نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی ایران - قسمت دوم

قیام و کشتار مردم قم در این روز که با پشتیبانی مراجع تقلید از مردم همراه بود،آغاز روند جدیدی از مبارزه ی مردم علیه رژیم شاه شد.به دنبال این قیام بود که اعتصابها،تظاهرات و یورش به مراکز دولتی و انتظامی کشور آغاز شده،موج اعتراضهای داخلی و خارجی علیه رژیم در مطبوعات ایران و جهان گسترش پیدا کرد.(4)
ج:جنبش 29 بهمن تبریز: مردم خطه ی آذربایجان که همواره در مبارزات آزادی خواهی ملت ایران پیشقدم بوده اند،این بار نیز در چهلم شهدای قم شجاعت خود را به اثبات رساندند.در روز 29 بهمن 1356 در سراسر ایران به مناسبت چهلم حوادث قم درگیریهایی اتفاق افتاد که از میان همه ی آنها قیام مردم تبریز از جایگاه ویژه ای برخوردار است.رژیم شاه با تماسهایی که با شریعتمداری برقرار کرده بود،فکر نمی کرد که تبریز محل اصلی انفجار باشد،اما بر خلاف تصور دست اندرکاران رژیم چنین شد.(5)
در این روز که عزای عمومی اعلام شده بود،مردم تبریز از تمام اقشار روانه ی مسجد شدند تا در مجلس ختمی که به همین مناسبت از طرف آیت الله شریعتمداری و آیت الله قاضی برگزار شده بود،شرکت کنند،اما پلیس از ورود مردم به مسجد جلوگیری کرده و برای پراکنده شدن آنها شروع به تیراندازی نمود.مردم در مقابل آنها مقاومت کرده و به مأموران هجوم آوردند و با شعار مرگ بر شاه راهپیمایی را آغاز کردند و با عصبانیت مراکز دولتی،سینما و مشروب فروشی ها را به آتش کشیدند.(6)
سرانجام،ارتش شاه به کمک پلیس آمده،به سوی مردم آتش گشود و عده ی زیادی را به شهادت رساند.درگیری و کشتار مردم تا نیمه های شب ادامه داشت تا این که حکومت نظامی برقرار شده،بیمارستانهای تبریز لبریز از کشته ها و مجروحان گشت.(7)
د: یزد خونین در چهلم شهدای تبریز: در اربعین شهدای تبریز که همزمان با نهم فروردین 1357 بود،مردم بسیاری از شهرهای ایران خود را آماده کرده بودند تا یاد عزیزان از دست رفته ی تبریز را گرامی دارند.دست مزدوران رژیم شاه که پس از قیامهای خونین قم و تبریز به خون مردم آلوده شده بود،این بار حادثه دیگر آفرید و مردان و زنان انقلابی یزد را به رگبار گلوله بست.مردم یزد در نهم فروردین 1357 پس از برگزاری اربعین شهدای تبریز به خیابانها ریخته و دست به تظاهرات زدند و شیشه های چند بانک و سینما و مشروب فروشی را شکستند.در روز بعد با اعلام تعطیل عمومی از طرف شهید محراب آیت الله صدوقی (رحمت الله علیه)مردم در مسجد شهر گرد آمده،خواستار بازگشت امام از تبعید و آزادی زندانیان سیاسی شدند.پس از پایان سخنرانی به خیابانها ریخته و دست به تظاهرات زدند که با دخالت پلیس و ارتش عده ی زیادی به شهادت رسیدند.(8)اوج گیری مبارزات انقلاب اسلامی در سال 57

هرچند ایران در طول تاریخ چند هزار ساله،حوادث و فراز و نشیبهای زیادی به خود دیده است،اما سال 57 از ویژگی خاصی برخوردار بوده و با هیچ سال دیگری قابل مقایسه نیست،چرا که ملت قهرمان ایران در این سال به وحدت بی سابقه ای دست یافته بود،حوادث بسیاری را خلق کرده و سرانجام رژیم پوسیده ی چادشاهی را سرنگون کرد.اتحاد و اتفاق امت شهیدپرور ایران که از ایمان مذهبی تبلور پیدا کرده بود،توانست رژیم تا دندان مسلح شاهنشاهی را که متکی به بزرگترین قدرتهای دنیا نیز بود،روانه موزه ی تاریخ کند.(1)
الف:رمضان 57 و صدور منشور انقلاب:
ماه رمضان در این سال فرصت مناسبی بود تا مردم صفوف و شور انقلابی خود را در ماه خودسازی،بیشتر و تظاهرات و اعتراضها را کوبنده تر کنند.امام خمینی (رحمت الله علیه) از فرصت به دست آمده در این ماه استفاده کرده و به منظور بسیج همه ی نیروهای به پا خاسته،نخستین منشور انقلاب اسلامی را توسط یک پیام هشت ماده ای به اطلاع امت مسلمان ایران رساند و ضمن تکیه بر همبستگی و وحدت همه مردم برای مبارزه با رژیم شاه،جنایات آن رژیم را طی چند ماه اخیر برشمرده،خواستار تداوم قیام تا محو کامل آثار ظلم و نابودی دستگاه جبار پهلوی شد.هم چنین امام در این پیام،وظایف اصلی سخنرانان و مبلغهای مذهبی و شنوندگان آنها را در ماه محرم مشخص کرد.(2)
رهبر انقلاب در این پیام،نیروهای مسلح ایران را از حمایت رژیم بازداشته و از آنان خواسته بود که از ستمگران اطاعت نکنند و از برادر کشی دست برداشته،به ملت بپیوندند و دین خود را به اسلام و مسلمانان ادا کرده و تن به ذلت و خواری ندهند.(3)
ب:اولین حکومت نظامی:
به دنبال پیام هشت ماده ای امام در اول رمضان،شهرهای ایران بویژه شیراز و اصفهان به جوش و خروش افتاد. اصفهان حالت غیرعادی پیدا کرد و مردم ضمن تظاهرات،سینماها،بانکها و ادارات دولتی را به آتش کشیدند و عده ی زیادی کشته شدند.به دنبال این حادثه،دولت آموزگار در 25 مرداد 1357 در اصفهان،نجف آباد،شهرضا و همایون شهر حکومت نظامی و منع رفت و آمد اعلام کرده،سرلشکر رضا ناجی را به فرمانداری نظامی آنجا منصوب کرد.(4)
ج:فاجعه ی سینما رکس آبادان و سقوط دولت آموزگار:
یکی از مهمترین حوادث سال 57 که باعث سرعت انقلاب اسلامی شد،فاجعه به آتش کشیدن سینما رکس آبادان بود.در این جنایت بی سابقه حدود چندصد نفر از زن،مرد،پیر و جوان بی گناه در داخل سینما سوخته و به ذغال تبدیل شدند.رژیم شاه ابتدا سعی کرد که این جنایت را کار انقلابیون مسلمان قلمداد کند،اما بزودی مردم ایران فهمیدند که این فاجعه به دست مزدوران رژیم اتفاق افتاده است.(5)
رسوایی چنان آشکار بود که مردم هیچ گونه توضیحی را از سوی رژیم قبول نمی کردند.به دنبال این حادثه،مردم به واقعیتهای جدید آشنا شدند و هر حادثه ای را از سوی رژیم تلقی کردند.مردم خوزستان که از داغ عزیزانشان ماتم زده بودند،یکپارچه به انقلاب پیوستند و اعتراض و تظاهرات علیه رژیم را گسترش دادند.افزایش خشم مردم در مقابل این فاجعه چنان چشمگیر بود که بی درنگ پس از آن دولت آموزگار سقوط کرد.(6)
د:نماز عید فطر و جمعه سیاه:
پس از سقوط دولت آموزگار،رژیم به آخرین مهره ی کهنه کار و فراماسون خود متوسل شد تا با فریب نزدیکی خود به روحانیون،دولت به اصطلاح آشتی ملی خود را برای نجات شاه تشکیل دهد.شریف امامی ابتدا قول داد که سوی استفاده کنندگان را مجازات،مطبوعات را آزاد و همه را آشتی دهد و در این راستا و برای انحراف افکار مردم تاریخ شاهنشاهی را لغو و قمارخانه ها را تعطیل کرد ولی نماز چند میلیونی عید فطر به امامت شهید دکتر مفتح،تلاش خستگی ناپذیر و وحدت و همبستگی مردم را یک بار دیگر نشان داد.(7)
موفقیت در راهپیمایی آرام عید فطر (سیزده شهریور) باعث شد که راهپیمایی دیگری ترتیب داده شود.مردم در صبح هفده شهریور به راهپیمایی پرداختند.دولت،شش صبح آن روز در تهران و دوازده شهر دیگر حکومت نظامی اعلام کرد و بی درنگ مأموران حکومت نظامی تجمع مردم را در میدان شهدا- ژاله سابق- به خاک و خون کشیدند و صدها نفر را به شهادت رسانده و ننگ دیگری بر رژیم شاه و دولت آشتی ملی شریف امامی وارد ساختند و این اولین نتیجه ی حکومت نظامی شاه بود که از صبح زود آن روز برقرار شده بود و مردم اطلاعی از قوانین آن نداشتند.(8)
هفده شهریور روز تجلی ایمان و اراده ی ملت و روز حماسه و فداکاری و افتخار اسلام و مسلمانان شد روزی که به صورت نقطه عطفی در تاریخ انقلاب درآمد و سرآغاز مرحله ی جدیدی از اوج انقلاب و سراشیبی سقوط نظام شاهنشاهی شد.
هـ: هجرت تاریخی امام (رحمت الله علیه) به پاریس:
در این زمان رژیم عراق در یک اقدام هماهنگ با حکومت شاه،تصمیم به ایجاد محدودیت هایی برای امام در نجف گرفت.سازمان امنیت عراق منزل امام (رحمت الله علیه) را محاصره و از ارتباط مردم و روحانیون با ایشان جلوگیری کرد.این فشارها و محدودیت ها امام را ناچار به ترک عراق و عزیمت به سوی کویت کرد.دولت کویت مانع ورود امام (رحمت الله علیه) به کشورش شد و به همین دلیل،رهبر انقلاب اسلامی در تاریخ 30 مهر 1357 در سفر تاریخی خود به فرانسه رفت و در دهکده ای به نام (نوفل لوشاتو) در نزدیکی پاریس اقامت گزید.(9)
سفر تاریخی امام به پاریس انقلاب را وارد مرحله ی تازه ای کرد و صدای انقلاب اسلامی از قلب اروپا به گوش مریدان آن رهبر مبارز،در سراسر جهان رسید و هر روز سیل مشتاقان وی راهی فرانسه می شدند.
و:اعتصابان کارمندان و کارگران:
از حوادث مهم دیگر این سال پیوستن کارمندان و کارگران حقوق بگیر دولت و بخش صنعتی از جمله کارگران صنعت نفت به جمع انقلابیون بود.اعتصاب کارکنان صنعت نفت که به قطع استخراج و صدور نفت به خارج منجر و دولت با خشونت نیز نتوانست آنها را به سر کار بازگرداند،موجب تحسین رهبر انقلاب شد،امام (رحمت الله علیه) به همین منظور در پیام خاصی این عمل آنها را پرارزش و باعث روسفیدی ملت خواند و از مردم خواست که هنگامی که کارکنان موسسات دولتی دست به اعتصاب می زنند از آنان حمایت کنند.(10)
ز: سیزده آبان و سقوط دولت شریف امامی:
دانش آموزان و دانشجویان در سیزده آبان 57 که مصادف با سالروز تبعید امام (رحمت الله علیه) در سال 43 از ایران به ترکیه بود،در دانشگاه تهران اجتماع کرده و دست به تظاهرات زدند.تظاهرات و همبستگی این دو قشر جوان در دانشگاه،نوید شرکت وسیعتر آنها در صحنه ی انقلاب بود که به شکل وحشیانه ای توسط مزدوران رژیم به خاک و خون کشیده شد و درگیری به خیابانهای اطراف دانشگاه نیز گسترش پیدا کرد و با کشته شدن چندین نفر،این گروه تحصیل کرده،روز پر افتخاری را پشت سر گذاشتند.(11)
به دنبال کشتار دانشگاه،دولت شریف امامی که در عمر دوماهه ی خود هزاران نفر از مردم ایران را به شهادت رسانده بود،دیگر نمی توانست دوام داشته باشد و سقوط کرد و راه برای حکومت نظامی هموار شد.حکومت شاه که تحمل تظاهرات و راهپیمایی گروه تحصیل کرده و آگاه جامعه ی ایران را نداشت،در تاریخ پانزدهم آبان مدارس و دانشگاهها را تعطیل کرد.(12)
ح: کابینه ی نظامی ارتشبد ازهاری:
بعد از حادثه ی دانشگاه در روز پانزده آبان،شاه با صدای لرزان خود به مردم گفت که صدای انقلاب شما را شنیدم و در عین حال دولت نظامی ارتشبد ازهاری را به مردم معرفی کرد.
ارتشبد ازهاری در نخستین گام خود،روزنامه های خبری را به اشغال نظامی درآورد و به همین دلیل روزنامه نگاران دست به اعتصاب زدند و مدت 61 روز یعنی تا پایان حکومت نظامی به سر کار خود باز نگشتند.(13)
یکی از حوادث مهم دوره ی حکومت نظامی که تا آن زمان سابقه نداشت و مأموران حکومت نظامی را نیز گیج کرده بود،فریاد (الله اکبر) و (لااله الا الله) شبانه ی مردم بود.امت مسلمان ایران که روزها به علت حضور نیروهای نظامی کمتر می توانستند به تظاهرات و راهپیمایی بپردازند،در اول محرم این سال دست به این عمل تبلیغی و روانی زدند تا صدای خود را شبانه از فراز بامها به گوش مزدوران رژیم برسانند.مأموران رژیم هرچند قصد داشتند با تیراندازی شبانه این اقدام مردم را خنثی کنند،اما از این حرکت خود مانند سایر شیوه ها نتوانستند نتیجه بگیرند و ملت همانند سایر اقدامات خود پیروز بود.(14) ط: امواج خروشان تاسوعا و عاشورا:
تاسوعا و عاشورا و بطور کلی محرم برای شیعیان،یادآور دلاوریها و رشادتهای یاران امام حسین (علیه السلام) از یکسو و ظلم و بی رحمی یزید و یاران او از سوی دیگر است.شیعیان همیشه حکومتهای ظالم را با یزید تطبیق داده،نفرت و انزجار خود را از آن بیان می کنند.
در سال 1357،روزهای تاسوعا و عاشورا بهترین موقعیت برای محکم کردن ظلم و جور یزید زمان بود و به همین مناسبت مردم به دعوت روحانیت و بویژه آیت الله طالقانی (رحمت الله علیه) راهپیمایی چندین میلیون نفری را آغاز کردند.رژیم شاه که قصد داشت جلوی سیل خروشان مردم به پا خاسته را سد کند،در آخرین ساعت عقب نشینی کرده و امواج خروشان مردم سرانجام در میدان آزادی اجتماع کرده،قطعنامه ی هفده ماده ای را انتشار دادند که در صدر آن سقوط و برچیده شدن حکومت سلطنتی و برقراری حکومت عدل اسلامی خواسته شده بود.هم چنین عزاداری و راهپیمایی بزرگ مردم سراسر ایران در روز تاسوعا و عاشورا ضربه ی سرنوشت سازی بر رژیم شاه وارد کرد.به دنبال این راهپیماییها امام (رحمت الله علیه)در یازدهم محرم این راهپیماییهای میلیونی و سراسری را بعنوان تجدید عهد با سید مظلومان و به منزله رفراندمی شمرد که بر هیچ کس ابهامی باقی نگذاشت.(15)
ی:دولت سوسیال دموکرات بختیار:
شاه که از دولت نظامی ازهاری نتیجه ای نگرفته بود و در پی خروج از بن بست بود،دست به دامن ملی گراها و ذخیره های امپریالیست زد تا شاید با ماسک ملی و مردمی بتواند تاج و تخت خود را نجات دهد. به همین دلیل(شاهپور بختیار) از یاران دکتر مصدق و از رهبران قدیمی جبهه ملی را به نخست وزیری برگزید،اما غافل از این بود که عقب نشینی او عزم راسخ امت اسلامی و رهبری آنان را در سرنگونی رژیمش محکمتر خواهد کرد.(16)
ک: فرار شاه:
پس از این که بختیار از مجلسین رأی تمایل گرفت،شورای سلطنت به ریاست (سید جلال تهرانی) تشکیل شد و شاه با خانواده اش در تاریخ 26 دی ماه 1357 به بهانه ی بیماری و با چشم گریان ایران را ترک کرد.با خروج شاه از کشور موجی از شادی و خوشحالی،تظاهرات و راهپیمایی سراسر ایران را فراگرفت،مجسمه های او و پدرش به پایین کشیده شد و پرچم های (الله اکبر) به جای آنها به اهتزاز درآمد.مردم با رفتن شاه،به شادی پرداخته و صحنه های وصف ناپذیری را به وجود آوردند و روز رفتن شاه را (بهار آزادی) نامیدند.(17)
ل: بازگشت امام (رحمت الله علیه)به وطن:
هنوز مدت کوتاهی از فرار شاه نگذشته بود که رهبر انقلاب اعلام کرد که بزودی به وطن باز خواهم گشت و در کنار شما خواهم بود.خبر برگشت امام (رحمت الله علیه) برای پیروان او که سالها چنین آرزویی را داشتند،مژده ی بزرگی بود،برای بختیار ناخوشایند بود.به همین دلیل،بختیار ابتدا با بستن فرودگاههای کشور مانع ورود رهبر انقلاب شد،اما وقتی که با فشار سراسری مردم رو به رو شد،تسلیم گردید.(18)
سرانجام،امام خمینی (رحمت الله علیه)در تاریخ دوازده بهمن 57 با یک پرواز اختصاصی وارد تهران شد.هزاران نفر از مردم ایران که از سراسر کشور برای استقبال رهبر خود به تهران آمده بودند،بی نظیرترین استقبال تاریخ خود را به وجود آوردند و از فرودگاه تا بهشت زهرا موجی از انسانهای خروشان،مقدم مبارک مقتدای خود را گرامی داشتند.(19)
م: تشکیل دولت موقت و پیروزی انقلاب اسلامی:
امام پس از چند روز که از ورودش به ایران می گذشت،با مشورت شورای انقلاب که از قبل به وسیله ایشان در تهران تشکیل شده بود،مهندس مهدی بازرگان را در پانزده بهمن 57 به نخست وزیری منتخب برگزید تا با تشکیل دولت موقت مقدمات تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی را فراهم کرده انتخابات برای برگزیدن نمایندگان مردم را برگزار کند.(20)
سرانجام،در روز 21 بهمن به دنبال درگیری در پادگان نیروی هوایی و حمله لشکر گارد به پرسنل انقلابی،مردم به یاری انقلابیون آنجا شتافتند و با فرمان امام حکومت نظامی را نادیده گرفته و با سلاحهای گرم یکی پس از دیگری،سنگرهای باقیمانده ی رژیم شاه را به تصرف خود درآوردند و در سپیده دم 22 بهمن فجر پیروزی دمید و دولت بختیار به همراه سلطنت پهلوی و نظام شاهنشاهی در ایران به موزه ی تاریخ رفت و نظام اسلامی برقرار شد.انقلاب اسلامی

پیروزی انقلاب اسلامی ایران شروع عصر تازه ای در تاریخ ایران به شمار می رود.کشوری که چندین هزار سال تحت سلطه ی شاهان و استعمارگران قرار داشت از بند زنجیر اسارت رها شده و سرنوشت آن را مردم مسلمان و انقلابی رقم زدند.در یک کلام،ظهور انقلاب اسلامی ایران حاصل زحمتهای اولیای دین برای اجرای قوانین اسلام و برپایی حکومت عدل الهی بود.
ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی ایران که بدون وابستگی به شرق و غرب در 22 بهمن 1357 ه.ش،به پیروزی رسیده بود،معادلات سیاسی استکبار جهانی را بر هم ریخت.انقلابی نوپا که کانون توجه سیاستمداران و عموم مردم جهان شد.(انقلاب سالهای 1978،1979 (1357) و پیامدهای آن برای نخستین بار در خلال 25 سال،توجه وسیع همگانی،همراه مقدار زیادی سرگردانی و ابهام را نسبت به ایران جلب نمود.این انقلاب حتی با الگوها و انتظارات کسانی که به نسبت خوبی از اوضاع ایران مطلع بودند،نیز سازگار نبود.) (1)
بی شک،چنین حادثه ای بزرگ،مسایل بی شماری در پی داشت،چنان که برخی،روزهای انقلاب را در مقابل تحولات سالهای اولیه ی بعد از پیروزی ناچیز می شمارند.انقلاب اسلامی ایران در عمر کوتاه خود مراحل متعدد و سرنوشت سازی را سپری کرده است.برای آشنایی بیشتر،این روزها را در دورانهای زیر مورد مطالعه قرار می دهیم.
از پیروزی انقلاب تا استعفای دولت موقت
دولتی که با حکم امام خمینی – رحمت الله علیه – در تاریخ 15/11/1357 به نخست وزیری مهندس (مهدی بازرگان) تشکیل شده بود،با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن،با عنوان (دولت موقت انقلاب اسلامی) اداره کشور را به دست گرفت.(2) فرمان نخست وزیری مهندس بازرگان شامل مأموریتها و مسؤولیتهای زیر بود.
1. (در انتصاب مسؤولین دولتی روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص درنظر گرفته نشود.
2. انجام رفراندم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره ی تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی.
3. تشکیل مجلس خبرگان جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید.
4. انتخابات مجلس نمایندگان ملت.) (3)
دولت موقت به دلیل گرایشهای لیبرالیستی و میانه روی،نه تنها در جهت انجام فرمان حضرت امام گام بر نمی داشت،بلکه بر موضع حزبی اصرار می ورزید.به عنوان نمونه می توان به ترکیب کابینه ی دولت موقت و برخورد با نهادهای انقلابی اشاره کرد.
رفراندم عمومی در روز دوازدهم فروردین 1358 ه.ش برای تعیین نظام حکومتی ایران اسلامی برگزار شد و 2/98 درصد افرادی که واجد شرایط بودند،به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند.امام خمینی – رحمت الله علیه – در اعلامیه ای به این مناسبت فرمود:
(صبحگاه دوازده فروردین که روز نخستین حکومت الله است از بزرگترین اعیاد مذهبی و ملی ماست. ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگهدارند.روزی که کنگره های قصر 2500 ساله حکومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه شیطانی برای همیشه رخت بربست و حکومت مستضعفین که حکومت خداست به جای آن نشست.)(4)
عرصه ی سیاسی ایران در فاصله پیروزی انقلاب تا استعفای دولت موقت شاهد حوادث گوناگونی بود.از فردای پیروزی،دهها دسته و گروه در مناطق مختلف خودنمایی کرده،هرکس برای خود ایدئولوژی و آرمانی را اعلام کرد.گروههای معارض انقلاب- گروهکها- با الهام از استکبار جهانی در صدد سرنگونی نظام نوپای جمهوری اسلامی بودند.عمل کرد (حزب دموکرات) و (کومله) در کردستان،(منافقین) سازمان مجاهدین خلق در تهران و شهرهای بزرگ،حزب (خلق مسلمان) در تبریز،گروههای چپ در ترکم صحرا و فعالیتهای گروه تروریستی (فرقان) از آن جمله بود.(5)
کمیته ی انقلاب اسلامی،سپاه پاسداران و جهاد سازندگی از مهمترین نهادهایی بودند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شدند.پاسداران انقلاب،به عنوان بازوی مسلح انقلاب و رهبری، به علت ضعف قوای انتظامی و ارتش و فقدان امنیت اجتماعی،اسلحه به دست گرفته،به حراست از انقلاب پرداختند. جهاد سازندگی نیز با ارایه انواع خدمات کشاورزی،آبرسانی،برق رسانی و راه سازی را در مناطق محروم بویژه بخشها و روستاهای دور افتاده آغاز کردند.(6)
الف:انقلاب دوم:
روز سیزده آبان 1358 ه.ش،به مناسبت سالگرد تبعید حضرت امام- رحمت الله علیه – مراسمی در دانشگاه تهران برگزار شد.در پایان این مراسم،به عنوان اعتراض به پناه دادن شاه به امریکا،راهپیمایی با شکوهی به طرف سفارت امریکا درتهران انجام گرفت.در این میان عده ای از دانشجویان به نام (دانشجویان پیرو خط امام) با یک برنامه ی از پیش تعیین شده،در یک اقدام انقلابی و متهورانه سفارت امریکا،( معروف به لانه ی جاسوسی) را که زیر چتر مصونیت دیپلمات در ایران مشغول کار بود،به اشغال خود درآورده،کارکنان آن را به گروگان گرفتند.(7)
امام خمینی – رحمت الله علیه – حرکت دانشجویان را تأیید کردند و مردم با اجتماع و تظاهرات در خیابانهای اطراف لانه ی جاسوسی،پشتیبانی خود را از این اقدام اعلام کردند.اشغال لانه ی جاسوسی،ضربه ی مهلکی بر ایادی امریکا و بخصوص لیبرالها و دولت موقت بود. سرانجام دولت موقت که نمی- توانست خود را با شرایط جدید تطبیق دهد،مجبور به استعفا شد و بدین ترتیب،عمر نه ماهه ی آن به پایان رسید.(8)
از استعفای دولت موقت تا آغاز جنگ تحمیلی
این دوره یکی از دوره های پرحادثه و سخت تاریخ انقلاب اسلامی است.(شورای انقلاب) (9) پس از استعفای دولت موقت اداره ی امور کشور را به دست گرفت و اولین انتخابات ریاست جمهوری در بهمن ماه 1358 ه.ش برگزار شد و ابوالحسن بنی صدر در این انتخابات به ریاست جمهوری برگزیده شد.در اسفندماه همان سال،مردم در سراسر کشور برای انتخاب نمایندگان اولین دوره ی مجلس به پای صندوقهای رأی رفتند و افراد مورد نظر خود را برای امر خطیر وضع قوانین برگزیدند.این مجلس در خردادماه سال 1359 ه.ش افتتاح شد.(10)
الف:انقلاب فرهنگی:
بعد از پیروزی انقلاب،به علتهای مختلف که مهمترین آنها ضعفهای بی حد و حصر دولت موقت بود،گروههای سیاسی به سرعت شکل گرفته،با تبلیغات گسترده ای علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی وارد میدان مبارزات سیاسی شدند دانشگاه نیز به عنوان یک مرکز فرهنگی و مولد متخصصین جامعه،جولانگاه گروههای سیاسی مختلف شد.(11)
از نتایج فعالیتهای گروههای مخالف با آرمانهای انقلاب اسلامی،ایجاد جو مسموم سیاسی در دانشگاه و در میان قشرهای روشنفکر جامعه بود،بگونه ای که مبانی ارزشی و اسلامی انقلاب به مسخره گرفته می شد. با ادامه ی این روند سرانجام،دانشجویان متعهد از درون دانشگاهها با یک حرکت انقلابی دانشگاهها را تعطیل کرده،خواهان اصلاح وضع موجود شدند.این حرکت دانشجویان مورد تأیید شورای انقلاب نیز قرار گرفت.(12)
سپس از سوی رهبر انقلاب اسلامی،(ستاد انقلاب فرهنگی) شروع به کار کرد.حضرت امام – رحمت الله علیه – از این ستاد خواستند تا:
(برای برنامه ریزی رشته های مختلف و خط مشی فرهنگی آینده ی دانشگاهها بر اساس فرهنگ اسلامی و انتخاب و آماده سازی اساتید شایسته،متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اقدام نمایند.) (13)
ب: حادثه ی طبس
حمله نظامی امریکا به قصد آزادی گروگانها در تاریخ پنجم اردیبهشت 1359 ه.ش به وقوع پیوست.این حمله با عنایت خداوند متعال به علت توفان شن در طبس شکست خورد.نیروهای نظامی امریکا بدون نیل به اهداف عملیات خود با ناکامی و رسوایی و با به جا گذاشتن تعدادی کشته و تلف شدن چند هواپیما و هلیکوپتر و مقداری وسایل دیگر در کویر طبس مجبور به فرار شدند.البته با اقدام خیانت آمیز بنی صدر،اسناد سری مهم و بسیار محرمانه در بمباران هلیکوپترهای باقیمانده از بین رفت.(14)
ج: کودتای نوژه
امریکا همزمان با حمله نظامی به طبس،از طریق (شاهپور بختیار) در تدارک کودتای نوژه بود.تجاوز نظامی طبس و کودتای نوژه دو حلقه ی یک زنجیر بودند که باید منجر به براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران می شد.(15) کودتا چیان که عده ای از آنها از افسران طرفدار رژیم شاه بودند،قصد داشتند با هواپیما بیت امام – رحمت الله علیه – را در (جماران) بمباران کرده،به کمیته ها و مراکز سپاه نیز حمله نمایند.این کودتا با هوشیاری نیروهای (حزب الله) به موقع کشف و خنثی شد.عاملین کودتا دستگیر و محاکمه شدند و اعتراف کردند که برنامه ی کودتا را از دولتهای خارجی گرفته اند.(16)
د: نخست وزیری شهید رجایی
بنی صدر که از ابتدا ملی گرا،لیبرال و غرب زده بود،در دوران ریاست جمهوری بتدریج روش خود را تغییر داده،اختلافات بسیاری با شورای انقلاب و مجلس شورای اسلامی پیدا کرد.یکی از اختلافها،انتخابات نخست وزیر بود.بنی صدر برای انتخاب دولت متمایل به خود تلاش می کرد،در حالی که مجلس با تکیه به رهنمودهای حضرت امام – رحمت الله علیه – در انتخاب نخست وزیر متعهد و مکتبی پافشاری می نمود.سرانجام،بعد از مدتی تلاش و تعیین هیأتی مشترک،شهید رجایی به عنوان نخست وزیر انتخاب شد.(17)این دوره که از سال 1362 تا 1368 را در بر می گیرد با افول تدریجی فعالیت گروهکها در داخل و نیز تغییر ورق جنگ پس از تجاوز رژیم بعث عراق به مرزهای کشورمان بود.این دوران با ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای و نخست وزیری مهندس میرحسین موسوی مقارن بود.در این دوره،مسایل داخلی تا حد زیادی تحت الشعاع جنگ واقع شده بود:از یک سو،اختلاف جناحهای داخلی در مقابل تجاوز دشمن خارجی رنگ می باخت،و از سوی دیگر دولت و مردم با همه ی توان در خدمت پیشبرد جبهه ها و مسایل مربوط به آن قرار داشتند.انقلاب فرهنگی نیز- که از سال 59 دانشگاهها را برای بازنگری در دروس و ممانعت از فعالیت گروهکهای معارض به تعطیلی کشانده بود- برای همکاری دانشجویان با نهادهای انقلابی و حضور آنها در میدان های نبرد،عاملی مهم به شمار می آید.با تشکیل بسیج به فرمان امام خمینی (رحمه الله علیه) در سال 58،بسیاری از مردم برای یاری دادن رزمندگان اسلام به جبهه ها گسیل شدند.
در اوایل سال 1367 و در آستانه ی انتخابات دوره ی سوم مجلس شورای اسلامی،مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز جدا شد و توانست در آن انتخابات،بیشتر کرسی های آن دوره را به خود اختصاص دهد.امام خمینی (رحمه الله علیه) تشکل جدید را نه تنها موجب اختلاف ندانست،بلکه سبب شفاف شدن مواضع و دیدگاهها تلقی کرد.در آن زمان،مواضع سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی – که پس از انقلاب از اتحاد هفت گروه پدید آمده بود- و دفتر تحکیم وحدت (اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاههای سراسر کشور) با مواضع مجمع روحانیون مبارز بسیار نزدیک بود.(1)
دوره ی بازسازی اقتصادی (1368-1376)
ایران در سال 1368 شاهد رحلت جانگداز بنیانگذار جمهوری اسلامی،انتخاب آیت الله خامنه ای برای تصدی مقام رهبری از جانب مجلس خبرگان و نیز ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی بود. از سویی بر اساس تجدید نظر صورت گرفته در قانون اساسی،تفکیک مرجعیت از رهبری و حذف سمت نخست وزیری نیز تصویب شد.از آنجا که دولت جدید به بازسازی دوران پس از جنگ می اندیشید،برنامه های داخلی خود را بر (سیاست تعدیل) (2) (در مقابل سیاست تثبیت)،توسعه ی صادرات (در مقابل جایگزینی واردات)،خصوصی سازی و جذب سرمایه های خرجی بنیان نهاد و سیاست خارجی اش را بر تنش زدایی استوار ساخت.اتخاذ این سیاست ها ساختار اقتصادی کشور را تا حد زیادی تغییر داد و بر حوزه های فرهنگی و اجتماعی نیز تأثیر مستقیم نهاد.(3) نخبگانی که سیاست اقتصادی دولت جدید را سازماندهی و اجرا می کردند،در سال 1374 و در آستانه ی انتخابات دوره ی پنجم مجلس شورای اسلامی،با عنوان (کارگزاران سازندگی ایران) به طور رسمی اعلام موجودیت کردند،هرچند پیشینه ی تشکل آنان به سال 1368 و آغاز فعالیت های دولت جدید باز می گشت.برخی معتقدند ویژگی اصلی مواضع اقتصادی گروه کارگزاران،رشد وتوسعه اقتصادی شتابان بود که در محورهای زیر دسته بندی می شود:
1. خصوصی سازی واحدهای اقتصادی؛
2. تغییر ساختارهای اقتصادی بر اساس اقتصاد رقابتی؛
3. استفاده از تکنولوژی پیشرفته و اهمیت دادن به توسعه ی همه جانبه؛(4)
4. استفاده از منابع خارجی و استقراض؛(5)
مجمع روحانیون مبارز در سال 1370 بعد از انتخابات چهارمین دوره ی مجلس شورای اسلامی،و عدم موفقیت در جلب آرای عمومی فعالیت خود را در عمل برای پنج سال متوقف کرد.به همین جهت به دلیل بی تحرکی گروههای فعال در عرصه سیاسی رقابت جناحهای سیاسی تا دوم خرداد 1376 تا حدی سیری نزولی داشت.
پی نوشت ها:
1. ریشه های انقلاب ایران،نیکی،آر.کدی،ترجمه عبدالرحیم گواهی،ص15.
2. تاریخ معاصر ایران،آموزش و پرورش،ص255،تهران،1370.
3. صحیفه نور،ج5،ص27.
4. همان مدرک،ص232.
5. تاریخ معاصر ایران،آموزش و پرورش،ص258.
6. همان مدرک،ص256.
7. تحلیلی بر انقلاب اسلامی،منوچهر محمدی،ص147،امیرکبیر.
8. تحلیلی بر انقلاب اسلامی،منوچهر محمدی،ص147،امیرکبیر.
9. این شورا در تاریخ 22/10/57 طی پیامی از سوی امام و مرکب از:آیت الله خامنه ای،شهید مطهری،شهید بهشتی،شهید باهنر،حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی و آیت الله موسوی اردبیلی تشکیل شد.
10. تاریخ معاصر ایران،آموزش و پرورش،ص259.
11. تحلیلی بر انقلاب اسلامی، محمدی،ص156.
12. تاریخ معاصر ایران،آموزش و پرورش،ص261.
13. صحیفه نور،ج2،ص177.
14. حادثه ی طبس،چارلی بکویث،ترجمه دفتر انتشارات اسلامی،ص4،دفتر انتشارات اسلامی.
15. تحلیلی بر انقلاب اسلامی،منوچهر محمدی،ص155.
16. تاریخ معاصر ایران،آموزش و پرورش،ص261.
17. همان مدرک،ص262.

نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی ایران - قسمت دوم

مطالب مشابه :

فهرست مدرسه‌های تهران

مساجدو تکایا وکلیساها واتشکده های استان کرمانشاه

نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی ایران - قسمت دوم

تاریخ انتخابات ریاست جمهوری از ابتدا انقلاب تا کنون

نگاهی به تاریخ وچگونگی شکل گیری انقلاب اسلامی ایران- قسمت اول