صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
عبدالله شهبازی
مصاحبه ای است با آقای سید مسعود رضوی که در روزنامه همشهر یطی چهار
شماره ( 24 دی، 27 دی، 1 بهمن، 4 بهمن 1377 ) منتشر شد.
رضوی: بحث را از منشاء ص ه یونیسم آغاز کن یم. اصولاً ص ه یونیسم از کجا نشئت
گرفته و چه رابط های با یهودیت دارد؟
شهبازی: در فرهنگ س یاس ی معاصر، صه یونیسم به ای دئولوژی ناس یونالیسم ی ا
نژادپرستی یهود اطلاق م ی شود که در اواخر قرن نوزدهم شهرت یافت و ب ه طور سن تی
تئودور هرتزل به عنوان ب نیانگذار آن شناخته م ی شود. این مفهوم از واژه ”صهیون“ گرفته
شده که نام ت په ای است در بیت المقدس. معنی این واژه روشن نیست . معا نی متعدد ی
برای آن برشمرد ه اند مانند صخره، زم ین خش ک، قلعه، آب جار ی و غ ی ره. ای ن نام در
تاریخنگاری کهن قوم یهود مترادف با نام شهر بیت المقدس به کار رفته است . ترکی ب
”صهیونیسم“ را او لین بار یک روزنامه نگار یهودی به نام ناتان برنبائو م در آور ی ل 1890
به کار برد بر ای ارجاع به موج ی که از دهه 1880 م یلادی در م یان یهودیان سا کن روس یه
و شرق اروپا ایجاد شده بود با شعار بازگشت یهودی ان به ”ارض اسرا ئیل“ (سرزم ین
فلسطین). سپس یک روزنامه نگار یهودی متولد مجارستان پیدا شد ب ه نام بنجامین ز یو که
با نام تئودور هرتزل معروف است . این آقا ی هرتزل در سال 1895 در پار یس کتا بی
نوشت به نام دولت یهو . د کتاب هرتزل با حما یت ک انون ها ی بس یار ثروتمند و متنفذ
یهودی سا کن اروپا و ایالات متحده آمر یکا به سرعت در همه کشورها معروف شد و
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
2
خود هرتزل نیز به عنوان ”بنیانگذار جنبش صه یونیستی“ شهرت فراوان یافت . هیجده
ماه بعد ( 29 اوت 1897 ) اولین کنگره صهیونیستی در شهر بال تشکیل شد.
این داستان آشن ا یی است که کم و بیش در تمامی فرهنگ ها و منابع درباره منشاء
صهیونیسم عنوان م ی شود. اگر بخواه یم منشاء ص ه یونیسم را با د استان فوق بشنا س یم قطعاً
به بیراهه رفت ه ایم. این تار یخچه رسم ی حاو ی سه پیام منحرف کننده و ب س یار غلط اس ت :
به ما م ی گوید که صه یونیسم اولاً در اواخر قرن نوزدهم، یعنی حدود یک قرن پیش، ایجاد
شد؛ ثانیاً بیان ایدئولوژیک موج آوار گ ی یهودیان شرق اروپا، یعنی یک جر ی ان طب یع ی و
خودانگیخته، بود؛ ثالثاً مانند بس یاری از ج ر یان ها ی ای دئولوژیک اواخر قرن نوزدهم و
اوایل قرن بیستم، یک جر یان روشنف کری بود و ب ن یانگذاران آن روزنام ه نگاران و اصحاب
اندیشه و قلم، مانند آقای هرتزل، بودند.
هیچ یک از این موارد صح یح نیست. هرتزل تنها یک نماد بود بر ای حر کت ی ک ه از
مدت ها قبل آغاز شده بود . اندیشه ”دولت یهود “ او حرف جد ی دی نبود و از قرن
هفدهم م یلادی به وس یله زرسالاران یهودی و وابستگان و شر کای مس یحی آنها بر ای
تأمین منافع شان گاه به گاه مطرح م ی شد. قبل از هرتزل، در قرون هفدهم و ه یجدهم و
نوزدهم، یهودیان و بعض ی از پروتستا ن ها جزوه هایی با مضمون تأس یس دولت یهود در
فلسطین منتشر کرده بودند . صهیونیسم نیز یک حر کت روشنفکری نبود بلکه یک موج
سیاسی هدفمند بود ک ه طراحان و حام ی ان و سرما یه گذاران آن خاندا ن ها ی بس یار
ثروتمند یهودی بودند و اهداف آنها با اهداف استعمار بریتانیا گره خورده بود . سال ها
قبل از تولد هرتزل، در دوران ر یاست لرد پالمرستون بر د یپلماس ی بر یتانی ا، ک ه مقارن
است با دوران سلطنت محم د شاه قاجار و صدارت حاج م یرزا آقاس ی در ایران، از سال
1839 م یلادی حوادث مش کوکی در منطقه سور یه و فلسط ین رخ داد و تحر ک شد ید
استعمار بر یتانیا بر ای اشغال سرزم ین فلسط ین آغاز شد و هم ین حر کت است که یکصد
، سال بعد (مه 1948 ) به تأس یس دولت اسرا ئیل انجام ید. توجه کن یم ک ه در سال 1840
یعنی 55 سال قبل از انتشار کتاب هرتزل، برخ ی روزنامه های فرانسو ی و آلما نی هدف
اقدامات پالمرستون در منطقه خاورم یانه را ایجاد در فلسطین عنوان
کردند. بنابر این نبا ی د آقا ی هرتزل را جد ی گرفت . بنیانگذاران و رهبران واقع ی
صهیونیسم کانون های مع ینی بودند و این بخش ی از حر کت مرموز ی بود که از مدت ها
پیش آغاز شده و با مطامع استعماری بریتانیا در قرن نوزدهم پیوند تنگاتنگ داشت.
رضوی: یعنی شما منشاء ص ه یونیسم را در نیمه اول قرن نوزدهم و ناش ی از پیوند
الیگارشی یهودی با استعمار بریتانیا می دانید؟
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
3
شهبازی: خواستم نشان دهم که هرتزل را نم ی توان ”بنیانگذار صه یونیسم “ و حت ی
”صهیونیسم جد ید“ دانست و این نوع نگاه به تار یخ صه یونیس م درواقع تک رار همان
الگوسازی تار یخی است که ا لیگارشی یهودی با اهداف مع ین ی رواج داده است . اگر
بخواهیم مبداء واقع ی صه یونیسم را بشناس یم با ید به سراغ تار یخ باستان قوم یهود و
اساطیر یهودی برو یم و در این جستجو است ک ه صه یونیسم را به عنوان ای دئولوژی
الیگارشی یهودی خواهیم شناخت....
رضوی: البته مفهوم ”قوم یهود“ مورد مناقشه اس ت . می دانید ک ه برخ ی دگراند یشان
یهودی مانند کُستلر اصولاً منکر وجود یهودیت به عنوان یک قوم اند.
شهبازی: کاملاً درست است . مفهوم ”قوم یهود“ مورد بحث های فراوان قرار گرفته و
نظریات متضاد ی در این با ره وجود دارد . بعضی محقق ین، مانند پو لیاکف و کُستلر، م نکر
قوم یهود به عنوان یک پد یده نژاد ی هستند . البته آنها بر ورود عنصر قوم ی خزرها به
صفوف یهودیان تأ کید م ی کنند ک ه مورد قبول من نیست و در ای ن باره در کتاب
زرسالاران توض یح داده ام. می توان از پدیده ای به نام ”قوم یهود“ سخن گفت به عنوان
مجموعه ای کم و بیش همگون که در طول تار یخ بر اساس تار یخ و فرهنگ و د ی ن و
روانشناسی قوم ی و ساختار س یاسی مشتر ک ش کل گرفته است . البته در ه یچ قوم ی
خلوص نژاد ی وجود ندارد . ولی قطعاً م ی توان گر ایش یا گر ایش های غالب نژاد ی را نیز
در این یا آن قوم یافت. مثلاً، در طول تار یخ کمتر مردم ی مانند س کنه شبه قاره هند مورد
تهاجم اقوام غ یر بوم ی بوده اند. ولی این امر گر ایش های غالب نژاد ی را در اقوام هند ی
تغییر نداده است و معمولاً می توان هند ی ها را از چهره و س یمای ظاهر ی شان شناخت .
در اقوام اروپا یی، اعراب و سا یر اقوام نیز همین طور است و به هر حال یک گر ایش
غالب قوم ی وجود دارد هم در مختصات جسما نی هم در مختصات روان ی و فرهنگ ی.
در مورد یهودیان هم تصور م ی کنم، بجز برخ ی گروه های ”یهودی شده “، مانند یهودی ان
سیاهپوست آفر یقایی یا یهودیان سا کن سواحل هند و ح تی برخ ی ژا پن ی ها ی یهود ی
شده، بتوان گر ایش غالب نژاد ی را مشاهده کرد. بسیاری از مردم، در همه جا ی دنی ا،
تصور م ی کنند که م ی توانند یک یهودی را از طر یق چهره ظاهر ی بشناسند . بهرحال، یک
”الگوی قوم ی“ از یهودی وجود دارد و هم ین ”الگوی قوم ی“ است که آن را ”قوم یهود“
می نامیم؛ هما نطور که یک ”الگوی قوم ی“ به نام ”ایران ی“ را م ی شناس یم در حا لی ک ه
می دانیم ایرانیان دار ای منشاء نژاد ی متنوع هستند . خلاصه، مفهوم نژاد ی از قوم یهود
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
4
مهم نیست، مهم این است که بدا نیم این مجموعه بر اساس چه عوامل ی ش کل گرفته و
به صورت یک هویت واحد ”قومی“ یا ”ملّی“ درآمده است.
میان ”قوم یهود “ و ”الیگارش ی یهود ی“ نی ز با ی د تفاوت قائل شد . منظورم از
الیگارشی یهودی آن گروه هایی است که در طول تار یخ طولا نی قوم یهود بر اساس
ساختارهایی بس یار متمر کز و منسجم رهبر ی یهودیان را ب ه دست داشته و دارند و درواقع
هویت قوم ی و سرنوشت تار یخی یهودیان را آنها رقم زد هاند. ریشه های شکل گیری ای ن
پدیده و س یر تار یخی آن را ب ه طور روشن در اسفار پنجگانه و سا یر منابع تار یخ کهن
یهودیان، که به نام عهد عتیق معروف است، می توان دید.
بنابراین، صه یونیسم به یک قرن اخ یر محدود نیست و آغاز آن نیز نه از کتاب هر تزل
بلکه از اساط یر یهودی است . این اساط یر نه فقط بر یهودیان بل که بر مس یحیان نی ز تأ ثیر
فراوان گذاشت . آرمان های صه یونی از دوران جنگ های صل یبی به شدت با مس یحیت گره
خورد و داع یه دولت جها نی مس یحیت را ایجاد کرد. گفته م ی شد که ظهور مس یح منجر
به ایجاد یک امپراتور ی ج هانی مس یحی به مر کزیت اورشلیم (بیت المقدس) خواهد شد .
لذا، بر ای تسر یع در ظهور مس یح، فرقه های نظام ی صل یبی ایجاد شد مانند شهسواران
معبد سل یمان، شهسواران سن جان و شهسواران تو تو نی. ای ن فرقه ها، ک ه خصلت
جهان وطنی داشتند، یعنی تابع یک دربار اروپایی نبودند، بعدها نقش مهم ی در تار یخ
اروپا ایفا کردند . مثلا ، پس از آن که مسلمانان شهسواران توتو نی را از فلسط ین و
مدیترانه بیرون ر یختند، آنها بر ای ادامه جنگ صل یبی، و این بار عل یه قبا یل ”کافر“ حاش یه
دریای بال تیک، به شمال اروپا لش کر کشیدند. این سرآغاز تار یخ دولت آلمان است . استاد
اعظم فرقه فوق پس از قت ل عام و غارت قبایل بروس ی ح ک ومتی تش کیل داد و از سو ی
پادشاه لهستان به عنوان گراند دوک سرزمین قبا ی ل بروس ی منصوب شد . ای ن هسته
بعدها به پادشاهی پروس تبد یل شد و سرانجام در سال 1870 به تأس یس کشور آلما ن
انجامید.
صهیونیسم، یا آرمان استقرار سلطنت مس یح در صه یون، یک موتور قو ی بود ک ه
به وسیله آن توده های عوام بسیج و به عنوان لشکر حکمرانان و الیگارش ی اروپا به ک ار
گرفته م ی شدند. به این تر تیب، ”صهیونیسم مس یحی“ نقش بس یار مهم ی در پیدایش تمدن
جدید غرب و در تأس یس آمریکای جدید داشت. انتقال توده های عظیم انسا نی از اروپا
به سرزم ین های دوردست قاره آمر یکا کار آسا نی نبود . زما نی پادشاه وقت انگل یس
بخشی از سرزم ین کنونی کانادا را، که امروز نوا اسکاتیا (اسکاتلند نو ) نام دارد، ب ه یک
درباری اس کاتلندی به نام سِر و یلیام آ لکساندر بخش ید. این آقا با حما ی ت دربار بر یتانی ا
تلاش وس یعی را آغاز ک رد ک ه اس کاتلندی ها را به ای ن سرزم ین بکوچاند . به هر
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
5
اسکاتلندی که دو هزار پوند پول به دربار و هزار پوند در سال به و یلی ام آ لکساندر
می داد 6500 ه کتار زم ین در نوا اس کاتیا واگذار م ی شد . معهذا، کس ی از ای ن طرح
استقبال نکرد و از سال 1621 تا سال 1631 تنها 85 نفر حاضر به مهاجرت شدند .
بنابراین، با ید انگ یزه های قو ی معنو ی و د ینی ایجاد م ی شد تا این مهاجرت ش کل انبوه
به خود بگ یرد. چنین بود که اولین کلنی ها در قاره آم ر یکا با پرچم آرما ن های صهیونیستی
ایجاد شدند . در پشت کمپانی هایی که این مهاجرت ها را سازم ا ن می دادند و مدع ی بودند
انگیزه شان د ینی و هد ف شان ایجاد کلنی های صه یونی است، کانون های ما لی و سیاسی قرار
داشتند که سود واق ع ی را از ایجاد این موج م ی بردند. این صرافان آمستردام و لندن بودند
که سرمایه این مهاجرت ها را، البته با انگیزه سودهای کلان، تأمین می کردند.
رضوی: درباره این آرمان های مس یحایی و ارتباط آن با ص ه یونیسم بیشتر توض یح
دهید.
شهبازی: صهیونیسم، به معنا ی عام آن، بر یک پیام مس یحایی و شش اسطوره تار یخی
مبتنی است . پیام مس یحایی این است ک ه گو ی ا یهودی ان موجود همان قوم برگز ی ده
خداوند، یعنی ب نی اسرائیل، هستند؛ از سرزمینی که خداوند به ایشان بخشیده، به عنف و
زور اخراج و در سراسر جهان پر اکنده شدند و سرانجام روز ی، طبق وعده خداوند،
مسیح ظهور م ی کند و آنها را به سرزم ین آباء و اجدادی شان (فلسطین) باز م ی گرداند و
با مرکزیت این دولت امپراتوری جهانی مسیح تأسیس می شود.
این شش اسطوره عبارتند از اول، اسطوره ده سبط گمشده ب ن ی اسرائیل؛ دوم، اسطوره
تبعید بابل ؛ سوم، اسطوره تخر یب معبد س ل یمان در سال هفتاد م یلادی و آغاز دوران
آوارگی یهودیان در جهان که به ”دوران د یاسپور ا“ معروف است؛ چهارم، اسطوره
انکیزیسیون اسپا نیا و پرتغال یعنی کشتار یهودیان به وسیله محا کم مس یحی تف تیش عقا ی د
که منجر به مهاجرت بزرگ آنها در اواخر قرن پانزدهم و او ایل قرن شانزدهم م یلادی از
شبه جز یره ایبری شد؛ پنجم، اسطوره قتل عام یهودیان در روس یه و شرق اروپا ک ه به
پوگروم ها معروف است و منجر به مهاجرت بزرگ یهودیان در اواخر قرن نوزدهم و
اوایل قرن بیستم به ایالات متحده آمر یکا، اروپا ی غر بی، آمر یکای جنو بی و تعداد ی نی ز
به فلسط ین شد و ایدئولوژی ”صهیونیسم جد ید“ را آفر ید. ششمین و آخر ین اسطوره،
هالوکاست یعنی قتل عام یهودی ان در دوران سلطه فاش یسم بر اروپا است ک ه موج
مهاجرت جد ید آنها را به ایالات متحده آمر یکا و بعضاً به فلسط ین سبب شد و به
تأسیس دولت اسرا ئیل انجام ید. روح تمام ی این اسطوره ها القاء ”مظلومی ت و آوارگ ی
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
6
قوم یهود“ است و اثبات این وعده که گو یا بر محور ”قوم یهود “ سرانجام امپراتور ی
جهانی مس یح تأس یس خواهد شد . چنان که می بینیم این اسطوره سازی ها فقط به دوران
باستان تعلق ندارد و تا قرن بیستم ادامه یافته است.
در سال های اخ یر موج بس یار جد ی در م یان محقق ین غر بی ایجاد شده که در ماجر ای
روژه گارود ی کم و بیش رسانه های ما آن را منع کس کردند. این محقق ین به طور مستدل
برخی ادعاها یی را، که سا لیان سال ب ه ویژه از طر یق فیلم های س ینمایی و ر مان ها درباره
قتل عام یهودیان در زمان جنگ د وم جهانی عنوان م ی شد، مورد ترد ی د قرار داد ه اند .
مثلا، آقا ی گارود ی در کتاب معروف خود، اسطور ههای ب نیانگذار اسرا ئیل، نشان م ی دهد
که ماجر ای معروف کوره های آدم سوز ی در اردوگاه ها ی ه یتلر ی یک دروغ بزرگ
تاریخی است . این کوره ها بر ای سوزا نیدن اجساد کسانی بوده که به علت رواج بیمار ی
تیفوس در زمان جنگ د وم جهانی م ی مردند و آتش زدن اجساد ایشان از نظر بهداش تی
الزامی بود . چنین کوره هایی در پار یس، در لندن و در همه شهرها ی مهم اروپا ی آن
زمان وجود داشت و اختصاص به مناطق تحت اشغال آلمان نداشت . اضافه م ی ک نم ک ه
نه تنها اسطوره اخ یر، بل که پنج اسطوره دیگر نیز از بیخ و بن جعل ی ات بزرگ تار یخی
هستند و به ضرب تبل یغات گسترده ا لیگارش ی یهود ی و تسلط آنها بر نهادها ی
دانشگاهی و تبل یغاتی و حضور فعال و م وثر ایشان در عرصه تاریخنگاری جا افتاد ه اند .
این امر نشان م ی دهد که تار یخنگاری تا چه حد م ی تواند تأ ثیرات عم ی ق سیاس ی داشته
باشد.
رضوی: یعنی ا لیگارشی یهودی از تا ر یخنگاری به عنوان یک حربه مهم بر ای تحقق
اهداف خود استفاده می کند؟
شهبازی: آر ی! قطعاً م ی توان ادعا کرد که هیچ ملت ی مانند یهودی ان به تا ر یخنگار ی
توجه ندارد ، ه یچ کس مانند آنان از تا ر یخنگاری به سود خود استفاده نکرده و ه یچ ک س
مانند آنان بر تا ر یخنگاری جهان تأ ثیر نگذاشته اس ت . تاریخنگار ی رسم ی یهود بر
تاریخنگاری رسم ی غرب معاصر نیز سلطه عجیبی یافته است . ای ن ن وع تاریخنگار ی،
یهودیان را به عنوان قوم ی هم یشه مظلوم و ز یر ستم جلوه م ی دهد و رواج ای ن تصو یر
هم به د لیل سرما یه گذاری ها و تبل یغات وس یع و پرهز ینه است و هم به د لی ل توانا یی
عجیب و استعداد غر یب ا لیگارشی یهودی در اسطوره سازی و جعل دروغ ها ی بزرگ
تاریخی. باید توجه کنیم که یهودی نوعی و تیپیک، یعنی آن یهودی که در فرهنگ ها ی
مسیحی و اسلام ی معر فی شده، خود را واقعاً یک موجود برگز ی ده خداوند و تحت
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
7
حمایت خداوند و خلاصه نورچشم ی و عزیزدردانه خداوند م ی داند و ب ه رغم ای ن
احساس هم یشه مظلوم نمایی م ی کند. این نوع از روانشناس ی منحصر بفرد است و در
هیچ قوم و ملت د یگر مشابه ندارد . در طول تار یخ، بس یاری از اقوام و مل ت ها، از جمله
ایرانیان، مورد تهاج م های خو نین بود ه اند ولی در روانشناسی قومی و ملّی آنها اثر اند کی
از جزع و مظلو م نمایی م ی توان یافت. مثلاً، در روانشناس ی ما ایرانیان همیشه ای ن تفاخر
وجود داشته که از تهاج مهای سخت خارجی سربلند بیرون آمده ایم. سایر مل تها، اعم
از غر بی و شر قی، نیز چ نین اند. ولی یهودیان، برع کس، به شدت عنصر مظلوم ی ت را
برجسته م ی کنند و از کاه کوه می سازند. شش اسطوره ای ک ه گفتم بر اساس هم ین
روانشناسی ش کل گرفته است و در واقع این اسطوره ها در ب نیان تار یخنگاری رسم ی یهود
قرار دارد . البته توجه دار ید که بر تار یخنگاری رسم ی یهود و تار یخنگاری رسم ی غرب
تأکید م ی کنم یعنی منظورم مورخ ین و محقق ین مستقل یهودی یا غر بی نیست؛ منظورم
الگوها و قالب های رسمی تاریخنگاری یهودی یا غربی است.
رضوی: این روانشناسی خاص در یهودیان چگونه به وجود آمد؟
شهبازی: این روانشناس ی در یک فر ایند طولا نی ش کل گرفت ک ه از قرون او لی ه
میلادی شروع م ی شود. باید به این نکته بس یار مهم توجه داشته باش یم ک ه یهودی ان،
برخلاف سا یر جوامع انسا نی، به یک سرزم ین خاص و مع ین مق ی د نیستند و از قرون
اولیه م یلادی تا به امروز نوعی زندگی کوچ نشینی در پهنه جهانی داشته اند . ای ن الگو ی
زیست و م ع یشت کاملاً انتخا بی بوده و اجبار در کار نبوده اس ت . یعن ی آنها داوطلبانه
موطن او لیه شان، سرزم ین فلسط ین، را رها کردند و داوطلبانه در طول قرن ها به ای ن
سرزمین بازنگشتند در حا لی که فرص ت های فراوا نی در اخ تیار آنها بود که به طور کامل
در فلسط ین سا کن شوند . مثلاً در قرن شانزدهم و در دوران نفوذ یوسف ناس ی در دربار
سلیم د وم سلطان عثما نی. این یوسف ناس ی بس یار مقتدر بود و سلطان سل یم آنقدر به او
ارادت داشت که جز یره نا کسوس و 12 جز یره د یگر از بزرگ ترین جزای ر در ی ای اژه را
به او بخش ید. در آن زمان فلسط ین اهم یتی نداشت . آیا یوسف ناس ی نم ی توانست ب ه جای
جزایر غ نی و پردرآمد فوق، فلسط ین را بخواهد و یهودی ان را در ای ن سرزم ین س کنی
دهد؟ قطعاً م ی توانست. ولی واقع یت این است که یهودیان آن زمان علاق ه ای به س کونت
در فلسط ین نداشتند و ه یچگاه بنادر پر رونق و زرخ ی زی مانند آنتورپ و لیسبون و
آمستردام و سالو نیک و ازم یر و قسطنط نیه و فاس و هرمز و غ یره را رها نم ی کردند و به
”ارض موعود “ نم ی رفتند. این امر امروزه نیز صادق است و خاندان ها ی ثروتمند و
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
8
زرسالار یهودی، دولت اسرا ئیل را تنها به عنوان یک پا یگاه س یاس ی و به عنوان یک
کانون ایجاد تشنج منطقه ای و جها نی م ی خواهند تا از طر ی ق آن هم یشه بازار صنا یع
تسلیحاتی و نظام ی آنها پر مشتری باشد، نه به عنوان محل اقا مت و زندگ ی خود . آنها
هیچگاه کاخ ها ی مجلل و افسان ه ای شان در جز ای ر خصوص ی اقی انوس آرام را رها
نمی کنند و به فلسط ین نم ی روند . م ی دانی د ک ه بارون ادموند روچ یلد بزرگتر ین
سرمایه گذاری را بر ای استقرار یهودیان در فلسط ین کرد و سهم او در این ماجرا آنقدر
زیاد است که به ”پدر ارض اسرائیل“ شهرت دارد. ولی او در طول عمر طولانی اش تنها
سه بار به فلسط ین سفر کرد و در این سفرها هم کمتر از عرشه کشتی مجللش، که یک
کاخ تمام و کمال بود، خارج شد . در این سفرها، ملاقات او با یهودیان سا کن فلسط ین
را مانند ملاقات یک پادشاه با رعا یایش توص یف کرده اند. م ی گویند زما نی ک ه بارون
روچیلد سران یهودیان فلسط ین را بر ای شام به عرشه کشتی خصوص ی اش دعوت ک رد،
آنها از د یدن این کاخ مجلل در یایی ح یرت زده شدند و ای ن جو ک در م ی ان آنها رواج
یافت. یک یهودی به روچ یلد م ی گوید: نمی خواهی به ”ارض موعود “ برو ی؟ روچ یلد
جواب م ی دهد: تو به ”ارض موعود “ برو، من در ”کشتی موعود “ م ی مانم . ای ن آقا ی
روچیلد جمله معروف و گو یایی دارد. می گوی د
است که به یک یهودی انگلیسی پول می دهد تا یک یهودی لهستانی به فلسطین برود.>
طبعاً فقدان سرزم ین یک خلاء در ساختار این قوم ایجاد م ی ک رد و ای ن خلاء با
مفاهیم د ینی و اساط یری خاصی که مبتنی بر اصل برگزیدگی و رسالت مس یحایی است
و با ساختار س یاسی متمر کز و فرق ه گونه مع ینی مرتفع شد و این عناصر سبب شد که قوم
یهود در طول نزد یک به دو هزار سال اخ یر، که به جامعه ای جهان وطن تبد یل شد،
موجودیت و تداوم خود را حفظ کند. تاریخ سازی و تر و یج افس انه مظلوم ی ت یکی از
ارکان مهم این فرهنگ منحصربه فرد است که بقای یهودی ان را سبب م ی شده و همد لی
جوامع م یزبان را نسبت به این مهاجر ین تازه از راه ر س یده جلب م ی کرده است . البته با ی د
توجه کنیم که عدم 40 يu1578 تعلق یهودیان به سرز م ین واحد و ک وچ نش ینی آنها در پهنه جها نی
مزایای چشمگ یری بر ای آنها داشته و به ه م ین د لیل آنها ای ن ش یوه ز یست و م ع یشت را
انتخاب کردند و ادامه دادن د . اگر یهودیان در سرزم ین فلسط ین م ی ماندند شا ید در طول
این تار یخ طولا نی، مانند بس یاری از اقوام کوچک د یگر، مضمحل م ی شدند و قطعاً اگر
می ماندند ه یچگاه وزن و اهمیت جدی نمی یافتند . فنیق ی ها (کنعا نی ها ) در فلسط ین
ماندند و امروز به تار یخ تعلق دارند و اثر ی از آنها نیست . در حا لیک ه ف نیق ی ها تجار
بین المللی و صرافان بزرگ زمان خود بودند و اصولاً یهودی ان تجارت ب ین الملل ی و
صرافی را از همسا یگان فنیقی شان یاد گرفتند. بنابراین، عناصر فرهنگی و سیاس ی فوق،
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
9
یعنی اسطوره ها و روانشناس ی د ینی و تار یخی و ساختار س یاسی متمر کز و فرق ه گونه و
انواع شگردها ی خاص آنها بر ای کسب و تک اثر ثروت و رشد س یاس ی و اقتصاد ی،
عناصر بس یار نیرومندی بود و این تنها جامعه بشر ی جهان وطن را در طول قر ن ها به
یک نیروی متنفذ جها نی تبد یل کرد. به د لیل هم ین خصوص یت است که یهودیان به عنوا ن
بنیانگذاران با نکداری بین المللی شناخته م ی شوند ز یرا تنها جماع ت ی بودند ک ه ب ه دلی ل
حضور اعضا ی مختلف یک خاندان در مر اکز مختلف جهان اعتبار ما لی جها نی داشتند و
می توانستند با صدور یک حواله و بر ات مبالغ ع ظ یمی در یک گوشه د یگر د نیا در اختی ار
فلان تاجر قرار دهند و بابت این اقدام، که از ه یچ کس دیگر جز یهودی ان ساخته نبود،
حق العمل کلانی در یافت کنند. در حالی که تا قبل از قرن نوزدهم حت ی بر ای یک لرد
مقتدر انگل یسی نیز مم ک ن نبود ک ه در لندن یادداش تی بنویسد و حواله او، مثلاً در
اصفهان، به پول تبد یل شود. البته تجار مسلمان در دوران معینی در محدوده مراک ز مهم
تجاری شرق و د نیای اسلام چ نین مبادلات ما لی داشتند . همین طور است در زم ینه
مسائل سیاسی و اطلاعا تی و فرهنگ ی، که یهودیان به دلیل جهان وطنی بودن شان نقش
منحصربه فردی ایفا می کردند. این رفتارهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی به دلیل ش یوه
منحصربه فرد زندگی جامعه جها نی یهود، رفتارها و کنش های ط بیعی آنها بود که گاه در
نظر سایر ملت ها غیرطبیعی و عجیب جلوه می کرد.
رضوی: این که رفتارهای فوق ط ب یعی است، نکته مهم ی است و د ی دگاه ش خص را
درباره یهودیان بس یار تغ ییر م ی دهد. توانایی هایی که اقوام به لحاظ تا ر یخی و اق ل یم ی و
فرهنگی داشتند، یهودیان توانستند این تجربیات را اخذ کنند و با استفاده از آن پیشرفت
کنند. این تجر بیات از پدر به پسر ر س ید و ن ت یجه این شد ک ه در جامعه یهود، چنان که
اشاره کردید، قابل یت های بس یار به وجود آمد و این جامعه و افرادش توانستند در مواقع
بحرانی و در مقاطع سرنوش ت ساز تاریخی، ک انون ها ی رو به رشد قدرت را تش خ یص
بدهند و به آن سمت برون د . مثلا مر کز فعا لیت خود را از بغداد به اندلس منتقل کنند و
سپس به عثما نی و شمال آف ر یقا و بنادر مد یترانه و غرب اروپا و بالاخره به انگل یس و
سرانجام به آمریکا.
شهبازی: درست است . ما جز گروه ی از تجار ارمن ی چند قرن اخ ی ر، ساختار
جهان وطنی مانند یهودیان سراغ ندار یم. گروه های ارامنه فوق هم به ای ن د لی ل بس یار
موفق بود ه اند. به عبار تی، چرخش در م یان فرهنگ های مختلف موجب می شد ک ه ای ن
افراد از هوش یاری مالی و سیاسی و اطلاعا تی بالا یی برخوردار شوند و به خو بی از
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
10
فرصت های جد ید استفاده کنند و در دوران پی دایش استعمار غرب به واسط ه ها و
دلال های ایشان و بالاتر از آن ح تی به طراحان و برنامه ریزان اقدامات آنها تبد یل شو ند.
فیلیپ لاوسون در تحق یقی که درباره کمپانی هند شر قی بر یتانیا انجام داده م ی نویسد ک ه
انگلیسی ها تا او ایل قرن هفدهم چ یز ز یادی از تجارت بین المللی نم ی دانستند . درواقع به
کمک یهودیان بود که آنها توانستند تجارت خود را در شرق آغاز کنند و آن را سامان
بدهند. این نقش به دوران جد ید اختصاص ندارد . مثلاً ما م ی دانیم در قرن نهم م یلادی
این یهودیان بودند که به خلفا ی فاطم ی تونس اطلاع دادند ک ه اوضاع س یاس ی مصر
خراب است و آنان را به اشغال ای ن سرزم ین تحریک و راهنما یی کردند و پس از
استقرار خلافت فاطم ی در مصر نقش مهم ی در دستگاه آنها به دست گرفتند . بعدها
یهودیان همین نقش را در تهاجم پرتغالی ها به هند ایفا کردند.
رضوی: یعنی یهودیان به د لیل خصلت جهان وطنی شان از اطلاعات وس یع و شم
اقتصادی قو ی برخوردار شدند و چون م ق ید به وطن خا ص ی نبودند ثروت را در هر ج ا یی
می یافتند به سراغ آن می رفتند؟
شهبازی: دقیقاً! به هم ین د لیل از نیمه د وم قرن نوزدهم مهاجرت انبوه یهودی ان به
ایالات متحده آمر یکا شروع شد و درواقع آنها این کشور را از درون اشغال کردند . در
تاریخ طولا نی یهود از این گونه نقل و انتقالات جمع یتی فراوان م ی توان د ی د. مثلا ، در
زمانی که وضع آنها در امپراتور ی روم خراب م ی شد به ب ین النهر ین و قلمرو دولت
ساسانی م ی رفتند و بالع کس. به ای ن د لی ل، در جن گ ها ی ای ران و روم نقش مؤثری
داشتند. بنابراین، فرضاً اگر در آینده ای غ یرقابل پیش بینی وضع ای الات متحده آمر یک ا
خراب شد، کاملاً ط بیعی است که یهودیان به بها نه ای موج جد یدی از مهاجرت انبوه به
نقطه د یگر را آغاز کنند و سپس درباره ”یهود س تیزی“ آمریکائیان فغان و ش یون سر
دهند و بر آنان تُف و لعنت کنند. این رفتار ی است که یهودیان در دو هزار سال اخ یر با
تمامی جوامع م یزبان خود داشته اند: امپراتور ی روم، ای ران ساسا نی، خلا فت عباس ی،
خلافت فاطم ی، دولت های اسلام ی اندلس، سپس دولت های مس یحی اسپا نیا و پرتغال،
سپس عثما نی، روس یه، آلمان و غ یره و غ یره. تاریخ یهود را این گونه کوچ های عج ی ب و
اسطوره سازی های عج یب تر رقم م ی زند. برای تمام ی کوچ های بزرگ و کوچک یهودیان
یک اسطوره نیز ساخته شده و علت کوچ با ”تئوری مظلوم یت و آوارگ ی“ ت بی ین شده
است. مثلاً، در زمان سلطنت فیروز ساسا نی وضع اقتصاد ی ایران به شدت خراب شد و
در ن تیجه بس یاری از یهودیان سا کن ایران به حواش ی خل یج فارس و مر اک ز ش کوفای
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
11
تجاری و کشاورزی عربستان و یمن مهاجرت کردند. تاریخنگاری یه ود علت واقع ی
این مهاجرت را ذ کر نم ی کند بل که بر ای توج یه آن افسان ه سازی م ی کند و براساس تئوری
مظلومیت و آوارگ ی این مهاجرت را به ”یهود ستیزی“ فیروز نسبت م ی دهد، به ای ن
پادشاه ساسا نی لقب ”فیروز شر یر“ م ی دهد و به عنوان مدر ک به کتاب ح مزه اصفها نی
استناد می کند که حدود پنج قرن پس از فیروز نوشته شده است!
رضوی: درباره شش اسطوره ای که گفتید توضیح دهید.
شهبازی: اولین اسطوره، ماجر ای ”ده سبط گمشده بن ی اسرا ئیل“ است . منشاء ای ن
اسطوره به داستان معروف یوسف و حسد برادران به او م ی رسد. می دانیم که ب نی اسرائیل
دوازده سبط یا قبیله بودند که سبط یا ق بیله یهودا یکی از آنها است . در حوا لی سال 928
قبل از م یلاد، ده ق بیله ب نی اسرائیل به رهبر ی خاندان یوسف در شمال سرزم ین فلسط ین
دولتی تش کیل دادند که ”مملکت افرا ئیم“ نامی ده م ی شد و پا یتخت آن شهر معروف
سامریه یا شمرون بود . افرا ئیم نام پسر یوسف و نوه محبوب یعقوب، ب نیانگذار
بنی اسرائیل، است . در مقابل این دولت مقتدر و ثروتمند، دولت ق بیله یهودا قرار داشت
که در منطقه پست جنو بی فلسطین مستقر بود و از وضع اقتصاد ی مناس بی برخوردار
نبود. از این زمان توطئه سران ق بیله یهودا عل یه ممل کت افرا ئیم شروع شد و س رانجام با
تحریک و دس یسه آنها در سال 720 پیش از م یلاد سارگون دوم، پادشاه آشور، به دولت
افرائیم حمله کرد و به کمک یهودیان آن را منقرض نمود. آشوری ها تعداد ی از س کنه
اسباط ده گانه ب نی اسرائیل را به اسارت گرفتند و به سا یر مناطق امپراتور ی خود ک وچ
دادند و بق یه ر ا سران ق بیله یهودا به بردگ ی بردند . از این زمان است ک ه در د ی ن یهود
مفاهیم ”عبد عبرا نی“ و ”کنیز عبرا نیه“ پیدا شد . این ماجرا بعدها به دستما یه ”اسطوره ده
سبط گمشده ب نی اسرائیل“ بدل شد که او لین جعل بزرگ تار یخی یهودیان است . در ای ن
اسطوره، نقش یهودیان در نابود ی ده سبط سا کن در ممل کت افرا ئیم پوش یده و ناگفته
ماند و یهودیان مظلوم یت آنها را به عنوان مظلوم یت خود در تار یخ ثبت کردند. طبق این
اسطوره، که به خصوص از قرن پانزدهم و دوران رنسانس در م ی ان مس یحیان رواج
فراوان یافت، روز ی ده سبط گمشده ب نی اسرائیل پیدا خواهند شد و به رهبر ی سران
یهودیان دولت جها نی یهود را ایجاد خواهند کرد. این اسطوره در غارت قاره آمر یک ا
نقش مهم ی ایفا کرد و بس یاری از کاوش ها یی ک ه در اعماق ای ن قاره بر ای چپاول
صورت م ی گرفت به بهانه جستجو بر ای یافتن ده سبط گمشده بود با هدف تسر یع در
ظهور مسیح. زیرا گویا تا این ده سبط پیدا نمی شدند مسیح ظهور نمی کرد.
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
12
دومین اسطوره، داستان تبعید سران دولت یهود به باب ل است در سال 586 پ یش از
میلاد و در زمان بخ ت النصر پادشاه کلدانی بابل و هووخشتر پادشاه ایران. در ای ن زمان
دولت کلدانی بابل، که از اقوام سام ی و به تع بیری عرب بودند، و دولت ایران ی ماد در
یک جبهه قرار داشتند و بخ ت النصر داماد هووخشتر، پادشاه ماد، بود . در جبهه د یگر
بقایای دولت آشور و فرعون مصر قرار داشتند . این دو جبهه در حال جنگ بودند و
دولت کوچک یهود در فلسط ین دس ت نشانده و متحد فرعون مصر بود . در ن تیجه،
بخت النصر در رأس سپاهی مر کب از کلدانیان و ایرانیان، از جمله فار س ها، به دولت
یهود حمله کرد و در ماجرایی تقریباً مسالمت آمیز و با حمایت مردم و س کنه سرزم ین
یهود، شاه یهود و مادر دس یسه گر او و تعداد ی از سران دولت فوق را به بابل منتقل کرد.
امروزه، در کاوش های باستان شناسی آرش یوهای دولت کلدا نی بابل کشف و حقا یق
بسیاری درباره دوران تبع ید گروه فوق روشن شده و آش کار گردی ده ک ه شاه یهود در
بابل زندگ ی شاهانه داشته و مورد احترام بخت النصر بوده است . بر اساس ای ن اسناد،
امروزه ح تی برخ ی محقق ین معتقدند که اصولاً شاه و سران دولت یهود به تبع ی د برده
نشدند و خود آنها بر ای فرار از منطقه آشو ب زده شان داوطلبانه در بابل سا کن شده
بودند. به علاوه، متن کنونی عهد ع تیق به ش کلی کاملاً روشن و واضح صراحت دارد ک ه
تصرف بیت المقدس ب ه وسیله بخت النصر در پی یک شورش مردم ی به رهبر ی ارم ی اء
نبی عل یه شاه و اشراف یهود بوده و ح تی بخت النصر به دعوت مردم بیت المقدس به این
شهر حمله کرده است . ارمیاء دشمن مصر و ب ت پرستی مصر ی و مورد احترام فراوان
بخت النصر بود . بهرحال، اسطوره سازان یهودی این ماجر ای ک املاً روشن را براساس
تئوری مظلوم یت و آوارگ ی به داستا نی عج یب تبد یل کرده اند که شهرت فراوان دارد و
تا بدانجا رواج یافته که ح تی در فرهنگ ما ایرانیان، که قاعدتاً با ی د حام ی متحد خود
یعنی دولت سامی کلدانی باشیم، نام بخت النصر دارای مضمونی منفی است.
سومین اسطوره، ماجر ای تخریب معبد سل یمان در سال هفتاد م یلادی است . ادعا
می شود این معبد را رو می ها تخری ب کردند و یهودی ان به دلی ل آزار و تعقی ب دین ی
مجبور به جلا ی وطن شدند و به این تر تیب دوران آوارگ ی یا ”دیاسپورا“ آغاز شد که تا
امروز ادامه دارد . این داستان نیز دروغ ی بزرگ بیش نیست. طبق اسناد و منابع تار یخی،
در این دوران سران یهودی، به رغم مردم فلسطین، در جبهه رومی ها قرار داشتند و اداره
سرزمین فلسط ین با آنها بود . این مقارن با انقلاب بزرگ مس یحیت در فلسط ین است .
بسیاری از اتباع ا لیگارشی یهودی به د ین جدید می گرویدند و میان آنها با روم ی ها و
سران یهودی، و در رأس آنها خاندان سلطن تی یهود ی هی رود، جنگ ها ی خو نین در
جریان بود . در جر یان یکی از این جن گ ها، معبد سل یمان به عنوان پناهگاه و سنگر مورد
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
13
استفاده مردم شورش ی قرار گرفت و لژ یون های روم ی و ارتش سران یهودی به این م کان
حمله کردند. در جر یان جنگ معبد آتش گرفت و تخر یب شد . بنابراین، ماجرا اصلاً به
نوع د یگری است و ربط ی به یهود ستیزی و تعقیب دینی یهودیان ندارد. مضافاً این که
یهودیان در این زمان فلسط ین را تر ک نکردند . مرک ز ا لیگارش ی یهود ی تا سال 426
میلادی در فلسط ین مستقر بود و در مقاطع ی آنان نزدیک ترین روابط را با ح کمرانان
روم داشتند . برای نمونه، در اواخر قرن د وم و او ایل قرن س وم میلادی، یهودا ناس ی رابطه
بسیار نزد یک با خاندان سورو س ، یعن ی خاندان امپراتوران وقت روم، داشت و در
فلسطین بر ای خود ح کومت مستقل ی بر پا کرده بود و به عنوان ”شاه یهود “ شناخته
می شد. رابطه آ لکساندر سوروس با یهودیان چنان نزد یک بود ک ه ای ن امپراتور روم از
طرف دشمنانش به ”آرکی س یناگوگوس“، یعن ی ”رئ یس کنیسه “، ملقب شده بود .
مهاجرت یهودیان از فلسط ین به بین النهرین، یعنی مر کز ش کوفای اقتصاد د نی ای آن روز،
حرکتی تدر یجی و کاملاً داوطلبانه و با انگ یزه های ما لی بود و ه یچ ربط ی به تعق ی ب و
پیگرد و آزار دینی نداشت.
اسطوره چهارم، ماجر ای انکیزیسیون اسپا نیا و پرتغال است . در تحق یق خود (کتاب
زرسالاران) در این باره ب ه طور مفصل صحبت ک رده ام و ب ی پا یگی ای ن جعل بزرگ
تاریخی و اهداف آن را نشان داد ه ام و گفت ه ام که اصولاً تأس یس ا نکیزیسیون در اسپا نیا و
پرتغال با هدف سر کوب مسلمانان بود ولی، مانند داستان اسباط گمشده ب نی اسرا ئیل، در
یک تاراج گری بزرگ و زشت تار یخی مظلوم یت مسلمانان شبه جز یره ایبر ی به سود
یهودیان به یغما رفت . بنیانگذاران و بس یاری از دادستا ن های ا نکیزیسیون ”مارانو“ بودند
یعنی یهودیانی که با انگ یزه های مع ین س یاسی به ظاهر مس یحی می شدند. و مه م تر از آن،
پاپی که فرمان تأس یس ا نکیزیسیون را صادر کرد، یعن ی س یکستوس چهارم، از معدود
پاپ هایی است که نزدیک ترین روابط را با یهودیان داشت و ح تی زمانی که به سخ تی
بیمار شد، پزش کان یهودی خون او را عوض کردند. می بینید که ماجرا پیچی ده تر از آن
است که تصور می کنیم.
پنجمین اسطوره، ماجر ای قتل عام یهودی ان در روس یه و شرق اروپ ا است ک ه به
”پوگروم ها“ معروف است . ”پوگروم“ واژه روس ی است به مع نی حمله و کشتار گروه ی
به وسیله گروه د یگر. از سال 1881 م یلادی حر کت های مرموز ی شروع شد ک ه راز آن
تاکنون روشن نشده است . ماجرا چ نین بود که گروه ی از درون جنگ ل ها، به خصوص
در سرزم ین او کرائین، به یهودیان حمله م ی کردند، آنها را م ی کشتند و سپس ناپد ی د
می شدند و تلاش دولت روس یه بر ای کشف عامل ین این جنایت ها نیز به جا یی نرس ید.
برخی از مورخ ین یهودی معاصر این قتل ها را به گرو ه های انقلا بی نارود نیک منسوب
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
14
می کنند که درست نیست. استناد آنها تنها به یک اعلامیه از سازمان نارودنای ا ولی ا (اراده
خلق) است که در آن دهقانان روس یه را به قی ام عل ی ه
اشراف> فراخوانده بود . بهرحال، بلافاصله تبل یغات بس یار گسترده ای در رسانه ها ی
اروپای غر بی و آمر یکا درباره این کشتارها شروع شد و شاخ و بر گ های فراوان به آن
داده شد و موج ی از همدرد ی عموم ی به سود ”مظلومیت یهودیان“ ایجاد کرد. این موج
چنان قو ی بود که ح تی نو یسنده آزاد ه ای چون و یکتور هوگو را فر ی ب داد و او ط ی
عریضه ای به دولت روس یه خواستار در حق یهودی ان شد . در
تبلیغات آن زمان و در تار یخنگاری کنونی یهود وانمود م ی شود که این کشتارها را عمال
حکومت تزار ی انجام م ی دادند. سندی بر ای اثبات این ادعا وجود ندارد و قرائن نیز چ یز
دیگری را نشان م ی دهد. یک اصل روشن است، و مورخ ین دانشگاه عبر ی اور شلیم نی ز
تأیید م ی کنند، که این حوادث را یک ک انون مر ک زی و سازمان یافته و پنهان هد ایت
می کرده است . ما قبلا ح کومت نیکلای اول را در روس یه سراغ داری م ک ه با ا لیگارش ی
یهودی م یانه ای نداشت و لی چ نین حواد ثی در آن زمان اتفاق نیفتاد. برعکس، این قتل ها
درست در زما نی ا تفاق افتاد که سرما یه داران بزرگ یهودی، مانند خانواده های گوئنزبرگ
و پو لیاکف، ط ی دهه 1870 نفوذ فراوا نی در روس یه پیدا کرده بودند . و ای ن حوادث در
زمانی رخ داد که بده ی دولت روس یه به خاندان یهودی روچ یلد به مبلغ 69 م یلیون پوند
استرلینگ رس یده بود . این مبلغ در قرن نوزدهم بس یار هنگفت بود و برابر با م یلیاردها
پوند امروز است . بهرحال، هم اصل ماجر ای پوگروم ها بس یار مرموز است و هم درباره
ابعاد آن بس یار اغراق شده و م ی شود. تعداد این پوگرو م ها ز ی اد نبود و اصلاً اهمیت ی
نداشت که به خاطر آن م یلیون ها نفر یهودی از زندگی در منطقه ای ک ه دویست - سیصد
سال در آن حضور داشتند، چشم بپوشند و راه ی سرز م ین ها ی جد ی د شون د . قطع اً،
پوگروم ها نم ی توانست علت مهاجر تی چ نین وس یع باشد . بی شک، در پشت ای ن حادثه
سازمان مخف ی نیرومندی قرار داشت ک ه طبق یک برنامه د قی ق و با اهداف مع ین،
یهودیان شرق اروپا را به سوی مهاجرت به غرب هدایت می کرد.
در این دوران بیش از چهار م یلیون نفر یهود ی در روس یه و شرق اروپا س کونت
داشتند. توجه کنیم که این یهودیان س کنه بوم ی نبودند . اصولاً تا قبل از دوران شارلما نی،
که مقارن با دوران هارون الرشید است، یعنی تا اواخر قرن هشتم م یلادی، در سراسر
اروپا ه یچ یهودی س کونت نداشت . اولین یهودی اروپا فرد ی به نام اسحاق تاجر است که
مدتی سف یر شارلما نی در دربار هارون الرشید بود و قاعدتاً از طرف ا لیگارش ی یهود ی
مستقر در بغداد به اروپا کوچیده بود . بهرحال، یهودی ان روس یه و شرق اروپا بیشتر
مهاجرین قرن شانزده م به بعد بودند و در زما نی به این منطقه رفتند ک ه شرق اروپا
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
15
اهمیت فراوا نی در اقتصاد اروپا داشت و انبار آذوقه اروپا محسوب م ی شد. این یهودی ان
مباشرین املا ک اشراف محل ی، به خصوص در لهستان، شدند و شر یان ح یات اقتصاد ی
منطقه را به دست گرفتند و تا آنجا قدرت یافتند که در اواخر قرن نوزدهم ما لک حدود
یک م یلیون و چهار صد هزار ه کتار از اراض ی مرغوب کشاورزی شرق اروپا بودند . آنها
صرافان منطقه نیز بودند و ش بکه وس یعی از م یخانه ها و م یهمانخانه ها را در تمل ک
داشتند. تاریخ و اد بیات شرق اروپا سرشار است از وقا یع و داستا نهایی درباره فجا یع و
ستم مباشر ین و صرافان یهودی عل یه مردم این مناطق . عجیب اینجاست که پوگروم ها و
موج مهاجرت بعد از آن، درست در زما نی اتفاق افتاد که تحولات اقتصاد ی شرق اروپا
به سود یهودیان نبود . شورش های اشراف لهستان عل یه روس یه سبب شده بود که بس یاری
از آنها بگر یزند و ام لاک شان مصادره یا مخروبه شود و مباشر ین یهودی جا یگاه سابق را
در کشاورزی منطقه از دست بدهند . دولت روس یه محدود یت های شد ید در راه فعا لی ت
میخانه دارها و فروش مشروبات ا لکلی وضع کرده بود . آزادی سرف ها، یعن ی تبد یل
دهقانان از برده به رع یت نسبتاً آزاد، سبب شده بود که یک قشر جد ی د مرفه در م ی ان
دهقانان ایجاد شود که در فعالیت های پولی و تجاری شاغل شدند و صرافان یهود ی را
از روستاها بیرون راندند . تمام این عوامل سبب شده بود که یهودی ان از نظر اقتصاد ی
به ر کود برسند و ام کانات گذشته را برای تکاثر ثروت نداشته باشند. لذا، آنها به دنبال
بهانه ای بودند که شرق اروپا را تخل یه کنند و به سرزم ین های از نظر اقتصاد ی ش کوفا، به
خصوص ایالات متحده آمر یکا، بروند . طبعاً این مهاجرت انبوه م یلیونی در شر ایط عاد ی
امکان نداشت و بر ای تحقق آن به همد لی ا فکار عموم ی و دول ت ها ی غرب اروپا و
ایالات متحده آمر یکا نیاز بود وگرنه این انتقال عظ یم جمع یتی و اکنش شد ید مردم بوم ی
را برم ی انگیخت. بنابراین، با ید فضا ی تبل یغاتی مناس بی ایجاد م ی شد تا دول ت های اروپا ی
غربی و آمر یکا و مردم این کشورها مهاجرت عظ یم فوق را بپذ یرند . پوگروم ها و
تبلیغات و مظلوم نمایی های بعد از آن بهانه لازم برای این مهاجرت بود.
بلافاصله، بعد از این حوادث و زم ینه سازی های س یاسی و تبل یغاتی، زرسالاران بزرگ
یهودی، مانند بارون هرش و روچیلدها، مذ اکره با مقامات روس یه را آغاز کردند . بارون
هرش با دولت روس یه به توافق رسید که ظرف 25 سال ترتیب مهاجرت چهار م یلی ون
یهودی را بدهد و بر اساس این توافق با سرما یه دو م یلی ون پوند سازما نی ایجاد شد
به نام ”اتحادیه مستعمرا تی یهود“ یا ”ایکا“. فهرست مؤسسین این سازمان نشان م ی دهد
که رهبر ی موج فوق به دست چه کسانی بوده است . مؤسسین ایک ا، علاوه بر بارون
هرش، اعضا ی برخ ی از بزرگتر ین خاندان های زرسالار یهود ی معاصر هستند؛ یعن ی
خانواده های روچ یلد، کوهن، گلداسم ید، کاسل، مو کاتا و ر یناش . بعد از مرگ بارون
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
16
هرش، بارون ادموند روچ یلد متو لی این سازمان شد . سپس بارون هرش با دولت آمر یکا
به مذ اکره پرداخت . این مذ اکره دو سال طول کشید و پس از بذل و بخشش های فراوان،
سرانجام دولت آمر یکا تسل یم شد و ”بنیاد خیری ه بارون دو هرش “، با هدف اس کان
یهودیان مهاجر در آمر یکا، در این کشور آغاز ب ه کار کرد. به ای ن ترتی ب، اول ین گروه
مهاجرین یهودی راه ی آمر یکا و کانادا شدند . در م یان نخس تین نسل مهاجر ین یهود ی
فوق ب نیانگذاران ص نعت س ینمای آمر یکا و ها لیوود قرار داشتند : لو یی ما یر، برادران
شنک، شموئل گلب فیش (ساموئل گلدو ین بعد ی)، لو ئیز زل نیک ، برادران وارنر، سام
اشپیگل، ال جلسون، اسرائیل بالین (ایروینگ برلین) و غیره.
چنین بود که بر بستر جوساز ی هایی که به بهانه پوگروم ها صورت گرفت، جن بش
جدید صه یونیستی پد ید شد. سازمان هایی مانند هیبت زیون (عشق صهیون)، بن ی زی ون
(اولاد صه یون)، اهوت ز یون (برادری صه یون) و غ ی ره ایجاد شدند . ای ن جنبش در
مجموع به هووی ز یون (عاشقان صه یون) معروف است . در این فضا بود که رساله ها ی
متعددی درباره تأس یس دولت یهود در فلس طین منتشر شد . ناتان برنبائوم اصطلاح
”صهیونیسم“ را درست کرد و تئور یسین های س یاسی مانند د کتر لئون پینسکر به فعا لی ت
پرداختند. این د کتر پینسکر در سال 1882 رساله ای منتشر کرد ب ه نام خود ره ای . ی او در
این رساله گفت که ”یهود آزار ی“ در ”یهود ترسی“ (جودافوبیا) ریشه دارد ک ه یهود ی
را موجود ی ماوراء انسان، چ یزی مانند غول، م ی بیند. برای اینکه این ”جودافوبیا“ از ب ین
برود با ید یهودیان کشور خاص خود را داشته باشند و به آنجا مهاجرت کنند . روح و
جوهره این رساله ”اقتدار دولت یهود“ است . مثلا، پینس کر م ی گوی د:
کسانی است که اعمال قدرت م ی کنند.> برنبائوم نی ز رساله نوز ایی ملّی در یهو د را
نوشت و خواستار تش کیل کنگره جها نی یهودیان شد . و سرانجام این موج به هرتزل و
کنگره صهیونیستی انجامید.
نتیجه این موج، مهاجرت وس یع یهودیان از شرق اروپا بود . از سال 1881 (شروع
پوگروم ها) تا سال 1914 م یلادی بیش از دو و نیم م یلی ون نفر یهود ی از شرق اروپا
مهاجرت کردند. در این مهاجرت ”صهیون“ بهانه ای بیش نبود و این مهاجر ت ها ب ه طور
عمده به ایالات متحده آمر یکا صورت گرفت نه به فلسط ین. درواقع، هدف اصل ی از
ایجاد این مهاجرت تار یخی و سرنوشت ساز، اشغال کامل کشور ایالات متحده آمر یکا از
2 م یلیون نفر یهودی مهاجر، حدود دو م یلیون نفرشان به / درون بود . توجه کنیم که از 5
ایالات متحده آمر یکا رفتند، 350 هزار نفرشان به اروپا ی غربی، تعداد ی به آرژانت ین و
سایر کشورها و تعداد بس یار کمی به فلسط ین. این بی توجهی به سرزم ین فلسط ین را در
گذشته، مثلا در موج بزرگ مهاجرت یهودیان شبه جزیره ایبری در قرن شانزدهم، نی ز
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
17
می توان د ید که درست مانند جر یان اخ یر بر اساس اصل مظلومیت و آوارگ ی و به بهانه
دروغین ا نکیزیسیون صورت گرفت . در آن زمان نیز در حا لیکه انبوه یهودیان مهاجر در
کانون های اصل ی تجاری حوزه مدیترانه و غرب اروپا مستقر شدند، از سواحل لبنان و
شمال آفر یقا تا اسلامبول و ازم یر و سالو نیک تا بنادر هلند و آلمان و ایتالی ا و فرانسه و
بلژیک، و خ یل کثیری از آنها به لهستان و شرق اروپا رفتند، تنها گروه بس یار ناچ یزی به
فلسطین رفتند که بطور عمده حاخام های سالخورده یهودی بودند . در موج اخ ی ر نی ز
همین گر ایش مشاهده م ی شود. این امر نشان م ی دهد که این بار نیز هدف چنگ انداز ی
بر فرصت های بکر اقتصاد ی بود و آرمان گرایی دینی تنها پوشش ی بود بر ای اهداف
دیگر. البته در موج اخ یر فلسط ین، برخلاف گذشته ، اهم یت ج دی یافته بو د و به ای ن
دلیل ”آرمان صه یون“ تابع ی از چنگ اندازی استعمار ی بر منطقه استراتژ یک خاورم یانه و
شمال آفر یقا نیز ب ه شمار م ی رفت . با کشف نفت
مطالب مشابه :
شغل پزشکی
براي كسب اطلاعات بيشتر مي توان به دانشكده هاي پزشكي-سازمان نزام نظام سلامت كه يك پزش
نظام استنادی علوم کشورهای اسلامی
دانش کتابداری و اطلاع رسانی - نظام استنادی علوم کشورهای اسلامی -
معرفی رشته دندان پزشکی
نظام آموزشی مطابق آیین‌نامه مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی است و سازمان نظام
پزشکی
براي كسب اطلاعات بيشتر مي توان به دانشكده هاي پزشكي-سازمان نزام نظام سلامت كه يك پزش
پرسش و پاسخ حقوقی رایگان مشاوره حقوقی پاسخ به سوالات حقوقی و قضایی کاربران
سلام و عرض پزش از تاخیر در شناسنامه بتونم یک سال از سازمان نظام وظیفه ی
ایران و ترکیه ؛ دو تجربه متفاوت توریستی!
پرتال سازمان میراث فرهنگی که در چارچوب سیاست های نظام حکومتی و پُزش مال
صهیونیسم و جنبش روشنگری یهود
به سخ تی بیمار شد، پزش کان یهودی از سازمان نارودنای سازمان نظام مهندسی
نمونه نامه های همکاران و علاقمندان تحصیل در آلمان به اینجانب
آیا براي اخذ پذیرش از استاد مربوطه و گرفتن اجازه کار از سازمان نظام پزش ک نیستم نظام
مُدزدگي علمي و دكان‌هاي دونبش
سازمان اوپك مقالات كه من پُزش را داخلي و بين‌المللي، با نظام‌هاي صحيح گزينشي و
ايران و تركيه ؛ دو تجربه متفاوت توريستي!
كه در چارچوب سياست هاي نظام و پُزش مال البته روي سخن با رئيس جديد سازمان گردشگري
برچسب :
سازمان نظام پزش