روش طرح نویسی و ارزیابی اقتصادی طرحهای تولیدی گاوداری

شرح وتوضیح مفصل تر جنبه های ارزیابی پروژه را به عهده خواننده گذاشته ومنبع شماره 1 می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

سرفصلهای مورد نیاز طرحهای توجیهی جهت ارائه به بانکها برای دریافت تسهیلات به طور کامل دراین جزوه آمه می باشد . البته بسته به نیاز در هر مقطع زمانی نیازهای دیگری وحتی نقشه های اجرایی طرحها به همراه طرح توجیهی ارائه می شود که در این کتابچه تاسیسات مورد نیاز براساس نظام دامداری به عنوان ضمیمه ارائه شده است . که ما ازآن در محاسبات استفاده خواهیم نمود.

ظرفیت طرح:

ظرفیت طرح ممکن است در یک واحد صنعتی بر اساس میزان خط تولید سنجیده شود و در یک واحد گاوداری بر اساس میزان دام مولدی که قابل نگهداری می باشد سنجیده شود.

ظرفیت را به دو نوع ظرفیت اسمی و ظرفیت واقعی تقسیم می نماییم.

در تصمیم گیری جهت مشخص شدن ظرفیت طرح , به عوامل ذیل باید توجه داشت.

ظرفیت در ارتباط با بازار:

تقاضای بازار مهمترین عامل موثر در تعیین ظرفیت است.

ظرفیت در ارتباط با توزیع جغرافیایی بازار و محل اجرای طرح.

توجه به مرکزیت و تعداد واحدهای موجود دیگر در منطقه.

ظرفیت در ارتباط با عوامل فنی.

ظرفیت طرح و ارتباط با آن با مالی طرح.

ظرفیت طرح در ارتباط با تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر:

هدف از تجزیه و تحلیل نقطه , سر به سر , تعیین سطح تولید در زمانی است که در آمد کل برابر هزینه کل گردد.

هزینه کل ترکیبی از هزینه های ثابت و متغیر می باشد.

هزینه های ثابت , هزینه هایی هستند که با تغییر سطح تولید ( حداکثر تا طرفیت اسمی ) تقریبا ثابت می مانند و هزینه های متغیر هزینه هایی هستند که با تغییر سطح تولید , تغییر می کنند.

اگر مقدار تولید را با q, قیمت فروش هر واحد محصول را با p , کل هزینه های ثابت در طی یک دوره را باf و هزینه های متغیر به ازاء واحد محصول را با v نشان دهیم , p q می تواند معرف در آمد کل و f+qv معرف هزینه کل باشد و چون نقطه سر به سر هزینه کل و در آمد کل برابر است در نتیجه داریم.

Qp = f+qv q = f / p-v

نمودار ذیل نشان دهنده نقطه سر به سردر حالتی است که تغییرات درآمد وهزینه نسبت به مقدار تولید خطی باشد.

مقدار سود یا ضرر بوسیله رابطه N = QP – F – QV تعیین می شود که چنانچه N مثبت باشد نشان دهنده سود وچنانچه منفی باشد نشان دهنده ضرر است.

از آنجائیکه ظرفیت طرح برروند تغییرات درآمد وهزینه نسبت به مقدار تولید موثر می باشد ، در نتیجه برحسب اینکه طرح از نظر ظرفیت ، در مقیاس کوچک ، متوسط یا بزرگ اجرا شود نقطه سربسر درآن متفاوت خواهد بود.

هر تقاضایی می تواند توسط یک یا چند واحد تولیدی به اندازه های ختلف (مقیاس تولید / ظرفیت ) تامین شود که هریک از واحدها دارای حداکثر ظرفیت تعریف شده هستند. تصمیمی که در این مرحله گرفته می شود ، نه تنها به تکنولوژی مورد استفاده مربوط می شود بلکه به تولید متمرکز یک واحد بزرگ یا تعداد زیادی واحدهای کوچک مربوط می شود. دراین هنگام مدیریت واحد باید علاوه بردر نظر گرفتن هزینه های تولید وتوزیع ، اثرات جنین تصمیمی را روی بازار درحال رقابت ، ساختار تشکیلاتی ، سیستم مدیریت ومیزان انعطاف پذیری تولید که بتواند تطابق موثری با تغییرات آینده ومحیط داشته باشد، در نظر بگیرد. اینگونه برنامه در بسیاری از اوقات اثر بسیار زیادی برتصمیم نهایی جنبه های کمی وتکنولوژی مسئله خواهد داشت.

دراین رابطه باید توجه نمود که درطرح پیشنهادی ، ظرفیت گاوداری باید از نظر اقتصادی کاملا روشن باشد وسرمایه گذاری بدون اینکه وارد خطر شود، نرخ برگشت قانع کننده ای را برای سرمایه گذار فراهم آورد.

افزایش ظرفیت گاوداری اگرچه همراه با سرمایه گذاری بیشتر است ، ولی نتیجه آن کاهش هزینه برای هر واحد محصول تولیدی می باشد. این کاهش هزینه مربوط به سرشکن شدن هزینه های ثابت برروی تولید محصولات تولیدی است. برخی هزینه های متغییر نیز درواحد گاوداری بزرگ کاهش می یابد. از قبیل هزینه خرید وحمل مواد اولیه در حجم زیاد مانند علوفه.

از طرف دیگر هرچه از گاوداریهایی با اندازه بزرگتر استفاده کنیم جایگزین کردن سرمایه وتکنولوژی به جای انسان ، بازدهی بهتری بدست می دهد که باعث کاهش هزینه تولید می گردد. این درمورد کارخانجات تولیدی کاملا صادق است.

این موارد را برای سه واحد اندازه کوچک A متوسط B و بزرگ C در نمودار نشان می دهیم .

تعیین ظرفیت بهینه واحد گاوداری براساس تجزیه وتحلیل های جریان نقدی واحدهای گاوداری مختلف بدست می آید. باتخمین هزینه کل ودرآمد کل قیمت تمام شده هر واحد محصول هزینه متغییر هرواحد محصول هزینه ثابت هر محصول محاسبه می شود. وبا توجه به ظرفیت واحد وتقاضای بازار وقیمت مورد انتظار ظرفیت مناسبی برای واحد گاوداری مشخص می شود که برگشت سرمایه سریعتر صورت پذیرد.

ظرفیت در مقیاس بالا از نقطه نظرملی:

بکارگیری برخی روشهای تحلیلی اقتصاد مهندسی ، برای اقتصاد امروز قدری مشکل می باشد. تورم ، کمبود مواد اولیه ، فقدان سرمایه برای سرمایه گذاری موثر ، نرخ بالای بهره وناپایداری نرخ ارزهای خارجی روشهای سنتی را ناپایدار وغیرقابل اطمینان ساخته اند.

از نقطه نظر ملی تصمیم گیری در مورد مقیاس ظرفیت می تواند براساس چندین عامل صورت گیرد این عوامل به شرح ذیل هستند.

- سرمایه مورد نیاز : برای کشوری که کمبود سرمایه دارد مقیاس یا ظرفیت بالا با مشکل مواجه است واز طرفی تورم وضع را بدتر می کند.

- مبادلات بازرگانی وارزخارجی : تولیدی که با ارز خارجی ونهاده های وارداتی انجام پذیرد گران تمام شده واگر در کشوری که با کمبود سرمایه ومواد اولیه مواجه است بخواهد با سرمایه خارجی ومواد اولیه وارداتی تولید درمقیاس زیاد داشته که به تجهیزاتی نیاز دارد که ارز بروسرمایه براست. مشکلی است که باید به آن توجه شود . دادن مجوزهای زیاد وظرفیت زیاد جهت تولید از طرف دولت مشکل ساز می شود که با مازاد تولید مواجه می شویم واین تولید که با ارز وارداتی صورت پذیرید صادرات آن هم با مشکل وعدم صرفه مواجه می شود.

- زیر بنای اقتصادی : منظور ارگانهای پشتیبانی است (خرید تضمینی – انبارها و..)

- خدمات وصنایع وابسته : خدمات حقوقی - فنی – ایمنی وبهداشت – بیمه و...

- ساختار اقتصادی - اشتغال - بازار

محل اجرای طرح:

بررسی وانتخاب محل مناسب جهت اجرای طرح بنحوی که از جهات فنی امکان پذیر واز جهات اقتصادی با صرفه باشد کاملا ضروری است. انتخاب ایده آل محل اجرای طرح ممکن است بنا به محدودیتهایی که وجود دارد مقدور نباشد ولی حتی الامکان باید بهترین محل را انتخاب نمود. در انتخاب محل اجرای به نکات زیر باید توجه نمود:

1- بازار: نزدیکی به بازار در جهت حمل تولیدات – تماس با مشتری – سرعت رساندن محصول به بازار و هزینه های دیگر.

2- مواد اولیه : دسترسی سریع و آسان به مواد مورد نیاز ( علوفه )

3- نیروی کار : میزان و ترکیب نیروی کار از قبیل – ترکیب سنی – درجه تخصص- نوع حرفه و فن محل - سطح زندگی و میزان دستمزدها – سابقه روابط کارگر و کارفرما – بنیه و استقامت کارگران و درجه کارانی آنها میزان نیروی کار- امکانات آموزشی در محل.

4- قوانین و مقررات 5- سوخت 6- برق 7- آب 8- حمل و نقل 9- شرایط جوی و محل 9- شرایط زندگی 10- زمین 11- سابقه کشاورزی و دامپروری محل

مطالعه تکنولوژی یا تجهیزات ( سخت افزار و نرم افزار مورد نیاز طرح )

در واقع تکنولوژی بکارگیری ترکیبی از سخت افزار و نرم افزار است که بسته به توان مالی – طرفیت طرح نیازها وامکانات – توان بکارگیری و سیاستهای ملی فرق می کند – طبقه بندیهای مختلفی در خصوص تکنولوژی ارائه شده است. که از ذکر آن خود داری می کنیم.از جمله تکنولوژی 1-کاربر 2- سرمایه بر

در پروژه های گاوداری استفاده از تجهیزاتی از قبیل – شیردوشهای ثابت و سیار – فیدر ( دستگاه پخش خوراک ) اعم از اتومات و نیم اتومات – کنترل اتومات دربها و هدایت دامها با کمترین نیاز کارگری وشیرسردکن و... استفاده از دامپزشک – متخصص دامپروری وغیره . به لحاظ نرم افزاری همه این موارد بایستی بسته به نیاز طرح دردسترس بودن امکانات وتجهیزات مورد بررسی یا بعبارتی هزینه – فایده آن مشخص گردد.

سرمایه گذاری وتامین مالی طرح:

سرمایه گذاری برای طرح در دو مرحله اتفاق می افتد. 1- مرحله اجرای طرح 2- مرحله بهره برداری که در مرحله اجرا سرمایه گذاری ثابت ودر مرحله بهره برداری سرمایه درگردش مورد نیاز می باشد.

سرمایه ثابت طرح شامل : 1- هزینه مطالعات اولیه 2- هزینه زمین 3- هزینه ساختمان وتاسیسات مربوطه ومحوطه سازی 4- هزینه ماشین آلات وتجهیزات 5- هزینه تجهیزات اداری 6- هزینه راه اندازی و...

سرمایه در گردش : عبارتست از مجموعه امکانات لازم جهت بکارگیری وبهره برداری از سرمایه ثابت انجام شده جهت تولید وحفظ وتداوم واستمرار فعالیت میباشد.

اقلام عمده تشکیل دهنده سرمایه درگردش عبارتند از:

1- موجودی مواد اولیه 2- موجودی قطعات یدکی 3- موجودی دام یا تولیدات دیگر 4- مطالبات 5- موجودی نقدی

منابع مالی طرح : 1- منابع داخلی 2- منابع خارجی

منابع خارجی برای تامین مالی طرح را به شرح ذیل می توان نام برد:

1- حقوق مالی صاحبان طرح . شکل حقوقی آن شامل سرمایه گذاری فردی – مشارکت، شرکت سهامی – شرکت تضامنی و...

2- فروش سهام 3- اخذ وام (کوتاه مدت کمتر از یک سال – میان مدت 1تا5 سال – بلند مدت از 5 سال به بالا

اخذ وام:

درقبال طرحهای سرمایه گذاری مفید ومطالعه شده ومورد تائید بانکهای تخصصی ، از این بانکها وام گرفته می شود. بدین منظور، طرح سرمایه گذاری از طریق تدوین مجموعه مشخصات طرح وارزیابی وتائید آن ، مورد سنجش قرار گرفته وبراساس آن وام بلند مدت با شرایط مناسب دراختیار دریافت کننده وام قرار می گیرد.

معمولا وامها واعتبارات جاری برای تامین بخشی از سرمایه درگردش ووامها واعتبارات میان مدت وبلند مدت برای تامین بخشی از سرمایه گذاری ثابت مورد استفاده قرار می گیرد.

راه دیگر تامین مالی طرح وام گیری از طریق انتشار اوراق قرضه است. موفقیت افرادی که به موسسه (واحد گاوداری) وام داده واوراق قرضه دریافت می دارند بدین طریق است که آنها ضمن دریافت سود سرمایه خود، هنگام تصفیه حساب سرمایه خود را باز پس می گیرند. به علاوه چون وام اعطایی آنها درمقابل یک تضمین یا وثیقه ملکی از اموال شرکت پرداخت می شود از ایمنی بیشتری برخوردار است. بنابراین چنانچه مبلغ وام متناسب با دارایی کل واحد باشد خطری متوجه سرمایه آنان نخواهد شد.

دیدگاه صاحبان طرح درمورد گرفتن وام یا فروش سهام.

بطورکلی نکات مثبت تحصیل سرمایه از طریق فروش سهام زیاد است، زیرا مادام که سودی بدست نیامده است پولی به سهامداران پرداخت نمی شود واین امکان وجود دارد که سهامداران چیزی غیر از پول به طرح کمک کنند. وکمک واقعی را برای پیشرفت طرح بدهند. در واقع سهامداران شرکائ طرح محسوب می شوند وبنابراین در رونق طرح سهیم بوده ونقش مهمی را ایفا می کنند.

در مورد گرفت وام می توان گفت که در صورتیکه نسبت درصد سود سرمایه گذاری طرح به میزان قابل توجهی بیشتر از نرخ بهره وام باشد، گرفتن وام برای طرح سودمندتر خواهد بود.

حداقل شرایط برای جلب سرمایه:

وام دهندگان وخریداران سهام که در یک طرح سرمایه گذاری مشارکت می کنند به موارد زیر توجه دارند.

- طرحی که درآن شرکت می کنند کاملا بررسی شده واز نظر فنی، اقتصادی ومالی برپایه صحیحی متکی باشد.

- وام دهنده قبل از دادن وام باید از وضع مالی طرح اطمینان حاصل کند زیرا چنانچه مطلع شود که وام گیرنده از رداخت قسمت از سرمایه طرح عاجز است حتی از وارد شدن به مذاکره برای اعطای وام خودداری خواهد کرد.

- وام دهندگان انتظار دارند که وام گسرنده لااقل یک مقدار معینی (از 35 تا50 درصد) از سرمایه طرح خود را تامین کند تا بتواند طرح را از نظر اعطای وام به آن قابل قبول بدانند.

- وام دهندگان ویا خریداران سهام باید اطمینان داشته باشند که با توجه به اوضاع مشابه ، به سرمایه بکار گرفته شده آنان ، حداقل سود تعلق خواهد گرفت.

- وام دهندگان وخریداران سهام بایستی از صداقت ، قابلیت اعتماد وحسن شهرت صاحبان طرح اطمینان حاصل کنند.

- وام دهندگان وخریداران سهام به مسئله اداره طرح(مدیریت) توجه فوق العاده دارند.

- هر وام دهنده ای مایل است با مراجعه به ارقام واقعی ارائه شده ، مطمئن شود که طرح مورد مطالعه او از حداقل شرایط وملاکهای یک طرح سالم سرمایه گذاری زیر برخوردار باشد:

1- رقم مربوط به کل سرمایه گذاری طرح ، منطقی وکامل بوده وبه اندازه کافی در مورد آن جانب احتاط رعایت شده باشد.

2- کلیه نیازهای مالی طرح ، حقیقی برآورد شده است.

3- هزینه ها ودر آمدهای طرح دقیق ومورد اعتماد بوده ودر شرایط موجود با واقعیت تطبیق کند.

4- طرح خواهد توانست هنگام بهره برداری ، اقساط اصل وفرع وامهای خود را پرداخت کند ودراین محاسبه جانب احتیاط رعایت شده است.

5- طرح با ظرفیت واقعی خواهد توانست تمام هزینه های جاری را تامین کرده وسود مناسبی نیز به سهامداران پرداخت کند.

6- برنامه مالی پیش بینی شده برای طرح به ترتیبی است که طرح وجوه مورد نیاز را درزمانهای لازم در اختیار خواهد داشت.

اطلاعات لازم برای وام دهنده:

اطلاعاتی که در خواست کننده وام می بایستی در اختیار وام دهنده قرار دهد به شرح زیر است

الف) رقم کل سرمایه گذاری طرح : میزان سرمایه گذاری ثابت ودرگردش طرح به تفکیک عوامل آن

ب) قدرت مالی طرح : نحوه سرمایه گذاری صاحبان طرح – توضیح روشنی درباره سهام وحقوق سهامداران – نحوه تقسیم سرمایه به سهام ، انواع سهام، قیمت رسمی سهام وبرنامه ریزی صدور سهام – مشخصات وام های پیش بینی شده شامل میزان وام ، وام دهنده ، برنامه باز رداخت وام ، نرخ بهره ونوع وثیقه – ترازنامه سالهای قبل در مورد واحدهای دایر.

ج) برآورد سود شامل:

1- هزینه ها وقیمت تمام شده محصول

2- قیمت فروش محصول

3- سود خالص طرح

4- صورت سود وزیان در مورد موسسه یا واحدهای دایر

5- سوابق ارقام پرداختی بابت سود سهام موسسه یا واحدهای دایر

خ) برآورد نیازهای نقدی طرح شامل:

- زمان ومیزان وجوه نقد مورد نیاز برای اجرای طرح

- منابع تامین وجوه مورد نیاز در زمانهای مختلف

د) برآورد ارقام ترازنامه شامل:

1- گزارش مربوط به منابع ومصارف طرح در دوران اجرا وبهره برداری

2- ارقام ترازنامه با استفاده از جدول منابع ومصارف

معیارهای ارزشیابی طرح:

در رابطه با طرح سوالی که مطرح است این است که انجام آن ارزش دارد یا نه؟

معیارهای ارزشیابی پروژه تحت دو مقوله : معیارهای تنزیلی وغیرتنزیلی طبقه بندی می شود. که مهمترین معیارها در ذیل آمده است.

معیارهای غیرتنزیلی شامل: - فوریت – دوره بازگشت – نرخ بازده حسابداری ونسبت پوشش دهنده بدهی تقسیم می شوند.

معیارهای تنزیلی شامل : - ارزش فعلی خالص – نسبت هزینه – منفعت –نرخ بازده داخلی – هزینه سالانه سرمایه می باشد.

در روشهای مذکور دراین راهنما ما به برخی روشهای تنزیلی اشاره می کنیم و مطالعه مابقی روشها را به عهده دانشجویان واستفاده کننده گان از این راهنما واگذار می نمایم.

ترجیهات زمانی ونقش آن در ارزیابی پروژه:

از آنجائیکه در آمدحاصل از پروژه در یک سال بخصوص بدست نمی آید بلکه در طی زمان که گاهی به دهها سال می رسد حاصل می شود لذا برای ما این سوال را بوجود می آورد که چگونه مسئله زمان را در تحلیل های خود وارد کنیم.

محور این کار روش تحلیل هزینه – فایده براین قرار گرفته که منافع ودرآمدهای آینده را بنحوی به زمان حال تبدیل کنیم. در تئوریهای مربوط به هزینه – فایده مسئله وترجیهات زمانی پول نقش مهمی را ایفا, می کند چرا که یکی از پدیده های مربوط به اقتصاد پول کاهش ارزش پول است. از علل عمده ای که انسان نظرات مختلف در مورد ارزش پول خود در آینده دارد مسئله عدم قطعیت به آینده است. در کشوری نظیر کشور ما که تورم وجود دارد تعبیر ما درمورد ارزش پول ما درآینده نسبت به ارزش حال متفاوت خواهد بود. از جمله علل دیگری که ممکن است نظر فرد یا افراد را نسبت به ارزش پولشان متفاوت کند (حال نسبت به آینده) این مسئله است که انتظارات افراد نسبت به آینده مالی شان چه خواهد بود. ممکن است فردی در آینده پیش بینی کندکه درآمد بسیار زیادی بدست خواهد آورد. در آن صورت به نسبت یک واحد پول در حال حاضر نوع دیگری قضاوت خواهد نمود.

بطور اصطلاح مسئله تبدیل کردن جریان نقدینگی حاصل از هزینه ها ومنافع پروژه را به زمان حال تنزیل می نامیم. جهت اینکه در یابیم ارزش پول برای شخص بخصوصی چگونه تغییر می کند از نرخ خاصی تحت عنوان نرخ نهایی ترجیهات زمانی که به آن (MRTP) می گوئیم . برای اینکه شخصی دارای نرخ ترجیهات زمانی 10% در دوره بعد 10 تومان دریافت کند برای اینکه 10 تومان را به زمان حال تبدیل کنیم از فرمول زیر استفاده می نمائیم.

A / 1+r = 10 / (1+10%) = 9.09

این مثال ساده برای تبدیل ارزش منافع وهزینه ها برای ارزیابی پروژه قابل استفاده است.

برای تنزیل ارزش هزینه بخصوص در سال دوم وسالهای بعد به این ترتیب است.

= 10 / (1+10%)2

= 10 / (1+10%)n

برای سالهای مختلف باید ارزش هزینه ها ودرآمدهای پروژه را تنزیل نموده وبه سال مبدا, تبدیل گردد.

NPV = (b0-c0) / (1+r)0+...+(bn-cn) / (1+r)n

روش ارزش خالص کنونی (NPV)

در روش ارزش خالص کنونی سعی براین است که با یک نرخ بهره استاندارد که ممکن است بهره بانکی باشد ارزش فعلی پرداخت ها ودریافت های حاصل از اجرای پروژه را در طول عمر اقتصادی پروژه با یکدیگر مقایسه کنیم چنانچه مجموع اختلاف درآمدها وهزینه های تنزیل شده (NPV) در طول دوره اجرای طرح رقم مثبتی باشد طرح پذیرفته وگرنه طرح رد می شود.

روش ارزیابی نرخ بازده داخلی پروژه (IRR) :

یکی از شاخصهای مهم دیگری که در جریان ارزیابی مالی یا اقتصادی پروژه مورد استفاده قرار می گیرد روش نرخ بازده داخلی پروژه است. که عبارتست از نرخی است که اگر در جریان تنزیل منافع وهزینه های پروژه استفاده شود NPV حاصله را صفر نماید. به آن اصطلاحا نرخ بازده داخلی می گویند.

NPV = ∑(BT-CT) / (1+r)t = 0 = IRR = r

به عنوان مثال می توان به پروژه ای اشاره کرد که اطلاعات مربوط به هزینه ها ودرآمدهای آن در جدول ذیل نمایش داده شده است.

هزینه ه / سال	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1- هزینه ها
زمین	1000
تسطیح	200	600	400
ماشین آلات	190	200
نیروی کار	120	120	120	100	100	100	100	100	100	100	100
جمع هزینه ها	1510	920	520	100	100	100	100	100	100	100	100
2-منافع (درآمدها)
درآمد فروش محصول	0	0	0	690	690	690	690	690	690	690	690
منافع خالص	1510-	920-	520-	590	590	590	590	590	590	590	590

در مقابل مقادیر مختلف r و npv های مختلفی بدست می آید که ملاحظه شد برای نرخ تنزیلی معادل 11.89% مقدار npv معادل صفر شده است.

11.89%	15%	10%	5%	R:
0	-341	241	1130	Npv:

در اینجا به این نتیجه می رسیم که این پروژه بخصوص نرخ بازده داخلی آن معادل 11.89 است حال روش تصمیم گیری برای قبول یا رد پروژه به این ترتیب است که بایستی IRR را با نرخ سود سرمایه که دراقتصاد وبطور کلی بازارهای مالی رایج است مقایسه کنیم.

اگر IRR بزرگتر از نرخ سود سرمایه باشد در آن صورت پروژه پذیرفته است وگرنه پروژه رد می شود مساوی باشد بی تفاوت است.

در روش IRR از نظر عملی روش ساده تری نسبت به روش آزمون وخطا وجود دارد که اصطلاحا از روش میانبر استفاده می کنیم. فرض کنید منحنی به شکل زیر باشد.

در این روش از فرمول زیر استفاده می شود وما با انتخاب 2 نرخ تنزیل r1 و r2 که r2>r1 است می توانیم مقادیر مربوط به NPV هریک را محاسبه کرده وسپس نهایتا IRR را بدست آوریم.

IRR = r1+|npvr1| / |npvr1|-|npvr2|*(r2-r1)

یعنی نرخ بازده داخلی برابر است با نرخ فرضی پائین بعلاوه قدرمطلق ارزش کنونی خالص با نرخ فرضی پائین تقسیم بر تفاوت مطلق بین دو ارزش کنونی خالص ضرب در تفاوت مطلق دو نرخ فرضی.

در مثال ذیل روش نرخ بازده داخلی ارائه می گردد از روش آزمون وخطا 2 نرخ فرضی برمی داریم 10% و 15% وبا نرخ رایج بازار مقایسه می کنیم.

سال 0 1 2 3 4 5

گردش نقدی 100000- 20000 30000 20000 40000 40000

NPV = -100000 +20000 (p / f,10%,1) +30000(p / f,10%,2) +20000(p / f,10%,3)+40000(p / f,10%,4)+40000(p / f,10%,5)=10.66

NPV = -100000 +20000 (p / f,15%,1) +30000(p / f,15%,2) +20000(p / f,15%,3)+40000(p / f,15%,4)+40000(p / f,15%,5)= -4020

IRR = 10+(15-10)10166 / 10166-(-4020)=13.5%

کلیات وساختار طرح :

جهت تهیه وارزیابی اقتصادی طرحهای گاوداری آشنایی با کلیه سرفصلهای مورد نیاز ودستورالعملها وآئین نامه های اجرایی تبصره های قانون بودجه در مواردی که طرح نیاز به گرفتن وام از بانکهای تخصصی دارد ضروری است. که در ادامه عملا به تهیه طرح ارزیابی اقتصادی یک واحد گاوداری 50 راسی پرداخته وبا محتوای یک طرح کامل آشنا می شویم.

1- مقدمه:

2- خلاصه طرح : (درخواست کننده تسهیلات، موضوع طرح وسوابق طرح)

3- مجوزهای قانونی طرح:

4- تشریح طرح پیشنهادی:

5- مشخصات فنی طرح: (زمین ، ساختمان وتاسیسات)

6- سرمایه گذاری کلی مورد نیاز ومنابع تامین آن به تفکیک ، هزینه های انجام شده قبلی ، سرمایه گذاری مورد نیاز ، وتسهیلات وسهم سرمایه گذاری متقاضی وتعیین سهم الشرکه شریک وبانک در مشارکت مدنی به تفکیک سرمایه گذاری ثابت وجاری.

7- شرح ساختمانها وتاسیسات وزمین محل اجرای طرح (موجود ومورد نیاز جهت احداث وشرح هزینه های آن)

8- شرح تجهیزات وماشین آلات (موجود ومورد نیاز وشرح هزینه های آن)

9- شرح سرمایه گذاری مورد نیاز جهت کشت علوفه (درصورت نیاز)

10- شرح تولیدات علوفه توسط متقاضی (درصورتی که کشت علوفه دارد)

11- جدول خرید دام وارزش ریالی آن(در طرحهای جدید که هیچگونه سابقه فعالیتی متقاضی نداشته یعنی شروع فعالیت فرد یا افراد می باشد محاسبه خرید دام که جز, سرمایه مورد نیاز طرح محسوب می گردد به اندازه کل دام مولد طرح خرید دام محاسبه می گردد)

در خصوص 11 بند فوق نمونه ای از نحوه تدوین در ضمیمه راهنما آمده است که خواننده می تواند با مراجعه به آن بسته به شرایط در تهیه طرح از آن بهره مند گردد.

12- شرح تغییرات دام درطی سال های مختلف طرح:

شرح تغییرات دام درطی سالهای مختلف طرح فرآیند خیلی پیچیده ای است که بدون دانستن آن محاسبه هزینه ها ودرآمدهای طرح درسالهای اولیه وشروع طرح غیرممکن است یا چنانچه برآوردی صورت گیرد کاملا تخمینی وبدون ارزش علمی است.

همچنین پیش بینی اندازه گله برای تخمین میزان وسایل مورد نیاز، ساختمان وتاسیسات ومواد غذایی مورد نیاز طرح درسالهای آینده یکی از ضروریات است. درطرحهای پرورش گاوشیری باید به روشی عمل شود که به لحاظ حسابداری وشرایط مزرعه مطابق باشد. معمولا ازضرایب فنی مثل نرخ گوساله زایی ومرگ ومیر ونرخ حذف وجایگزینی استفاده می شود. ضرایب پیش بینی شده درمورد گله موجود در اول عمر طرح بکار می رود. نتیجه تغییر ترکیب گله در ابتدای سال 2 ظاهر می شود. اغلب ضرایب پیش بینی شده نشان می دهد که ترکیب گله واندازه آن آنقدر سریع تغییر نمی کند که همگام با غذای موجود باشد . ضرایب فنی در گله های 100 راسی مشکلی را ایجاد نمی کند . مشکل در گله های کوچک است. که معمولا روستاهای ما با این شرایط مواجه هستند. یا بخواهیم یک طرح توجیهی با ظرفیت پائین مثلا 8 راسی بنویسیم چنانچه در گله 8 راسی نرخ تلفات گاو مولد 2% باشد رقمی که بدست می آید 16 / 0 است که این رقم درمحاسبات بی معنی است.

برای رفع این مشکل تحلیل گران روشی را ابداع کرده اند که اعداد اعشاری را پس انداز می کنند تا به 1 برسد. یا در درزایش گوساله ها که نصف نر ونصف ماده هستند در صورتی که رقم فرد باشد. یک سال یکی را یک راس زیادتر وسال دیگر دیگری را یک راس کمتر می گیریم. تا تعادل برقرار گردد.

ضریب گوساله زایی: درصدی از گاوهای داشتی که در طول سال گوساله زنده زائیده اند.

فرض در اول طرح ضریب گوساله زایی 80 درصد است که با ارتقا سطح مدیریت اجرای طرح به 90 درصد می رسد. در طول اجرای طرح ترکیب گله قابل تغییر ومحاسبه است. معمولا این ضریب در مناطق خشک وفقیر وگاوبومی 50 درصد تا 90 درصد درنواحی با علوفه کافی و نژاد اصیل ومدیریت خوب تغییر می کند. معمولا ضریب گوساله میری بسته به سطح مدیریت از 10 تا 3 درصد تغییر می کند. ومیزان تلفات گاوهای بالغ 2 درصد و ضریب حذف گاوهای بالغ از ابتدای طرح تا انتها فرق می کند واز سال سوم با 10 درصد شروع و در سالهای بعد 20 درصد والبته با در نظر گرفتن شرایط رشد گله در نظر گرفته می شود ومتفاوت است. گاوهای نر تخمی هر سه سال با توجه به وزن و سایر فاکتورها تعویض می گردد.

معمولا ضرایب فنی را با استفاده از آمارگیری ونظر سنجی از کارشناسان خبره این کار بدست می آورند.

روش محاسباتی:

در محاسبات همانطور که ذکر ارقام نزدیک به 1 سرراست می شوند و خریدها وفروش ها در آخر سال مالی صورت می گیرد. میزان تلفات دام بالغ اول سال محاسبه واز گوساله های ماده 2 ساله در اول سال جایگزین می گردد. میزان تلفات گوساله های جوان بدنیا آمده در طول سال کم می شود.

در شرایط مطلوب که مدیریت واحد گاوداری به شکل علمی و علوفه به میزان وترکیب مناسب در دسترس باشد تا 90 درصد گوساله گیری ، 4 درصد تلفات گاو مولد و2 درصد تلفات تلیسه و 20 درصد حذف گاو مولد منطقی بنظر می رسد که در این راهنما سعی شده است شرایط مطلوب در نظر گرفته شود وسایر محاسبات انجام شود.

دراین راهنما ظرفیت گاو مولد شیری 50 راس در نظر گرفته شده است .

برای راحتی محاسبات به تفکیک سالهای اجرای طرح با فرض اینکه طرح 5 ساله محاسبات مالی آن جهت اخذ وام مورد توجه است ، جدولی به صورت یک برگ کامل تهیه ودر سال اول از تعداد گوساله استحصالی نصف نر ونصف ماده درنظر گرفته میشود. وجدول ترکیب گله وفروش های هرسال را وارد می نمائیم.(دربرنامه کامپیوتری با توجه به اینکه اعشارمورد نظر نمی باشد از گرد کردن اعداد استفاده می نمائیم واین عمل روی کلیه محاسبات تاثیرگذار خواهد بود

با توجه به جدول شماره 4 ضمیمه تغییرات دام در سالهای مختلف طرح به شرح محاسبات می پردازیم.

سال 1 :

راس گوساله استحصالی 45=0.9*50

تعداد گوساله نر وماده 22.5=2 / 45

تعداد راس گوساله نر قابل فروش 22 راس (ممکن است 23 راس درنظر بگیریم بسته به اینکه عمل گرد کردن را در سال اول به نفع کدام جنسیت انجام دهیم . واضح است که درسال بعد عمل گرد کردن برعکس خواهد شد).

سال 2 :

راس گوساله استحصالی 45=0.9*50

تعداد گوساله نر وماده 22.5=2 / 45

تعداد راس گوساله نر قابل فروش 22 راس وبا توجه به تلفات تلیسه 1 راس تعداد تلیسه مازاد قابل فروش در سال دوم طرح 21 راس می باشد.

سال 3 :

راس گوساله استحصالی 45=0.9*50

تعداد گوساله نر وماده 22.5=2 / 45

تعداد راس گوساله نر قابل فروش 22 راس وبا توجه به تلفات تلیسه 1 راس و5 راس گاو مولد حذفی وجایگزین شدن 5 راس تلیسه آبستن سنگین به ازای گاومولد حذفی، تعداد تلیسه مازاد قابل فروش در سال سوم طرح 16 راس می باشد.

سال 4 :

راس گوساله استحصالی 45=0.9*50

تعداد گوساله نر وماده 22.5=2 / 45

تعداد راس گوساله نر قابل فروش 22 راس وبا توجه به تلفات تلیسه 1 راس و10 راس گاو مولد حذفی وجایگزین شدن 10 راس تلیسه آبستن سنگین به ازای گاومولد حذفی، تعداد تلیسه مازاد قابل فروش در سال سوم طرح 11 راس می باشد. از سال 4 به بعد ترکیب گله ثابت ومیزان حذف وجایگزینی تغییری نخواهد داشت. در جدول ضمیمه اعداد به صورت کامپیوتری سرراست شده است.

13- جدول جیره مورد نیاز دام به تفکیک نیاز روزانه ، سالانه به تفکیک نوع دام ونوع علوفه

قبل از اقدام به محاسبه علوفه مورد نیاز سالانه طرح ، می بایست ترکیب دام موجود در واحد را که معمولا در طول سال در واحد به طور میانگین وجود دارند را که معمولا از اطلاعات زاد و ولد وحذفیات دام وجایگزینی در یک سال بدست می آید را مورد محاسبه قرار دهیم که دراین راهنما تحت عنوان موجودی دام در پایان هرسال ذکر شده است.

وسپس با توجه به نیازهای فیزیولوژیکی وتولید گله اقدام به تهیه جیره غذایی مورد نیاز روزانه برای هر نوع دام موجود در گله نموده و نیاز سالانه را محاسبه وبا ضرب تعداد موجودی دام درجدول نیاز علوفه ای محاسبه می گردد.(این عمل طی چند مرحله در جداول ضمیمه انجام شده است). باید متذکر شد چنانچه برآورد علوفه مورد نیاز هرچه دقیق تر مورد محاسبه قرار گیرد طرح از ارزش علمی بالاتری برخوردار خواهد بود بطور مثال ممکن است ما استارتر مورد نیاز گوساله ها ، جیره غذایی مورد نیاز با توجه به وزن وسنین مختلف و مکملهای مورد نیاز وسایر نیازهای دیگر را برآورد نموده ودر طرح بیاوریم.

به منظور هزینه های خوراک دام مصرفی واحد جدولی تهیه نموده ومطابق با نیاز خوراک در سالهای مختلف طرح به تفکیک نوع خوراک در قیمت آن ضرب شده وجمع هزینه های خوراک در سال بدست می آید. در خصوص قیمت خوراک به دلیل اینکه پیش بینی قیمت خوراک وقیمت محصولات در سالهای مختلف طرح مشکل است از قیمت های ثابت سال مبنا وشروع طرح استفاده می نمائیم.

14- شرح کارکنان مورد نیاز طرح وپیش بینی هزینه ها

جهت محاسبه هزینه های کارگری وپرسنلی طرح ، جدولی مطابق جدول کارکنان دائم طرح: به شرح ضمیمه تهیه و ضمن درج تعداد نفرات ، حقوق ماهانه ، حقوق سالانه به اضافه 23 درصد حقوق هرماه به عنوان بیمه سهم کارفرما و 2 ماه عیدی وپاداش در سال برای کارکنان دائم در طرح محاسبه می گردد. چنانچه ظرفیت طرح بالا باشد و واحد دارای اراضی کشت علوفه باشد. در مقاطعی برای جمع آوری علوفه وسایر امور واحد نیاز به کارگر فصلی می باشد که در این صورت کارگران فصلی هزینه های آن در محاسبه هزینه های جاری طرح وارد می گردد.

15- محاسبه هزینه سالانه تعمیرات ونگهداری واستهلاک سالانه ساختمانها وتاسیسات واحد: برای محاسبه تعمیرات ونگهداری 2.5 درصد هزینه های سرمایه ای کل ساختمانها وتاسیسات و 5 درصد کل هزینه های اولیه سرمایه ای ماشین آلات وتجهیزات منظور می نمائیم. در مورد محاسبه استهلاک چنانچه عمر مفید اقتصادی ساختمانها 20 سال در نظر گرفته شود 5 درصد ارزش اولیه ساختمان وتاسیسات پس از کسر ارزش اسقاطی ساختمان (ارزش اسقاطی ساختمان وتاسیسات 20 درصد ارزش اولیه در نظر گرفته می شود) مورد محاسبه قرار می گیرد. ودر مورد محاسبه هزینه استلاک ماشین آلات وتجهیزات 10 درصد ارزش اولیه به عنوان ارزش اسقاط محاسبه واز ارزش اولیه کسر می گردد و با قیمانده بر عمر مفید که معمولا 10 سال در طرح دیده می شود تقسیم می گردد واستهلاک سالانه از جمع استهلاک ساختمانها وتاسیسات وماشین آلات وتجهیزات بدست می آید. نمونه جدول محاسباتی درضمیمه به شرح جدول شماره 5 و6 آمده است.

16- شرح هزینه های جاری طرح در دوره وسال با ذکر مبانی محاسبات

جهت تشکیل جدول هزینه های جاری طرح از جداول هزینه های کارکنان دائم طرح ، هزینه های خوراک مصرفی واحد ، هزینه های برق مصرفی وسوخت واحد وجدول هزینه های تعمیرات ونگهداری و جدول استهلاک مورد محاسبه در طی سالهای مختلف طرح استفاده نموده و در خصوص سایر هزینه ها با ذکر مبانی محاسبات مانند هزینه بهداشت ودارو، هزینه تلقیح بازای هر راس ، هزینه سم پاشی ساختمانها وهزینه کاه زیر پا وغیره در جدول ردیف ایجاد نموده و هزینه ها را درج می نمائیم. ودر نهایت 5 درصد هزینه های پیش بینی نشده نسبت به کل هزینه های جاری هر سال در محاسبات منظور می گردد. نمونه جدول هزینه های جاری طرح در ضمیمه راهنما آمده است.

17- شرح تولیدات اصلی وفرعی واحد وبرآورد درآمد طرح

تولیدات طرح پرورش گاو شیری ، شامل شیر، گوشت گاو مولد حذفی ، گوساله نر یا گوشت گوساله نر، تلیسه بارور و کود حیوانی می باشد ، که با بهره گیری از جداول تغییرات دام درطی سالهای مختلف طرح و تولیدات سالانه شیر هرراس در سال وارزش آنها جدولی تشکیل داده ومقدار وارزش تولیدات را طی سالهای مختلف درج مینمائیم(جدول 11 ضمیمه)

18- جدول جریان نقدینگی مالی پروژه

به منظور تحلیل هزینه وفایده طرح که یکی از اهداف اصلی طرح محسوب می گردد. جدولی تشکیل می دهیم که کل هزینه های سرمایه ای وبهره برداری طرح و تولیدات ودرآمدهای طرح طی سالهای مختلف طرح را شامل می شود. که نمونه جدول جریان نقدینگی مالی طرح در ضمیمه راهنما آمده است.

19- جدول محاسبات تحلیل هزینه وفایده

در این جدول با کسر هزینه ها از درآمدهای سالانه طرح حاصل یا نتیجه را در هر سال مورد محاسبه قرار می دهیم . همانگونه که در بخش های اولیه راهنما ذکر شد یکی از معیارهای محاسبه ارزیابی طرح شاخص ارزش خالص کنونی طرح می باشد که چنانچه این رقم با نرخ مورد انتظار مورد محاسبه قرار گیرد ورقم حاصل رقم مثبتی باشد، طرح پذیرفته می شود وگرنه باید درتصمیم گیری انجام طرح تجدید نظر نمائیم. شاخص دیگر ارزیابی طرح نرخ بازده داخلی سرمایه گذاری طرح می باشد (IRR) که از نرخ مورد انتظار بیشتر باشد طرح پذیرفته وگرنه تصمیم دیگری می گیریم. نمونه جدول محاسبات تحلیل هزینه وفایده در ضمیمه راهنما آمده است.

20- جدول خلاصه سرمایه گذاری ثابت وجاری

21- پیش بینی حساب سود وزیان به تفکیک سالهای باز پرداخت وتعیین مازاد نقدی عملیات وسود ویژه طرح

22- پیش بینی گردش وجوه نقدی به تفکیک سالهای باز پرداخت تسهیلات

23- جدول باز پرداخت تسهیلات ثابت طرح

24- جدول باز پرداخت تسهیلات جاری طرح

25- جدول پیش بینی ترازنامه درپایان سال اجرای طرح

26- نتیجه گیری وپیشنهاد

27- مبانی محاسبات طرح

ضمیمه:

پرورش گاو:

پرورش گاو می تواند به منظور بهره برداری به منظورداشتی، اعم از نژادشیری وگوشتی، تولیداسپرم، یا با هدف تلیسه آمیخته واصیل یابه صورت پرواربندی گوساله صورت گیرد.

درهرحال، نژادگاو درهریک ازموارد فوق، می تواند بسته به مورد اصیل، آمیخته یا بومی باشد.

الف-ضوابط صدورپروانه تاسیس واحدهای گاوشیری:

1-ظرفیت: ظرفیت گاوداری شیری جدیدالتاسیس، نباید از20 راس کمتر باشد و ظرفیتهای بیشتربه شرح زیر تعیین می شود.

- واحدهای کوچک به ظرفیت 20 الی 50راس گاومادر.

- واحدهای متوسط به ظرفیت 51 الی 150راس گاومادر.

- واحدهای بزرگ به ظرفیت 151 الی 300راس گاومادر.

- واحدهای خیلی بزرگ به ظرفیت بیش از300 راس گاومادر(حداکثر500راس)

2-زمین: حداقل زمین موردنیازجهت تاسیس واحدهای گاوداری شیری برحسب میزانی که درذیل نقشه های منضم به ((نظام)) قیدشده است،مشخص می گردد.

زمینهای زراعی مورد نیاز (خریدقطعی، واگذاری، اجاره حداقل 25ساله) جهت کشت نباتات علوفه ای به میزان یک هکتار برای 2 راس گاواصیل، یک هکتار برای 4 راس گاوبومی است که بتواند حداقل 3 / 1کل نیاز مواد غذایی دام را تامین کند بقیه نیاز غذایی توسط دامدار و ازطریق مواد غذایی متراکم تامین می شود.

تبصره: درمناطق گیلان، مازندران، گرگان وگنبد، میزان زمین زراعی مورد نیاز می تواند تا مقدار 30 درصدکاهش پیداکند. (به عنوان مثال 7 / 0هکتارجهت دوراس گاواصیل ).

3-نقشه وجایگاه: جهت نگهداری وپرورش گاوشیری نقشه های تیپ برای ظرفیتهای 10-20-30-50-75-100راس برای اقلیمهای سردسیر، گرمسیر و معتدل به شرح منظم به طراحی، پیش بینی وترسیم شده است. مبانی محاسباتی نقشه های تهیه شده برحسب هرراس گاو مولد تعیین گردیده ومتوسط مساحت زیربنای مفید مورد نیاز برای یک راس گاومولد (مادر)، 6 / 15مترمربع مسقف و5 / 19مترمربع غیرمسقف است، که براساس ترکیب گله ونیازهای جنبی، به طورتقریب، به شرح زیرمی باشد.

ترکیب گله وتاسیسات موردنیاز	مسقف(مترمربع)	غیرمسقف(مترمربع)
جایگاه گاوشیرده وخشک	5	10
تلیسه پای کل تازایش	26 / 1	52 / 2
گوساله6تا12ماهه ماده	5 / 0	1
گوساله 6تا12ماهه نر(نرپرواری)	5 / 0	1
گوساله 5 / 2تا6ماهه	47 / 0	95 / 0
گوساله3هفته تا5 / 2ماهگی	2 / 0	4 / 0
زایشگاه وگوساله دانی(باکس های انفرادی)	72 / 0	--
بیمارستان	15 / 0	--
جایگاه گاونر	15 / 0	3 / 0
انبارکنسانتره	25 / 1	--
انبار علوفه	2	--
سیلو	--	83 / 2
دفتراداری ومدیریت	6 / 0	--
واحدمسکونی	1	--
محوطه عملیات دامپزشکی	--	5 / 0
سالن انتظار،شیردوش،محل جمع آوری وسردکردن
شیروموتورخانه	8 / 1	--
جمع زیربنای مفید(مترمربع)	6 / 15	5 / 19

تبصره1: ساختمان های جنبی گاوداری تا ظرفیت یکصدراس گاومولد مطابق معیارهای تعیین شده تهیه وطراحی می شود و از ظرفیت یکصدراس به بالا، به ازای هریکصدراس ظرفیت گاواضافی، مساحت زیربنای مفید جایگاه مورد نیازبه شرح زیرقابل افزایش می باشد.

- داروخانه وبیمارستان 15درصد

- گوساله دانی وزایشگاه 50درصد

- دفتراداری ومدیریت ومسکونی 30درصد

- سالن انتظار،سالن شیردوش،گاوهای محل 50درصد

جمع آوری و سردکردن شیر و موتورخانه

سایرساختمانهابایدطبق زیربنای مفید تعیین شود و به نسبت ظرفیت واحدگاوداری افزایش یابد.

تبصره2:باتوجه به عوامل جوی وشرایط اقلیمی موجوددرمناطق مختلف کشور،بنابه تشخیص کمیسیون صدورپروانه استان، می توان به جای سکون علوفه (غیرمسقف)ازانباریاهانگارعلوفه(مسقف)استفاده کرد.

تبصره3:درمناطق خیلی سرد،که آخوروراهروتغذیه درزیرسقف قرارمی گیرد،مساحت زیربنای غیرمفیدنسبت به میزان تعیین شده تا20درصدقابل افزایش است

روش طرح نویسی و ارزیابی اقتصادی طرحهای تولیدی گاوداری

مطالب مشابه :

اگر می خوای گاوداری بزنی اول اینجا رو مطالعه کن

روش طرح نویسی و ارزیابی اقتصادی طرحهای تولیدی گاوداری

ازنا و بروجرد بيشترين مصوبه، كوهدشت نورآباد و اليگودرز كمترين مصوبه

طرح توجیهی گاوداری گوشتی وشیری

نحوه و مراحل اخذ مجوزهاي لازم جهت احداث مراكز پرورش دام و طيور

طرح های کارآفرینی و توجیهی