینده های هوای محیط کار.
تقریباً افراد یک سوم زندگی خود را در محیط کارشان به سر می برند و بیماری های شغلی ممکن است در درازمدت برای فرد ایجاد شوند که معمولاً غیر قابل درمان هستند.
پیشگیری از بیماری های شغلی راه های بسیار ساده تری از درمان دارد؛ با توجه به عوامل مخاطره آمیز زیادی که در محیط کار کارکنان وجود دارد لازم است افراد برای حفظ سلامتی توصیه های بهداشتی را در محیط کارشان بکار بندند.
برخی بیماری ها به خصوص سرطان ها در خانواده هایی که سرپرست آنها به طور مثال با آزبست یا برخی عوامل سرطان زای محیط کار سر و کار داشته اند، بیشتر دیده شده است و این در حالی است که بسیاری از کارگران در این شرایط جزو کارگران روزمزد و پیمانی محسوب می شوند که قوانین کار شامل حال آنان نمی شود.
چه بسا نظارتی هم که در کارخانه ها و صنایع انجام می شود، شامل کارخانه ها و صنایع درشت است و این در حالیست که ۸۰ درصد کارگران در کارخانه های کوچک و کمتر از ۵۰ نفری کار می کنند که حتی قانون تامین اجتماعی و معاینات ادواری هم برای این کارگران انجام نمی شود و قانونی بر آنان حکمفرما نیست.
به مناسبت ۱۱ اردیبهشت روز جهانی کارگر و با درک اهمیت این موضوع به ضرورت های توجه به بهداشت حرفه ای کارگران، معاینات کارگری و طب کار پرداخته ایم.
● گام نخست ؛ شناخت بیماری ها و آسیب های شغلی
طبق مطالعات انجام شده تاثیرات اقتصادی بیماری ها و آسیب های ناشی از کار، اثری قابل توجه بر روی میزان موفقیت یک سازمان دارد.
تحقیقات نشان داده اند که حدود ۶۰ تا ۹۰ درصد مراجعات به مراکز خدمات بهداشتی- درمانی، ناشی از استرس های مرتبط با کار بوده که متاسفانه اغلب پنهان مانده اند.
یک فرد در طول ۲۴ ساعت به طور متوسط ۸ ساعت، یعنی حدود ۵۰ درصد از ساعات بیداری خود را تحت تاثیر عوامل روانی محیط کار خود می گذراند و این عوامل بر روی زندگی شخصی و خانوادگی وی نیز تاثیرگذارند.
گرچه آمار فقط در مورد کارگرانی موجود است که شامل پرداخت غرامت شده اند و آمار دقیقی از بیماری های شخصی و شایع اسکلتی و عضلانی که ۶۰ تا ۷۰ درصد جامعه جهانی کارگران با آن درگیر هستند، وجود ندارد. با وجود این بیماری های اسکلتی و عضلانی ناشی از کار در ایران شدیدتر است، چون شرایط کاری در ایران سخت تر است و متاسفانه تمام تجهیزات پرخطر آسیب زننده به سلامت نیروی کار در این حوزه نیز از کشورهای صنعتی و توسعه یافته به کشورهایی مانند ایران صادر می شود.
دکتر رامین مهرداد، متخصص طب کار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره معتقد است بیماری های شغلی موجود در ایران سال هاست که در بسیاری از کشورهای پیشرفته ریشه کن شده اند و محیط های کاری آنها عاری از این بیماری هاست اما در ایران در بسیاری از موارد، افراد اطلاعات خوبی راجع به این بیماری ها ندارند.
او در تعریف بیماری های شغلی نیز به تعبیری ساده و آسان می گوید: بیماری شغلی بیماری است که در اثر کار به وجود آمده یا تشدید شود یا کار نقشی در به وجود آمدن آن داشته باشد. بعضی از بیماری ها مانند سیلیکوز بسیار شغلی هستند، اما بیماری های دیگر مانند کمردرد با شیوع بسیار بالا در کشور داریم که تشخیص شغلی بودن آنها بسیار دشوار است. به عنوان مثال انواع استرس ها در کشور وجود دارد و تشخیص اینکه فردی که در اثر استرس دچار یک بیماری روحی، روانی یا قلبی می شود، چقدر از آن به دلیل شغلش بوده، دشوار است.
با این حال یکی از متخصصان طب کار بر این عقیده است که برقراری یک سیستم سلامت شغلی در یک سازمان، طی معاینات بدو استخدام، یک متخصص طب کار با شناختی که از ماهیت کار و توانایی ها و ظرفیت های مورد تقاضای کار دارد، می تواند کار مناسب فرد را پیشنهاد داده و در ضمن اعمال ملاحظات لازم با توجه به میزان سلامت و محدودیت های فردی، آن فرد را برای آن کار آموزش داده و کارآیی فرد در شغل مورد نظر را به حداکثر برساند.
کارشناسان بهداشت حرفه ای و شغلی بر این باورند که شاخص های سلامت می تواند با افزایش ظرفیت های فیزیکی مانند قدرت و استقامت و همین طور ظرفیت های ذهنی همانند عملکرد شناختی و توانایی علت یابی، باعث افزایش کارآیی فرد شوند.
تقریباً تمامی مطالعاتی که رشد اقتصادی را با توجه به بهبود سلامت جامعه کاری بررسی کرده اند، شواهدی مبنی بر تاثیرات مثبت، قابل توجه و قابل اندازه گیری شاخص های سلامتی، بر روی سرعت رشد اقتصادی یافته اند.
در کشورهای صنعتی، کارفرماها برای کاهش استرس سرمایه گذاری های وسیعی می کنند تا از عوارض اقتصادی ناشی از آن بکاهند.
طبق مطالعات انجام گرفته، بیشترین بازگشت به سرمایه با کاهش استرس، کنترل دخانیات در محیط کار و بهبود تغذیه همراه بوده است.
از سوی دیگر تیم سلامت شغلی با استفاده از دانش خود در زمینه غیبت از کار و با بهره گیری از معیارهای سنجشی که در دست دارد، می تواند میزان غیبت از کار را در سازمان سنجیده و علل و مقادیر غیرطبیعی و خارج از استاندارد غیبت از کار را درون سازمان تشخیص دهد و در جهت کاهش میزان غیبت مرتبط با بیماری ها و ناهنجاری های داخل سازمانی تلاش کند.
همچنین با رعایت اصول علمی می توان شیفت های کاری را طوری تنظیم کرد که متناسب با افراد و محدودیت های فیزیکی و روانی آنها و فرهنگ آن جامعه باشد و به این ترتیب بهره وری و تولید را افزایش داد.
▪ در حاشیه ؛ این ماشین آلات خطرساز...
کارشناسان می گویند بیشتر ماشین آلات و تجهیزاتی که در صنایع و سازمان های اداری در ایران مورد استفاده قرار می گیرند، برای اندازه ها و ابعاد بدن ایرانیان طراحی و ساخته نشده اند، بنابراین طبیعی است که کار با آنها نیازمند صرف انرژی و وقت بیشتر، و راحتی و بازدهی کمتر است.
در این میان علم ارگونومی، علم ایجاد تناسب بین کار و انسان است. با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار از قبیل ایجاد تناسب در نور، صدا، دما، تجهیزات و ابزارآلات برای انجام کار، بسیاری از شرکت های معروف در دنیا توانسته اند تولید خود را چند برابر افزایش دهند.
یک متخصص طب کار معتقد است: دلیل حذف بیماری های شغلی در کشورهای پیشرفته وجود متخصصان آموزش دیده طب کار است و رعایت استانداردهای محیط کار و وضع قوانین مربوط به آن و همچنین وجود نظارت بر محیط های کاری باعث شده است که آنها در بسیاری از موارد بیماری های شغلی نداشته باشند.
● گام دوم ؛ معاینات کارگری و توجه به بهداشت حرفه ای
تعیین استعداد بدنی و قابلیت شخص برای شغل مورد نظر، حفظ صنعت و سرمایه و سلامت کارگران ماهر و متخصص، تشخیص زودرس بیماری ها و درمان آن، کشف بیماری های مسری و جلوگیری از انتشار آنها، آشنا شدن به روحیات و اطلاعات بهداشتی کارگران، تعیین بیماری ها و نواقص قبلی متقاضی و ثبت در پرونده پزشکی، اقدام به موقع جهت درمان به منظور پیشگیری از بروز مشکلات بعدی و جلوگیری از پیشرفت بیماری، جلوگیری از تعهدات اضافی برای صاحبان صنایع و کارفرمایان، کمک به کارگران جهت استفاده از برنامه های حمایت تامین اجتماعی همچون مقرری ازکارافتادگی یا غرامت نقص عضو یا بازنشستگی زودرس از مهم ترین اهداف معاینات کارگری است.
برخی راه های دستیابی به اهداف بهداشت حرفه ای بر مبنای آن است که کارگر قبل از استخدام معاینه شده تا متناسب با توانایی ها و وضعیت جسمی و سلامتی او به کار گمارده شود. شرایط کار و آزارهای ناشی از آن بررسی و در صورت مخاطره آمیز بودن رفع یا کنترل شود. همچنین علل غیبت از کار بررسی و با رعایت اصول بهداشتی از تکرار آنها جلوگیری شود. بر همین اساس آموزش های لازم جهت استفاده صحیح از وسایل حفاظت فردی به شاغلان نیز ارائه می شود.
در هر حال کارشناسان و متخصصان حوزه بیماری های شغلی هدف بهداشت حرفه ای را حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی کارگران همه مشاغل و دستیابی به حداکثر سلامتی در محیط کار می دانند.
● گام آخر؛ طب کار رشته ای مهجور ...
طب کار شاخه ای تخصصی از طب است که به بررسی روابط موجود بین سلامت کارگر، توانایی انجام کار، شرایط کارها و محیط فیزیکی، شیمیایی و اجتماعی محیط کار می پردازد .
براساس کامل ترین تعریف به عمل آمده از سوی کالج سلطنتی پزشکان و جراحان کانادا، طب کار عبارت از رشته ای از طب است که با ادغام جنبه های بالینی و اجرایی و با در نظر داشتن محیط شغلی افراد و گروه ها به نیازهای مربوط به سلامت ایشان می پردازد و شامل فعالیت هایی از جمله شناسایی، ارزیابی، درمان، کنترل و پیگیری درمان و پیشـگیری از بیماری ها و صـدمات مـرتبط با کار می باشد. این رشته از جنبه تنوع اعمال و نحوه آموزش و اعطای صلاحیت به متخصصان مربوطه با بسیاری از تخصص های دیگر رشته پزشکی متفاوت است .
پزشکان فعال در این رشته می آموزند که اشتغال در محیط های کاری می تواند اثرات مطلوب یا سوء بر روی سلامت کارگر یا سایر افراد داشته باشد. همچنین می آموزند که می توان نحوه و شرایط انجام کار را به گونه ای تغییر داد تا سلامت کارگر حفظ شود و با در نظر گرفتن توانایی ها و محدودیت های کارگر در هنگام جایگزینی شغلی، سطح سلامتی را در محیط کاری ارتقا بخشید.
راه های مختلفی برای ارائه خدمات فوق الذکر وجود دارد که یکی از مهم ترین آنها برقراری کلینیک های تخصصی، جهت ارائه متمرکز خدمات سلامت شغلی به شاغلان تحت پوشش است.
در علم طب کار فقط فرد کارگر مورد نظر نیست، بلکه اعضای خانواده او نیز باید تحت پوشش درمانی قرار گیرند.در هر حال رشته طب کار اولین بار در سال ۱۳۷۴ با ۳ نفر در دانشگاه علوم پزشکی تهران راه اندازی شد اگرچه هرساله تعداد دستیاران افزایش پیدا کرده است که بعضی از این فارغ التحصیلان جذب سازمان هایی مانند شرکت نفت یا وزارت نفت یا وزارتخانه هایی مانند وزارت کار شده اند، اما اکثر این فارغ التحصیلان به دلیل ابهام در تعریف ردیف شغلی سرگردان هستند. در حال حاضر قوانین نیز حمایت خود را از پزشکان طب کار دریغ می کند، به همین دلیل پزشکان طب کار در کشور حتی اگر در کارخانه ای مشغول کار شوند، دچار تضاد شغلی هستند.
پزشک طب کار از سویی خواستار حمایت از کارگر است و از سویی دیگر حقوق خود را از کارفرما می گیرد و این تضاد موجب می شود که هم کارگر و هم کارفرما نسبت به حقوق خود ناآگاه بماند.
دکتر سوسن صالح پور، متخصص طب کار و بیماری های شغلی درباره حیطه فعالیت طب کار می گوید حیطه فعالیت طب کار بسیار وسیع بوده و ماحصل آن سلامت نیروی کار و افزایش بهره وری و در نتیجه افزایش تولید است و در همین راستا متخصصان علم طب کار، پس از طی کردن ۷ سال دوره پزشکی عمومی، با گذراندن آزمون دستیاری، مشابه سایر رشته های تخصص پزشکی وارد دوره دستیاری شده و سه سال کامل با انواع مشاغل و پروسه های کاری و عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، روانی و ارگونومی در محیط های کاری و بیماری های ناشی از آنها، پیشگیری و درمان آن بیماری ها و نیز مباحثی چون آمار و اپیدمیولوژی، آموزش بهداشت و... به صورت تئوری و عملی آشنا می شوند.
با این حال او به صراحت می گوید متاسفانه مقوله طب کار در ایران بسیار مهجور افتاده و با محدود کردن آن به معاینات کارگری، به این رشته تخصصی پزشکی بسیار کم لطفی شده است.

سایت آفتاب

بیماری های شغلی دردهای پنهان

مطالب مشابه :

ساوه،آشتيان،خمين،تفرش،شازند،خرم آباد،درود،ازنا،ملاير،قم،نهاوند،همدان،كرج،اليگودرز،

قفل شدن زانو نشانه چیست ؟

بیماری های شغلی دردهای پنهان