موضوع پایان نامه

مدت ها برای انتخاب موضوع پایان نامه سرگردان بودم. مهم ترین دغدغه ام هم همین بود. روزی برای انتخاب موضوع، سراغ یکی از اساتیدم «استاد دکتر محمد رضا بیات» -که بسیار انسان با شخصیت وبزرگواری هستند- رفتم، با اخلاق نیکوئی که داشتند به خوبی و بزرگواری هرچه تمام تر مرا به حضور پذیرفته و حدود نیم ساعتی را باهم صحبت کردیم.

در ابتدای بحث گفتم: استاد! موضوعی را برایم پیشنهاد دهید تا به عنوان پایان نامه روی آن کار کنم. ایشان دلسوزانه نگاهی به من کرده و گفتند: من نمی توانم موضوع پایان نامه شما را تعیین کنم!! بسیار تعجب کرده و پرسیدم: استاد خودتان به من فرمودید اگر خواستم می توانم برای مشورت در این مورد مزاحم شوم! استاد گفتند: بله، اما منظور من آن نبود که بیائی از من موضوع بگیری بلکه مراد من آن است که خودت موضوعی را پیدا کنی و بعد بیائی باهم نشسته و آن را تجزیه و تحلیل کنیم تا ببینیم به درد پایان نامه شدن می خورد یانه!!!

برای لحظاتی از خود بیخود شده بودم، با خود فکر کردم؛ اگر بنا باشد خودم موضوع را پیدا کنم پس چرا باید بروم پیش استاد؟ استاد حالت تعجب مرا دیده و گفت: موضوعاتی که در ذهن من باشند و من بتوانم پیشنهاد دهم مبتلابه خودم هستند یعنی علاقه من به سوی آن مباحث است و دغدغه حل آنها را دارم و البته توانائی آن را در خود می بینم اما شما ممکن است آن علاقه و دغدغه و یا آن توانائی را نداشته باشید پس باید به دنبال علائق، دغدغه ها و توانائی های خودت بروی و از بین آنها موضوع را پیدا کنی.

کاملا ناامید شدم، اما استاد با طرح چند سوال و دیدن جواب های من، مرا به سوی مساله اصلی ام هدایت کردند. تاکید استاد بر مطالعه متون تخصصی و اقتباس موضوع از لابه لای کتب و نیز دروسی که در کلاس ها ارائه می شود، بود. ایشان گفتند: بسیاری از مسائلی که در کلاس ها گفته می شود به عنوان اصول موضوعی پذیرفته شده اند و می توانند موضوعی عالی برای پژوهش و پایان نامه باشند.

از آن روز به دنبال موضوعات مختلف رفتم و چند موضوع را که به نظرم می رسید هر سه عامل مذکور در کلام استاد را دارا بودند یادداشت کرده و هربار با استاد مشورت می کردم و استاد هم با آنکه وقت بسیار کمی داشتند اما واقعا بزرگوارانه و با حوصله تمام آنها را حلاجی کرده و معمولا رد می کردند. (اکثر آن موضوعات احتیاج به زبان انگلیسی داشت که من فاقد آن بودم)

روزی ایشان از من پرسید: موضوعاتی را که باهم بررسی می کنیم و رد می شود، یادداشت می کنی؟ گفتم: نه استاد، وقتی بنا بر مردود شدن باشد چه ضرورتی برای ثبت آنها هست؟ ایشان جواب داد: درست است که فعلا پایان نامه نمی شوند اما می توان از آنها مقالات کم حجمی تهیه کرد. ضمن آنکه در برخی موضوعات که فعلا توانائی نداری، بعدا می توانی آن قدرت و توان را به دست آورده به پژوهش در آن مورد بپردازی. این شد که به فکر نوشتن آن موضوعات افتادم.

چندی بعد به سراغ یکی دیگر از اساتید، «دکتر سید حسن اسلامی» رفتم، ایشان نیز با همان بزرگواری مرا به همان نکاتی رهنمون شدند که آقای بیات گفته بود. علاقه نکته ای بود که هردو استاد به شدت بر آن تاکید می کردند. یادم هست روزی که درباره یکی از موضوعات با دکتر بیات مفصل صحبت کرده و به نتیجه هم رسیده بودیم علی رغم اینکه درباره آن خیلی صحبت کرده و جوانب بحث را از چند جهت کاویدیم و استاد واقعا خسته شده بودند، اما کمی نگرانی و عدم علاقه کامل من باعث شد که استاد متوجه شده و گفت: من بسیار خوشحال شدم که توانستی علاقه نداشتن به این موضوع را بیان کنی، چرا که اگر نمی گفتی بعدا برایت معضل و مشکلی صد چندان می شد.

البته در بیان دکتر اسلامی چند نکته جدید بود: اول: وجود دفترچه ای که همه جا همراه انسان باشد و هر نکته ای را که درباره موضوعات پژوهشی به ذهن می رسد در آن یادداشت شود و حتی تجربه شخصی خود ایشان این بود که در رایانه شان فایلی به نام ایده ها ایجاد کرده بودند. دوم: علاوه بر توانایی و علاقه در انتخاب موضوع، ایشان به کارآمدی تحقیق نیز تاکید جدی داشتند ایشان در کلاس درس گفتند: «باید از خود پرسید: این تحقیق برای چه انجام می گیرد؟ «ثم ماذا»؟ باید بتوان از یک تحقیق، حداقل 2 یا 3 موضوع جدید برای تحقیق و سخنرانی درآورد. یکی از ملاک های خوب و مؤثر بودن تحقیق، ارجاع اهل علم به آن است. (هرچه در کتاب ها یا مقالات معتبر، بیشتر به آن ارجاع داده باشند، از اعتبار، کارآیی و تأثیر بیشتری برخوردار خواهد بود.)اگراین شرایط در تحقیق باشد، در پایان؛ انسان رضایت خاطر و لذت معنوی دارد و از انواع حمایت های مادی و معنوی برخوردار می شود.» سوم: من هیچ گاه نمی دانستم که می توان به اساتید دیگری که حتی درس با ایشان نداشته اما مراجعه کنم دکتر اسلامی این دریچه را برمن گشودند.

پس از انتخاب موضوع، مشکل و به تعبیر استاد دکتر اسلامی، گام بعدی آن بود که موضوع ریز شود و به قول استاد دکتر فرامرز قراملکی؛ پژوهش باید مساله محور باشد نه موضوع محور!

راههای متعددی برای ریز کردن مساله وجود دارد که نمونه هایی از آن را ذکر می کنم:

یک راه این است که به بررسی زیر مجموعه های آن موضوع بپردازیم؛ مثلا: در فلسفه دین می توان از رابطه عقل و دین و در این موضوع هم به انواع عقل، انواع رابطه ها، عقل مورد استشهاد در دین، عقل فلسفی و دینی،عقل خودبنیاد دینی، عقل گرایی حداکثری، قرینه گرائی، یا در زبان دین به معنا شناسی اوصاف خداوند، معناداری گزاره های دینی، صدق و کذب گزاره های دینی و ... پرداخت.

راه دیگر اختصاص دادن آن به قوم یا افراد خاصی است مثلا: می توان به رابطه عقل و دین از دیدگاه تشیع، کرکگور، علامه طباطبایی و... از بین فلاسفه غربی و مسلمان پرداخت.

راه دیگر اختصاص دادن آن به عصر یا مکان جغرافیائی خاصی است مثلا: نسبیت و جهان شمولی اخلاق در جهان اسلام. یا نسبیت و جهان شمولی اخلاق از نظر فلاسفه غرب در قرن 18 میلادی، و...

راه جهارم تطبیقی کار کردن است؛ مسأله ای را در نگاه یک محقق بررسی و با دیگری مقایسه می کنیم مثلا: واقع گرایی گزاره های دینی از نظر علامه طباطبایی و دیوید هیوم و یا مانند اثبات پذیری گزاره های دینی از نظر بازل میچل و استاد مصباح، مقایسه معرفت شناسی اصلاح شده آلوین پلانتینگا، ویلیام آلستون و نیکلاس ولترستروف. و....

البته باید توجه داشت که اختصاص دادن موضوع به افراد شرط مهمی را می طلبد اینکه: آن شخص در آن موضوع حرف جدیدی برای گفتن داشته باشد و یا حداقل بتواند له یا علیه دعاوی گذشتگان برهان جدیدی اقامه کند که پیشتر انجام نگرفته باشد. نه اینکه صرفا گزارشگر اندیشه دیگران باشد.

در همین زمینه پست هایی از استاد رضا بابایی در وبلاگ شخصی ایشان (سفینه) بسیار راهگشاست:

http://rezababaei.blogfa.com/post-416.aspx

http://rezababaei.blogfa.com/post-426.aspx

موضوع پایان نامه

مطالب مشابه :

نامه ای به یک (مثلا) دوست

سلام

نامه های دوستانه

نامه ی دوستانه

نامه هاي خصوصي(دوستانه)

نامه دوستانه برای (عزیزان و دوستانم)

موضوع پایان نامه

قضاوت عملکرد

نامه ای به یک دوست