مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی

مؤلف: دکتر محمد رضا حافظ نیا؛ انتشارات سمت

فهرست مطالب

• فصل اول: کلیات

• فصل دوم: انواع تحقیقات علمی

• فصل سوم: انتخاب، تعریف و بیان مسأله تحقیق

• فصل چهارم: تدوین فرضیه

• فصل پنجم: نمونه گیری

• فصل ششم: ابزار سنجش و گردآوری اطلاعات

• فصل هفتم: روشهای گردآوری اطلاعات

• فصل هشتم: کدگذاری، استخراج و طبقه بندی داده ها

• فصل نهم: تجزیه و تحلیل داده ها و استنتاج

• فصل دهم: تنظیم و تدوین گزارش تحقیق

• فصل یازدهم: تهیه و تنظیم طرح تحقیق

• فصل دوازدهم: تهیه و تنظیم مقاله علمی

• فصل پنجم:نمونه گیری

تحقیق علمی با چه هدفی انجام میشود ؟

تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود .به این دلیل ،موضوع تحقیق ممکن است متوجه صفات و ویژگی ها کارکردها و متغیرهای آن باشد یا اینکه روابط بین متغیرها ،صفات ، کنش و واکنش و عوامل تاثیر گذار در جامعه را مورد مطالعه قرار دهد.

تعریف جامعه آماری:

جامعه آماری عبارتست از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص دارای یک یا چند صفت مشترک باشند.

هرچه جامعه آماری کوچکتر باشد میتوان آنرا دقیقتر از یک جامعه آماری بزرگتر مطالعه نمود.

• مفهوم نمونه :

چنانچه جامعه آماری بزرگ باشد ؛ محقق با توجه به محدودیت امکانات ناچار است از بین افراد جامعه تعداد مشخصی را به عنوان نمونه برگزیند و با مطالعه این جمع محدود ،ویژگیها و صفات جامعه را مطالعه کرده ، شاخصها و اندازه های آماری آن را محاسبه کند.

به این جامعه محدود ، نمونه می گویند.

نمونه عبارتست از تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار با شند.

در آمار به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به یک نمونه، ” شاخص آماری “ و به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به تمام جامعه ” پارامتر“ میگویند.

محقق به دو شکل ممکن است نمونه را انتخاب کند:

-یک شکل آن این است که شانس انتخاب شدن را به تمامی افراد جامعه بدهد .یعنی تمام افراد جامعه شانس مساوی برای انتخاب شدن داشته باشند. که به آن روش انتخاب احتمالی یا اتفاقی میگویند.

-روش دیگر روش وضعی و غیر احتمالی است؛یعنی تمام افراد جامعه شانس مساوی برای انتخاب شدن نداشته باشند و در انتخاب افراد برای نمونه محقق نظریات خود را دخالت می دهد.این نمونه گیری را نمونه های وضعی یا تورش دار میگویند.

• انواع نمونه احتمالی

این نمونه ها عبارتند از :

الف)نمونه های احتمالی ساده

ب ) نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده

ج ) نمونه گیری گروهی یا خوشه ای

د ) نمونه گیری مکانی

ه ) سایر نمونه گیری ها

• الف)نمونه های احتمالی ساده

از این نوع نمونه در تحقیقات توصیفی زمینه یاب ، همبستگی،علیّ و تجربی استفاده میشود.این نمونه بر اساس این اصل انتخاب میشود که کلیه افراد جامعه مورد مطالعه با هم مشابهت دارند و متجانس یا یکدست هستند.

برای انتخاب افراد نمونه از جامعه سه روش وجود دارد:

-استفاده از قرعه کشی

-استفاده از جدول اعداد تصادفی

-استفاده از روش منظم یا سیستماتیک

که به توضیح آنها میپردازیم:

• -استفاده از قرعه کشی:

در این روش محقق به هر یک از افراد جامعه یک کد یا شماره مخصوص می دهد . سپس از مهره ها یا پلاکهای شماره دار استفاده می کند و در صورت نبود آن ،شماره هریک از آنها را روی کاغذ یا مقوای کوچکی یادداشت می نماید؛بنابراین ، به تعداد افراد جامعه ،مهره یا پلاک یا کاغذ شماره دار در اختیار خواهد داشت .آنگاه آنها را داخل کیسه یا ظرفی می ریزد و مهره ها را یکی یکی خارج کرده و شماره آنها را یادداشت می نماید و این کار را آنقدر ادامه میدهد تا حجم نمونه کامل شود.

-اول اینکه مهره یا شماره هر فرد نمونه را که از کیسه خارج کرد پس از یادداشت کردن آن به کیسه برگرداند تا نسبت بین نمونه و جامعه تغییر نکند.

محقق در نمونه گیری تصادفی باید به این دو نکته توجه کند

- ممکن است برای انتخاب نمونه افراد بعدی ،شماره مربوط به افراد انتخاب شده قبلی از کیسه بیرون آید که محقق باید آن را پوچ تصور کرده و به کیسه برگرداند تا اصل ثبات رعایت شود .

• -استفاده از جدول اعداد تصادفی:

جدول های اعداد تصادفی به وسیله رایانه هایی که ارقام را به طور اتفاقی تنظیم می کنند تهیه می شود .

این جدولها در دو جهت سطر و ستون دارای اعداد اتفاقی هستند که معمولا به 99 سطر و ستون بالغ می شود و ارقام سطرها و ستونها به صورت بلوکهای پنج رقمی در کنار یکدیگر و به شکل تفکیک شده قرار دارد تا استفاده از آن تسهیل شود.

• استفاده از روش منظم یا سیستماتیک :

در این روش همانند روشهای قبل فرض بر این است که افراد جامعه متجانس هستند و از این رو به هر یک از آنها از عدد1 تا nشماره یا کد داده می شود.

روش نمونه گیری منظم باعث می شود تا افراد نمونه به طور یکنواخت در سراسر جامعه پراکنده باشند.ضمنا محقق می تواند موقعیت فرد اول نمونه را در انتهای سلسله اعداد جامعه یا در بین آن انتخاب کند

• ب ) نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده

در جامعه ای که افراد آن از تجانس و همگونی برخوردار نیستند استفاده از روش اتفاقی ساده مناسب نیست و از روش طبقه بندی استفاده می شود .

یعنی افراد جامعه با توجه به صفات درون گروهی خود به طبقات مختلفی تقسیم می شوند و افراد نمونه به تناسب از بین تمامی طبقات انتخاب می گردند.

برای انتخاب در چنین جامعه ای محقق باید به این ترتیت عمل کند :

-صفات ممیز کننده افراد جامعه را مشخص کند.

-براساس صفت یا صفات مورد نظر جامعه را طبقه بندی کند .

-جدول توزیع افراد جامعه را بین هر یک از طبقات تهیه کند .

-نسبت درصد و سهم هر یک از طبقات را در کل جمعیت جامعه محاسبه نماید.

-با توجه به سهم هر طبقه در جامعه نسبت درصد و سهم آن طبقه را در افراد نمونه نیز معین کند.

-با استفاده از روش نمونه گیری اتفاقی ساده تعداد افراد نمونه هر طبقه را از بین کل افراد همان طبقه انتخاب نماید.

• ج ) نمونه گیری گروهی یا خوشه ای

عبارت است از انتخاب واحد تحلیل و به عبارتی واحد اصلی مطالعه از طریق طی چند مرحله نمونه گیری پیوسته .

این گونه نمونه ها به دو دسته تقسیم می شوند:

-خوشه ای محض که مربوط به جامعه سلسله مراتبی در یک مکان خاص است

-خوشه ای – فضایی

• د ) نمونه گیری مکانی

این روش نمونه گیری بیشتر برای مطالعه پدیده ها و ویژگیهای مکانها و نواحی جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرد .

در فضای جغرافیایی پدیده ها و صفات گوناگونی وجود دارد که گاهی بعد طبیعی دارند و گاه بعد انسانی و گاهی نیز ترکیبی از هر دو بعد هستند.هرکدام از این پدیده ها مکان یا فضای جغرافیایی خاصی را به خود اختصاص داده اند که مطالعه تمام آنها مقدور نیست.از این رو محقق باید از طریق انتخاب تعدادی از مکانها یا نواحی جغرافیایی آنها را مورد مطالعه قرار دهد.

• ه ) سایر نمونه گیری ها

-نمونه گیری های مادر یا پایه ای

-نمونه برداری چند درجه ای

-نمونه مختلط

• -نمونه گیری های مادر یا پایه ای:

این گونه نمونه گیریها برای جوامع بزرگ که در بعد زمانی دارای تحقیقات و بررسی های تکراری هستند ،مناسب است.برای سهولت کار در مرحله اول اقدام به انتخاب یک نمونه مادر و پایه ای می شود .سپس در تحقیقات بعدی و بر حسب نیاز از درون نمونه مادر نمونه های فرعی انتخاب می شوند.

• -نمونه برداری چند درجه ای:

از این روش زمانی استفاده می شود که اطلاعات مورد نیاز را به طور کامل از نمونه اصلی برگزیده شده نمی توان کسب نمود و محقق ناچار است از درون نمونه مزبور ،نمونه فرعی و کوچکتری را برگزیند و اطلاعات بیشتری و دقیقتری را از آن به دست آورد.

• -نمونه مختلط

نمونه است که در مراحل مختلف تشکیل آن روشهای متفاوت به کار می رود

• انواع نمونه های غیر احتمالی یا تورش دار

الف ) نمونه گیری سهمیه ای

ب ) نمونه گیری اتفاقی

ج ) نمونه وضعی

د ) نمونه موردی

• الف ) نمونه گیری سهمیه ای:

در این روش تعداد نمونه ها مشخص میشود و به همراه دستورالعمل مصاحبه و پرسشگری تحویل پرسشگر می گردد تا شخصا به میدان بررسی رفته و خودش افراد نمونه را با توجه به تعدادی که به وی داده شده انتخاب کند و از طریق مصاحبه با آنها اطلاعات لازم را گردآوری نماید.

• ب ) نمونه گیری اتفاقی :

این روش یکی از ساده ترین روش ها است ؛ یعنی اینکه افرادی مورد مطالعه قرار می گیرند که در دسترس قرار دارند و مصاحبه گر در چهارچوب تعداد و حجم نمونه در مکان های خاصی می ایستد و با هر کس از راه رسید مصاحبه می کند

• ج ) نمونه وضعی :

گاهی اوقات محقق بر اساس تجربه شخصی یا تجارب تکراری و مشابه دیگران یک گروه اجتماعی را معرف جامعه ای که به آن تعلق دارند می یا بد . در واقع نمونه ای را با نظر خویش وضع نموده است

• روشهای برآورد حجم نمونه

روش اول :

در این روش از تخمین شخصی استفاده می شود ؛ یعنی اینکه محقق با در نظر گرفتن عواملی شخصا نسبت به برآورد حجم نمونه یا تعیین درصد مشخصی از جامعه اقدام می کند .هرچه جامعه کوچکتر باشد ،این درصدها بزرگتر خواهد شد و بر عکس

روش دوم :

در این روش برا برآورد حجم نمونه از تکنیک ها و روش های آماری استفاده می شود. ولی محقق برای انجام آن به دانستن اطلاعات و پارامترهایی درباره جامعه ای که قصد انتخاب نمونه از آن را دارد.

• عواملی که محقق در مورد تخمین حجم نمونه باید مد نظر قرار دهد :

-حجم و اندازه جامعه

-میزان تجانس جامعه یا پراکندگی صفت یا صفات جامعه

-امکانات ،مقدورات و زمان

• حد نصاب های نمونه

-در تحقیق همبستگی حجم نمونه 30 نفر است

- در تحقیقات علیّ و آزمایشی حجم نمونه 15 نفر است

-در تحقیق توصیفی زمینه یاب و پیمایشی حداقل حجم نمونه 100 نفر است

-در تحقیقاتی که نیاز به طبقه بندی جامعه برای نمونه گیری میباشد حداقل نمونه هر طبقه بین 20 تا 50 نفر است .

• ملاحظات مربوط به بر آورد حجم نمونه :

الف ) تعداد مواردی که به عنوان حجم نمونه محاسبه می شود در واقع به حد نصاب و حداقل نمونه مورد نیاز شناخته میشود؛بنابراین اگر امکانات تحقیق اجازه بدهد ،بهتر است محقق نمونه خود را بیش از حداقل افزایش دهد تا به اعتبار نتیجه تحقیق خود بیفزاید .

میزان اشتباهات

حجم نمونه

ب ) درهنگام محاسبه حجم نمونه ،محقق ممکن است تنها با یک صفت رو به رو نباشد و بخواهد چند صفت را از جامعه مطالعه کند . در این صورت باید حجم نمونه مورد نیاز را برای هر صفت جداگانه محاسبه کند.

ج ) محقق میتواند به صورت گمانه زنی بخشهایی از جامعه را بررسی و وضع توزیع صفت یا واریانس آن را در آن مشخص کند.

د)با توجه به اینکه نمونه گیری خوشه ای و چند مرحله ای هزینه بر و زمان بر است اجرای آن طولانی است،توصیه میشود محقق به طور سنجیده ای تعداد خوشه ها یا مراحل را کاهش دهد

ه ) در تحقیقات توصیفی زمینه یاب و پیمایشی و نیز تحقیقاتی که نمونه گیری آنها از نوع طبقه بندی احتمالی است ،بهتر است محقق حجم و تعداد نمونه را بیشتر در نظر بگیرد .

• ویژگی های یک نمونه خوب به شرح زیر است:

-سودمندی و برخوردار بودن از جامعیت

-داشتن اعتبار و کفایت وصول به مقصود

-داشتن وضوح و برخورداری از طبقه بندی و تعاریف بدیهی

-برخورداری از سرعت در نمونه گیری

-اقتصادی بودن عملیات نمونه گیری

-قابلیت تعریف و تفسیر صحیح

مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی

مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی

مطالب مشابه :

تحقیق در مورد کامپیوتر

کارت گرافیک

نمونه گیری در تحقیقات اجتماعی

اثر گرما بر حجم مواد

حجم نمونه مورد نياز براي معادلات ساختاري و يك راه حل كار با داده هاي ناكافي

مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی

دانلود تحقیق در مورد LNB

تحقیق در مورد تارخچه کامپیوتر

جزوه : روش تحقیق در حسابداری---مقطع کارشناسی

دانلود تحقیق پاورپوینت در مورد تکنولوژی HD