ارزشیابی کیفی - توصیفی ( 2 )
وزارت آموزش و پرورش
ارزشيابي پيشرفت تحصيلي – تربيتي دوره ابتدايي
کلیات : اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی (مفاهیم)- تعریف ارزشیابی توصیفی- اهداف- ویژگی ها
ضرورت های تغییر(کاستی ها ، یافته های علمی ، افزایش انتظارات)
اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی(مفاهیم )
اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی تحصیلی – تربیتی برای شناسایی وضعیت آمادگی، سطح تلاش ، پیشرفت و موفقیت دانش آموزان به منظور اتخاذ تدابیر لازم برای ایجاد شرایط بهتر یادگیری ، رفع موانع یادگیری و تصمیم گیری در خصوص آینده یادگیری انجام می گیرد.
اندازه گیری:استفاده از عددوکمیت در تعیین میزان از یک صفت و ویژگی در دانش آموزان (عموما“ با استفاده از آزمون انجام می گیرد)
سنجش:استفاده از روش های مختلف و متنوع برای شناخت وضعیت یادگیری و عملکرد دانش آموز براساس ملاک های تعیین شده (علاوه بر ازمون از مشاهده ، بررسی فعالیت های عملی ، مصاحبه ، چک لیست و .... استفاده می شود.)
ارزشیابی: قضاوت و تصمیم گیری در خصوص وضعیت عملکرد دانش آموزان بر اساس ملاک های تعیین شده با انجام اندازه گیری ، داده های مورد نیاز برای سنجش عملکـــــرد
دانش آموز فراهم شده و با مقایسه این عملکرد با ملاک های تعیین شده درخصوص آن قضاوت می شود. این قضاوت مبنای اقدامات بعدی خواهد شد.
اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی به طور کلی دارای کارکردهای اساسی زیر است :
شناسایی (توانمندی ها و ضعف های دانش آموزان و موانع یادگیری
بازخورد (به دانش آموز، معلم ، اولیاء و ...) - تصمیم گیری (تعیین اقدام لازم بر اساس نتایج حاصله) -- تقویت (توانمندی ها و نقاط قوت دانش آموزان)- اصلاح (ضعف ها ، کاستی ها و نواقص) - بازنگری ( در روش ، برنامه و فعالیت)
سنجش و ارزشیابی فرآيندي :اگر با انگیزه و هدف شناخت دانش آموز برای ارائه بازخوردها پیوسته در جهت تقویت توانمندی ها و برطرف کردن ضعف ها در فرآیند یادگیری انجام گیرد و به یادگیری بهتر ایشان کمک کند آنرا فرآیندی گویند.
سنجش و ارزشيابي نتيجه گرا : هنگامی که انگیزه و هدف از اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی تعیین سطح و میزان موفقیت دانش آموزان در دستیابی به اهداف و قضاوت در مورد عملکرد آنان در یک مقطع زمانی مشخص باشد ، آن را نتیجه گرا می دانند.
اگر چه بین ارزشیابی کیفی – توصیفی با ارزشیابی های قبلی در ابزارها ، روش ها و بازخوردها تفاوت هایی وجود دارد ، اما این تفاوت ها بیشتر در دیدگاهها ، اهداف و انگیزه های ارزشیابی کننده است.
دیدگاه :درديدگاه كيفي -توصيفي ، اندازه گيري، سنجش و ارزشيابي،جزء جدايي ناپذير فرايند يادگيري است و حفظ بهداشت رواني دانش آموز و آرامش در محيط يادگيري از اهميت بالايي برخوردار است.لذا از منظر اين ديد گاه ، مجموعه فعاليت هايي كه انجام مي گيرد بايد زمينه يادگيري ، موقعيت يادگيري و انگيزه يادگيري ايجاد نمايد ارزشيابي نيز از اين امر مستثني نيست.
هدف :
در اين ديد گاه هدف اساسي ، شناخت و تقويت توانمندي ها ، شناسايي ضعف ها و موانع و كاهش يا رفع آن ها و ارتقاء سطح يادگيري است به عبارت ديگر وسيله اي در خدمت هدف يا اهداف نظام آموزشي يعني يادگيري است.
انگیزه :کمک به دانش آموز در تلاش برای یادگیری بیشتر و لذت بخش تر نه صرفا“ مشخص کردن ضعف ها و برجسته کردن آنها.
اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی کلاسی :
معلم در فرایند آموزش و یادگیری ، فعاليت اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی را با اشکال زیر انجام می دهد:
1- رسمی 2- غیر رسمی
1- رسمی
سنجش و ارزشيابي که با هدف جمع آوری اطلاعات در خصوص تلاش ، پیشرفت و موفقیت دانش آموزان با بکارگیری ابزارهای مختلف به منظور تصمصم گيري انجام مي گيرد، سنجش رسمی می گویند
- مثل:
استفاده از آزمونک ها ، آزمون های عملکردی ، آزمون های شفاهی
بررسی تکالیف درسی ، فعالیت های کلاسی ، خارج از کلاس
مشاهده عملکرد دانش آموزان درزمان ارائه پاسخ ، انجام فعالیت فردی یا گروهی در کلاس
ثبت عملکردهای دانش آموزان با استفاده از رتبه ، جمله ، علامت ، عدد در دفتر معلم و دفتر فرآیند های کلاسی
2- غیررسمی :
این سنجش در موقعیت هایی که دانش آموز در حال انجام فعالیتی است و معلم او را تحت نظر دارد یا با سئوالات شفاهی از ایشان در جریا ن وضعیت کلی وي قرار می گیرد انجام می شود . مانند : دور زدن در کلاس ، درزمان استراحت ، در انجام فعالیت های گروهی ، در مواجه های موردی و ..... اطلاعات حاصل از این روش می تواند در شناخت کلی معلم یاری رسان باشد.
برای هدایت فرآیند سنجش و ارزشیابی کلاسی معلم باید طرحی را به صورت مکتوب یا ذهنی داشته باشد تا :
1- اهداف یادگیری در هر واحد یادگیری مورد توجه قرار گیرد.
2- کلیه دانش آموزان با سازماندهی مناسب در فرایند سنجش مشارکت نمایند.
3- ازکلیه دانش آموزان اطلاعات مناسب در یک دوره زمانی مناسب ثبت شود .
4- بازخوردهای لازم به صورت فردی یا گروهی داده شود.
این طرح شامل موارد و محورهای زیر است :
ü هدف یا اهداف یادگیری درس - ü محتوی (دانش ، مفاهیم ، مهارت ها ، نگرش)
ü فعالیت های یادگیری -ü روش های سنجش
ü ابزار های سنجش (آزمون ، چک لیست مشاهدات ، پروژه و...) - ü شیوه های ثبت و نگهداری اطلاعات
ü بازخوردهای (رتبه ای ، توصیفی کامل ، عددی ، علائم و ...)
ü پیشنهادهای تکمیلی (تکالیف)
تعریف ارزشیابی توصیفی
ارزشیابی توصیفی رویکردی در ارزشیابی تحصیلی – تربیتی است که از طریق آن اطلاعات لازم ، معتبر و مستند برای شناخت دقیق و همه جانبه فراگیران در ابعاد مختلف یادگیری (شناختی،عاطفی،مهارتی)با استفاده از ابزارها و روش های مناسب مانند آزمون ها (آزمون های مداد کاغذی و عملکردی) سنجش مشاهد ه ای ، پوشه کار و ... در طول فرآیند یاددهی – یادگیری به دست می آید تا بر اساس آنها بازخوردهای مورد نیاز برای کمک به یادگیری بهتر در فضای روانی – عاطفی مطلوب تر برای دانش آموزان و اولیاء ارائه گردد.
اهداف :
ü هدف هایی را که ارزشیابی کیفی – توصیفی به عنوان وسیله می تواند اهدافی از اسناد بالادستی را محقق سازد به شرح زیرمی باشد.
ü اصلاح ، بهبود و ارتقاء فرآیند یاددهی – یادگیری در کلاس ، مدرسه و خارج از آن
(سنجش برای یادگیری)
ü فراهم نمودن زمینه مناسب برای پرهیز از کمی گرایی صرف در ارزشیابی تحصیلی – تربیتی (توجه به کیفیت و کمیت به طور منطقی و به توامان )
تاکید بر اهداف آموزش وپرورش به جای تاکید بر محتوای کتاب ها
(سنجش محتوا به منظور اطمینان دستیابی به اهداف )
ارتقاء جایگاه ارزشیابی فرایندی و بهره گیری از نتایج آن در تعیین سرنوشت تحصیلی دانش آموزان (بهره مندی از ابزارهای متنوع و گوناگون در جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و در نهایت رتبه بندی
کمک به رشد متعادل و همه جانبه شخصیت دانش آموزان با افزایش بهداشت روانی محیط یاددهی – یادگیری (ایجاد محیط های یادگیری مشارکتی و پرهیز از محیط های یادگیری انفرادی و رقابتی)
تقویت مشارکت دانش آموزان و اولیاء آنان در فرایند ارزشیابی تحصیلی – تربیتی (اطلاع رسانی به معلم در خصوص وضعیت تلاش دانش آموزان با مشاهده پوشه کار و تکالیف کتبي فرزندان به صورت متناوب )
ویژگی ها
فرآیند سنجش و ارزشیابی با فرآیند آموزش و یادگیری در هم تنیده و یکپارچه است .
آزمون وامتحان وسیله ای برای سنجش و ارزشیابی تحصیلی است و آن نیز موقعیتی برای یادگیری می باشد . لذا زمان خاصی جدا از جریان آموزش و یادگیری به آن اختصاص داده نمی شود.
حیطه های مختلف یادگیری در ارزشیابی تحصیلی باید مورد توجه قرار گیرد.
اطلاعات لازم برای ارزشیابی از دانش آموزان با روش ها و ابزارهای مختلف متناسب با اهداف و حیطه های یادگیری جمع آوری می شود تا امکان شناخت دقیق و همه جانبه از دانش آموز فراهم گردد.
هر دانش آموز فقط با عملکرد گذشته خود با نگاه تشویقی و اهداف پیش بینی شده مقایسه می شود و از مقایسه افراد با یکدیگر باید جدا“ پرهیز کرد.
ارزشیابی تحصیلی جریان دو سویه از جانب معلم و دانش آموز است و دانش آموز باید در آن مشارکت فعال داشته باشد .
در ارائه بازخورد به دانش آموزباید توجه کرد که تنها او مسئول عدم دستیابی به اهداف نیست .
بازخورد باید متناسب با عملکرد ، همراه با ارائه رهنمود به دانش آموز ، معلم و اولیاء باشد.
بازخورد سنجش وارزشیابی به صورت کیفی خواهد بود و از نمره در این بازخورد استفاده نمی شود.
در گزارش نتایج ارزشیابی مرحله دوم باید روند پیشرفت صعودی مورد توجه قرار گیرد.
گزارش نتایج سنجش و ارزشیابی ها باید به صورت نیم رخی از وضعیت تحصیلی دانش اموز ارائه شود که این گزار ش ماحصل مجموعه اطلاعات جمع آوری شده با ابزارهای مختلف می باشد.
گزارش نتایج تلاش ها ، پیشرفت ها و موفقیت ها در دوره های زمانی مناسب به اولیاء و سایر کسانی که در سرنوشت تحصیلی دانش آموز مؤثرند، ارائه می شود.
ارزشیابی در طول فرآیند یاددهی-یادگیری برای شناخت و تأکید بر توانمندی ها ، قوت ها ، تلاش ها ، پیشرفت و رفع ضعف های احتمالی انجام می گیرد.
ارزشیابی برای برنامه ریزی و اتخاذ تصمیم صحیح در پیش بینی
موقعیت های مناسب یادگیری انجام می گیرد.اطلاعات حاصل از سنجش و ارزشیابی باید منجر به ارائه رهنمود و تعیین نوع تلاش ها و اقدامات بعدی دانش آموز و اولیاء و معلم باشد.
فرایند سنجش و ارزشیابی باید یک فرصت و موقعیت یادگیری باشد و این نگاه باید در دانش آموز و معلم و اولیاء تقویت شود تا سنجیده شدن و مورد ارزیابی قرار گرفتن به یک موقعیت تنش زا ، اضطراب آور و رعب انگیز تبدیل نشود.
در قضاوت باید جانب احتیاط و دقت را رعایت کرد. واقعیت ها با نگاه مثبت بازخورد داده شود و از تعریف و تمجید زیاده از حد پرهیز گردد.
سنجش و ارزشیابی باید به مهارت خودسنجی در دانش آموزان و معلمان منجر شود.
اولیاء دانش آموزان به عنوان یکی از عناصر و عوامل اساسی آموزش وپرورش باید نقش فعالی در ارزشیابی داشته باشند.
معلمین باید با توجه به برداشت ها و نظریات خود از ابزارهایی برای جمع آوری اطلاعات استفاده کنند که به دقت تهیه شده باشند و بتوانند عملکرد واقعی دانش آموز را نشان دهد.
ضرورت های تغییر(کاستی ها ، یافته های علمی ، افزایش انتظارات)
کاستی ها ، موانع و محدودیت هایی که وجود آنها باعث تغییرات گردید به شرح زیر می باشند:
توجه و تأکید بیش از حد بر استفاده از آزمونهای مداد کاغذی در سنجش و ارزشیابی و کم توجهی به سایر روش های سنجش همانند آزمون های عملکردی ، پوشه کار ، سنجش مشاهده ای ، پروژه ، ثبت مشاهدات و .....
گرایش افراطی دانش آموزان صرفا“ به حفظ مطالب و مورد غفلت قرار گرفتن یادگیری های عمیق و مهم و سوگیری و جهت دهی نامناسب خانواده ها و تعدادی از مؤسسات به این امر.
تحمیل اضطراب و تنش نامطلوب در دانش آموزان و برهم زدن آرامش و بهداشت روانی آنان درفرایند یاددهی – یادگیری (این مطلب به معنای حذف اضطراب نیست زیرا که میزانی از اضطراب معقول و منطقی برای انجام هر کاری لازم است) .
گرایش به نتیجه گرایی و نادیده گرفتن ارزش ، اهمیت و نقش تلاش ها و فعالیت های دانش آموزان در طول دستیابی به نتایج .
محدود کردن نقش دانش آموز و اولیاء در فرآیند سنجش و ارزشیابی و وادار کردن آنان به اعمال و رفتارهای انفعالی درفرآیند آموزش وارزشیابی .
تفکیک ناخواسته بین سنجش و ارزشیابی ، با جریان یادگیری و کاهش دادن ارزش و اهمیت نظام سنجش و ارزشیابی تحصیلی در حد بازبینی برای مشخص شدن وضعیت ارتقاء و عدم ارتقای دانش آموزان در هر سال تحصیلی
روش ها و ابزارهای جمع آوری اطلاعات
اساسا چارچوب کلی ارزشیابی کیفی – توصیفی یک فرآیند نظام مند است .تمام اجزای تشکیل دهنده آن ارتباطی پویا و فزاینده با یکدیگر دارند. از این جهت باید روش هایی را برای جمع آوری اطلاعات انتخاب نمود که پویایی این نظام را حفظ نماید. بنابراین روش های شناخته شده زیر برای این امر مهم معرفی می گردند. معرفی اینها به معنای استفاده از تمامی آنها الزاما“ و به ویژه در زمان واحد اصلا“ مورد نظر نمی باشد. لذا براساس هدف ، میزان زمان ، شرایط ، هماهنگی با سایر مؤلفه ها ، تفاوت های فردی دانش آموزان ، عملی بودن ، اجرایی بودن و سایر موارد استفاده می شود.
آزمون ها (مدادکاغذی و عملکردی) - پرسشهای شفاهی کلاسی- فعالیت های عملی
تکالیف درسی- مشاهدات- گفتگوها - آزمون ها (مدادکاغذی و عملکردی):
الف – آزمون های مداد کاغذی ، یکی از ابزارهای جمع آوری اطلاعات برای ارزشیابی ار عملکرد تحصیلی دانش اموزان است که در اغلب دروس از جمله ریاضی و بنویسیم و ... مورد استفاده قرار می گیرد. در دروسی مانند علوم قرانی و هنر و خواندن نیازی به آزمون مداد کاغذی نمی باشد. این ازمون نبایستی به گونه ای اجرا شود که وضعیت اضطراب در در زمان امتحان تداعی نماید. شرایطی را باید فراهم نمود که دانش آموزان بدون نگرانی و مانند جلسات اجرای تکالیف کلاس پاسخگوی سوالات و ازمون باشند.
برای تقویت فعالیت های پاسخگویی به ازمون می توان به دانش آموز ازمونهای (آزمون در خانه و آزمون کتاب باز) را نیز توصیه نمود.
ب- آزمون های عملکردی :
با عنایت به اینکه بخش زیادی از اهداف و انتظارات آموزشی در حیطه ی مهارتی قرار دارند ، ضرورت دارد معلمان شرایطی را فراهم نموده که دانش آموزان در موقعیتهای واقعی یا نسبتا“ واقعی بتوانند دانش و مهارتی را که کسب کرده اند به کار گیرند . زیرا تنها دانستن یک موضوع کافی نیست بلکه به کار بستن و استفاده صحیح از آن نیز لازم و ضروری است.
از طرفی نیز بسیاری از این موارد با آزمونهای مدادکاغذی و پرسشهای رایج قابل ارزشیابی نیست و باید کاربرد بسیاری ازیادگیری هایی که دانش آموزکسب نموده ، در عمل مشاهده شود. براین اساس جایگاه آزمون های عملکردی در نظام آموزشی به عنوان یک جایگاه شاخص و برجسته معرفی می شود. در صورتی که معلمان ، بتوانند آزمون های عملکردی مطلوبی طراحی و اجرا کنند اطلاعات ارزشمندی را از چگونگی یادگیری دانش آموزان کسب خواهند نمود.
آزمون های عملکردی انواع گوناگونی دارد که در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره می شود:
آزمون های عملکردی کتبی:– برای مثال معلم از دانش آموز می خواهد داستان کوتاهی بنویسد یا نقشه ای را رسم کند.
آزمون عملکردی شناسایی مانند :ازشناسایی محل رودها و دریاچه ها روی نقشه
آزمون های عملکردی نمونه کار مانند : ساخت مکعبی با ابعاد مختلف
ترجمه یک متن ، تهیه روزنامه دیواری،گردآوری سنگ ها ، برگ ها
آزمونهای عملکردی درموقعیت های شبیه سازی شده :
در این آزمون ها در شرایط غیر واقعی از دانش آموز خواسته می شود که فعالیتی را انجام دهد مثلا“ ایفای نقش در کلاس در زمینه یک موضوع درسی .
پرسشهای شفاهی کلاسی
در این نوع آزمون ، معلمان جهت جمع آوری اطلاعات به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، به تناسب اهداف و محتوای درس ، سئوالاتی را به صورت شفاهی می پرسند و به دلیل رو در رو بودن پرسش گروپاسخ دهنده ، مشکلات یادگیری دانش آموزان تا حدود زیادی مشخص شده و معلم می تواند به موقع بازخوردهای لازم را به دانش آموزان ارائه دهد.
فعالیت های عملی : تمامی فعالیت های عملی که توسط دانش آموز طبق اهداف پیش بینی شده در محیط کلاس یا خارج از آن صورت می گیرد . شامل ساخت ماکت و انجام آزمایشات و... می باشد .
تکالیف درسی : یکی از ابزارهای مهم ارزشیابی توصیفی هستند که معلم می تواند با مدیریت مناسب از آنها برای سنجیدن دقیق وآسان عملکرد دانش آموز مورد استفاده قرار دهد و معلم در بررسی تکالیف و فعالیت های عملی با اظهار نظرهای توصیفی خود ، زمینه افزایش کیفیت کار دانش آموز را فراهم نماید.
هدف اساسی در تأکید به انجام فعالیت ها و تکالیف درسی کلاسی و خارج از کلاس ، افزایش ظرفیت ماندگاری ، بهبود و توسعه دانش و کسب مهارت ها توسط دانش آموزان می باشد. همچنین می توان با بررسی تکالیف درسی انجام شده دانش آموزان ، به میزان دانش و مهارت های کسب شده ی دانش آموزان دست پیدا کرد.
براین اساس ، فعالیت ها و تکالیف درسی یکی از ابزارهای مهم ارزشیابی است که با بررسی آنها ، اطلاعات ارزشمندی از عملکرد دانش آموزان به دست می آید. ازاین جهت آثار خلق شده از فعالیت ها و تکالیف دانش آموزان ، منبع مهمی برای شناخت فرآیند یادگیری و داوری درباره ی پیشرفت تحصیلی آنان است که معلمان می توانند از آن دراطلاع رسانی به اولیاء دانش آموزان و به نارسائیهای تحصیلی و نقاط قوت درسی دانش آموزان شناخت عمیق پیدا کنند .
به این صورت که معلم فعالیت ها و تکالیف عملی در داخل کلاس و خارج از کلاس را که دانش آموزان به صورت فردی و گروهی انجام داده اند ، بنا به ضرورت در دفتر مدیریت فرآیند های کلاس یادداشت کرده است ، یا هر نوع تکلیفی که بر اساس تعداد مخاطبان و اهداف برنامه درسی که نشانه تحقق هدف یا اهدافی را در موضوع درسی خاصی پیگیر بوده و در پوشه کار قرار داده تا در موقع مقتضی بر اساس آنها نسبت به عملکرد دانش آموز داوری نماید.
لذا بازخورد معلم به صورت فرآیندی در طول سال تحصیلی درباره تکالیف درسی علاوه بر اطلاع رسانی به اولیاء دانش آموزان و مدیر مدرسه به منظور آگاهی از نحوه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، منبعی بسیار مهمی در بازخورد پایانی (گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی) در پایان هر نیمسال در مقیاس رتبه بندی ، معلم را یاری می کند . غفلت از این منبع مهم در تنظیم گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی صحت داوری و تصمیم گیری معلم را در مورد ارتقاء و عدم ارتقاء دانش آموز به پایه بالاتر را تحت تأثیر قرار می دهد.
مشاهدات : ابزاری است که از طریق آن برخی رفتارها و اعمال ویژه دانش آموزان در آن ثبت می شود تا در هنگام ارزشیابی از آنها استفاده شود. این ابزار در هر زمان که معلم احساس کند لازم است رفتار خاصی از دانش آموز در زمینه درسی و تربیتی ثبت شود مورد استفاده قرار می گیرد.مثلا“ ممکن است دانش آموز در حین مشاهده و دستکاری یک شی دقت و وسواس زیادی به خرج می دهد که این رفتار مورد توجه معلم واقع می شود و از آن گزارش توصیفی تهیه می نماید.
در ثبت مشاهدات ، کل رفتار دانش اموز صرف نظر از مثبت یا منفی بودن آن ، ثبت می شود و لازم است شرایط بروز رفتار نیز مد نظر قرار گیرد. یک برگ ثبت مشاهدات ، شامل اجزای زیر می باشد.
1- مشخصات دانش آموز 2- شرح رویداد 3- تفسیر و پیشنهادات
گفتگوها : شامل ارتباط چند سویه ای است که در کلاس :
1- بین معلم و دانش آموز 2- دانش آموز با دانش آموز دیگر رخ می دهد.
روش ثبت و نگهداری اطلاعات : دفتر شخصی معلم (محرمانه) - دفتر ثبت فرایندهای کلاسی
پوشه کار - دفاتر دانش آموزان
به لحاظ پیچیدگی فرآیند ارزشیابی تحصیلی و تنوع اطلاعات د راین زمینه ، جمع آوری اطلاعات ، شیوه مناسبی را نیاز دارد. که درنظام ارزشیابی سنتی ، دفتر کلاسی نقش سامان دهی را به عهده داشت . اما در رویکرد جدید ارزشیابی سه ابزار مهم دیگر در سامان دهی اطلاعات جمع آوری شده مورد بهره برداری قرار می گیرند.
دفتر شخصی معلم (محرمانه) : یک معلم باید دفتر شخصی داشته باشد که در آن فقط عملکرد دانش آموز ثبت می شود .
شامل: اسامی دانش آموزان- عناوین دروس - روز و تاریخ - نظر معلم در قالب عدد ،حرف ، رتبه و ... - بصورت ماهانه یا هفتگی نتایج آزمون ها یا تکالیف یا پرسش کلاسی در آن ثبت می شود. -
دفتر ثبت فرایندهای کلاسی : این دفتر بسیار مهم و مؤثروکارآمد است.
فعالیت هایی از دانش آموز در ان ثبت می شود که هدفمند باشد.
عملکردهای مورد انتظار دانش اموز در آن درس نوشته می شود.
مثلا“ روان خواندن ، رعایت نکات دستوری یا در درس ریاضی فرآیند حل مسئله مهم است ، دانش آموز مفهوم مسئله را درک می کند یا در درس قرآن ، بخش بخش می خواند ، قواعد را رعایت می کند
پوشه کار : پوشه کار مجموعه ای سازماندهی شده از مدارک مستند دانش آموزان است که معلم با استفاده از آن پیشرفت دانش آموزان را حیطه های مختلف دانش ، نگرش و مهارت به نمایش می گذارد. در پوشه کار دانش و توانایی دانش آموزان مستند می شود وآنان شاهد رشد و پیشرفت خود می شوند. ضمن اینکه به والدین و معلمان نیز امکان این را می دهد که با مدارک و مستندات شاهد رشد و پیشرفت دانش آموزان باشد.
پوشه کار موجب بروز خلاقیت و نوآوری می شود و اعتماد به نفس دانش آموزان را بالا می برد و به آنان این فرصت را می دهد تا بین آموخته های قبلی و جدید ارتباط برقرار کند.
محتوای پوشه کار :
- تکالیف فردی
- برگه ازمون
- تکالیف گروهی
- گزارش علمی و عملی
- فعالیت های خارج از کلاس
- نمونه کار هنری
- خلاصه فیلم یا داستان
- نمونه خط و یادداشتها
هر کار یا تکلیفی که نشان دهنده پیشرفت یا تغییر وضعیت در دانش آموز است باید در پوشه کار نگهداری شود.
چگونگی استفاده از پوشه کار :
- یک پوشه برای همه موضوعات درسی انتخاب شود.
- هر دانش آموز مسئول نگهداری پوشه خویش است.
- در زمان معین ، پوشه برای خودارزیابی به دانش آموز داده می شود.
- درجلسات توجیهی والدین از پوشه کار برای ارائه گزارش استفاده می شود.
- نظرنهایی را معلم با بررسی پوشه کار، به دانش آموزواولیاء ارائه می دهد.
- نظر نهایی را معلم با بررسی پوشه کار، به دانش آموزواولیاء ارائه می دهد.
- پوشه کار در هدایت تحصیلی دانش آموز مؤثر است.
بهتر است در راستای افزایش مسئولیت پذیری ، هر دانش آموز مسئول حفظ و نگهداری پوشه کار خود باشد.
چگونگی ارزشیابی پوشه کار:
هدف اصلی از ارزشیابی پوشه کار این است که دانش آموز در یک روند طولانی و به طورکامل ارزشیابی شود ، ارزشیابی پوشه ای ارزشیابی پویا و رشد دهنده ای است که هدف آن جمع آوری اطلاعات به منظور شناخت وضعیت فعلی دانش آموز و کمک به رشد و پیشرفت اوست ، معیارهایی که برای ارزشیابی پوشه ای باید در نظر گرفت به قرار زیر می باشد.
- دقت در کار
- نظم کار و نظافت ظاهری
- شواهدی که حاکی از پیشرفت است
- شواهدی که حاکی از توانایی حل مسئله و توانایی انجام کار است
- کاربرد آموخته ها
- خلاقیت و نوآوری
- کنجکاوی و روحیه پرسشگری
- دقت در نوشتن ، زیبا نویسی و...
- توانایی کار در گروه
دفاتر دانش آموزان:تمامی دفاتری که دانش آموز تکالیف درسی را که معلم بعنوان مکمل درسی به او داده در آن ثبت می کند را شامل می شود.
بازخورد :
کلاسی (کامل ، شفاهی ، کتبی ، دقیق،مبتني بر عملكرد دانش آموز و متمايز كننده و پرهيزجدي از ارائه بازخورد رتبه اي )
غیرکلاسی (کلی ، رتبه ای )
تعریف بازخورد : عبارت است از انعکاس یا ارائه یا عرضه نظر و عکس العمل یا نظر و واکنش معلم نسبت به وضعیت یادگیری دانش آموز که به شکل کتبی و شفاهی (کلاسی)شامل صحبت ها و جمله های توصیفی منظوم و منثور معلم که در هر مرحله ازفرآیند یاددهی – یادگیری از آنها استفاده می شود. به واقع همان داوری های شناختی ، فراشناختی و عاطفی معلم است که دانش آموز با دریافت به هنگام آنها ، اطلاعاتی در خصوص میزان پیشرفت و موقعیت خود بدست می آورد و در جهت بهبود عملکرد خویش از آنها یاری می گیرد.
بازخورد کلاسی :
بازخوردهای کلاسی ، همان بازخوردهای توصیفی ، شناختی و فراشناختی است که معلم به منظور بهبود روش ها و نحوه ی یادگیری و آگاه شدن دانش آموزاز قوت ها و ضعف های یادگیری مطالب و مباحث دروس مختلف به دانش آموز ارائه می نماید. و دانش آموز با استفاده از این بازخوردهای پیوسته ، هدف مند ، متنوع ، توصیفی ساده و قابل فهم پی می برد که در چه وضعیتی قرار دارد و چه فعالیت هایی را باید انجام دهد. به عبارتی دیگر بازخوردها باید به گونه ای باشد که کودک آنها را درک کند و در او انگیزش لازم را بوجود آورد.
بازخوردهای کلاسی را می توان به سه شیوه ارائه نمود که عبارتند از:
بازخوردهای شفاهی - بازخوردهای کتبی - بازخوردهای شفاهی – کتبی
چه وقتی از چند نوع بازخوردی استفاده کنیم :
بازخوردهای کتبی - بازخوردهای شفاهی
بازخوردهای کتبی :
معلم وقتی از بازخوردهای کتبی استفاده می کندکه :
وقتی که لازم است اولیاء در جریان عملکرد دانش آموز قرار گیرند.
دانش آموزی اشکال جدی و اساسی در یک فعالیت دارد و معلم تشخیص می دهد با نوشتن بازخورد کتبی ، تکلیف اولیاء در کمک به دانش آموز روشن می شود .
وقتی که نمونه فعالیت دانش آموز در پوشه کار قرار داده می شود.
تلاش مهم یا برجسته ای انجام شده و دانش آموز با مراجعه به آن و مروربازخورد معلم انگیزه ی تلاش و موفقیت را در خود تقویت می نماید.
عدم اطلاع ازآن بازخورد ، عملکرد تصمیم گیری بعدی در مورد دانش آموز را با ابهام و مشکل روبرومي گرداند.
بازخورد های شفاهی
گرچه هر عملکرد دانش آموزحتی الامکان باید همراه با بازخورد باشد اما الزاما“ نباید از نوع بازخورد کتبی باشد . معلم در موارد زیراز بازخورد شفاهی استفاده می کند.
زمانی که اطلاع خود دانش آموزاز عملکرد خود مد نظر باشد.
زمانی که دانش آموز توانایی خواندن نوشته ها را ندارد.
برای دانش آموزان پایه اول به ویژه در اوایل سال تحصیلی
در مواردی که ضرورتی برای ارائه به والدین وجود ندارد.
در صورتی که ثبت بازخورد ، به تشخیص معلم ، اهمیت بالایی در سازماندهی نتایج عملکردانش آموز ندارد
زمانی که معلم عملکرد دانش آموز را مشاهده می کند و نیاز به بازخورد فوری و به هنگام را احساس می کند.
شیوه بازخورد :
در ارزشیابی توصیفی بازخورد به عنوان اصل مهمی مورد ملاحظه قرار گرفته است بدون بازخورد عملا“ جهت گیری اصلاحی از ارزشیابی توصیفی حذف می شود. بازخورد یعنی نظر و واکنش معلم نسبت به وضعیت یادگیری دانش آموز که به شکل کتبی و شفاهی (کلاسی)شامل صحبت ها و جمله های توصیفی منظوم و منثور معلم که در هر مرحله از فرآیند یاددهی – یادگیری و تطبیق آن با اهداف و انتظارات آموزشی از آنها استفاده می شود.
همچنین در جریان بازخورد مشخص می شود که دانش آموزدرچه شرایطی قرار دارد و چه فعالیتهایی را باید انجام دهد. در حقیقت بازخورد هسته مرکزی فرآیند یاددهی – یادگیری است و لذا باید بر روی انتظارات آموزش و فعالیتهای دانش آموز متمرکز شود، خطاها و اشتباهاتش را در جریان یادگیری های آینده کاهش دهد و وظایف و تکالیفش را با دقت بیشتری انجام دهد، در واقع بازخورد نه تنها به دانش آموز درباره چگونگی مهارت و دانشی که کسب کرده اند اطلاعاتی می دهد بلکه به او نیز می گوید که چگونه مهارت ها و دانش خود را ارتقاء دهد.
بازخورد انواع و اقسام دارد که یک تقسیم بندی ساده از آن به قرار زیر است :
1- بازخورد غیررسمی ، مانند صحبت های شفاهی معلم با دانش آموزان در حین کار و فعالیت یادگیری و مشورت دانش آموز با معلم
بازخورد رسمی ، به صورت کتبی مانند چک لیست ، رهنمودها و توصیه هایی که بر آثار دانش آموز ثبت می شود.
بازخورد ، همچنین می تواند جمعی و یا فردی باشد و نیز تکوینی و پایانی باشد . مثلا“ کارنامه توصیفی همان بازخورد رسمی پایانی است که به صورت فردی ارائه می شود . معلم باید اشکال گتوناگون بازخورد را در جریان یاددهی – یادگیری دانش آموزان به کار برد و بدین وسیله یادگیری دانش آموزان را هدایت و رهبری کند.
تردیدی نیست که گاهی از ناحیه دانش آموزان به معلم نیز بازخورد انجام می گیرد که معلم از آنها برای بهبود فعالیتهای خود استفاده می کند . همچنین دانش آموزان می توانند به هم کلاسی هایشان هم بازخورد بدهند . در شکل عمیق تر ، دانش آموز به خود نیز بازخورد می دهد که همان خودسنجی است .
بازخورد به دانش آموز:
کلاس : دقیق ، متمایز کننده و به دور از رتبه بندی
تشویقی : کلی ، امیدبخش و برانگیزاننده
البته هر یک از موارد فوق می تواند به اشکال مختلف و به صورت شفاهی ، کتبی و یا توامان انجام شود.
بازخورد به اولیاء :
کتبی : به صورت کامل و یا در چارچوب رتبه و کارنامه
شفاهی : به صورت دعوت موردی
ویژگی های بازخورد : - ساده و قابل فهم باشد
جزیی از فرایند یاددهی ویادگیری تلقی شود.
سودمند باشد (حاوی اطلاعاتی باشد که دانش آموز بداند چه فعالیتی را باید انجام دهد تا انتظارات آموزشی را به خوبی محقق سازد .
پیوسته و به موقع باشد (دانش آموز باید در حین فرآیند یادگیری بازخورد دریافت نماید.
به وضوح نقاط ضعف دانش آموز را مشخص کند .
بازخوردهای ارائه شده برای دانش آموز قابل درک باشد.
بازخورد پایانی
منظور از بازخورد پایانی همان گزارش پیشرفت تحصیلی (کارنامه توصیفی)بامقیاس رتبه ای است که نه تنها به توصیف وضعیت درسی ، بلکه به ارائه تصویری از عملکرد تربیتی (ابعاد عاطفی ، جسمانی واجتماعی )دانش آموزمی پردازد که معلم با عنایت به وظیفه ی ”پاسخگویی“ شغلی خود دردو یا سه نوبت از سال تحصیلی (بهمن ماه ، خردادماه و شهریور)و با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده جهت ارائه به ذی نفعان (والدین ، دانش آموز و مدیریت مدرسه )تکمیل می نماید
گزارش پیشرفت تحصیلی
تبدیل اطلاعات به رتبه و تهیه گزارش پایانی
جمع بندی اطلاعات ثبت شده
قضاوت نهایی
قضاوت و داوری درباره ی عملکرد درسی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در فرایند ارزشیابی کیفی – توصیفی با در نظر داشتن رشد همه جانبه دانش آموزان و انتظاراتی که منطبق با اهداف درسی می باشد بر اساس شواهد ، مستندات و اطلاعات متنوعی که معلم در طول سال تحصیلی با ابزارهای مختلف (آزمونهای مداد-کاغذی ، ازمونهای عملکردی ، تکالیف درسی و مانند این ها) با توجه به انتظارات آموزشی هر درس به صورت مجزا گردآوری و در پوشه کار و دفتر ثبت مشاهدات دسته بندی و ساماندهی نموده انجام می شود.
علاوه بر بازخورهای فرایندی در طول سال تحصیلی گزارش نهایی نتایج ارزشیابی پیشرفت تحصیلی – تربیتی دانش آموزان به صورت رسمی و مکتوب در سه نوبت (دی ماه،خردادماه و در صورت نیاز در شهریورماه) با استفاده از تحلیل اطلاعات جامعی که از طرق مختلف ، توسط معلم کلاس جمع آوری گردیده است ، قابل ارائه می باشد.
چند نکته محوری در ارائه گزارش باید مورد توجه قرار گیرد:
- ارائه تصویری از عملکرد درسی دانش آموز (ابتدا توصیفی شفاهی یا کتبی و یا توأمان و سپس استفاده از مقیاس های رتبه ای )
- توجه به جنبه های مختلف شخصیت دانش آموز(دقت در وضعیت رفتاری دانش آموز با عنایت به تفاوت فردی)
- ارائه دیدگاه ها و توصیه های معلم ، همواره در راستای بهبود عملکرد دانش آموزان باشد.
سه نکته اشاره شده زمانی تحقق می یابد که قضاوت و داوری در خصوص دانش آموزان براساس شواهد و مستنداتیکه معلم با ابزارهای مختلف آن ها را گردآوری نموده و در پوشه کار و یا در دفترمدیریت فرآیندهای کلاس و همچنین در برداشتها ، ادراکات و تجربیات عمیق خود (معلم) از فرد فرد دانش آموزان سازماندهی کرده است و براساس هوشمندی معلمی خود نظر نهایی خویش را در گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی بیان می کند.
همانگونه که بیان گردید آزمون پایانی پایه ششم در خرداد ماه نیز به عنوان یکی از نشانگرها و ابزارها محسوب می شود و برای بازخورد از نمره استفاده نمی شود و معلم به کوشش های تحصیلی دانش آموزان د راین ابزار بازخورد توصیفی به صورت کتبي می دهد و از اختصاص نمره پرهیز می نماید . و این توصیف در جمع بندی نهایی معلم مورد توجه قرار می گیرد . و معلم با تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده ، نتیجه نهایی را به صورت رتبه ای در مقابل هر انتظار آموزشی (میزان تحقق آن را)در مقیاس چهارسطحی برای داوری درباره ی عملکرد یادگیری دانش آموزان (خیلی خوب ، خوب ، قابل قبول ، نیازمند به تلاش بیشتر) در مورد موضوعات درسی گوناگون در گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی دانش آموران درج می نماید.بنابراین دانش آموزان مشمول ارزشیابی توصیفی درآزمون هماهنگ پایانی در خرداد ماه / شهریور ماه به همراه سایر دانش اموزان پایه ششم ابتدایی به منظور پاسخگویی به سئوالات واحد و در نظر داشتن نکات زیر شرکت می نمایند.
از انجائیکه تصحيح سئوالات آزمون های کتبی مداد کاغذی و عملکردی دانش آموزان مشمول ارزشیابی کیفی توصیفی از پایه اول ابتدایی تا ششم در طول سال تحصیلی به صورت فرآیندی و در پایان هر نوبت به صورت مقیاس های رتبه ای بازخورد توصیفی و بدون ارزشگذاری نمره ای انجام شده است و این رویکرد در وجود دانش آموزان نهادینه شده است . ازاین رو سئوالات هماهنگ ویژه دانش آموزان توصیفی در آزمون پایانی سال ششم ابتدایی بدون هر گونه بارم بندی طراحی و اجرا می گردد.
سئوالاتی که در اختیار دانش آموزان توصیفی در آزمون پایانی قرار می گیرد از لحاظ محتوا و اندازه گیری آموخته های موضوعی (دروس) هیچ تفاوتی با سایر دانش آموزان نخواهد داشت به عبارتی دانش آموزان توصیفی از نظر محتوایی به هماه سئوالات پاسخ می دهند که دانش اموزان نظام کمی (نمره ای )پاسخ خواهند داد.
تصحیح اوراق امتحانی دانش آموزان مشمول ارزشیابی توصیفی با توجه به کلید پاسخ سئوالات به صورت عبارات توصیفی که معلم از آنها در طول سال تحصیلی برای ارائه بازخورد به کلیه فعالیت های یادگیری دانش آموزان استفاده نموده است ، صورت می پذیرد . و بازخورد توصیفی به اوراق امتحانی پایانی خرداد ماه به عنوان بخشی از مستندات در تجزیه و تحلیل و جمعبندی اطلاعات و تبدیل آنها به رتبه های چهارگانه و در نهایت درج این رتبه ها در گزارش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بکار گرفته می شود.
پاسخ به سئوالات از یکی از این حالات خارج نمی باشد:
دانش آموز به سؤال کامل پاسخ داده است (خیلی خوب)
تا حدود زیادی به سؤال پاسخ داده است ، به بخش بیشتری از سؤال پاسخ داده است (خوب)
تا حدودی به سؤال پاسخ داده است . به بخش از سؤال پاسخ داده است (قابل قبول)
اصلا“ پاسخ نداده است (نیاز به آموزش و تلاش بیشتر)
در ارزشیابی توصیفی ، گزارش نسبتا“ مشروحی از چگونگی پیشرفت تحصیلی دانش اموزان ارائه می شود. و این فرآیند در قالب دو نوع گزارش پیشرفت تحصیلی :
برگ ارزشیابی تربیتی
کارنامه تحصیلی – تربیتی
انجام میشود و داوری معلم در مورد تحقق انتظارات در یک طیف چهار درجه ای اعلام می شود که گزینه های آن عبارتند از :
خیلی خوب – خوب – قابل قبول – نیازمند به آموزش و تلاش بیشتر
عملکردهای ثبت شده را چگونه به رتبه تبدیل کنیم ؟
عملکردها در قالب نتایج ازمون ها ، تکالیف درسی ، مشاهدات ، فعالیت های عملی ثبت شده اند که باید جمع بندی شود.
عملکرد هر دانش آموز را در هر یک از موارد فوق (آزمون ها ، تکالیف،فعالیت های عملی ،عملکردهای ثبت شده در دفتر فرآیندها) در هردرس را ابتدا بطور جداگانه جمع بندی و تحلیل می کنیم و رتبه دانش آموز را در هر مورد مشخص می کنیم .
خیلی خوب :
در صورتیکه عملکردهای دانش آموزی در هر درس ، بر اساس منابع و ابزارهایی که در سنجش و ارزشیابی او درآن درس مورد استفاده قرار گرفته اند نشان دهنده عملکرد کامل و بدون نقص و یا با حداقل نقص غیرتکراری باشد این رتبه تعلق می گیرد.
خوب :
در صورتیکه عملکرهای دانش آموز، نشان دهنده اشتباهات محدود و در مواردی تکراری و یا جدید باشد در این حالت رتبه خوب تعلق می گیرد.
قابل قبول :
درصورتیکه عملکردهای دانش آموزی در هر درس ، براساس منابع و ابزارهایی که در سنجش و ارزشیابی او در آن درس مورد استفاده قرار گرفته اند نشان دهنده عملکردی باشد که دارای اشتباهات متعدد و تکراری بوده اما به حداقل اهداف اساسی درس دست پیدا کرده است ، رتبه قابل قبول تعلق می گیرد .
نیازمند به آموزش و تلاش بیشتر :
در صورتیکه عملکرهای دانش آموزی در هر درس ، براساس منابع ابزارهایی که در سنجش و ارزشیابی او در آن درس مورد استفاده قرار گرفته اند ، نشان دهنده عملکردی باشد که اشتباهات وی به تعداد زیاد بوده و درفرآیند سال تحصیلی نیز این اشتباهات تکرار می شوند ، به گونه ای که در این حالت به حداقل اهداف اساسی درس دست پیدا نکند ، این رتبه تعلق می گیرد.
ارزشیابی تحصیلی در پایه های مختلف :
- در پایه های اول تا پنجم اندازه گیری ، سنجش و ارزشیابی در هر دو نوبت به صورت فرآیندی ، توسط معلم و بدون آزمون های هماهنگ مدرسه ای منطقه ای و استانی انجام می شود.
- در پایه ششم در نوبت اول به صورت فرآیندی و توسط معلم و در نوبت دوم همراه با آزمون هماهنگ منطقه ای انجام می شود.
- وظایف معلم در ارزشیابی توصیفی:
- وظایف دانش آم
مطالب مشابه :
انگيزش 2
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
مدرسه اي در يك كلاس - كلاسهاي چند بايه
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
درس بژوهي در دوره ابتدايي
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
در راستای طرح آداب ومهارتهای زندگی اسلامی - کرامت
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
آیین نامه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی در دوره ابتدایی ( ارزشیابی کیفی - توصیفی ) ( 3 )
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
ارزشیابی کیفی - توصیفی در دوره ابتدایی و چالشهای اجراء
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
ارزشیابی کیفی - توصیفی ( 2 )
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
درس پژوهی و راههای توسعه آن در دوره ابتدایی
21-شوراي عالي آموزش وبرورش . 22-معاونت آموزش ابتدايي وزارت آموزش و 24-بورتال امام خميني .
برچسب :
بورتال وزارت آموزش وبرورش