تاثیر عوامل اقلیمی در معماری

خورشید :کره زمین دارای محور دوران ثابتی است که نسبت به خط عمود بر صفحه گردش زمین به دور خورشید 5 /23 درجه انحراف دارد . از آنجائیکه این محور نقاط مختلفی از کره زمین را در فصول مختلف مقابل خورشید قرار می دهد لذا حرارت و آب و هوای کره زمین در هر منطقه بنابر زاویه تابش خورشید نسبت به زمین فرق می کند و این مطلب باعث ایجاد فصول مختلف سال در هر ناحیه از کره زمین می شود . به دلیل انحراف محور زمین ، زاویه تابش آفتاب نسبت به زمین و همچنین مکان طلوع و غروب آفتاب در فصول مختلف فرق می کند. جهت مشخص نمودن موقعیت خورشید در ساعات مختلف روز و فصول گوناگون باید زاویه تابش و جهت تابش آفتاب مشخص باشد . زاویه تابش آفتاب در زمستان کمتر و در تابستان بیشتر است . با استفاده از این خاصیت می توان یک سایبان بالای پنجره استفاده نمود که با این کار جلوگیری می شود از ورود آفتاب به شکل مستقیم در داخل ساختمان . و همین طور در زمستان آفتاب به شکل مایل وارد ساختمان می شود . قراردادن اکثر بازشوها و پنجره های بزرگ در قسمت جنوبی ساختمان و حفاظت از این پنجره ها در مقابل آفتاب تابستان به وسیله سایبان و یا ایوان از خصوصیات اکثریت ساختمانهای سنتی و جدید ایران است .

باد : اختلاف درجه حرارت و فشار هوا به علاوه حرکت کره زمین باعث جابجائی هوا در نتیجه باد می شود . استفاده از باد در طراحی ساختمان نقش تعیین کننده ائی دارد که باید به شکلی صحیح کنترل گردد. در اقلیم سرد باید جلوی بادهای سرد زمستانه سد شود و در اقلیم گرم باید از بادهای خنک حداکثر استفاده صورت گیرد این کار با طراحی صحیح و فرم بنا امکان پذیر است . محل قرار گیری بازشوها نیز باید در طراحی مورد توجه قرارگیرد . با قراردادن درختان سوزنی مانند کاج و سرو بادشکن و پستی و بلندی زمین و یا ابنیه مجاورمی توان جلوی باد مزاحم را گرفت و به همین طریق با استفاده از عوارض زمین ، گیاه و ابنیه مجاور می توان باد مطلوب ومساعد منطقه را به سمت دلخواه هدایت نمود . جهت تهویه داخل ساختمان خصوصاً در فصول گرم سال بهتر است تهویه دو طرفه باشد که باد از یک طرف داخل و از طرف دیگر هوای نامطبوع را خارج نماید . تهویه طبیعی ساختمان در ابنیه سنتی ایران بادگیر است .

بادگیر : استفاده از بادگیر از سالهای گذشته در ایران متداول بوده است . بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوبی ایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجراء شده اند . هنوز میتوان باقی مانده بادگیر ها را در اقلیم گرم و مرطوب در جنوب در شهرهایی مانند : بندرعباس ، بندرلنگه ، قشم ، بوشهر ، اقلیم گرم وخشک نواحی مرکزی مانند : کرمان ، نائین ، یزد ، طبس و کاشان و اصفهان و سمنان و حتی نواحی جنوبی تهران مشاهده نمود. عملکرد بادگیر به این صورت است که باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاقهای اصلی ساختمان ، آب انبار و یا سرداب هدایت می کند در بعضی از مساجد حاشیه کویری مانند : مسجد قدیمی اردکان و مسجد جامع فیروز آباد در استان یزد دریچه بادگیر درست در بالای محراب قراردارد . شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و نسبت به شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر می باشد . مرتفع ترین بادگیر جهان در این شهر است که ارتفاعی حدود 34 متر دارد . ارتفاع دهانه فوقانی بادگیر 11 متر و این بادگیر باداشتن 8 طرف باد را از هر سمتی به داخل راهنمائی می کند . بادگیر و هواکش روی گنبد و بام جزء جدائی ناپذیر آب انبارهای نواحی مرکزی ایران است . بادگیر ها معمولاً یک طرفه ، چهار طرفه و هشت طرفه می باشند که در شهر یزد همه بادگیر ها هشت طرفه هستند. بادگیر های چهار طرفه اغلب حجیم که نمونه بارز آن را میتوان در بندر لنگه مشاهده نمود . از نمونه بارز بادگیرهای یک طرفه را می توان در شهر میبد مشاهده نمود.

آب ، رطوبت و گیاه : ظرفیت حرارتی و گرمای ویژه آب نسبت به سایر اجسام در روی کره زمین بیشتر است به همین دلیل آب ذخیره حرارت بیشتری نسبت به معدل ذخیره سایر اجسام در روی کره زمین را دارد . مشاهده این امر در کنار سواحل دریا بارز است . همانطورکه وجود آب در اقلیم منطقه می تواند باعث اعتدال درجه حرارتی در طی شبانه روزی گردد در داخل ساختمان می تواند به عنوان یک اقلیم کوچک ، نوسان درجه حرارت را کاهش دهد . مشاهده شده است که ظرفیت حرارتی هوابسیار کم است و هوا قدرت ذخیره حرارتی بسیار اندکی دارد . ولی هوای مرطوب به دلیل وجود ذرات بخار آب ، بهتر می تواند حرارت را در خود ذخیره کند بنابراین در مناطق مرطوب اختلاف درجه حرارت در طی شبانه روز کمتر از نواحی با آب و هوای خشک است . در شهرهای حاشیه کویری تا پیش از استفاده از کولر اهل خانه در ایام تابستان جهت خوابیدن به پشت بامها پناه می بردند برودت هوابه گونه ائی بود که افراد نزدیک طلوع آفتاب مجبور به استفاده از لحاف می بودند. یکی از دلایل عمده وجود حوض و آب در نقاط کویری این است که به رطوبت هوا اضافه می شود و فضای داخل معتدل تر می گردد. برعکس در اقلیم مرطوب مانند سواحل دریاها که رطوبت نسبی هوا بیش از آسایش انسان است با استفاده از جریان باد و تهویه هوا باید از ساکن شدن هوای مرطوب در ساختمان جلوگیری کرد . وجود گیاهان علاوه بر رطوبت نسبی ، باعث ایجاد سایه در تابستان که خود از حرارت زیاد آفتاب می کاهد، میگردد. درختان در کاهش گرد و غبار ، انتقال صوت و تصفیه هوا مؤثر هستند و می توانند تأثیر بسیار مطلوبی بر تعدیل نوسان حرارت و فراهم نمودن شرایط مناسب زیستی در کل منطقه داشته باشند.

موقعیت جغرافیایی : یکی از عوامل مهم در شرایط اقلیمی هر محل ، موقعیت آن بر روی کره زمین است در واقع عرض جغرافیایی آن محل باید در نظر گرفته شود . هر نیمکره زمین به 90 درجه جغرافیایی تقسیم شده که استوا برروی مدار صفر درجه و دو قطب شمال و جنوب برمدار90 درجه قراردارند. به طور کلی برای احداث ساختمان از دو جهت می توان در طراحی استفاده نمود : اول ناهمواریهای سطح زمین و دوم عمق زمین.

ناهمواریهای سطح زمین : قبل از شروع به طراحی پستی و بلندی (عوارض) و شیب زمین باید بررسی گردد زیرا عوارض زمین در جلوگیری و یا هدایت باد به سمت ساختمان بسیار مؤثر است . اگر ارتفاع عوارض زمین زیاد باشد ، قسمتهای روبه جنوب که در سایه قرارندارند برای دسترسی به نور مستقیم آفتاب جهت استقرار بنا بهتر است .در مناطق شیبدار باید فاصله کافی از مسیلها و محلهای عبور آب در نظر گرفته شود به علاوه ساختمان نباید در قسمتی از سایت قرارگیرد که پستی و بلندی زمین مانع از دید مناسب گردد و به همچنین از پستی زمین به عنوان مشخص نمودن بدنه فضاهای خارجی می توان استفاده نمود .

عمق زمین : عوامل جوی و نوسانات درجه حرارت برساختمانهای زیرزمینی تأثیر بسیار کمی دارند و پوسته زمین مانند یک حائل ، ساختمان را در مقابل این تغییرات محافظت می نمایند. طوفان و باد به داخل زمین نمی تواند نفوذ کنند و همچنین پوسته زمین به مثابه یک عایق حرارتی ضخیم از انتقال حرارت به داخل زمین جلوگیری می کند . هر چه ساختمان در عمق بیشتری از زمین باشد ، به دلیل آنکه ضخامت خاک بیشتر است تغییرات درجه حرارت بیشتر می باشد . درجه حرارت ثابت عمق زمین را می توان با اندازه گیری دمای چاه آب (چاه غیر حرارتی ) آن محل به دست آورد.

تاثیر عوامل اقلیمی در معماری

مطالب مشابه :

زاویه تابش خورشید

تاثیر عوامل اقلیمی در معماری

تعیین سمت دقیق قبله

مدار زمین بدور خورشید

به مناسبت روز هفتم خرداد؛ تعیین سمت دقیق قبله + جدول زاویۀ انحراف قبلۀ شهرهای پرجمعیت

نمونه سوالات علوم زمین1

تاثیر اقلیم در معماری

شکوهمندترین طلوع خورشید در زمین.بسیار جالب و دیدنی

علت کمانی بودن رنگین کمان