"سناریوهای تغییرات قیمت نفت "

برنامه ريزي برپايه سناريو چيست ؟

برنامه ريزي بر پايه سناريو روشي منظم و منضبط است که از آن براي کشف نيروهاي پيشران کليدي در متن تغييرات شتابان ، پيچيدگي هاي فوق العاده و عدم قطعيت هاي متعدد استفاده مي شود.

تاریخچه کاربرد برنامه ریزی بر پایه سناریو

برنامه ریزی بر پایه سناریو بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان روشی برای برنامه ریزی در بخش دفاعی- نظامی مطرح شد. نیروی هوایی آمریکا سعی کرد با استفاده از این روش عملیات های ممکن دشمنان آمریکا را در آینده تصور کرده و بر این اساس استراتژی های جنگی مختلف را طراحی کند. در دهه ۱۹۶۰، هرمان کان که خود در پروژه های آینده نگری نیروی هوایی آمریکا نقش عمده ای ایفاء کرد، روش برنامه ریزی بر پایه سناریو را به عنوان یک روش نوین برنامه ریزی در بخش غیر نظامی معرفی کرد. وی بعدها به یکی از برجسته ترین آینده نگران آمریکا تبدیل شد.

در دهه ۱۹۷۰، آقای پیرواک رئیس گروه برنامه ریزی شرکت نفتی شل ابعاد جدیدی به برنامه ریزی بر پایه سناریو افزود. در آن دوره چندین رویداد که به نظر در شرف وقوع بودند، شناسایی شدند. اولین رویداد بدین صورت بود که ذخایر نفت آمریکا در حال کاهش و نیاز آمریکا به نفت رو به افزایش است. در آن زمان کشورهای عرب و مسلمان عضو اوپک که نسبت به حمایت غرب از اسرائیل در جنگ سال ۱۹۶۷دلخور بودند، قصد داشتند که به نحوی انتقام گرفته و غرب و اسرائیل را تحت فشار قرار دهند. برنامه ریزان شرکت شل با نگاه به این واقعیت ها دریافتند که کشورهای عرب در صدد هستند که به زودی قیمت بالائی برای نفت درخواست کنند. تنها موضوع غیر مشخص و مبهم این بود که چه زمانی آنها دست به این کار خواهند زد. آقای واک و تیم تحت رهبری وی ، دوسناریو، که شامل دسته کاملی از داستانهای مربوط به آینده می شد، به همراه جداول قیمت های احتمالی نفت تهیه کردند اولین سناریو نمایانگر باور عمومی حاکم بر کارکنان شرکت شل بود؛ اینکه قیمت نفت در آینده تغییر چندانی نخواهد کرد. برای تحقق این سناریو برخی "شگفتی ها" همچون کشف ذخایر جدید نفت در کشورهای غیر عرب باید رخ می دادند. دومین سناریو به آینده محتمل نزدیک تر بود؛ اینکه اوپک قیمت نفت را به صورت ناگهانی افزایش خواهد داد. این سناریوها توسط واک و همکاران به مدیران ارشد شرکت شل ارائه شد. با وجود اینکه آنها مفهوم این سناریوها را درک کردند، در رفتار مدیریتی خود هیچ تغییری ایجاد نکردند. سپس واک گامی به جلو برداشت و همه پیامدهای احتمالی افزایش چشمگیر و ناگهانی قیمت نفت را با استفاده از روش برنامه ریزی بر پایه سناریو برای مدیران تشریح کرد. وی هشدار داد که شاید صنعت نفت با کاهش شدید رشد مواجه شده و کشورهای عضو اوپک حوزه های نفتی متعلق به شرکت شل را تصاحب کنند. آنها نیروهای پیشران کلیدی در دنیای کسب و کار آن زمان را تبیین و تدوین کرده و بدین ترتیب روش برنامه ریزی بر پایه سناریو را بیشتر توسعه دادند. این روش به مدیران ارشد شرکت شل برای تفکر درباره تصمیم هایی که می توانستند در برابر بحران بگیرند، کمک شایانی کرد.

در اکتبرسال ۱۹۷۳، بعد از جنگ يوم کيپور و شوک نفتي حاصل از آن، در بين همه شرکت هاي نفتي فقط شرکت شل براي مقابله با بحران و تغيير سريع و متناسب شيوه مديريتي خود آماده بود. مديريت اين شرکت در برابر بحران مذکور واکنش سريعي نشان داد و توانست شرکت شل را از رتبه هفتم در بين شرکت هاي نفتي به رتبه دوم از لحاظ اندازه و رتبه اول از لحاظ سوددهي تبديل کند.

عنوان : "سناریو های تغییرات قیمت نفت "

هدف : پیش بینی اثر تغییرات قیمت نفت

بیان موضوع :

اقتصاد جهان (کشورهای صادر کننده و وارد کننده ) تاثیر پذیری غیر قابل انکاری از تغییرات قیمت نفت دارند که به طور کلی در دو سناریو می تواند بررسی گردد :

1- افزایش ناگهانی قیمت نفت به هر دلیل ممکن است اتفاق افتد.

2- کاهش و یا بدون تغییر ماندن قیمت نفت .

که با توجه به گستردگی بحث و تفاوت اثر آنها در اقتصاد شرکتها ،کشور ها و ... در این نوشته بصورت خلاصه سناریو اول (افزایش ناگهانی قیمت نفت ) بیان می گردد و بدیهی است که سناریو دوم نیز شرایط معکوسی نسبت به این وضعیت را در پی خواهد داشت .

عوامل موثر بر معاملات نفتی ( عرضه و تقاضا ، قیمت ...) :

1- عوامل سیاسی اجتماعی

2-عوامل اقتصادی(رشد اقتصادی)

3-آب و هوا

4- بازار فرآورده ها و پالایش

5- حمل و نقل نفت خام

6- ذخیره سازی نفت خام و فرآورده ها

7- تصمیمات OPEC

8- اکتشاف ذخایر جدید نفتی

9- بازار عرضه و تقاضای آمریکا

10 - تکنولوژی انرژیهای جایگزین نفت خام ( کاهش تقاضا)

تاریخچه قیمت نفت خام :

قیمت‌های جهانی نفت‌خام از سال 2004 میلادی در سطوح نسبتا بالائی قرارداشته است. متوسط قیمت جهانی نفت که در سال 2003 حدود 28.8 دلار بود از سال 2004 در مسیر افزایشی قرار گرفت و در سال 2008 به بیش از 97 دلار رسید در سال‌های 2009 و 2010 قدری کاهش داشت و با آغاز نا آرامی‌های بهار از سال 2011 عربی به بیش از 110 دلار در بشکه رسید. این دوران طولانی بالا بودن نسبی سطوح قیمت‌های جهانی نفت را می‌توان با شوک‌ قیمتی 1973 مقایسه کرد. در جریان شوک قیمتی 1973، قیمت جهانی نفت از متوسط 3.3 دلار در آن سال به بیش از 11.5 دلار در سال 1974 افزایش یافت و این افزایش آن تا سال‌ها ادامه یافت. (شکل زیر )

بررسی اثر تغییرات قیمت نفت در گذشته :

به منظور تدوین سناریو اثر تغییرات قیمت نفت در نظر داشتن شرایط مشابه در گذشته و مقایسه آن با شرایط حال و آینده می تواند با شبیه سازی آن به نتایج دقیق تری برای تدوین یک سناریو دست یافت لذا در ادامه ابتدا به بررسی شرایط گذشته تغییرات پرداخته خواهد شد :

در نتیجه بالا رفتن قیمت در دهه 1970 از یک سو برنامه‌ریزی برای ارتقاء بهره‌وری انرژی در کشورهای صنعتی بود که موجب کاهش تقاضای آنها برای همه حامل‌های انرژی و از جمله نفت‌خام شد و از سوی دیگر موجب اقتصادی شدن و افزایش عرضه انرژی‌های رقیب و خصوصا افزایش عرضه نفت‌خام در مناطق غیراوپک بود که موجب کاهش شدید در تقاضای جهانی برای نفت اوپک گردید. بسیاری از میادین نفتی در مناطق مختلف جهان تا قبل از دهه 1970 اکتشاف شده‌ بودند که هزینه تولیدشان قابل رقابت با ذخائر غنی و ارزان اوپک نبود ولذا در قیمت 2 تا 3 دلاری نفت اقتصادی نبودند، اما با چند برابر شدن قیمت نفت، سرمایه‌گزاری بر روی این میادین رونق گرفت و عرضه نفت‌خام در جهان افزایش یافت.

در سال‌های اخیر نیز مشابه این اتفاق افتاده است، افزایش قیمـت‌های جهانی نفت از یک سو تقاضا را کاهش داده‌است و از سوی دیگر موجب سرمایه‌گزاری‌های جدیدی بر روی انرژی‌های رقیب و خصوصا گازطبیعی گردیده است و از همه مهمتر موجب اقتصادی شدن بهره‌برداری از ذخائر هیدروکربن‌های غیر مرسوم گردیده‌است. تولید نفت و گاز از ذخائر غیرمرسوم نفت‌وگاز در امریکا در سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است. بعلاوه اینکه در دهه 1970 گازطبیعی در سبد انرژی جهان جایگاه امروز را نیافته بود و پتانسیل جایگزینی‌اش با نفت‌خام نیز کمتر بود و یکپارچگی و انعطاف در شبکه انرژی و در میان کل حامل‌های انرژی نیز مانند امروز نبود.

بنابراین با مقایسه افزایش چند برابری قیمت جهانی نفت در دهه اخیر با دهه 1970 می‌توان آثار و تبعات و نتایج آن را نیز تا حدودی شبیه‌سازی کرد:

آثار و تبعات افزایش قیمت نفت در جریان شوک اول نفتی بر تقاضای نفت اوپک ، در اواخر آن دهه و درسال‌های 1979 و 1980 ظهور و بروز یافت و اتفاقا این سال‌ها با انقلاب ایران و کاهش شدید در صادرات و عرضه نفت‌خام ایران مواجه بود که تا حدودی اثرات کاهش تقاضا برای نفت اوپک را خنثی کرد اما کاهش تقاضا بسیار بیشتر از این بود. اوپک در واکنش به این کاهش تقاضای جهانی برای نفت خود، که سال به سال نیز بیشتر می‌شد از سال 1981 تا 1986 سیاست کاهش عرضه و تنظیم عرضه خود با تقاضای جهانی به منظور حفظ قیمت را پیش‌گرفت، در این میان عربستان‌سعودی بیش از دیگر اعضاء اوپک تولید خود را کاهش می‌داد و به تولیدکننده شناور بازار برای کنترل و تنظیم بازار تبدیل شد. ادامه این روند موجب شکل گیری یک ظرفیت خالی یا مازادتولید فزاینده در سطح اوپک و خصوصا در عربستان‌سعودی شد که همین ظرفیت مازاد، امکان سقوط قیمت جهانی نفت در سال 1986 و وقوع شوک سوم نفتی یا اولین شوک کاهشی قیمت نفت را فراهم کرد. در این سال عربستان‌سعودی بصورت ناگهانی اعلام کرد که سیاست دفاع از قیمت را کنار می‌گذارد و برای بدست آوردن سهم بازار عرضه نفتش را افزایش و قیمت نفت را کاهش می‌دهد، که البته اگر چنان ظرفیتی را در اختیار نداشت طبعا امکان طرح چنین رویکردی را هم نداشت.

در شرایط کنونی نیز همان‌گونه که اشاره شد تقاضای روبه کاهش انرژی و تولید روبه افزایش انرژی‌های غیرفسیلی و نفت‌ و گاز غیرمرسوم وضعیت مشابهی را پدید آورده است. شانس اوپک این بوده است که بدنبال وقوع سونامی در فوکوشیمای ژاپن در ماه مارس 2011 و فاجعه نیروگاه اتمی دای‌ایچی در آنجا، بسیاری از نیروگاه‌های هسته‌ای ژاپن از مدار خارج شدند، تقاضای نفت و گاز برای تولید برق در این کشور افزایش یافت و بسیاری از پروژه‌های اتمی در دیگر کشورهای جهان با فشار طرفدارن محیط زیست، متوقف شد و این قدری از کاهش تقاضا برای نفت اوپک را جبران نمود. اگر جهان صنعتی راه‌حل و جایگزینی برای این مسئله پیدا کند دشواری اوپک بیشتر خواهدشد. علاوه‌براین بر طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی در بین سال‌های 2011 تا 2035 حدود 68 درصد از رشد سالانه در تقاضای جهانی انرژی در میان کشورهای غیرصنعتی تنها به کشورهای چین و هند و خاورمیانه تعلق خواهد داشت، قیمت انرژی در همه این کشورها یارانه‌ای بوده و شاخص شدت انرژی این‌کشورها نامطلوب است و اگر تحت فشارهای زیست‌محیطی بین‌المللی یا محدودیت‌های اقتصادی داخلی، یارانه‌های انرژی در این کشورها کاهش یابد، ممکن است این رشد تقاضا محدودتر گردد.

بررسی شرایط حال صنعت جهانی نفت :

در هرحال در شرایط حاضر تقاضا برای نفت اوپک نسبت به دهه 70، روبه کاهش و ظرفیت مازاد اوپک در حال افزایش است. براساس گزارش آژانس خصوصا با توجه به روند افزایشی تولید نفت عراق، اوپک بین سالهای 2014 تا 2018 حدود 7 میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید خواهد داشت. این ظرفیت مازاد اوپک شامل ظرفیت تولید ایران و لیبی نیز می‌شود. بر اساس آخرین گزارش ماهانه اوپک میزان تولید نفت ایران در ماه اگوست گذشته 2.638 میلیون بشکه و تولید لیبی 529 هزار بشکه در روز بوده است. ایران به دلیل شرایط تحریم حدود یک و نیم میلیون بشکه و لیبی به دلیل بحران داخلی حدود یک میلیون بشکه از ظرفیت خود را تولید نکرده است. با افزایش تولید گاز در جهان تولید میعانات گازی که نوعی نفت‌خام سبک تلقی می‌شود نیز درحال افزایش است. با حل مشکلات ایران ولیبی مشکل اوپک بیشتر ظهور و بروز خواهد یافت و به عبارتی در شرایط کنونی مسائل سیاسی و ژئوپلتیکی تعدل بازار را بر روی قیمت‌های فعلی حفظ کرده است. باید دید که آیا عربستان باردیگر حاضر است که مانند دهه هشتاد به تولیدکننده شناور تبدیل شود و برای حفظ قیمت نفت تولید خود را کاهش دهد یا شوک منفی قیمتی دیگری در راه خواهد بود.

البته باید توجه داشت که تفاوت‌هائی هم میان شرایط امروز صنعت جهانی نفت با شرایط دهه هشتاد وجود دارد:

الف- در اوایل دهه 80 بازارهای کاغذی یا آتی‌های نفت‌خام تازه در حال شکل‌گیری بود و سفته‌بازی در معاملات نفت به اندازه امروز گسترش نیافته بود. این بازارها به نوبه خود در تشدید نوسانات قیمت نفت بسیار موثر هستند.

ب- در اوایل دهه هشتاد میزان ذخیره‌سازی نفت و فرآورده‌های نفتی چه بصورت ذخائر استراتژیک در کشورهای صنعتی و اقتصادهای درحال ظهور و چه بصورت ذخائر تجاری، مانند امروز نبود و تجربه امروز در مورد نحوه سامان دهی و بهره‌برداری از آن نیز وجود نداشت.

ج- در دهه 80 واکنش عرضه نفت‌خام به قیمت کمتر بود چراکه بعد از اینکه کشورهای غیر اوپک بر روی میادین نفتی پرهزینه‌تر خود (از نظر هزینه ثابت)، سرمایه‌گزاری کردند می‌توانستند تا مرز رسیدن قیمت نفت به هزینه‌های عملیاتی‌شان (که چندان قابل توجه نیست) تولید نفت خود را ادامه دهند. اما ساختار هزینه تولید در نفت‌خام‌های غیرمرسوم با نفت‌خام‌های مرسوم متفاوت است و هزینه عملیاتی در بهره‌برداری از این نوع نفت‌خام بسیار بیشتر است ولذا ممکن است واکنش عرضه نهائی نفت به کاهش قیمت‌ها بیشتر از گذشته باشد و به عبارتی با کاهش قیمت نفت، عرضه نفت‌خام در مناطق غیراوپک بیشتر از دهه 80 کاهش یابد. به عبارت دیگر تداوم تولید و رشد تولید از منابع غیر‌مرسوم (لایه‌های فشرده)، نفت‌خام مستلزم باقی‌ماندن قیمت در سطح بالا است.

د- البته کاهش تقاضا در اثر افزایش قیمت نفت و انرژی خصوصا در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (OECD)، به هیچ وجه در حد دهه 1970 نخواهد بود، قبل از آن دهه مصرف انرژی در آن کشورها بسیار مصرفانه و بی‌ضابطه بود و فاصله زیادی میان شدت انرژی موجود و مطلوب وجود داشت. اما بعد از شوک اول نفتی این مسئله تحت کنترل و انضباط درآمد و این کشورها همواره تمام مساعی خود را در جهت بهینه‌سازی مصرف و افزایش راندمان انرژی بکار گرفته‌اند و امروز پتانسیل ارتقاء کارائی انرژی در این کشورها بسیار کمتر است اما سایر مناطق با الگوگیری از این کشورها پتانسیل خوبی برای کاهش مصرف دارند.

بررسی اثر سناریو تغییر قیمت :

با قرارگرفتن بازار نفت در شرایط جدیدی که تشریح شد:

اولا – نقش اوپک حساس‌تر خواهد شد و به تعبیری اوپک وارد دورانی پر رونق‌تر و چالشی‌تر خواهد شد. در دهه اخیر خصوصا با توجه به محدود شدن ظرفیت مازاد تولید در اوپک نقش اوپک در تنظیم بازار جهانی نفت بسیار کم‌رنگ شده بود. با بازگشت رونق نسبی به سازمان اوپک و جلسات آن، دیپلماسی نفتی کشور باید متناسبا خود را برای مواجهه با آن آماده نماید. البته ممکن است عربستان‌سعودی داوطلبانه در شرایط لازم، برای حفظ قیمت اقدام به کاهش تولید نماید و مسئله به اوپک کشیده نشود و در اینصورت ظرفیت‌های مازاد تولید به عربستان منتقل خواهد شد.

ثانیا- رفتار عربستان که با توجه به ذخائر و ظرفیت و توان تولید خود، مهمترین عضو اوپک است، بستگی به عوامل مختلفی خواهد داشت. از یک سو اقتصاد عربستان در سال‌های اخیر به نفت گران عادت کرده است و دولت این کشور برای جلوگیری سرایت تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا به درون مرزهای خود متحمل هزینه‌های سنگین داخلی و خارجی بوده است. و لذا باید بررسی دقیقتـری انجام داد که پس از تحقق گسترش بهره‌برداری از منابع غیرمرسوم نفت و گاز و عمومی شدن و ارزانتر شدن فناوری‌های مربوط به آن و با توجه به تعامل و نقش و تاثیر قیمت نفت در سایر پارامترهای اقتصادی و رقابت‌های تجاری در سطح جهان، چه قیمتی برای نفت‌خام تخمین زده خواهد شد. اما بهر‌حال با وجود ظرفیت مازاد انباشته شده در یک کشور همیشه این پتانسیل وجود خواهد داشت. البته این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که اگر وضعیت کاهش تولید عربستان و ظرفیت مازاد این کشور از حدی فراتر رود دردسر ساز خواهد شد.

ثالثا- با توجه به آنچه گفته شد حتی اگر با سقوط قیمت‌های نفت مواجه نباشیم، دامنه و شدّت نوسانات در قیمت‌های جهانی نفت بیشتر خواهد شد، متناسبا ممکن است ایفای نقش اوپک نیز در این زمینه بیشتر شود و فاصله برگزاری جلسات اوپک کاهش یابد. جهان غرب هم اگر از این نوسانات استقبال نداشته باشد، باید مقررات سخت‌گیرانه‌تری را برای بازارهای آتی و عملیات سفته‌بازی در این بازارها وضع نماید و سازمان اوپک نیز می‌تواند در این مسیر فعال باشد.

رابعا- بنظر میرسد که ادامه روند حاضر بر دیفرانسیل‌ها و یا تفاوت ‌و فاصله قیمتی انواع نفت‌خام‌ها و فرآورده‌های نفتی نیز تاثیرگذار باشد. بعنوان مثال در سال‌های اخیر با افزایش تولید داخلی نفت ایالات‌متحده، صادرات نیجریه که عمدتا نفت سبک بوده است به این کشور کاهش یافته و صادرات نیجریه و غرب افریقا به آسیا و اروپا بیشتر شده است و این می‌تواند موجب کاهش نسبی قیمت نفت‌خام‌های سبک و کاهش دیفرانسیل قیمتی نفت‌خام‌های سبک و سنگین شود. همچنین افزایش تولید میعانات گازی در کنار تولید گازهای غیر‌مرسوم در امریکا افزایش یافته و این میعانات هم در صنایع پتروشیمی جایگزین نفتا هستند و هم در پالایش عمدتا تبدیل به بنزین وگازوئیل می‌شوند، بنابراین تقاضای جهانی برای نفتا نیز کم خواهد شد و فاصله قیمتی بنزین با فرآورده‌های سنگین‌تر کاهش خواهد یافت.

خامسا - با تشدید نوسانات قیمت نفت، تنظیم سیاست‌های پولی و مالی در درون اقتصادهای وابسته به نفت (اعضاء اوپک)، اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. متنوع‌سازی منابع درآمدی ارزی این کشورها اهمیت فزونتری می‌یابد و تعهد و پافشاری بر مکانیزم‌های ذخیره‌ارزی نیز بیشتر می‌شود. این کشورها باید با پیش‌بینی‌ها و برآوردهای دقیق، برنامه‌های کوتاه‌مدت و بودجه‌های سنواتی خود را بر مبنای حداقل دامنه قابل تحقق قیمت نفت تنظیم‌کنند و مازاد را به صندوق‌ذخیره ارزی بسپارند.

سناریو افزایش قیمت نفت :

افزایش قیمت نفت موجب انتقال درآمد از كشورهای وارد كننده به كشورهای صادر كننده از طریق شیفت درمبادله تجاری می‌شود. میزان اثر مستقیم قیمت نفت به سهم هزینه نفت در درآمد ملی كشور به درجه وابستگی به نفت وارداتی و توانایی كاربران نهایی برای كاهش مصرف خود و تعویض سوخت مصرفی از نفت به سایر سوخت‌ها بستگی دارد.عوامل اقتصادی و اثر قیمت‌های بالا بر سایر اشكال انرژی رقیب نیز در این امر تأثیر بسزایی دارد.طبیعتاً هرچه افزایش قیمت نفت و مدت تداوم آن بیشتر باشد، اثرات آن بر اقتصاد كلان بیشتر خواهد بود. برای كشورهایی كه به طور خالص صادركننده نفت هستند، افزایش قیمت نفت از طریق افزودن به درآمدهای صادراتی، موجب افزایش درآمد واقعی ملی می‌شود، اگرچه قسمتی از این درآمدها به دلیل كاهش تقاضا برای صادرات این كشورها (به واسطه ركود اقتصادی در كشورهای طرف تجاری) از دست می‌رود. اثرات تعدیلی ناشی از چسبندگی دستمزد واقعی، قیمت و كل ساختار اقتصادی بر اثرات درآمدی مستقیم علاوه می‌گردد. در كشورهایی كه به طور خالص واردكننده نفت هستند، قیمت‌های بالاتر نفت منجر به تورم شده و هزینه نهادهای اولیه را افزایش، تقاضا برای كالاهای غیرنفتی را كاهش و در نهایت موجب كاهش سرمایه‌گذاری می‌شود. به دلیل چسبندگی در هزینه‌های دولتی، كه خود منجر به افزایش نرخ‌های بهره می‌شود، درآمدهای مالیاتی كاهش و كسری بودجه افزایش می‌یابد. به دلیل مقاومت در مقابل كاهش دستمزدهای واقعی، افزایش قیمت نفت معمولاً منجر به فشار صعودی بر سطوح اسمی دستمزدها می‌شود. فشار دستمزدها همراه با كاهش تقاضا، حداقل در كوتاه مدت، به بیكاری بیشتر منتهی می شود. این اثرات هنگام افزایش ناگهانی و قطعی قیمت نفت بیشتر شده و با اثر قیمت‌های بالا بر اعتماد تجاری و مصرفی تشدید خواهد شد. افزایش قیمت نفت، موازنه تجاری بین كشورها و نرخ ارز را نیز تغییر می‌دهد. كشورهایی كه به طور خالص واردكننده نفت هستند، معمولاً وخامت موازنه پرداخت‌ها را تجربه كرده‌اند كه این امر اثر نزولی بر ارزش پول ملی آنها داشته است. در نتیجه واردات به شدت گران شده و صادرات آنها ارزش كمتری پیدا می‌كند و این امر نیز منجر به افت درآمد واقعی ملی می‌شود. در كشورهای تولیدكننده نفت، در صورت عدم تغییر سیاست‌های پولی دولت و بانك مركزی، به دلیل تمایل به افزایش دارایی‌های خارجی به دلار، تقاضای این كشورها برای دلار افزایش یافته و ارزش دلار افزایش خواهد یافت. در كشورهای واردكننده خالص نفت، واكنش اقتصادی به افزایش قیمت نفت به صورت تركیبی از تورم بالا، بیكاری بالا، كاهش ارزش پول ملی و كاهش تولید واقعی خواهد بود كه كاهش تولید خود در بلندمدت بر كل اقتصاد اثر خواهد گذاشت. دولت با سیاستگذاری‌های خود فقط می‌تواند تا حدی از اثرات نامطلوب فوق‌ بكاهد، اما نمی‌تواند آنها را به طور كل از بین ببرد. البته سیاستگذاری نامناسب می‌تواند این اثرات را تشدید كند. سیاست‌های بیش از حد انقباضی پولی و مالی به منظور جلوگیری از تورم می‌تواند ركورد درآمدی و بیكاری را افزایش دهد. از طرف دیگر، سیاست‌های پولی و مالی انبساطی ممكن است كه كاهش درآمد واقعی ناشی از افزایش قیمت را به تعویق انداخته، فشارهای تورمی را افزایش و اثر افزایش قیمت‌ها در بلندمدت را تشدید كند. در حالی كه مكانیزم عمومی نحوه تأثیر قیمت‌های نفت بر عملكرد اقتصادی كاملاً مشخص است، اما دینامیك دقیق و بزرگی این اثرات، به ویژه در خصوص شیفت در رابطه مبادله، نامعلوم است. برآوردهای كمی در خصوص میزان زیان اقتصاد كلان ناشی از شوك‌های قیمت نفت در گذشته وعواید حاصل از افت قیمت در سال ۱۹۸۶بر اقتصاد كشورهای واردكننده نفت به طور قابل توجهی متفاوت هستند.این امر به دلیل تفاوت در مدل‌های استفاده شده برای آزمون این مسئله است. با این وجود اثرات قابل توجه هستند: رشد اقتصادی در دو سال پس از افزایش قیمت در سال‌های ۱۹۷۴- ۱۹۷۳و۱۹۸۰- ۱۹۷۹در اغلب كشورهای وارد كننده نفت به شدت كاهش یافته است. در حقیقت بیشتر ركودهای عمده اقتصادی در ایالات متحده آمریكا، اروپا و منطقه پاسیفیك از دهه ۱۹۷۰در پی افزایش ناگهانی قیمت نفت خام بوده، اگرچه سایر عوامل نیز بر این امر اثر داشتند. در عین حال، شكوفایی در رشد اقتصادی كشورهای صادركننده نفت به دلیل افزایش قیمت‌های نفت در گذشته همواره كمتر از ضرر رشد اقتصادی در كشورهای واردكننده بوده، به گونه‌ای كه خالص اثرات همیشه منفی است. هرگونه افزایش قیمت نفت حتی مورد سال ۲۰۰۰- ۱۹۹۹، موجب كاهش رشد اقتصادی جهان شده است. دلیل عمده آن، این است كه میل به مصرف در كشورهای متضرری كه به طور خالص وارد كننده نفت هستند بیشتر از میل به مصرف در كشورهای صادر كننده نفت است. تقاضا در كشورهای گروه دوم در واكنش به افزایش قیمت‌ها و عواید صادراتی افزایش تدریجی دارد به طوری كه خالص تقاضای جهانی در كوتاه مدت كاهش می‌یابد.

جمع بندي و نتيجه گيري

سناریو ها با شبیه سازی شرایط مشابه در تاریخچه گذشته آنها می توانند واقعی تر پیش بینی گردند و شناخت وضعیت کاهش و یا افزایش قیمت نفت در آینده بسیار در تعریف سناریوها متفاوت برای بهبود اقتصاد کشورهای صادر کننده و یا وارد کننده نفت حائز اهمیت خواهد بود.پیش بینی وضعیت عرضه و تقاضای نفت خام و پیش بینی قیمت آن با توجه به همین منطق منجربه تعریف سناریوهای متفاوتی خواهد شد که برای کشورهای صادر کننده در برنامه ریزی حرکت به سوی توسعه میادین نفتی و از آن سو حرکت به سمت انرژی های جایگزین و توسعه اقتصاد غیر نفتی برای کشورهای وارد کننده و سرعت بخشیدن هریک بنا به موقعیتهای تعریف شده در پروژه های مربوطه بسیار در اقتصاد آنها حیاتی خواهد بود و چراغ راه آینده خواهد شد .

برنامه ريزي بر پايه سناريو روشي براي کمک به رهبران و مديران هنگام تفکر درباره آينده، و يا بهتر بگوئيم آينده هاي مختلف، مي باشد. به کمک برنامه ريزي برپايه سناريو عدم قطعيت هاي بحراني، يعني رويداد هايي که شايد در آينده باعث دگرگوني و تحول اساسي دولت، سازمان و کسب و کار شوند ، در کانون توجه رهبران و مديران قرار مي گيرد. اين روش براي شناخت و درک محدوديت هاي ادراکي رهبران و مديران هنگام شناخت محيط پيراموني، تفکر درباره آينده هاي بديل و نهايتا تصميم گيري استراتژيک مفيد واقع مي شود.

نمودار پیش بینی قیمت نفت

منابع:

Storyboarding for design: an overview of the process

، Dan Gruen، Lotus research

- نوشته سيد غلامحسين حسنتاش در یکشنبه چهاردهم مهر 1392

i] Scenario is outline of a natural or expected of events

[ii] Fahey, P. 6

[iii] Ringland, P. 8

iv] Porter, Michael; Competitive Advantage; New York: The Free Press, 1985, P. 37.

"سناریوهای تغییرات قیمت نفت "

مطالب مشابه :

تغییر نرخ ارز در 30 سال گذشته

علل تغییرات قیمت طلا

"سناریوهای تغییرات قیمت نفت "

آنهایی که دلار خریدند چقدر سود کردند؟

کاهش‌ قیمت «دلار» ادامه دار می‌شود؟

آیا روند افزایشی ارزش دلار کانادا و قیمت طلا همچنان ادامه خواهد داشت؟

نرخ روز دلار یورو پوند درهم امارات دلار کانادا یوان چین لیره ترکیه ین ژاپن روپیه هند دلار

تاثير تغيير نرخ ارز بر سود شرکت‌هاي دارويي