فال حاظ در شب یلدا

در گذشته هم فقط افراد فرهيخته و اهل سواد و دانش اين شب را با حافظ خواني و شاهنامه خواني توام مي کردند ، چرا که همه خانواده ها اهل سواد نبودند تا کارهايي مثل حافظ خواني برايشان لذتبخش باشد. در حال حاضر نيز وضعيت کمابيش به همان منوال است ، يعني به استثناي خانواده هايي که به فرهنگ و فکر اهميت مي دهند ، بقيه کماکان همان روش را دنبال مي کنند و بيشتر هم و غم خود را بر تقويت شکمي قرار مي دهند. اگرچه بررسي تطبيقي در زمينه حافظ خواني در گذشته و حال ممکن نيست ، ولي مي توان ادعا کرد در حال حاضر فقط خانواده هاي بافرهنگ به اين جنبه شب يلدا مي پردازند. برعکس اين اظهارنظر، برخی از محققین بر این باور اند که مراسم حافظ خواني در اين شب متعلق به طبقه خاص و اهل ادب و فرهنگ نيست ، چرا که تقريبا در تمام منازل ، کتاب حافظ وجود دارد و نه فقط مختص اين شب نيست بلکه اصولا مردم به حافظ خواني و فال حافظ اعتقاد دارند. در عامه مردم باور و اعتقاد به فال حافظ بسيار قوي است.

اگر رسم ها و آيين هاي ديگر يلدا را ميراثي از فرهنگ چند هزار ساله بدانيم ( که بايستي چنين باشد )، ولي فال حافظ گرفتن در شب يلدا - و نيز در تيرما سيزه شو ( جشن تيرگان در مازندران ) - در سده هاي اخير به رسم هاي شب يلدا افزوده شده است.   

شاهنامه خواني و قصه گويي پدربزرگ و مادربزرگ دور كرسي براي كوچكترها نيز از آيين هاي يلدا است كه خاطرات شيريني براي بزرگسالي آنها فراهم مي آورد.

فال حافظ گرفتن، در شب نشيني هاي زمستان و مناسبت هايي چون چهارشنبهً آخر ماه صفر، چهارشنبه سوري، شب سيزده صفر، بعد ازظهر سيزده بدر، تيرما سيزه شو ( جشن تيرگان در مازندران ) نيز از باورهاي همگاني است ر... و در شب يلدا گويا بيشتر وصف الحال است

یلدا را می توان جشن و گردهمائی خانوادگی است. در شب یلدا خویشاندان نزدیک در خانه بزرگ خانواده گرد می آیند و در سرمای آغازین زمستان ، دور کرسی نشستن و تانیمه شب میوه و آجیل خوردن و به فال حافظ گوش کردن از ویژگی شب یلدا است.
فال حافظ و فال کوزه از جمله رسم هایی است که در شب یلدا اجرا می شود. در فال کوزه خانواده ها باید در شب قبل از یلدا شی ء را به دلخواه داخل کوزه بیندازند و نیت کنند این کوزه در شب در محلی تاریک گذاشته می شود و در شب یلدا کوزه را بیرون می آورند و گرد آن می نشینند. در این هنگام یکی از بزرگان فامیل اشعار باباطاهر را می خواند و یک دیگر از بزرگان با اتمام هر شعر ، یک شیء را از داخل کوزه بیرون می آورند.
یلدا جشن خانوادگى است و شاید یكى از دلایل ماندگارى اش همین است. چرا كه هنوز در ایران «خانواده» ركن اصلى جامعه است. هر چند كه جامعه ایرانى در حال گذار از سنت به مدرنیسم است اما یلدا هر سال به خانه هاى ایرانیان سرك مى كشد. سالیان سال یلدا مهمان خانه ایرانیان است. هر چند كه شاید چند سالى در این اواخر حضورش كمرنگ شده بود. چرا كه مردمان ما روزهاى سختى را پشت سر گذاشته اند. آنچه بر یلدا گذشته سرنوشتى بود كه زمانه و روزگار بر آن تحمیل كرد. سال هاى پس از انقلاب اسلامى یلدا مانند دیگر جشن هاى كهن ایرانى نشانه طاغوت شناخته و به كنارى گذاشته شد، بدون آنكه كسى بگوید یلدا نه در پهلوى و سلطه شاهان، بلكه در تاریخ این مرز و بوم ریشه داشته است. جنگ بى هیچ خواستى بر ایران تحمیل شد. مردم پیش از آن كه روزهاى شان پس از انقلاب به روال عادى برگردد درگیر جنگ شدند. سال هاى جنگ، سال هاى دورى و جدایى بود. زمستان و پاییز روزهاى عملیات بود و درگیرى، شب یلدا میان آن روزهاى پرحادثه گم شد، اما هنوز ایرانیان آن شب را با تفأل به حافظ سپرى مى كردند.

مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند. در برخی دیگر از نقاط ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. نقل خاطرات و قصه گویی پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند. اما همه این ها ترفندهایی است تا خانواده ها گرد یکدیگر جمع شوند و بلندترین شب سال را با شادی و صفا سحر کنند.