مقاله ی آقای محمد زارعی

عنوان مقاله :

«لزوم به کار گیری روش های نوین و ابتکاری در تدریس زبان و ادبیات فارسی»

نگارنده : آقای محمّد زارعی

دبیر دبیرستان های دانش و علامه طباطبایی خلخال

- روش هاي نوين و ابتكاري چه جايگاهي در تدريس زبان و ادبيات فارسي دارند ؟

- چه فاكتورهايي در بهره وري آموزشي اين رشته موثر است؟

مقدمه

امروزه با پيشرفت هاي شگرفي كه در علم و تكنولوژي صورت گرفته است، هر مجموعه و سازماني براي رسيدن به اهداف مشخص سازماني و كاستن از عوامل باز دارنده برنامه هاي مشخص سازماني و كاستن از عوامل باز دارنده برنامه هاي مشخصي را دنبال مي كند. حال در مجموعه آموزش وپرورش چگونه راهكارهايي بايد جستجو كرد تا ميراث ارجمند فضل و دانش ره به مقصد ببرد و سرمايه سترگ زبان و ادب و فرهنگ بازيچه نشود .

اگر تكنولوژي آموزشي در صدد يافتن راهبردهايي كار آمد براي پيشرفت دانش آموزان در زبان و ادب فارسي است از چه ابزاري براي سامان بخشي به چرخه آموزش سود مي جويد .عدم انگيزه دانش آموزان و طرح گستره ي آن در مجامع آموزشي از آفت هاي بزرگ افت تحصيلي در اين رشته مي باشد، حال آنكه بايد كاوشگر واقعي قبل از پرداختن به اين سؤال كه چرا عدم انگيزه حاكم است بايد ابزار و عوامل اين فرايند را جستجو كند.

موانع مهم در چرخه آموزش زبان و ادبيات فارسي

1- آموزش يك سويه (نگاه سنتي ):

روشي ناكار آمد و مهجور كه منابع انساني و مادي را به هدر مي دهد و كلاس درس را مجلس وعظ و خطابه مي كند خلاقيت و نو آوري را محو مي كند و هر چه دلخوشي معلم باشد به خورد دانش آموزان مي دهد و مشاركت و همياري به عنوان يك اصل اساسي در يادگيري فراموش مي شود . دانش آموزان مجبور به پذيرش هستند هر چند بي اشتها باشند.

2- عدم توجه به نيازها:

قبل از اين كه معيارها و خاستگاه هاي فكري دانش آموزان مد نظر باشد و به شخصيت ذهني و رواني آنها پرداخته شود و به او فرصت تأمل و انديشه و بيان و كنكاش و پرسشگري داده شود تا روح خسته و پريشان را عروج دهد او را مدرنيته مي انگاريم .

3- سنجش و ارزشيابي نامتعارف :

گاهي نمرات بالا در يك سطح فكري پايين بي توجه به ضوابط آموزشي پيشرفت هاي فريبنده و غول آسايي مي آفريند و ما را از پرداختن به اصل آموزش كاملاُ غافلگير مي كند . آموزش هاي تشخيصي و تكويني توأم با غرض ورزي و سهل انگاري و رفع تكليف است و عجيب تر اين كه چه بسا عدم تامين معيشتي معلمان آزمون ها را نا كار آمد و كليشه اي مي كند.

4- عدم استفاده از تكنولوژي نوين آموزشي:

ديگر روزگار زير و زبر و پيش و فلك بستن و ... به سر رسيده است و ارتباطات جهاني محورهاي تفكر و انديشه و بازنگري در همه پديده ها از جمله آموزش زبان و ادبيات فارسي را پديد آورده است. آموزش بايد مجهز به سلاح تكنيك روز شود و معلم و دانش آموزش در كنار اين ابزار كارآمد فرآيند بهره وري را تجربه كنند تا منطق و احترام به اختلاف سليقه ها و نگرش ها جا بيفتد.

راهكارهاي بهبود آموزش زبان و ادبيات فارسي

1- ارتباط دو سويه و متقابل آموزشي (رويكرد خلاق و مكاشفه اي ):

در اين روش آموزش روح وجان دانش آموز مي شود و نگرش همه جانبه به او وسعت عمل می دهد و ديدگاه فعال و پويا مي آفريند ارتباط از تنها منبع يادگيري معلم خود را رها مي كند و دو سويه مي شود، توانايي هاي بالقوه و نهفته بروز مي كند و كشف و شهود و درگيري ذهني خلاقيت مي آفريند و كلاس جذاب مي شود. معلم راهنماي لحظه هاي حضور مي شود و سليقه ها و انديشه ها رو مي كنند و آفرينش علمي نمودار مي شود.

2- ساده كردن درس و ابهام زدايي:

در هر نگرشي تلاش بر اين است كه ارتباط هر چه ساده تر و سريع تر صورت بگيرد و پيام رسا و مختصر باشد. مخاطب به دور از چالش هاي حاشيه اي و به جاي پرداختن به حل معماهاي تكراري و وقت گير كه روح طراوت و نو گرا را حبس مي كند به هدف اصلي رهنمون شود. در چرخه ی آموزش زبان و ادبيات فارسي، معلم هر پديده اي را ابتدا با مثال هاي محسوس در پيرامون دانش آموزان فضا سازي مي كند سپس به ذهنيات روي مي آورد تا از حقيقت به مجاز رسيده باشد و هر لحظه مخاطبان خود را دقيق ارزيابي كند تا از چاله به چاه نيفكند.

3- نگرشي بر جوهاي سازماني :

در هر آموزشگاهي مجموعه اي از شرايط و ويژگي ها و رويكردها وجود دارد كه مي تواند آن مجموعه را قابل اعتماد ، ترس آور، سرد و بي روح ، و گرم و با نشاط كند و آن سازمان را از سازمان هاي مشابه متمايز كند. بنابراين جو حاكم بر مدارس را نيز مي توان به عنوان فاكتوري كار ساز در آموزش زبان و ادبيات فارسي به حساب آورد. همانطور كه محيط و اجتماع اگر جوي سالم و كار آمد داشته باشند، فرد در آن دچار استرس و بحران نمي شود و با اعتماد به نفس استعدادها و عواطف و احساسات خود رابروز مي دهد، اگر مدارس نيز بتوانند كادري سازگار و داراي رضايت شغلي و شخصيتي به وجود آورند، روند آموزش وزبان و ادبيات فارسي دگرگون خواهد شد و پرستيژ سازماني آموزشگاه اثر بخش و ممتاز خواهد بود . در اين مقوله از پرداختن به عنوان جو هاي سازماني و بازتاب و فرآيند آن ها چشم پوش مي كنيم كه در مقاله هاي ديگر به تفصيل آن خواهيم پرداخت.

4- عدم توجه به اصل تشويق و تنبيه:

شخصيت انسان ها در معرض تغيير و تحول مي باشد و به اين خاطر است كه انسان در مراحل تكوين شخصيت فرهنگي و اجتماعي دچار بحرانهاي زيادي مي شود. بالطبع پرداختن به تشويق و تنبيه مي تواند راهكاري مناسب جهت نيل به اهداف آموزشي زبان و ادبيات فارسي باشد. توجه به اين نكته اساسي بايد ملحوظ شود كه اصل تشويق و تنبيه بايد با اصل عمل خوانايي و سازگاري داشته باشد تا موثر واقع شود. جامعه بايد آماده پذيرش استعدادها و خاستگاه هاي جوانان حاضر در آموزشگاه ها باشد و تكاپوها و كنش ها و واكنش هاي فكري آنها را محترم بشمارد و بالعكس در صورت عدول از ضوابط نيز آن ها را به نحوي شايسته هدايت نمايد به طوري كه شخصيت و غرور جواني آن ها نيز لگد مال نشود و در گذر از بحران ها و چالش ها منزوي نگردند. در اين راستا معلمان نيز در تيررس ابزار تشويق و تنبيه قرار بگيرند و در معرض نقد و بررسي واقع شوند. به آن هايي كه مي انديشند و در راستاي ايجاد فضاي خلاق ، مطلوب و كار آمد با نهايت فقر معيشتي تلاش مي كنند، بها داده شود. فرقي نمي كند چه دانش آموز و چه يك معلم همه براي تحقق آموزش مطلوب زبان و ادبيات فارسي مي كوشند.پس اگر می خواهیم استعدادها بارور شود و ارواح خسته مورد اقبال قرار گيرد و دردهاي كهنه التيام يابد بايد درست بينديشيم ، و با نگاهي ژرف نظاره گر شويم و "آن چه ناديدني است آن بينيم". آموزش زبان و ادبيات فارسي را به روحي پرسشگر و ستيزنده و انديشمند و متعالي تبديل كنيم و آموزشگاه ها گلستاني شوند كه هر لحظه خيل آرزومندانش جان فدا كنند واقعيت بسازيم نه اتو پيا.

تهیه و تنظیم : آقای محمد زارعی

منابع

1- كتابهاي درسي علوم انساني متوسطه – سازمان تاليف كتب درسي آموزش و پرورش

2- مديريت آموزشي و آموزشگاهي – محمد رضا بهرنگي – تهران – ناشر موئلف – چاپ اول 1371

3- تفكر منطقي – دكتر شريعتمداري – سمت – چاپ سوم 1371

4- مقدمات آموزشي – علي علاقه بند – تهران نشر روان – چاپ نهم 1375

مقاله ی آقای محمد زارعی

مطالب مشابه :

روش های پیشنهادی برای تدریس دروس زبان وادبیات فارسی

چالش های دستوری زبان فارسی 2 دبیرستان

روش های تدریس

گزارش عملکرد کارگاه آموزشی برگزارشده زبان و ادبیات فارسی سال 92

مشکلات کنونی زبان فارسی

نقد ادبیات 2

مقاله ترجمه حقوقی عربی به فارسی و غیره : چالش ها و نظریه های معاصر

مقاله ی آقای محمد زارعی

فراخوان مقاله/همایش

برنامه ی عملیاتی گروه ادبیات فارسی متوسطه ی اول در سال تحصیلی 93-92