مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

مدیریت ریسک و ایمنی بیمار - پرستاران هاجر"> حاکمیت بالینی(وبلاگ سلامت) - مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

حاکمیت بالینی(وبلاگ سلامت)

پرستاران هاجر

مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

وَ تَحْسَبُهُمْ اَيْقاضاً و هُمْ رُقُودٌ وَ نُقََلِبُهُمْ ذاتَ الْيمينِ وَ ذاتَ الشِّمالِ

و آنان( اصحاب کهف) را خواب می پنداشتی در حالی که زنده بودند و آنان را پهلو به پهلو می گرداندیم تا بدن هایشان زخمی و خسته نشود سوره كهف آيه 18

آمار حاکی از آن است که درصد غیرقابل اغماضی از بیماران در مواجهه با سیستم‌های نظام سلامت بخصوص بیمارستان‌ها دچار عوارض و صدمات ناشی از ارائه خدمات می‌گردند. برای اینکه سازمان‌های بهداشتی- درمانی بعنوان مراکز قابل اطمینان تلقی گردند بایستی یک نظام اثربخش مدیریت ریسک جهت شناسایی نقایص سیستمی و ارتقای ایمنی بیمار طراحی و اجرا گردد.

مخاطره - هر وضعیت واقعی یا بالقوه که می تواند باعث صدمه ، بیماری یا مرگ افراد ،آسیب یاتخریب یا از دست دادن تجهیزات ودارایی سازمان شود

ریسک - احتمال مخاطره یا عواقب بد ، احتمال قرار گرفتن در معرض آسیب

شدت – نتیجه قابل انتظار از لحاظ درجه صدمه ، آسیب به اموال ، و یا دیگر موارد مضری که می تواند اتفاق بیفتد

احتمال -احتمال رخ دادن یک رویداد

ضرورت هاي مديريت ريسك

1 از 12

در تمامِي اقدامات سازماني ، امكان تصميم گيري متعدد است

ü شرايط تصميم گيري در زمانها و مكانهاي مختلف ، متفاوت است

ü عواقب تصميم گيري در شرايط مختلف متفاوت است

ü وقايع آينده عمدتا غير قابل پيش بيني و عدم قطعيت قاعده عام است

ü درجه پيچيدگي سازمانها و ميزان تعامل آنها با محيط ، با ميزان توجه به مديريت ريسك ارتباط مستقيم دارد

ü هميشه مي توان با اعمال مديريت علمي و تحليل ريسك احتمال ضرر و زيان به شركت را به حداقل رساند

علل نیاز به مدیریت ریسک در نظام سلامت

ü افزایش ایمنی بیمار

ü افزایش انتظارات بیمار ، متخصصان و کارکنان

ü فشارهای رقابتی در بازار سلامت

ü فشار مداوم هزینه های داخلی

ü ارایه خدمات مطلوب توسط بیمارستانها که از سوی دولت مطالبه میشود

ü افزایش سطح شکایات ، ادعاها و شکایت های قانونی

ü بررسی رضایت بیماران ،نقاط ضعف و ذهنیت منفی را نشان می دهد

ü تحقیقات بالینی نیاز به بهبود را نشان می دهد

چهار روش مدیریت ریسک

Ø اجتناب از خطر

Ø به حداقل رساندن و یا کاهش اثرات منفی خطر

Ø انتقال خطر

Ø پذیرش برخی یا تمامی عواقب ناشی از خطر

سطح ریسک

Ø ناچیز : هیچ عملی مورد نیاز نیست

2 از 12

قابل تحمل : هیچ کنترل بیشتری مورد نیاز نیست

Ø متوسط : اقدامات کاهش خطر باید اجرا شود

Ø اساسی: فعالیت باید تا زمانی که ریسک کاهش یابد شروع نشود.

Ø تحمل ناپذیر : فعالیت باید تا زمانی که ریسک کاهش یابد شروع نشود و اگر کاهش ریسک امکان پذیر نیست فعالیت به کلی انجام نگردد

مدیریت ریسک در حوزه سلامت

تعریف: انجام فعالیت های بالینی و اداری برای شناسایی ، ارزیابی ، و کاهش خطر آسیب به بیماران ، کارکنان ، و ملاقات کنندگان و خطر از دست دادن خود سازمان

مديريت خطر و مراحل آن :

وجود خطر يك جزء اجتناب ناپذير از زندگي است و به طور كامل نمي توان آن را حذف كرد ولي ميتوان آن را به حداقل رساند. همه جنبه هاي مراقبت هاي سلامتي نيز همراه با خطر است . در گذشته مديريت خطر در محيط باليني با نگاه Reactive يا واكنشي بررسي مي شود يعني اينكه پس از بروز واقعه به تحليل علل و عوامل آن پرداخته مي شد تا از تكرار مجدد آن جلوگيري شود . ولي اكنون تاكيد بر شيوه پيشگيرانه يا Proactive است كه با توجه به احتمال خطر از وقوع آن جلوگيري مي شود .

فرآيند مديريت خطر مراحلي دارد كه عبارتند از :

مرحله اول : ايجاد زمينه مناسب: ارزیابی ریسک شرح آن دقیقا معانی واژه های ”احتمال'' و“ شدت“ خطر را شامل می شود.ارزیابی موجب تضمین رویکرد هماهنگ در ارزیابی آینده ریسک و بررسی و پایش ان میگردد

3 از 12

مرحله دوم : شناسايي ريسك: باتوجه به شرح وظايف شغلي و نقش افراد بررسي انجام ميشود . مثلا" خطر عوارض استفاده از داروها پس از وقوع آنها ، توسط پرسنل درماني و يا اظهارات بيماران

کدام یک از منابع اطلاعاتی را برای شناسایی خطرات استفاده کنیم؟

Ø تجارب قبلی

Ø افراد با تجربه در سازمان

Ø اسناد و مدارک ، گزارش ها ، پروتکل ها ، روش های اجرایی، برنامه ها ، آموزش ،...

Ø بازرسی ، ممیزی داخلی ، هشدارها، حوادث و سوانح ثبت شده، شکایات...

Ø مصاحبه ها ، نظرسنجی ها ،...

مرحله سوم : آناليز خطر : ايده آل اينست كه خطر از بين برود ولي معمولا" اين هدف قابل دستيابي نيست و تلاشها بايد در جهت كاهش آنها صورت گيرد . خطرات باليني نادر ولي جدي مثل ديسكرازي خوني به دنبال مصرف داروها را بايد در كنار خطرات شايع ولي كمتر جدي مثل واكنش آلرژيك پوستي در نظر گرفت .

پس فاكتورهايي كه بايد در آناليز خطر در نظر داشت عبارتند از :

Ø احتمال رخداد حادثه

Ø هزينه حادثه

Ø دردسترس بودن روشها براي كاهش احتمال رخداد يك حادثه

Ø هزينه راه حل ها موجود كاهش خطر

4 از 12

مرحله چهارم : برخورد با خطر: دامنه اي از انتخابها براي مقابله با خطرات باليني مي باشد. هزينه پيشگيري از يك حادثه شديد ولي نادر ممكن است بسيار بيشتر از هزاران حادثه خفيف باشد .

شيوه هاي متعدد جهت برخورد با خطر :

Ø كنترل خطر : استفاده از راهنماهاي باليني ، پروتكل ها و سير مراقبت جهت به حداقل رساند بروز خطر . مانند استفاده از گايدلاين جهت پيشگيري از ترومبوز پيش از جراحي به منظور كاهش خطر ترومبوز وريدهاي عمقي و آمبولي ريه

Ø پذيرش خطر : در مواردي كه وقوع خطر غيرقابل اجتناب باشد . بايد اين خطر شناخته شود و يك گام از اينگونه خطرات جلوتر باشيم . مثلا" : خرابي پمپ انفوزيون و تدارك يك وسيله پشتيباني در صورت بروز نقص فني است .

Ø اجتناب از خطر : در اين قسمت با انجام عملكرد مناسب از بروز خطر بايد اجتناب كرد . مثلا" داروهايي بسته بندي يكساني دارند احتمال اشتباه زياد است .

Ø كاهش و يا به حداقل رساندن خطر : در مواقعي كه نتوان خطر را حذف كرد مي توانيم عواقب و عوارض بالقوه آنرا محدود كنيم . اين يك ديدگاه اساسي در مديريت خطر محسوب مي شود و شامل آموزش (‌هر دو گروه ارائه دهندگان خدمت و بيماران ) و استفاده از راهنماي باليني و خط مشي است . بطور مثال تجويز داروي مناسب به وسيله استفاده از راهنماهاي باليني و آموزش به پزشكان .

Ø انتقال خطر : به معني جابجايي خطر به موقعيت ديگر است . مانند انتقال بيماران مشكل دارو با احتمال خطر بالا به ساير مراكز تخصصي و فوق تخصصي

5 از 12

مرحله پنجم : ارزيابي مديريت خطر :در اين مرحله اثر بخشي رويكردهايي كه جهت شناسايي آناليز و مديريت خطر بكار رفته ارزيابي ميگردد . پس از تعيين مشكل بايد يك محيط فراهم گردد تا افراد صادقانه بتوانند عقايد خود را بيان و پيشنهاداتي جهت كاهش خطر در آينده ارائه دهند .

گام هاي پيشنهادي براي مديريت خطر :

1- مشاركت همه كاركنان و متخصصان در مديريت خطاها و برقراري عوامل مشوق سازماني براي گزارش

دهي و رفع خطاها .

2- شناسايي خطاها به ويژه در بخشهاي پرخطر نظير اورژانس

3- بررسي موارد جدي و اجراي فرآيند رفع مشكل در مدت كمتر از يك هفته

4- گزارش دهي داوطلبانه يا اجباري خطاها توسط پرسنل بدون ذكر نام

5-گزارشات خطاها به طور قطعي

6-بررسي ميزان تاثير راه حل ها بر كاهش آسيبها

چه بايد بكنيم

ü ايجاد فرهنگ مناسب درسازمان وجامعه

ü نگرش سيستميك به حوادث ناخواسته درماني ( 96% منشاء سيستميك و4% منشاء فردي )

ü فرهنگ عاري از سرزنش ( مشاركت درگزارش دهي پرسنل وحل مشكلات )

ü حمايت ازكاركنان

ü مشاركت بيماران وخانواده هايشان درحل مشكلات

ü ايجاد سيستم گزارش دهي – يادگيري

ü تجزيه وتحليل عليتي خطاها

خطای پزشکی

6 از 12

قصور خدمت یا ارتکاب عمل اشتباه در برنامه‌ریزی یا اجرا که به طور بالفعل یا بالقوه باعث یک نتیجه ناخواسته می‌شود. این تعریف به طور مشخص حیطه‌های کلیدی علل خطا (قصور یا ارتکاب، برنامه‌ریزی و اجرا) را دربرمی‌گیرد. متاسفانه در ايران آمار مدوني در دست نيست اما به نظر مي‌رسد که ميزان خطاهاي پزشکي بسيار بالا باشد؛ به دلايل: بدخطي نسخه‌هاي پزشکي و خوانا نبودن آنها، شلوغي داروخانه‌ها، عدم دقت مردم براي درک اهميت اين داروها و شناخت خطرات آنها و شايد توضيح ناکافي پزشک و داروخانه‌داران براي مصرف دارو به خانواده‌ها همچنين افزايش پرونده‌هاي ارجاعي شکايت مردم از پزشکان به نظام پزشکي نشان دهنده اين ادعاست

بنابراين دو تعريف اصلي در ارتباط با خطاها مطرح است :

الف – در مرحله برنامه ريزي ( ساختاري )

ب – در مرحله اجرا (‌ انساني )

خطاها در مرحله برنامه ريزي (Planning Error )

اين خطاها زماني خود را نمايان مي كنند كه پيامدهاي دلخواه براي بيماران محقق شود . اين دسته از خطاها به علت كمبود دانش و اطلاعات از روشهاي درمان ، وضعيت بيمار و تجويز دارو بروز مي كند

استراتژي كاهش خطا در مرحله برنامه ريزي : انجام پژوهش تحقيق و مطالعه و انجام رويه هاي پزشكي مبتني بر شواهد است كه در اين مسير تدوين برنامه هاي مراقبتي اثر بخش به منظور كاهش خطر توصيه مي شود .

خطاهاي مرحله برنامه ريزي ممكن است به بيمار آسيبي بزند و يا اينكه او را متحمل آسيب نكند اما آنجه واضح است پيامدهاي نامطلوبي خواهد داشت .

7 از 12

8 از 12

9 از 12

از مثالهاي مرحله برنامه ريزي ميتوان به تخليه مداوم ترشحات حلق به منظور پيشگيري از پنوموني وابسته به ونتيلاتور اشاره نمود .

خطاهاي مرحله اجرا (Execution Error )

نوع دوم خطاها به صورت غير عمد حين انجام فعاليتهاي باليني رخ ميدهند .

خطاهاي اجرايي ممكن است به علت (Lapse ) يا (Slip) رخ دهد .

Slip : اين خطاها زماني رخ مي دهد كه در طي انجام روتين وظايف وقفه اي ايجاد ميشود . مثلا" اشكال در دوز دارو موقع كشيدن Amp در سرنگ .

Lapse : وقتي اين خطاها رخ ميدهد كه از يك گايدلاين پيروي نمي شود . مثلا" فردي در يك وضعيت پيچيده باليني قرار و به دليل آنكه گايدلاين در اين مشكل تعيين تكليف ننموده دچار خطا مي شود .

خطاهاي اجرايي در اثر عوامل متعددي رخ ميدهند از جمله :‌قطع ارتباط – استرس – فراموشي – حواس پرتي .

عوامل فوق نيز مي توانند به دلايل ذيل رخ دهند :

1-عدم حمايت كافي قوانين ، سياستها و رويه ها براي كاهش خطاهاي پزشكي مثلا"‌عدم وجود خط مشي جهت چك كردن مجدد محاسبه دوز داروهاي پر خطر .

2-كمبود دانش و آگاهي درباره جوانب خاصي از مراقبتهاي پزشكي

مثلا" كمبود اطلاعات در پرستاري كه وارد بخش جديد و نا آشنا مي شود و يا نداشتن آگاهي در ارتباط با چگونگي كاركرد با تجهيزات و ابزارهاي درماني

3-زماني كه ارائه دهنده خدمات سلامت ، مهارت مورد نياز را به لحاظ تجربه و تحصيلات نداشته باشد

انواع خطا از نظر علت پايه

1- خطاي انساني Human Error : اگر فعاليت يا تصميم اشخاص باعث ايجاد حادثه شود. بشكل مستقيم و فوري در سلامتي بيمار تاثير گذاراست.

2- خطاي علمي knowledge-basad : وقوع اشتباهات در موقعيت هاي جديد كه اشخاص هيچگونه سابقه قبلي آموزش يا نقشي در آن نداشته اند. بعلت عدم يا كمبود تجربه كافي، شخص عملكرد ناقص داشته كه منجر به خطا مي شود

3- خطاي قوانين: Role- based: اگر اشخاص درمواجهه با مشكل مشابه ، راه حل هاي مشابه اشتباه قبلي را اجرا كنند، اعمال مقررات و دستورالعملهای اشتباه

4- خطاي مهارت :Skill-base : انحراف وتخلف غير معمولي دراجراي يك برنامه كامل وخوب ، وقتي اتفاق مي افتد كه پرسنل فكر مي كند كه پروتكل اصلي دراين وضعيت پاسخگو نبوده ولذا از مهارت خود در كاراستفاده مي كند

تقسيم بندي ديگر خطاها

خطاي حاصل از انجام اشتباه يك دستور يا اقدام: (تجويز پني سيلين براي بيماري با سابقه آلرژي )

خطاي حاصل از عدم انجام يك دستوريا اقدام صحيح Error of omision : عدم تجويز يك آنتي بيوتيك مناسب جهت بيمار، تجويز ناكافي هپارين (پروفيلاكسي ترومبوآمبولي وريدي) بعد ازعمل جراحي (Hip Replacement)

انواع خطا از نظر تمایز :

خطای فعال: خطاهایی که توسط عامل انجام کار اتفاق می افتد و اثرات آن بلافاصله احساس می شود که به آن خطای انسانی نیز گفته می شود.

ü درنقطه تماس بين كاركنان وسيستم درماني پيچيده ايجاد مي شود

ü تقريبا فوراً مشاهده مي شود .

ü معمولاً درخط اول درگيري و تماس پرسنل ايجاد مي شود (بيمار- پرسنل )

ü لبه تيز چاقوي جراحي است((Sharp End Scalpet

مثال : فشار دادن يك دگمه اشتباه يا عدم توجه به علامت اخطار يك دستگاه، برنامه ريزي اشتباه در ميزان خروجي دارو در پمپ وريدي

خطای پنهان: خطایی است که در طراحی سازمان یا تربیت نیروها اتفاق می افتد ولی اثرات این خطا مدت ها در سازمان نهفته و خاموش می ماند که به آن خطای سیستمی نیز گفته می شود.

ü خطاهاي غير مشهود يا كمتر مشهود سازماني ومديريتي (نياز به گذشت زمان جهت مشاهده دارد )

ü بعنوان همكار وكمك كننده در وقوع خطا

ü انتها ي ديگر غير برنده يا دسته چاقوي جراحي ( Blunt Of Scalpel)

ü دربرگيرنده لايه هاي مختلف مراقبت هاي درماني

ü مراحل مختلفي كه بطور غير مستقيم با بيمار ارتباط دارد.

مثال: برنامه ريزي در خريد انواع متفاوت پمپ انفوزيون داروئي وعدم آموزش به پرسنل مربوطه جهت برنامه ريزي انفوزيون دارو

خطای غفلت: انجام ندادن یک کار صحیح است مانند تشخیص ندادن یک بیماری، ارزیابی با تأخیر، عدم تجویز یک داروی لازم برای درمان بیماری و...

خطای ارتکاب: انجام دادن یک عمل اشتباه است مانند تجویز یک داروی غلط برای یک بیمار اشتباه در زمان نادرست.

يادگيري از خطاها :

10 از 12

11 از 12

12 از 12

يك جزء اساسي جهت ارتقاء ايمني بيمار گزارش حوادث است تا پس از يادگيري از خطاها از وقوع حوادث مشابه در آينده جلوگيري گردد . يكي از روشهاي اساسي در شناسايي خطا همان گزارش دهي خطاهاست كه بايد ارتباط آن با سطوح بالاتر تعريف شود .

طراحي ايده آل جهت گزارش دهي خطا :

كليات طرح :

هيج عواقبي متوجه گزارش دهنده نشود-تمام خطاها گزارش شود-

از توصيه ها براي اصلاح فيدبك گرفته شود

جمع آوري داده :

ü فرم گزارش خطا تهيه كرده و در اختيار كساني كه تمايل به همكاري دارند قرار گيرد

ü اجازه تماس بعدي با گزارش دهنده خطا به منظور روشن شدن جزئيات بدهند ( در عين اينكه گزارش دهنده را معرفي ننمايد )

ü بر توصيف مراحل خطا تاكيد كند

ü از يك سيستم كامپيوتري آنلاين براي تسهيل گزارش دهي استفاده كنيد

مرحله تحليلي :

ü داده ها را از تمام افراد درگير در حادثه جمع آوري كنيد

ü در موقع رخداد يك حادثه واحد ، تمام سيستم را در نظر بگيريد

ü حوادث را بر اساس رويكرد و محل حادثه طبقه بندي كنيد

ü مشكلات شايع در يك بخش را شناسايي كنيد

مداخله :

ü نقص هاي زمينه اي سيستم را توسط آناليز تمام خطاها پيدا كنيد

ü محيط هاي مستعد خطا را براي انجام مطالعات اضافي مورد هدف قرار دهيد

ü اقدامات اصلاحي اجرا شده را بررسي كنيد

ü براي تصميم گيران توصيه هايي داشته باشيد

9 راه حل ایمنی بیمار ب

رای پیشگیری از خطرات

توجه به داروهای با نام و تلفظ مشابه جهت جلوگیری از خطای دارویی

توجه به مشخصات فردی بیمار جهت جلوگیری از خطا

ارتباط موثر در زمان تحویل بیمار
انجام پروسیژر صحیح در محل صحیح بدن بیمار
کنترل غلظت محلول های الکترولیت
اطمینان از صحت دارو درمانی در مراحل انتقالی ارایه خدمات
اجتناب ازاتصالات نادرست سوند و لوله ها
استفاده صرفا یکباره از وسایل تزریقات
بهبود بهداشت دست برای جلوگیری از عفونت مرتبط با مراقبت های سلامتی

بهترين روش پيشگيري از خطاهاي پزشكي را فعاليت هماهنگ مدیریت و تيم پزشكي در يك سيستم درماني از جمله پزشك، داروساز، پرستار و ماما و ... برشمرد انتظار بیمار از پزشک داشتن دقت و مهارت است شايعترين نوع قصور از نوع بي مبالاتي و بي‌احتياطي و در درجه بعدي عدم رعايت قوانين است،شايعترين نوع بي احتياطي در اکثر رشته هاي تخصصي عدم دقت در گرفتن شرح حال، معاينه و عدم توجه به علايم باليني بيمار بوده است. همچنين درحالي که بيشترين ميزان شکايت از گروه پزشکي بوده است. بيش ترين ميزان قصور در گروه مسئولان فني مشاهده مي شود. خود بیمار به خوبی می‌تواند از بسیاری از انواع خطاهای پزشکی جلوگیری نماید. یک فرد به عنوان بیمار، از زمان و انگیزه کافی برای بررسی دوباره تشخیص بیماری و داروهای تجویز شده برخوردار است. اگر چه بیمار هرگز قادر نخواهد بود که جلوی لغزش تیغ جراحی یا عفونت بیمارستانی را بگیرد، ولی با داشتن اطلاعات کافی در مورد خطرهای احتمالی، می‌تواند در مورد سابقه پزشک معالج و یا بیمارستان خود، تحقیق کافی بنماید.

مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

حاکمیت بالینی(وبلاگ سلامت)

مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

مطالب مشابه :

در طبابت روزمره آسم چه باید کرد؟

مدیریت ریسک و ایمنی بیمار

مراقبت در بیماران ایدزی

بحث ایمنی بیمار در بودجه بندی وزارت بهداشت

مهمترین عناوین اعتبار بخشی بیمارستانها

چک لیست ارزیابی بخش دیالیز

یک نمونه کامل خط مشی منطبق با اعتباربخشی بیمارستانها

روش تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی:

CPR پایه و پیشرفته 1392