توصیه هایی به کارشناسان ادارات آموزش و پرورش درمورد انتخاب معلمان و کارکنان مدارس نمونه و شاهد

مقدمه : کار در مدارس نمونه ، شاهد ، استعداد های درخشان ، غیر انتفاعی ، مقداری مشکل تر از سایر مدارس است . وجود دانش آموزان با استعداد ، رقابت های( اغلب) ناسالم دانش آموزان با هم ، فشار های بیمورد خانواده ها و معلمان برای نمره و انضباط افراطی ، شکست های متعدد در رابطه با ستاره شدن ، در دسترس بودن امکانات و نعمات کافی برای دانش آموزان ، مقایسه ها ی خطرناک ، حسادت ها و کینه های مختص سنین دانش آموزان، داشتن انتظارات نامعقول از دانش آموز ، داشتن انتظارات نامعقول دانش آموزان از خود و غیره باعث بروز مشکلات زیادی خواهد شد و در این رابطه مطالعاتی نیز صورت گرفته و دانش آموزانی که از دوره راهنمایی تا پایان دبیرستان در این مدارس تحصیل کرده اند ، مورد مطالعه قرار گرفته و بعضا " با مشاهده اضطراب ، افسردگی ، خود کشی ، ترک تحصیل ، عدم ورود به دانشگاه و غیره در مقایسه با دانش آموزان مدارس عادی ، سئوالات بی جوابی را به دنبال داشته(1372 تا 1380 ) که لازم است توسط سایر محققان ، مطالعات دقیق میدانی انجام گیرد تا اشکال کار ، مشخص شده و توسط مسئولین برای رفع مشکلات ، اقدامات جدی انجام گیرد .

معمولا" در سنوات گذشته معیارهای مدون با ذکر و رویت حدود انتظارات و استاندارد برای انتخاب معلمان مدارس نمونه و شاهد در نظر گرفته نشده بود و یا اگر معیارهایی موجود بود ، کارا و مناسب نیست و در خیلی از مراکز آموزشی وجود برخی کارکنان بی انگیزه ، منفعل و مقاوم در برابر تغییرات مطلوب ، باعث شده این مدارس در راستای هدفهای خود گامهای بلندی برندارند و تفاوت چندانی با مدارس معمولی نداشته و تنها تفاوت آن این است که دانش آموزان مستعد در این مدرسه ها جمع شده اند . مدیران و معلمان با تجربه به خوبی می دانند چنانچه حتی یک نفر از همکاران ، تحرک و انگیزه کافی نداشته باشد ، به اصطلاح ، انرژی منفی وی به تمام کارکنان سرایت خواهد کرد و حتی مشاهده شده معلمانی که بیش از حدود وظایف خود تلاش می نمایند ، مورد اعتراض بقیه همکاران قرار خواهند گرفت.

البته این موارد در تمام مدارس و شهر ها و برای تمام کارکنان زحمت کش ، مصداق نخواهد داشت ولی در شهر های کوچکتر ، والدین از همکاران فرهنگی ، مطالبات صریح و دقیق در راستای اهداف مدارس ندارند و به اشتباه جا افتاده است که مدرسه نمونه و شاهد یعنی یکی دو کلاس جبرانی شیفت مخالف یا یک غذای ساده ، خلاصه ، با تجربه کافی و بررسی های معمولی به این نتیجه می رسیم که خیلی از مدارس شاهد و نمونه در همه دوره های تحصیلی از هدف خود دور شده اند و سبک اداره کاملا" سنتی ، روش های تدریس سده های گذشته و برخورد با دید اجبار و جهت دهی الزامی با دانش آموز، در آن پیاده می شود .

حتی معلمان با انگیزه ، فعال و نوآور هم تایید می کنند که به تنهایی نمی توان موثر و کارا بود ، چرا که " جو عمومی " آن مدارس ، پذیرای ابتکار نیست . در راستای موارد فوق برخی اشکالات را فهرست وار ذکر می کنیم :

1- نمره گرایی بدور از آموزش پژوهش محور مشکل اصلی است . در این مدارس فقط به نمره 20 توجه می شود و نیل به اهداف دیگر فراموش شده است ، به دلیل فشار نا آگاهانه والدین و نیز دید غلط حاکم بر این مدارس و برخی چشم به هم چشمی ها ، تمام تلاش کارکنان زحمتکش به افزایش نمرات و میانگین ، معطوف شده است .

2- با مصاحبه با دانش آموزان به این نکته پی می بریم که استفاده از روش تدریس سخنرانی صرف بدون بهره گیری از رسانه های آموزشی مناسب مانند سایر مدارس ، رایج است .

3- عدم استفاده کافی از کارگاه و آزمایشگاه مدرسه و عدم انجام بازدیدهای علمی طی سال یکی دیگر از مشکلات مدارس نمونه و شاهد است ، شاید به دلیل عدم آگاهی مسئولین مدارس و معلمان و یا به علت روز مرگی ، ارزش فوق العاده انواع رسانه ها و موقعیت های آموزشی از نظر دور شده است .

4- برقراری حالت انضباط خشک و افراطی به جرم دانش آموز نمونه وزرنگ بودن و حاکم شدن یک فضای بی نشاط و تکراری به جای مدیریت بهینه کلاس و مدرسه، دانش آموزان را با مشکلات جدی روبرو می سازد که می توان برای اثبات این ادعا به نتایج تحقیقات علمی مراجعه نمود .

5- عدم استفاده از تکنولوژی آموزشی مدرن ، رایانه ، پروژه های رایانه ای ، اینترنت ( کنترل شده ) ، سی دی های مولتی مدیا ، ابزار های چند رسانه ای ، فیلم ، موقعیتهای آموزشی و غیره

6- عدم وجود مشاوران مسلط جهت پیشگیری از آسیب های جدی دانش آموزان در برخی از مدارس نمونه و شاهد ( دانش آموزان این نوع مدارس به شدت تحت استرس نمره هستند و مطالعات و بررسی های محرمانه در این باره به وفور انجام شده و آنان را در معرض خطر نشان می دهد)

7- عدم وجود مربیان پرورشی فعال و نوآور در برخی مدارس برای پر کردن جای خالی مشاور و عدم استفاده از فعالیتهای مفید پرورشی در رشد شخصیتی دانش آموزان مستعد.

8- اطلاعات اکثر مدیران ، معلمان و کارکنان این مدارس به روز نیست و در راستای ارتقای دانش متناسب امروزی خود ، اقدام نمی کنند و شاید این به دلیل نوع گزینش آنها بوده و یا والدین از آنان ، مطالبات خود را در مورد فرزندانشان طرح نمی کنند.

9- کارکنان این مدارس معمولا" از افرادی با سنوات بالای خدمت هستند ( که نباید اهمیت تجربه آنها را نادیده گرفت ) ولی اشکال بند 5 و 8 برای آنها کاملا" مصداق دارد به علاوه اینکه صرفا" دارای امتیازات بالای سازماندهی هستند و مدارک کاردانی دارند ( ابتدایی و راهنمایی) در دبیرستان ها هم اکثرا" کارشناسی دارند ، در حالیکه تجربه ثابت کرده است مدیران و کارکنان جوان در صورتیکه به خوبی با اهداف آشنا باشند ، فعالیتهای خلاقانه بیشتری انجام خواهند داد.

10- نگرش رایج به مدارس نمونه و شاهد ( در خیلی از موراد ) منطبق بر نوآوری و خلاقیت نیست و از بیم مدیر مدرسه ، والدین و یا بازرسان ، به میانگین نمرات ، کلاس ها و مدرسه ، توجه افراطی می شود ( گرجه در جای خود خوب است) ولی فشارها ، مدرسه را از اهداف خود به عینه دور کرده است . وجود استرس شدید و غیر ضرور رقابت ناسالم برای نمره نیز وضع روحی مناسبی را برای دانش آموزان ایجاد نخواهد کرد.

11- به محض ورود کارکنان به مدرسه ( که به درستی گزینش نشده اند) ، خیال همه راحت است که تا آخر سال در آنجا حضور دارند و کسی آنان را برای بی انگیزگی ، سستی ، رخوت ، استفاده از شیوه های غلط کلاسداری ، مدرسه داری، برخورد نامناسب با دانش آموزان ، برخورد نامناسب با اولیا و غیره مواخذه نخواهد کرد . حتی در بعضی مدارس ، معلمان در برابر طرح های مدیران نوآور ، دست به یکی کرده و مقاومت می کنند که در نهایت با فشار بر مسئولان مدرسه ، وضع را مانند مدارس عادی و حاشیه شهر خواهند کرد ، به عبارت ساده تر ابزار نظارت دقیقی بر آنان وجود نداشته و قرار دادی هم با مدیر مدرسه ندارند .

12- این مدارس در تعدادی از شهر ها با یک شیفت مخالف مدرسه دیگر همراه هستند که به انحاء مختلف کار در مدارس شاهد و نمونه مختل خواهد شد و لازم است آنها به صورت مستقل و تک شیفت اداره گردند.

13- انتخاب معلمان و کارکنان متعهد به سازمان و حتی دارای احساس تعلق سازمانی در این مدارس بسیار ضروری است ، خیلی اوقات مشاهده شده است که وجود چند نفر ، "کارکنان دائم الشاکی " یا " کارکنان دشوار" که بدون ملاحظه ، مدیران کل سازمان ، روسای ادارات و کارشناسان را به باد انتقادات بی مورد و بی اساس گرفته ( گرچه آزادند) و یا طرحها و برنامه های وزارتی و استانی را بدون دلیل محکم و مستند، زیر سوال برده ، همکاران دیگر را ، خواسته یا ناخواسته ، تشویق به کم کاری و مقاومت نموده ، بی جهت غر می زنند ، حتی همکاران فعال و نوآور را مورد تمسخر و استیضاح قرار داده ، جو مدرسه را با تحریک دیگران متشنج می کنند ، وفاداری به مدرسه و اهداف آن نداشته و در دیگران هم این حالت را به وجود می آورند ، مدرسه جزوی از علایق زندگی آنان نیست ، با ایجاد درگیری با همکاران و حتی دانش آموزان فضای سرد و بی روحی را به وجود می آورند.

14- خیلی از مدیران این نوع مدارس خودشان انگیزه کافی برای فعالیت و نو آوری و حتی موفقیت را ندارند ، این افراد معمولا بر اساس بالاترین امتیازات یا سابقه سنواتی انتخاب می شوند ، مشاهده شده که اهمال و چشم پوشی های بیمورد در مقابل قصورات متعدد همکاران ، به روز نبودن ، نداشتن روابط عمومی قوی با اولیا و همکاران ، عدم اطلاع از اهمیت اهداف این مدارس ، عدم اطلاع از اهمیت استفاده از تکنولوژی ها آموزشی ، محافظه کاری های بیش از حد ، دارای نگرش سنتی به مدیریت و تدریس و معلمی ، عدم توجه به اعتراضات بجای والدین و عوامل دیگر باعث شده که نتوانند همکاران را در تصمیم گیری های مدرسه به خوبی دخالت داده ، ایجاد انگیزه نموده ، نظارت و ارزشیابی مفیدی داشته باشند و صرفا" به افرادی بله قربان گو و یا بی توجه به فعالیتهای مفید مدرسه برای رضایت مافوقان تبدیل شده اند و حتی شکوه و گلایه مدیر و معاون از رویکردهای آموزش و پرورش و مدارس ( که مبنای علمی ندارد و طبق عادت صورت می گیرد ) باعث شده تا سایر همکاران هم به وی چشم دوخته و به انجام کارهای معمولی ، پشت درب های بسته مدرسه و کلاس بپردازند چرا که از آنها کار مطلوب و اثر بخش ، طلب نمی شود و سایر مشکلات و مسایل دیگر در این باره وجود دارد که از درج آنها خود داری می گردد.

15- بر اساس نگرش های رایج و نادرست ، مدرسه ای " خوب " است که ؛ بی سر وصدا باشد ، سنت شکنی نکند ، باری به هر جهت و آهسته به انجام امور روزمره بپردازد ، بدعت گزاری انجام نگیرد ، میزان اعتراضات و نظرات و انتقادات والدین و دانش آموزان با توسل به هر شیوه ای ، به حداقل برسد اما غافل از اینکه می شد با روشهای بهتر از هر کدام از این دانش آموزان نمونه و شاهد ، افرادی توانا ، منتقد ، موفقترو اندیشمند تحویل جامعه داد .بنابراین استفاده از مدیران و کارکنان ریسک پذیر نه تنها در این مدارس خطری نخواهد داشت بلکه در بسیاری جهات مفید خواهد بود .

**پیشنهاداتی برای رفع برخی از مشکلات مدارس نمونه و شاهد و انتخاب کارکنان آن

1- ابتدا توسط یک تیم کاری باتجربه ، حدود انتظار و معیارهای دقیق تری برای انتخاب کارکنان این نوع مدارس تدوین گردد ، به نحوی که راه انتخاب سلیقه ای را مسدود کرد .

2- طی بخشنامه ای معیار ها به مدارس ارسال و فراخوان داده شود تا کلیه همکارانی که دارای شرایط بوده و علاقمند به فعالیت در این مدارس هستند ، اعلام آمادگی نمایند و در بخشنامه قید گردد که این مرحله به منزله انتخاب نهایی نیست بلکه در خواستها به همراه برخی مدارک مورد نیاز و سوابق مورد بررسی قرار می گیرد .

3- هیاتی برای بررسی درخواست ها تشکیل و مطابق حدود انتظارات ، مدارک ، شرایط و غیره ، افرادی انتخاب گردند ، این هیات می تواند از برخی کارشناسان اداره ، روسای انجمن اولیا ، مدیران مدارس شاهد و نمونه ، نماینده دبیران فعال و مبتکر این مدارس و غیره تشکیل گردد .

4- توسط هیات یا کارشناس مربوطه اداره ، در هر دوره تحصیلی یک جلسه به عنوان تشریح اهداف مدارس نمونه و شاهد ، توضیح حدود استاندارد و معیارها ، فعالیتهای مورد انتظار از کارکنان این گونه مدارس و به عبارت ساده تر، قرار شفاهی و اتمام حجت نمودن با آنان ، انجام خواهد شد .

5- همکارانی که با پذیرش شرایط گفته شده ، مایل به خدمت در آنجا بودند ، با مدیر مدرسه یا کارشناس مربوطه یک مصاحبه انجام داده یا قرار دادی شامل معیارها را امضا نماید به نحوی که هر کارمند بداند از وی چه انتظاراتی خواهند داشت و اینکه کار در این مدارس با مدارس معمولی تفاوتهایی دارد و نو آوری و خلاقیت و به روز بودن ، جزء لاینفک آن است و بدیهی است تلاش بیشتری را می طلبد .

6- بزرگترین امتیاز مدارس نمونه و شاهد برای هر معلمی این است که تجمع دانش آموزان مستعد ، با انگیزه ، با داشتن خانواده هایی متوسط به بالا یا خانواده های خاص ( مانند خانواده معظم شهدا، جانیازان ، فرهنگیان و ...) ، آرزوی هر مدیر ، معاون و معلم است و پرداختهای مالی چند ساعت در هفته در مقابل امتیاز فوق ناچیز است ، همینکه یک کارمند بداند کارش با هدف ، دارای انگیزه ، مفید و موثر ، با قدردانی مسئولین و والدین ، دارای خستگی روحی و جسمی کمتر ، فرح بخش و با نشاط ، محیط کاری مجهز تر و غیره است ، بسیار خرسند خواهد شد که در آنجا خدمت نماید .

7- بر خلاف نظر رایج ، خیلی از همکاران بدو استخدام یا در میانه راه در روستاها و مدارس حاشیه ای ، بسیار پرتلاش و با انگیزه هستند که گلچین کردن این دسته نه تنها اشکال ندارد بلکه همه می دانیم " یک دست تنهای آنها " در مدارس معمولی ، صدا نخواهد داشت و شرایط کار برای آنان مهیا نیست بلکه می توانند در مدارس خاص به پیِشرفتهای زیادی دست یابند ، اگر دارای شرایط عمومی انتخاب باشند ، مشکلی ایجاد نخواهد شد.

8- ادامه تحصیل کارکنان این نوع مدارس لطمات زیادی به روال عادی مدرسه و دانش آموزان خواهد زد . اجازه دهیم افرادی که تحصیلات خود را تمام کرده و فراغ خیال دارند در این مدارس کار کنند ، تحصیل یا حتی کار آزاد به عنوان علاقه مهم زندگی مطرح می شود و توان معلم را برای کلاس و مدرسه خواهد گرفت و بدیهی است که مدرسه و دانش آموز به عنوان علایق دست چندم خواهد بود و کارایی معلم را بسیار کمرنگ خواهد کرد.

9- تجربه نشان داده است افرادی که دارای شغل های دوم ، اشتغال در شرکت های آزاد ، گروهها ی کاری غیر مرتبط با آموزش و پرورش و غیره هستند ، علاقه ای کافی به مدرسه ندارند ( در تحقیقات به اثبات رسیده است) ، به عبارتی در مدرسه ، نه احساس رضایت کامل شغلی دارند و نه انگیزه لازم برای فعالیت ، از این دسته حتی الامکان نباید در مدارس شاهد و نمونه استفاده کرد .

10- ذکر موارد فوق دلیل بر بی احترامی یا قدر نشناسی مدارس عادی نیست ولی با توجه به اعتبارات یا شهریه هایی که ممکن است از والدین دریافت گردد و نیز استعداد دانش آموزان گلچین شده ، جای کار بیشتری در این نوع مدارس وجود دارد که این شرایط در مدارس عادی فعلا" فراهم نیست . حتی ممکن است این نوع طرحهای پیشنهادی با " هیا هوی عادی شده " برخی همکاران مورد سئوال قرار گیرد و یا حتی چون انتخاب معلمان ، ضابطه مند خواهد بود نه بر اساس پیشنهاد اشخاص به دلیل آشنایی ، دوستی و غیره ، ممکن است مورد اعتراض ( بی اساس و بدون استناد )اندکی قرار گیرد که باید بدون توجه بدانها ، هدف مدارس نمونه و شاهد را در نظر گرفت و پیش رفت . خیلی از معلمان و مدیران شایسته ، اقدامات ضابطه مند با درج حدود وظایف و انتظارات شفاف را به آسانی قبول کرده و مقاومتی در برابر این نوع انتخابها نخواهند داشت . تاکید می گردد که انتخاب مدیران این نوع مدارس مشکل ترین مرحله کار است .

**پیشنهاداتی برای حدود انتظارات و معیارهای انتخاب مدیر و معلمان مدارس نمونه و شاهد

تشکیل یک جلسه همفکری برای تعیین معیارها با حضور کارشناسان مختلف برای این مورد لازم است ، اما مقدمتا" برخی ملاکها درج می گردد؛

1- شرایط پنهان بندهای قبل مانند نداشتن شغل دوم و آزاد ، متعهد بودن به اهداف سازمان ، عدم اشتغال به کار در سایر شرکت ها ، ادارات و پستها ، داشتن سابقه مطلوب تدریس و کارآمدی ، باید مد نظر قرار گیرد.

2- مدیران و معلمانی که در جشنواره های تدریس موفقیت هایی داشته اند در اولویت هستند .

3- معلمانی که دارای تالیفات مرتبط چاپ شده ، مقالات منتشره در روزنامه ها و مجلات ، تحقیقات و غیره هستند ، ترجیح داده شوند.

4- مسلط به کامپیوتر و کار با نرم افزارهای مختلف برای تهیه پروژه های لازم در کلاس ، مولتی مدیا ، توانایی بهره گیری از فن آوری اطلاعات و اینترنت و آماده سازی پروژه های درسی با پاور پوینت و غیره

5- داشتن خلاقیت ، نوآوری و ابتکارات با ارائه مدارک یا اشتهار بدان

6- داشتن تحصیلات حداقل کارشناسی در ابتدایی و راهنمایی و در دبیرستان افراد مدارک بالاتر در اولویت باشند .

7- اشتهار به استفاده از وسایل کمک آموزشی در کلاس و مدرسه ، استفاده از موقعیتهای آموزشی مانند اردو ، بازدید علمی و غیره

8- دارای صبر و حوصله در برخورد با دانش آموزان ، نداشتن حالات تند و پرخاشگری ، داشتن روابط عمومی قوی با والدین و سایر همکاران ، فعال و پر انرژی ، عدم توسل به تنبیه بدنی .... که می تواند به عنوان شرایط پنهان انتخاب بند 1 هم باشد .

9- توانایی تهیه بروشور ، تراکت ها ، سئوالات امتحانی در محیط افیس و تسلط بدان ( مشاهده شده که بهانه معلمان در مورد عدم آشنایی با کامپیوتر ، دانش آموزان را مجبور به نوشتن سوالات به صورت دستی و سبک قدیمی نموده و معلم صرفا" بری رفع هر نوع تکلیف ، عدم آشنایی با کامپیوتر را بهانه قرار می دهد )

10- برگزاری امتحانات کتبی متنوع ، سئوالات استاندارد برای داشن آموزان و تهیه نمودار های پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

11- تعامل کامل با مشاور ، مربی پرورشی مدرسه و اعضای انجمن اولیا و مربیان در رفع مشکلات دانش آموزان و ارائه خدمات مطلوب بدانها.

12- شرکت فعال در مراسم فرهنگی ، تربیتی مدرسه و همکاری با مسئولان آموزشگاه در اجرای برخی فعالیت ها پرورشی و مراسم .

13- استفاده از شیوه های نوین تدریس فعال و مشارکتی در کلاس و ایجاد حالت جذابیت و نشاط حین تدریس

14- شرکت فعال در شورای معلمان و جلسات عمومی انجمن اولیا و مربیان مدرسه.

15- انعکاس وضعیت آموزشی و تربیتی دانش آموزان به خانواده ها در جلسات کلاسی اولیا یا سایر جلسات انجمن اولیا

16- پیشنهاد می گرد د در هر صورت قبل از شروع سال تحصیلی یک جلسه مشترک برای کلیه کارکنان مدارس نمونه و شاهد در سالن مناسب برگزار گردد و ضمن تشریح اهمیت این مدارس تا حدودی شرح وظایف ، قرائت و به وسایل ایجاد انگیزه کافی شود و نیز برخی پیشنهادات و نظرات آنان را استماع نمود .

17- حتی در انتخاب برخی کارکنان مدارس نمونه و شاهد که در ابتدا یک موضوع کاملا" پیش پا افتاده تلقی می شود ، اما در جای خود مهم است ، باید توجه نمود به عنوان مثال در انتخاب سرایدار، خدمتگزار ، متصدی امور دفتری ، معاون می بایست ملاکهایی چون داشتن صبر و حوصله ، عدم اشتهار به تند خویی و عصبانیت و غیره مد نظر قرار گیرد ، به تجربه ثابت شده که عوامل نامبرده می توانند در مواردی ، ابتکارات و طرح های مدرسه را با شکست مواجه سازند .

18- و حدود استاندارد های دیگر ...

توصیه هایی به کارشناسان ادارات آموزش و پرورش درمورد انتخاب معلمان و کارکنان مدارس نمونه و شاهد

مطالب مشابه :

توصیه هایی به کارشناسان ادارات آموزش و پرورش درمورد انتخاب معلمان و کارکنان مدارس نمونه و شاهد

مشکلات مدارس در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان

برنامه ای برای راهنمایی و مشاوره در مدارس راهنمایی - فصل دوم

اهداف و شرح وظایف کارشناسی امور شاهد و ایثارگران

مشکلات هوشمند سازی مدارس در ایران

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس کوچک -

بررسی مسائل و مشکلات تربیتی آموزشی مدارس ابتدایی

اهداف و شرح وظایف کارشناسی امور شاهد و ایثارگران