تأثیر عمیق حق الناس در عذاب برزخ و قیامت

حق الناس شامل تمام حقوقی می شود که انسان ها بر یکدیگر دارند و به دو قسم مالی و آبرویی منقسم می شود.

یادآوری مرگ و قیامت

از جمله عوامل کنترل کننده و مانع سقوط انسان، یاد مرگ و یاد معاد می باشد که طی چند جلسه گذشته، به اختصار پیرامون برخی از منازل آن سخن گفتیم. توجه به حالت احتضار و یادآوری وقایع درون قبر و نیز عالم برزخ، می تواند مانعی برای سقوط انسان در دره تباهی و غفلت باشد.

یادآوری مسأله مرگ در طول شبانه روز، به مرور می تواند انسان را بیدار کرده، او را از انحراف نجات دهد. علمای علم اخلاق تأکید فراوانی بر یاد مرگ داشته اند و این نوع تفکر را برای نجات از غرق شدن در مادیات و امور دنیوی، بسیار مهم و با ارزش می شمرند.

احتیاج اموات به خیرات بازماندگان

یکی از وظایف سنگین انسان، بودن به یاد گذشتگان و رفتگان است. انسان ها تا وقتی در این دنیا زندگی می کنند، می توانند برای رفتگان خود، خیرات و مبرات بفرستند. کار نیک زنده ها، موجب نجات مردگان است و در نتیجه، دعای خیر آنها را برای انسان به همراه دارد. این یادآوری و به فکر بودن، برای همه فرزندان نسبت به والدین و خویشان، لازم و ضروری است. مثلاً اگر کسی از دنیا برود که نعوذ بالله حق الناس یا ظلمی بر گردن داشته باشد، فرزندان و بازماندان او موظفند که آن حق را ادا کنند. مردگان از زندگان توقع دارند و باید به یاد آنها بود.

مرحوم محدث قمی در آخر کتاب شریف مفاتیح الجنان می فرماید:

خواب شخصیت بزرگی را دیدم، او گفت: شما را به خدا، لاأقل این استخوان هایی که پیش گربه و سگ ها می اندازید، به یاد ما و برای ما بیندازید.

تأثیر حق الناس در عذاب برزخ و قیامت

از جمله عواملی که حسابرسی انسان را با شدت و سختی مواجه می کند، حق الناس است. از این جهت در آموزه های دینی، ضایع کردن حقوق دیگران، بسیار مذمت شده است.[1] حق الناس در عالم برزخ قابل گذشت نیست و حتی افراد نیکوکار را هم معذب خواهد کرد. خداوند متعال، از حق الناس، ولو کم باشد،نمی گذرد. در روایات می خوانیم که خداوند متعال ممکن است از حق الله بگذرد، اما به عزت و جلال خود سوگند خورده است که از حق الناس نخواهد گذشت:

«إن الله تبارک و تعالى إذا برز لخلْقه أقْسم قسماً على نفْسه فقال و عزتی و جلالی لا یجوزنی ظلْم ظالمٍ و لوْ کفٌ بکفٍ و لوْ مسْحهٌ بکفٍ و لوْ نطْحهٌ ما بیْن الْقرْناء إلى الْجماء فیقْتص للْعباد بعْضهمْ منْ بعْضٍ حتى لا تبْقى لأحدٍ على أحدٍ مظْلمهٌ ثم یبْعثهمْ للْحساب‏»[2]

حق الناس شامل تمام حقوقی می شود که انسان ها بر یکدیگر دارند و به دو قسم مالی و آبرویی تقسیم می شود. حق الناس مالی به معنای از بین بردن اموال مردم، تصرف عدوانی در اموال ایشان، غصب و امثال آن است. حق الناس آبرویی نیز نظیر غیبت، تهمت، شایعه پراکنی و نقل قول بی اساس است که موجب آبروریزی دیگران می شود.

عذاب ناشی از اعمالی که شبهه حق الناس دارد

حق الناس؛ مالی یا آبرویی؛ بسیار حائز اهمیت است و روایات فراوانی راجع به آن وجود دارد. اهمیت و حساسیت حق الناس به قدری است که حتی افکاری که شبهه حق الناس دارد نیز در برزخ انسان را معذب خواهد کرد. در روایتی آمده است: یک قاضی مقدس و بسیار عابد از دنیا رفت. او حقی را ناحق نمی کرده و علاوه بر شهرت به قضاوت عادلانه، مۆمن و متقی بوده است و از این رو همسرش یقین داشته که وی بهشتی است. وقتی زن جسد شوهر را در لحد قرار داد و پارچه روی صورت او را کنار زد، دید ماری از بینی او بیرون آمد و شروع به کندن و خوردن صورت او کرد. زن از این وضعیت عجیب ترسید. هنگام شب، شوهر خود را در خواب دید و از آنچه رخ داده بود سۆال کرد و گفت: تو که انسان خوبی بودی! پس این مار چه بود؟ قاضی جواب داد: آن به خاطر برادر توست. روزی برادر تو با کسی نزاع داشت. برای حل مسأله به نزد من آمدند و من در دل خود دوست داشتم که حق با برادر تو باشد. ـ نه اینکه العیاذبالله ناحقی باشد، بلکه دوست داشته حق با برادر زنش باشد ـ البته نتیجه حکمیت به نفع برادرت شد و من از این امر خوشحال شدم و با اینکه واقعاً حق با برادر تو بود، اکنون گرفتارم![3] همین که قاضی در دل بین دو مسلمان تفاوت قائل شده، عمل او در برزخ مجسم شده و موجب آزار او گردیده است.

ضرورت پرهیز از حق الناس آبرویی

حق الناس فقط در مال نیست، بلکه حق الناس آبرویی بسیار مهم تر است. کسی نمی تواند آبروی دیگران را ببرد، به راحتی غیبت کند، با تهمت زدن، وجهه اجتماعی و یا سیاسی افراد را خراب کند، و انتظار داشته باشد مورد شفاعت اهل بیت «سلام الله علیهم» نیز واقع گردد. متأسفانه در جامعه فعلی، بسیاری از حرف های رایج، خصوصاً در مسائل سیاسی و اجتماعی، تهمت و یا غیبت است. پاسخ گویی به این نوع گناهان در برزخ و قیامت، برای انسان سخت خواهد بود و عذاب سخت الهی را به دنبال دارد.

در روایات آمده است که اگر کسی به دیگری تهمت بزند، در روز قیامت روی تلی از چرک و خون قرار می گیرد تا حسابرسی خلایق تمام شود. سپس او را به جهنم می برند و فریاد جهنمیان از حضور این شخص بلند می شود.

برای رهایی از حق الناس، انسان باید در این دنیا به فکر باشد. حق الناس بسیار مشکل است و سختی های آن از هنگام مرگ شروع می شود و تا قیامت و پس از آن تا خدا، خدایی می کند، گریبان انسان را خواهد گرفت، مگر آنکه جداً مورد شفاعت قرار گیرد.

شفاعت بر برزخ یا قیامت؟

در خصوص شفاعت نیز قبلاً مکرراً گفته ایم که شفاعت، لیاقت می خواهد و معلوم است کسی که حق الناس دارد، لیاقت بهره مندی از شفاعت اهل بیت «سلام الله علیه» را نخواهد داشت. ضمن اینکه در برخی روایات، از قول اهل بیت «سلام الله علیهم» آمده است که شفاعت را برای قیامت بگذارید و در عالم برزخ، باید خود پاسخگوی اعمالتان باشید. لذا مواظبت از حق الناس، برای هر فردی لازم و ضروری است.

بروز و ظهور اعمال دنیوی در برزخ

قرآن کریم در آیات متعددی هشدار می دهد که آنچه بندگان در برزخ یا قیامت می بینند، خودشان از پیش برای خود فرستاده اند: «ذلک بما قدمتْ أیْدیکمْ»[4]
خداوند متعال، چرکی و خونی خلق نکرده است، بلکه تهمت ها و سایر اعمال ناشایست انسان، این گونه بروز و ظهور می یابد. هر کار زشتی که انسان در دنیا انجام می دهد، غل و زنجیری بر گردن او خواهد بود و هرچه گناه بزرگ تر باشد، بر این غل و زنجیر افزوده می شود. به تعبیر قرآن کریم، گاهی به هفتاد زراع می رسد و هرچه گناهان بیشتر شود، آتشین تر و سوزنده تر می گردد:

«ثم فی‏ سلْسلهٍ ذرْعها سبْعون ذراعاً فاسْلکوه»[5]

بسیاری از کارها نیز گرچه ممکن است از نظر انسان گناه نباشد یا رفتار عادی جلوه کند، ولی تجسم آن در قبر و برزخ، برای انسان ناگوار است. مثلاً بداخلاقی و تندی در خانه و سرد کردن محیط خانواده، چه از طرف مرد و چه از جانب زن ـ فشار قبر را در پی دارد.

خداوند رحمان فشار قبر ندارد، بلکه برخورد سرد در خانواده، موجب به وجود آمدن این فشار و سختی شده است.

قرآن کریم می فرماید:

«بلى‏ منْ کسب سیئهً و أحاطتْ به خطیئته فأولئک أصْحاب النار همْ فیها خالدون»[6]

آن کسانی که برای خودشان مار و عقرب و غل و زنجیر و آتش جهنم تهیه کرده اند، در برزخ گرفتار آتش و غل و زنجیرهای آهنین و مار و عقرب می شوند که خود از پیش فرستاده اند و به قدری به آنان بد می گذرد که یک ساعتش، میلیون ها ساعت و یک شبانه روزش، میلیون ها شبانه روز است. فریادرسی هم ندارند، فریادرس آنها همان عذابی است که آنان را احاطه کرده است.

قرآن کریم می فرماید: آتشی که انسان ها برای خود تهیه کرده اند، تا روز قیامت ادامه خواهد داشت. در قیامت اگر کسی با آن عذاب ها پاک شده باشد، یا مورد شفاعت واقع شود، نجات می یابد و الا باز در همان دود و هرم جهنم، مخلد می شود:

«بلى‏ منْ کسب سیئهً و أحاطتْ به خطیئته فأولئک أصْحاب النار همْ فیها خالدون»

ثمره شگرف خدمت به خلق خدا در برزخ

در مقابل گناه بزرگ حق الناس، عبادت خدمت به خلق خدا قرار دارد. خدمت به خلق خدا، اعم از انسان ها یا سایر موجودات، به طرز شگفت آوری در نجات انسان در برزخ و قیامت مفید و مۆثر است. اگر کسی می خواهد در برزخ نجات پیدا کند، باید خدمت به مخلوقات را سرلوحه کارهای خود قرار دهد.

علامه مجلسی«ره» با آن مقامات بلند علمی و معنوی و خدمات فراوانی که به اسلام و مسلمانان کرده است و اکنون در محضر رسول الله «صلی الله علیه و آله و سلم» است، وقتی به خواب مرحوم جزائری آمد، فرمود: دو چیز خیلی برای من نفع داشت. یکی اینکه روزی از کوچه های یهودی نشین اصفهان رد می شدم و سیبی در دست داشتم. دیدم یک کودک در آغوش مادرش، آن سیب را دیده و برای آن ذوق کرد. من نیز آن سیب را به او دادم. این عمل، یعنی خوشحال کردن آن کودک که ظاهراً یهودی هم بوده است، برای علامه مجلسی بسیار مفید واقع شده است. یعنی آن عمل به ظاهر کوچک و ناچیز، ارزش و فایده فوق العاده ای نزد اهل ملکوت و در برزخ داشته است.

علامه مجلسی در خصوص دومین عملی که در راحتی برزخ او تأثیر داشته، می فرماید: روزی به مسجد می آمدم و تگرگ تندی گرفت. دیدم یک بچه گربه زیر تگرگ است و راه نجاتی ندارد، دلم برای او سوخت و بچه گربه را زیر عبای خود گرفتم تا تگرگ تمام شد و سپس او را رها کردم. کمک به این بچه گربه نیز برای من بسیار سودمند بود.

بنابر این هر کس به هر اندازه می تواند باید به خلق خدا خدمت کند و به سادگی از کنار کمک به دیگران، رد نشود. حتی در برخی اخبار و روایات نقل شده است: فردی به خاطر آزار یک گربه و گرسنگی و تشنگی دادن به او، جهنمی شد و دیگری به خاطر آب دادن به یک سگ تشنه، لایق بهشت گردید.

انسان باید همیشه از خداوند متعال بخواهد که راه نجاتی برای او قرار دهد و در مسیر خدمت به خلق گام بردارد:

«و الذین جاهدوا فینا لنهْدینهمْ سبلنا»[7]

و کسانى که در راه ما کوشیده‏اند، به یقین آنها را به راه‏هاى خود هدایت مى‏کنیم.

پی نوشت ها:

1. ر.ک: سیر و سلوک؛ توبه، صص 207 - 185

2. الکافی، ج 2، ص 443

3. الکافی، ج 7، ص 410

4. آل عمران / 182

5. الحاقه / 32

6. بقره / 81

7. عنکبوت / 69

تأثیر عمیق حق الناس در عذاب برزخ و قیامت

تأثیر عمیق حق الناس در عذاب برزخ و قیامت

مطالب مشابه :

نحوه محاسبه حق الناس در قیامت چگونه است؟

تأثیر عمیق حق الناس در عذاب برزخ و قیامت

حق‌الناس

مسائل حق الناس

حق الناس

محاسبه نفس

حق الناس یعنی چه؟

اهمیت حق الناس

خطرناک‌ترین نقطه‌ی پل صراط

راه‌های جبران حق الناس