مقتل شناسی
Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA
/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin-top:0cm; mso-para-margin-right:0cm; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0cm; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
منابع اولیه ای که مقتل نگاران سده های آغازین هجری به آن عنایت داشته و مقتل نگاران سده های بعد از حاصل زحمات آنان در نگارش آثار خود سودجسته اند عبارت اند از :
1-3 . اخبار غیبی عاشورا : که مبتنی بر احادیثی است که پیش از وقوع حادثه خون نگار عاشورا از رسول گرامی اسلام (ص) ، امیر المومنین (ع) ، سلمان فارسی و دیگران روایت کرده اند و ابعاد این فاجعه را به تصویر کشیده ا ند ، و ما برای نمونه به نقل شش مورد بسنده می کنیم :
1) رسول گرامی اسلام (ص) حسین(ع) را که در آغوش مادرش بود در بر گرفت و فرمود : خدا کشنده تو را ، غارتگر تو را ، و کسانی را که ( در صف) زیان رسانندگان به تو قرار دارند لعنت کند ، و خداوند در میان من و آنان که در مخالفت با تو ( به دیگران) کمک می کنند داوری خواهد کرد . فاطمه زهرا (س) پرسید که ای پدر ! چه می گویی ؟! فرمود : دخترم ! یادآور آزار و ستم و مکر و تجاوزی شدم که پس از من و تو در حق او روا می دارند ، و درآن روز ، او در میان جوانمردانی است که ( در درخشندگی ) همانند ستارگان آسمان اند و برای جا دادن و کشته شدن ( در را ه او ) بر یکدیگر پیشی می گیرند ، انگار لشکرگاه و با رو بنه آنان و تربت شان را می بینم .
2) رسول گرامی اسلام ( ص) فرمود : انگار من او را می بینم که به حرم من و آرامگاه من پناهنده می شود ، پناهندگی او را بر نخواهند تافت ، و پس از آن به طرف قتلگاه و آرامگاه خود – سرزمین کربلا ، زمینی که با درد و ابتلا در آمیخته است – کوچ خواهد کرد و در آنجا گروهی از مسلمانان غیرتمند و فداکار به یاری او بر می خیزند ، همان کسانی که بزرگان شهدای امت من در روز رستاخیز ند .
3) هرثمة بن ابی مسلم می گوید : در جنگ صفین در رکاب علی ( ع) می جنگیم و به هنگام بازگشت در سرزمین کربلا فرود آمدیم . علی (ع) نماز صبح را در آنجا خواند و سپس کفی از خاک کربلا را برداشت و بویید و گفت : وه شگفتا از تو ای خاک ! که در روز قیامت گروه گروه از تو بر می خیزند و بی حساب وارد بهشت می شوند .
4) از امام محمد باقر ( ع) روایت شده است هنگامی که علی ( ع) با دو تن از اصحاب خود از کربلا عبور می کرد ، چشمانش را قطرات اشک فرا گرفت و فرمود : اینجا خوابگاه سواران آنها است ، اینجا بار انداز آنان است ، و همین جا خون آنان ( بر زمین ) ریخته میشود ؛ خوشا بر تو ای خاک که خون احبا در تو خواهد ریخت !
5) از امام جعفر صاق ( ع) مروی است که علی ( ع) به هنگام عبور از سرزمین کربلا فرمود : ( اینجا) خوابگاه سواران و قتلگاه شهیدانی است که گذشتگان برآنان پیشی نگیرند و آیندگان در زمره آنان قرار نمی گیرند .
6) مسیّب بن نجبه فزاری – که از سرآمدان « توّابین » بوده در «عین الورده» به هنگام رویارویی با سپاه عبیدالله زیاد به همراه خونخواهان شیعه به شهادت رسیده است ، اولین خطیب پر آوازه توابین است که با خطبه های پرشور خود به بیداری مردم پرداخت و پس از واقعه عاشورا از پای ننشست و با یاری سلیمان بن صرد به خونخواهی شهدای کربلا برخواست و سرانجام جان خود را در این راه فدا کرد – او می گوید : هنگامی که سلمان فارسی به دیار ما ( عراق) رهسپار شد ، من هم در شمار استقبال کنندگان از او بودم ، سلمان ( پس از ورود به عراق ) به طرف کربلا رهسپار شد و در آنجا این سخنان را بر زبان راند : اینجا قتلگاه برادران من است ، اینجا مکان بر زمین نهادن بار و بنه آنهاست ، و در اینجا مرکب های خود را می خوابانند ، اینجا محل ریختن خون آنهاست ، در این سرزمین فرزند بهترین پیامبران و بهترین بازماندگان( امّت نبوی ) کشته خواهد شد .
این اخبار غیبی که پیش از وقوع حادثه کربلا عنوان شده است ، غالبا مورد استناد مقتل نگاران اسلامی از سده های آغازین هجری تا عصرحاضر قرار گرفته است .
2-3. مجموعه نامه ها ، سخنان و خطبه های امام حسین ( ع) از آغاز حرکت تا شهادت :
مهمترین منبعی که میتواند اهداف نهضت شگرف کربلا و ابعاد ارزشی آن را مشخص سازد ، مجموعه نامه ها ، سخنان و خطبه های امام حسین (ع) از آغاز شگل گیری این رخداد بی نظیر تاریخی تا لحظه شهادت آن حضرت است . برای دستیابی به یک چنین منبع ارزشمندی نیاز تام و تمام به مطالعه متونی داریم که اولا از نظر قدمت زمانی بر سایر متون تاریخی و روایی پیشی گیرد و ثانیا مورد اعتماد اهل تحقیق باشد . با در نظر گرفتن این دو شاخصه میتوان به تدوین مجموعه مستندی پرداخت که معمار انقلاب کربلا سمت و سوی قیام خود را با اهدافی که بر آن مترتب بوده است ، به روشنی مشخص میکند و با همین شیوه منطقی است که میتوان این باغ همیشه بهار را از وجود خار و خس پرداخت و علف های هرزه و مزاحم را که در تحریف این متن همیشه سرسبز دخیل بوده اند – شناخت و آنها را پیراست .
در اینجا به عنوان تیمن و تبرک به نامه ها و سخنان کوتاهی از امام حسین ( ع) استناد میکنیم که انتساب آن به امام (ع) مشهور است و حاوی خطوط اصلی و اساسی قیام ماندگارحسینی است، و ما در بررسی کتب تاریخی و مقاتل فارسی تفصیلا به تبیین این دیدگاه ها خواهیم پرداخت و به هنگام ارزیابی قرائت های مختلفی که از فرهنگ عاشورا صورت گرفته است از نامه ها ، سخنان، خطبه ها و رجز های عاشورایی بانی انقلاب شگرف کربلا سود خواهیم جست .
به درستی که من مرگ (در را خدا) را جز سعادت و زندگانی با ستمگران را جز هلاکت و نابودی نمی دانم .
امام حسین (ع) پس از شهادت اصحاب و یاران وفادار خود ، سپاه دشمن را به پیکار طلبید و هر کس را که در برابر او قرار می گرفت از دم شمشیر می گذرانید تا جایی که تعداد بی شماری از سپاهان دشمن را از میان برداشت ، و در گرماگرم کارزار این رجز حماسی را زمزمه می کرد :
کشته شدن ( در را ه خدا) بهتر است از زیر بار ننگ . مذلت رفتن ، و ننگ و مذلت( ظاهری ) بهتر است از ورود در آتش جهنم .
امام حسین (ع) در وصیت نامه خود با خطاب به برادرش –محمد بن حنفیه- مهم ترین عوال زیر بنایی حرکت الهی خود را توضیح می دهد :
من برای استقرار صلاح و رستگاری در امت جدم قیام کرده ام . و بر آنم تا امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره جدم – رسول خدا – و پدرم علی بن ابی طالب (ص) رفتار نمایم .
3-3.سخنان و رجزهای عاشورایی اصحاب و یاران فداکار امام حسین(ع) :
از منابع مهمی که مقتل نگاران در تجزیه و تحلیل وقایع عاشورا از آن سود جسته اند گنجینه گرانسنگ سخنان رسا و رجزهای بلند عاشورایی شهدای کربلا است .
از این سخنان و رجز های عاشورایی میتوان در تبیین اهداف قیام شگرف کربلا و مبانی زیر بنایی و شناخت مفاهیم ارزشی آن استفاده کرد و جمال جمیلی از صحنه عاشورا و مراتب جانبازی عاشوراییان به تصویر کشید که کار شیفتگان مکتب حسینی را در این آینه تمام نمای خداوندی به حیرت بکشاند؛ حیرتی که ریشه در عظمت وجودی و ابعاد ناشناخته شخصیتی این عزیزان داشته باشد .
در بررسی کتب مقاتل فارسی ، به مناسبت از این سخنان و رجز های ماندگار سخن به میان خواهد آمد، از این روی دراینجا به تیمن و تبرک فقط از رجز حماسی و شورآفرینی یاد می کنیم که در حنجره علمدار کربلا به هنگام رویارویی با سپاهیان دشمن به گل نشست و باورهای ژرف او را به زیبایی تصویر کرد :
و الله ان قطعتموا یمینی انی احامی ابدا عن دینی
4-3.سخنان و خطبه های امام زین العابدین و حضرت زینب و اهل بیت اما حسین –علیهم السلام – در جریان سفر به کوفه و شام و مدینه :
در این خطبه ها و سخنان توفنده که همانند رگبار بی امان بر سر دشمنان آل الله و کارگزاران حکومت اموی باریده است ، رگه های بسیار روشنی از حماسه و ایثار را میتوان به تماشا نشست و علل شکل گیری قیام دوم کربلا را – که مکمل قیام حسینی است – به رهبری امام سجاد و حضرت زینب کبری –علیهما السلام –مورد کنکاش دقیق قرار داد .
برای آشنایی بیشتر با ابعاد این خطبه های تاریخی و ماندگار ناگزیر از نقل آنها هستیم ، خطبه هایی که مسلما در شکل گیری نهضت توابین نقش اساسی داشته و برای بررسی متن خونبار عاشورا باید از این منابع متقن سود جست .
پس از ورود کاروان اسیران به شهر کوفه ، حضرت زینب کبری (س) برای آشنایی اهالی آن شهر با مظالمی که بر آل الله رفته بود ، ناگزیر از ایراد خطبه شد ، خطبه ای توفنده و شور آفرین که موجبات تداوم انقلاب حسینی را فراهم ساخت .
بشیر بن خزیم اسدی می گوید به هنگام ایراد خطبه ، به جانب زینب کبری نگریستم ؛ به خدا سوگند زنی را سخنورتر از او ندیدم ؛ گویا کلمات علی (ع) از زبان او فرو میریخت ؛ و هنگامی که فرمان ساکت باش داد ، نه تنها نفس های مردم در سینه های آنان زندانی شد بلکه زنگ های شتران نیز به صدا افتاد !
5-3. روایات منقول از امامان معصوم علیهم السلام در باره شهادت امام حسین( ع):
روایات بسیاری از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است که مورد استفاده مورخان اسلامی و مقتل نگاران عاشورا قرار گرفته و از منابع مقتل نگاری در زبان فارسی به شمار می رود و ما برای تمین و تبرک به نقل معدودی از آنها بسنده می کنیم :
1) امام محمد باقر ( ع) فرموده اند :
ما بکت السماء علی احد بعد یحیی بن زکریا الا علی الحسین بن علی – علیهما السلام- فانها بکت علیه اربعین یوما .
بعد از – شهادت – یحیی بن زکریا (ص) آسمان در شهادت کسی نگریست مگر در شهادت امام حسین (ع) ، که به مدت چهل رو ز برای مصیبت او گریه کرد!
2) امام صادق (ع) گریه و بیتابی کردن در رخداد های تلخ را برای بندگان خدا امری مکروه دانسته اند مگر در مصیبت امام حسین (ع) که امری پسندیده است و پاداش خداوندی را در پی دارد :
ان البکاء و الجزع مکروه للعبد فی کل ما جزع ، ما خلا البکاء و الجزع علی الحسین بن علی –علیهما السلام –فانه فیه ماجور ..
3) از امام علی بن موسی الرضا – علیهما السلام – نقل شده است همین که ماه محرم آغاز می شد دیگر آثار سرور در چهره پدرم دیده نمی شد و نشانه های اندوه سیمای او را فرا می گرفت و این حالت تا روز عاشورا ادامه پیدا می کرد که آن روز ، روز حزن و گریه او بود و می فرمود در چنین روزی امام حسین (ع) کشته شد :
کان ابی- اذا دخل شهر المحرم –لا یری ضاحکا ، و کانت الکتابه تغلب علیه ، حتی یمضی منه عشره ایام ، فاذا کان یوم العاشر کان ذلک الیوم یوم مصیبته و حزنه و بکائه ، و یقول : هو الیوم الذی قتل فیه الحسین(ع)
4) از امام علی بن موسی الرضا (ع)نقل شده است که مصیبت امام حسین (ع) چشمان ما را در اثر ریزش اشک خسته و مجروح کرده است ، و عزیزان ما در دیار کربلا به خواری در آمدند .
6-3. مطالب منقول از همراهان امام که به فیض شهادت نایل نیامده اند :
تعدادی از اصحاب امام حسین (ع) در چند مرحله از مراحل شکل گیری قیام حسینی حضور داشته اند و حتی برخی در روز عاشورا مجروح شده اما از دست دشمنان جان به در برده اند . اینان مشاهدات خود را برای دیگران بازگو کرده اند که این در شمار منابع مقتل نگاران قرار دارد . از این گزارش های تاریخی میتوان بسیاری از نقاط مبهم قیام کربلا و رخداد عاشورا را روشن کرد .
حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب علیهم السلام در جریان روز عاشورا زخم های بسیاری برداشته، اما به وسیله بستگان خود از معرکه جنگ رهایی یافته است . وی معروف به حسن مثنی است که در صداقت و وثاقت او تردید نکرده اند . افرادی مانند ضحاک بن عبدالله بن قیس مشرقی و عقبه بن سمعان از شخصیت هایی هستند که در مراحل شکل گیری قیام ماندگار حسینی سهیم بوده اند ولی به فیض شهادت نرسیده اند و گزارشی که آنان از وقایع کربلا به دست داده اند مورد عنایت اهل تحقیق قرار داشته و دارد.
7-3.مطالب منقول از مخالفان امام حسین (ع) : بعد از حادثه خونبار عاشورا ، بسیاری از مخالفان امام حسین (ع) از کرده خود پشیمان شدند و برخی از آنان به صف «توابین» پیوستند . اینان مشاهدات خود را برای دیگران نقل کرده اند که مورد استناد مقتل نگاران قرار گرفته است .
8-3.مشاهدات افراد بیطرف : در میان راویان رخداد شگرف کربلا به اسامی افرادی بر می خوریم که نه در شمار سپاهیان امام حسین (ع) بوده اند و نه در شمار سپاه یزید . اینان مشاهدات خود را برای دیگران بازگو کرده اند که مورد استفاده مقتل نگاران قرار گرفته است . عبید الله بن الحر الجعفی را میتوان به عنوان نمونه از این گروه نام برد .
مطالب مشابه :
جزئیات کامل دو جلسه مشایی و نبویان
سبزوار برای حضور دکتر دکتر علیرضا اصولگرا را برادران خود می دانیم
مقتل شناسی
اینجا قتلگاه برادران من است ، اینجا کرد و جمال جمیلی از صحنه عاشورا علیرضا قزوه ( شاعر
برچسب :
دکتر علیرضا برادران جمیلی