تاريخچه بازرگانی شوشتر

منبع: سایت اینترنتی سی سرا

تجارت و بازرگانی در طول تاريخ همواره يكي از فاكتور هاي آبادي شهرها و كشورها محسوب مي شده و همانگونه كه مسلم است، تجارت باعث ايجاد اشتغال، گردش سرمايه و سود، تبادلات فرهنگي و علمي و بسياري موارد ديگر مي گردد كه ارزش بسياري براي مردم يك منطقه دارند.

اگر گذري بر كاروانسراهاي موجود در بازار شوشتر انداخته باشيد حتما اين فكر به ذهن شما خطور خواهد كرد كه آيا اينهمه امكانات تجارت و كاروانسراها فقط براي تامين مايحتاج مردم اين شهر و شهرهاي اطراف بوده است؟ مطمئنا فراتر از اين نيازها بوده است!
از ديرباز شوشتر يكي از مهمترين مراكز تجاري ايران بوده و واردات و صادرات بسياري از اين نقطه صورت گرفته است. در تجارتهاي خارجي، آفريقا و هندوستان (بخصوص بندر بمبئي) سهم بسزايي داشته اند و حضور امروزي برخي خانواده هاي شوشتري در هندوستان و بعضي مناطق بندري و جزاير آفريقا خود گواهي بر اين امر مي باشد.
تجارت خارجي از طريق درياها و اقيانوسها بوده و چنانكه مي دانيم شوشتر بيش از 300 كيلومتر با سواحل خليج فارس و بطور كلي آبهاي آزاد فاصله دارد. اما اين فاصله مانعي براي حمل و نقل كالا نبوده است.
رود پرآب كارون نعمتي است كه هميشه بر خاك خوزستان بركت بوده و با وجود اينهمه مزاياي كشاورزي و… قابل كشتيراني نيز بوده است بوده است. نيز كانال گرگر را كه روزگاري مستقلا روانه خليج فارس مي شده براي بالاتر آوردن سطح آب كارون، بسمت شطيط باز مي گردانند و در محلي بنام بند قير آن را به كارون وصل مي كنند(1).

در رود كارون از دهنه خود در دريا يا “اروند رود” تا يك و نيم فرسنگي (حدود هشت كيلومتري) شوشتر كشتيراني رواج داشته است و به تخليه و بارگيري مي پرداخته اند.(2) اين تردد بدين صورت بوده كه از يك و نيم فرسخي شوشتر تا بندر ناصري و از بندر ناصري به آبهاي آزاد دست پيدا مي كرده اند. بندر ناصري يا اهواز كنوني محل وجود صخره اي عظيم(كه هماكنون اين صخره را به موازات پل هفتم اهواز مي توان مشاهده نمود) بود كه مانع عبور كشتي از آن مي شد و لازم بود تا كالاها از سويي به سوي ديگر صخره حمل و سوار كشتي ديگر شود. وجود همين صخره باعث شد تا در آنجا بندرگاهي بوجود آيد تا امكان اين نقل و انتقال را در دوسوي سخره بوجود آورد.
در سال 1306‌‍‌‌‌‍‍‌ه‍.ق ناصرالدين شاه قاجار براي رونق دادن به كار بازرگاني، كارون جنوبي(از بندر ناصري تا خليج فارس) را براي كشتيراني بيگانگان آزاد گذاشت. برادران لينج كه بازرگانان انگليسي و از اولين كساني بودند كه كشتيهاي خود را وارد كارون كردند، در ناصريه كه دهكده اي بيش نبود خانه هاي براي كارگران و غلامان خود بنا كردند. بازرگاني در اين بندرگاه چنان رونق گرفت كه شخصي بنام معين التجار بازار و كاروانسرايي در اين منطقه بنا ساخت و براي حمل كالاي كشتي ها در دو سوي صخره سنگي بندر ناصري خط آهني نصب كرد و يك واگن اسبي بر روي آن براي انداخت. اسب واگن حاج معين التجار هر روز با قدمهايي موزون و نجيبانه “بوريا، حصير، زيلو، گليم و هزاران مصنوعات دستي و محصولات غذايي” را از كاروانسراهاي بازار براي كشتي هاي انگليسي به ارمغان مي برد و هزاران تحفه وارداتي را هديه مي آورد. اما قدمهاي اسب واگن حاج معين التجار آنقدر آرام و با طمأنينه بود كه همپاي گسترش تجارت در بندر ناصري پيش نمي رفت. از اين رو برادران لينج و معين التجار به اين فكر افتادند كه واگني براي جابجايي كالاهاي خود به ديگر شهرهاي ايران فراهم كنند(3).

از آن پس با كشيده شدن خط آهن سراسري جنوب به تهران كه قرار بود شوشتر هم يكي از ايستگاههاي اصلي آن باشد، كشتيراني در كارون شمالي(شوشتر تا بندر ناصري) برچيده شد. در جريان احداث راه آهن سراسري، برخي از بزرگان شوشتر از حكومت مركزي ايرن تقاضا كردند كه خط آهن را از شوشتر عبور ندهند. البته براي اين موضوع دلايلي نيز داشتند كه معتقد بودند حضور اروپايي ها و خارجي ها در شوشتر جز ترويج فساد و بي بند و باري و بي ديني و يا به اصطلاح امروزي “تهاجم فرهنگي”، چيزي را به ارمغان نخواهد آورد. اما افسوس!. اگر اندكي آينده نگري و موقعيت سنجي كرده بودند هرگز اينگونه آينده شوشتر را نابود نمي كردند. بالاخره راه آهن سراسري تكميل شد و اتفاقا طبق خواسته عده اي از بزرگان شهر، از شوشتر عبور نكرد.
از سويي با عدم عبور راه آهن سراسري از شوشتر و از سويي ديگر نياز نداشتن به ترابري توسط كشتي ها، بمرور بازرگانان شوشتري يا اينكه به اهواز، تهران، خرمشهر و آبادان عزيمت كردند و يا اينكه دست از تجارت كشيده و به کارهاي ديگر مشغول شدند.
همين موارد بود كه زمينه را براي انتقال مركزيت خوزستان از شوشتر به اهواز(كه ديگر آن روزها بدليل اينكه جايگزين شوشتر در تجارت و بازرگاني شده بود و به شهري پر رونق مبدل شده بود) فراهم ساخت.
آنچه كه از دوران طلايي تجارت براي شوشتر به يادگار مانده است، “كاروانسراها، بازار قيصريه (كه چند دهه پيش تخريب شد)، اسناد و فاكتورهاي تجارت با بنادر خارجي(كه هنوز بين برخي خانواده هاي شوشتري موجودند) و از همه آنان حسرت بار تر، ساختمان راه آهن شوشتر. (كه اكنون محل شهرداري شوشتر مي باشد)

*پا ورقي ها:
1. تاريخ پانصد ساله خوزستان، احمد كسروي، چاپ دوم، تهران 1333، مبحث كارون و بنيادهاي آن، صفحات 54 تا 63
2و3. مقاله “سوت قطار در بندر ناصري”، نوشته حسين فتحي، چاپ شده در نشريه “فرهنگ خوزستان” شماره 264، تابستان 83

تاريخچه بازرگانی شوشتر

تاريخچه بازرگانی شوشتر

مطالب مشابه :

تاريخچه بازرگانی شوشتر

کاتالوگ رشته های انسانی

سفر به شوشتر

فیلم سفر به هیدالو (سفر به شوشتر) رفع توقیف می شود؟!

تور گردشگری