وضعیت صنعت گاز و گازرسانی در ایران

ذخاير نفت و گاز ايران در سال 81 معادل 270 ميليارد بشكه معادل نفت خام برآورد گرديده است كه 37 درصد ان به نفت خام و 63 درصد آن به گاز طبيعي اختصاص يافته است.
48 درصد در مناطق خشكي مي باشند. منابع و ذخاير گاز طبيعي ايران عمدتا در مناطق جنوبي كشور و در نزديكي آبهاي خليج فارس قرار گرفته اند.
توليد گاز طبيعي در جهت پاسخگويي به تقاضاي داخلي و يا صادراتي عمدتا از منابع گازي مستقل انجام مي گيرد و گازهاي همراه توليدي از منابع مشترك نفت و گاز عمدتا جهت تزريق به ميادين نفتي مورد استفاده قرار مي گيرند. بهره گيري از مزيت نسبي گاز طبيعي در جهت تامين انرژي داخل كشور و نيز گسترش برنامه هاي مبادلات بين المللي گاز طبيعي در راستاي ارتقاي جايگاه ايران در بازارهاي بين المللي از اهداف مهم و استراتژيك صنعت گاز كشور در آينده بشمار مي رود.
با توجه به روند مصرف گاز طبيعي در كشور سهم گاز طبيعي در سبد انرژي مصرفي كشور از 26 درصد در سال 1370 به 46 درصد در سال 80 افزايش يافته است ( و در مقابل سهم فراورده هاي نفتي در اين دوره از 64 درصد به 47 درصد كاهش يافت ) رشد مصرف گاز طبيعي در ايران در طي دهه اخير همواره بيش از رشد مصرف جهاني گاز بوده است. مصرف گاز طبيعي در ايران در طي دهه 70-80 از متوسط رشد سالانه اي به ميزان 12 درصد برخوردار بوده است و اين امر در حالي است كه مصرف جهاني گاز در اين دوره تنها داراي رشد سالانه اي به ميان 1.8 درصد مي باشد.
در راستاي تحقق سياست جايگزيني گاز با ساير حاملهاي انرژي تلاشهاي گسترده اي جهت توسعه هر چه بيشتر سيستم گازرساني در كشور انجام گرفته است شركت ملي گاز ايران از طريق ايجاد سيستم گازرساني در بسياري از مناطق مختلف كشور عهده دار تامين اين هدف مي باشد.
ويژگيهاي سيستم گازرساني در كشور متاثر از ويژگيهاي خاص جغرافيايي ميادين نفت و گاز است و لذا با توجه به اين امر در حال حاضر ايران از يك سيستم بهم پيوسته گسترده گازرساين برخوردار مي باشد توسعه اين سيستم در جهت تحقق و هدف جايگزيني گاز با سبد حاملهاي انرژي و در راستاي تامين امنيت عرضه انرژي همچنان در برنامه هاي آينده شركت ملي گاز ايران مد نظر خواهد بود.

ü پالايش گاز طبيعي

ظرفيت پالايش و نم زدائي گاز طبيعي ايران با برخورداري از متوسط رشد سالانه 9 درصدي در دهه اخير در سال 1380 به 211 ميليون متر مكعب در روز رسديه است . با توجه به تمركز قابل ملاحظه ميادين گاز كشور در مناطق جنوبي امكانات پالايشي و نم زدائي كشور نيز عمدتا در اين ناحيه مستقر مي باشند.
پالايشگاه بيد بلند با ظرفيت 22/5 ميليون متر مكعب در روز پالايشگاه فجر با ظرفيت 110 ميليون متر مكعب در روز و پالايشگاه سرخون با ظرفيت 7/1 ميليون متر مكعب ظرفيت نم زدائي در مناطق جنوبي و پالايشگاه شهيد هاشمي نژاد با ظرفيت 44.5 ميليون متر مكعب در روز در شمال شرق كشور از جمله مهمترين تاسيسات پالايشي كشور به شمار مي روند.
بر اساس پيش بيني هاي انجام شده در برنامه پنج ساله توسعه ظرفيت پالايش و نم زدائي گاز كشور در سال 1383 با متوسط رشد سالانه به ميزان 18 درصد به 345 ميليون متر مكعب در روز خواهد رسيد. برخي از طرحهاي پالايشي كه طي برنامه پنجساله سوم توسعه به اجرا درخواهد امد به شرح زير است:
  - احداث پالايشگاه عسلويه به ظرفيت 75 ميليون متر مكعب در روز جهت بهره برداري از فازهاي 1 و 2 و 3 پارس جنوبي كه در حال حاضر در دست اقدام است و بهره برداري از فازهاي 2و3 انجام گرفته و فاز 1 تا انتهاي سال به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه ديگري در عسلويه به ظرفيت 50 ميليون متر مكعب در روز جهت بهره گيري از فازهاي 4 و 5 پارس جنوبي در دست اقدام مي باشد و اين طرح در سال 1384 به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه دوم بيدبلند به ظرفيت 56 ميليون متر مكعب در روز به منظور پالايش گازهاي حوزه پازنان ، گچساران و بي بي حكيمه اين طرح در سال 1384 به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه پارسيان ( فاز اول ) به ظرفيت 55 ميليون در روز كه در سال 84 به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه پارسيان ( بخش اول از فاز دوم ) به ظرفيت 21 ميليون متر مكعب در روز كه در سال 81 به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه پارسيان ( بخش دوم از فاز دوم ) به ظرفيت 20 ميليون متر مكعب در روز كه در برنامه پنجساله چهارم به بهره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه ايلام به ظرفيت 6.8 ميليون متر مكعب در روز جهت بهره برداري از منابع گازي تنگ بيجار اين پالايشگاه در سال 83 به بره برداري خواهد رسيد.
  - احداث پالايشگاه گشوي جنوبي به ظرفيت 14 ميليون متر مكعب در روز كه در دست مطالعه مي باشد.

ü سيستم انتقال گاز طبيعي

سيستم انتقال گاز كشور شامل خطوط انتقال فشار قوي و ايستگاه هاي تقويت فشار گاز نيز طي دهه هاي اخير از افزايش قابل ملاحظه اي برخوردار بوده است. بطوريكه خطوط انتقال گاز كشور طي دهه اخر با متوسط رشد سالانه به ميزان 8.2 درصد در پايان سال 80 به 15.3 هزار كيلومتر رسيده است. ايران در حال حاضر داراي سه خط لوله اصلي فشار قوي سراسري (IGAT I&II&III) مي باشد و احداث خطوط چهارم و پنجم سراسري نيز در مرحله اجرا قرار دارد. ضمنا مطالعات مربوط به احداث خط ششم سراسري شروع شده است .
علاوه بر اين در مناطق شمال شرق و شمال غرب كشور نيز دو خط لوله فشار قوي سرخس-نكا- رشت-به قطر 36ً و 30ً و نيز خطوط انتقال گاز آذربايجان به اقطار 48ً و 30ً جهت انتقال گاز مورد نياز مناطق ياد شده و صادرات احداث گرديده اند.
در برنامه سوم توسعه كشور ( 83-79) احداث 5000 كيلومتر خط لوله فشار قوي جديد پيش بيني گرديده است و لذا با تحقق اين برنامه مجموع كل خطوط انتقال گاز كشور به 18300 كيلومتر خواهد رسيد.
برخي از پروژه هاي احداث خط انتقال در برنامه سوم توسعه بشرح زير است:
  - احداث خط انتقال 56ً سوم سراسري بطول 870 كيلومتر
  - احداث خط انتقال 56ً چهارم سراسري بطول 815 كيلومتر
  - احداث خط انتقال 56ً پنجم بطول 500 كيلومتر
  - احداث خط انتقال 48ًدوم آذربايجان بطول 440 كيلومتر
  - احداث خط انتقال 36ً سرخس - مشهد بطول 145 كيلومتر
  - طراحي ، خريد و احداث 30 ايستگاه تقويت فشار گاز با قدرت 2400 هزار اسب بخار

ü سيستم توزيع گاز طبيعي

سيستم توزيع گاز طبيعي ايران طي دهه اخير(1380-1370) از گسترش قابل ملاحظه اي برخوردار گرديده است.شبكه گذاري گاز طبيعي كشور در اين دوره با متوسط رشد سالانه اي به ميزان 10.3 درصد در پايان سال 1380 به 69 هزار كيلومتر رسيده است. انشعابات نصب شده گاز نيز در اين دوره از متوسط رشد سالانه اي به ميزان 10.4 درصد برخوردار بوده و در پايان سال 1380 به بيش از 3.72ميليون انشعاب افزايش يافته است.
سيستم توزيع گاز ايران تا پايان سال 1380 بالغ بر 392 شهر و 416 روستا را تحت پوشش قرار داده است و تا پايان سال 80 مجموع واحدهاي صنعتي و مصرف كننده عمده گاز طبيعي كشور به 3500 واحد و تعداد شهركهاي صنعتي گازرساني شده به 30 عدد رسيده است.
در اين سال 7/4 ميليون خانوار كشور ( معادل 32 ميليون نفر ) از مزاياي گاز طبيعي استفاده نموده اند. گازرساني به نيروگاهها همواره به عنوان يكي از سياستهاي مهم بخش انرژي بوده و در حال حاضر 36 نيروگاه كشور تحت پوشش گازرساني قرار گرفته اند.

ü مصرف گاز طبيعي

مصرف گاز طبيعي كشور در دهه اخير با متوسط رشد سالانه 11.9 درصد در سال 1380 به 67.8 ميليارد متر مكعب رسيده است بخش نيروگاهي تاكنون بزرگترين مصرف كننده گاز بوده است مصرف گاز اين بخش طي دهه اخير از متوسط رشد سالانه بيش از 10 درصد برخوردار بوده به طوري كه از 9.5ميليارد متر مكعب در سال 1368 به 25.5 ميليارد متر مكعب در سال 80 افزايش يافته است بر اساس پيش بيني هاي انجام شده در برنامه پنجساله سوم توسعه اقتصادي كشور در پايان اين برنامه مجموع كل مصرف گاز كشور به 92 ميليارد متر مكعب خواهد رسيد.
سهم گاز طبيعي در سبد مصرف انرژي نيروگاهي طي سالهاي اخير از افزايش قابل ملاحظه اي برخوردار بوده به طوري كه از 61 درصد در اغاز برنامه دوم توسعه به 76 درصد در سال 1380 رسيده است.
تركيب مصرف گاز طبيعي در سال 80 نشان مي دهد كه نيروگاهها باجذب 37.6 درصد از كل سبد مصرف گاز كشور بزرگترين بخش مصرف كننده بشمار مي روند. بخش خانگي ، تجاري و صنعت به ترتيب با دارا بودن سهمي به ميزان 33.3 درصد و 29.1 درصد از كل سبد مصرف گاز در مراتب بعدي قرار گرفته اند.

ü مبادلات تجاري گاز طبيعي

ايران در حال حاضر داراي دو قرار داد مبادلات گاز طبيعي با دو كشور همسايه تركمنستان و تركيه مي باشد. قرار داد واردات گاز از تركمنستان با حجم سالانه اي به ميزان حداكثر 8 ميليارد متر مكعب در سال 1374 به امضا رسيد و واردات گاز از سال 76 آغاز گرديده است.
واردات گاز ايران از تركمنستان با حجمي به ميزان 0.4 ميليارد متر مكعب در سال 1376 آغاز و در سال 1380 به 4.5 ميليارد متر مكعب رسيده است در طي دوره 1376 تا 1380 مجموع كل واردات گاز از تركمنستان 12.1 ميليارد متر مكعب بوده است در سال 1380 قريب 6 درصد از كل مصرف گاز كشور از طريق واردات تامين گرديده است.
قرارداد صادرات گاز به تركيه نيز از سال 75 با شركت بوتاش تركيه به امضا رسيد . حجم گاز تحويلي بر اساس اين قرار داد از 3 ميليارد متر مكعب در سال شروع و پس از سه سال به 7 ميليارد متر مكعب در سال افزايش يافته و به حداكثر 10 ميليارد متر مكعب در سال خواهد رسيد. در راستاي تحقق اين طرح خط لوله اي بطول 253 كيلومتر و قطر 40 اينچ در مسير تبريز به مرز بازرگان احداث گرديده است. صادرات گاز به تركيه از دوم بهمن ماه 1380 با حضور وزير محترم نفت و وزير انرژي و منابع طبيعي تركيه رسما اغاز گرديد بر اساس پيش بيين هاي انجام شده و در چارچوب مفاد قرار داد صادرات گاز ايران در سال 1381 به 1.3 ميليارد متر مكعب افزايش خواهد يافت.
شروع صادرات گاز ايران به تركيه نقطه عطفي در روابط تجاري ايران با بازارهاي بين المللي انرژي و گاز بشمار مي رود و اين امر از ابعاد اقتصاي ، سياسي و ارتباطات بلند مدت بين المللي از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. تركيه در واقع پل ارتباطي ميان ايران و بازارهاي بالقوه گاز طبيعي در اروپا بشمار مي رود. مطالعات انجام شده نشان مي دهند كه تقاضاي گاز طبيعي منطقه اروپادر طي سه دهه اينده بطور فزآينده اي بيش از عرضه گاز اين منطقه خواهد بود و اين امر نشان دهنده تلاش بيشتر كشورهاي اين منطقه در جهت دستيابي به منابع جديدتر و تنوع سازي در منابع عرضه گاز و ايجاد امنيت عرضه در منطقه مي باشد. كشورهاي واقع در منطقه خاورميانه و خصوصاً ايران در اين ميان بعنوان بزرگترين پتانسيل هاي عرضه گاز به بازارهاي جهاني با فراهم نمودن زمينه مناسب مي توانند در طي دهه هاي اينده در اين منطقه مهم اقتصادي جهان ايفاي نقش نمايند.

ü طرح بيع متقابل در صنعت گاز

بر اساس مصوبات مجلس شوراي اسلامي در سال 1377 استفاده از تسهيلات بيع متقابل ( فاز اول جهت تسريع در گسترش عمليات گازرساني كشور اغاز گرديد افزايش 44 ميليون متر مكعب در روز ظرفيت پالايشي احداث بيش از 2000 كيلومتر خط لوله فشار قوي گاز طبيعي ،احداث 6 ايستگاه تقويت فشار به ظرفيت كل 376 هزار اسب بخار نصب 1.1 ميليون انشعاب جديد خانگي ( حدود 2 ميليون خانوار) گازرساني به 1800 واحد صنعتي از اهداف مهم تعريف شده در اين طرح بشمارمي رود.
تحقق اين طرح و جايگزين نمودن گاز طبيعي در سبد مصرف انرژي كشور علاوه بر ايجاد اشتغال در بخشهاي مختلف كشور قريب 1/3 ميليارد دلار در هر سال صرفه جوئي بهمراه داشته است و با تحقق كامل اين طرح دو ميليون خانوار كشور تحت پوشش سيستم گازرساني قرار گرفته اند. دستاوردهاي اين طرح بشرح زير بوده است:
  - افزايش 1.5 ميليون مشترك جديد به سيستم گازرساني
  - افزايش 2 ميليون خانوار گاز سوز( معادل 10 ميليون نفر جمعيت )
  - افزايش مصرف سالانه گاز طبيعي به ميزان 20 ميليارد متر مكعب ( شامل 8.2 ميليارد متر مكعب در بخش خانگي - تجاري ، 8.6 ميليارد متر مكعب در بخش صنعت و 4.2 ميليارد متر مكعب در بخش نيروگاه)
بدنبال موفقيت نخستين طرح بيع متقابل گازرساني فاز دوم اين طرح نيز در سال 80 بررسي و در اسفند 80 به تصويب شوراي اقتصاد رسيد. بر اساس برنامه ريزي هاي انجام شده اين طرح طي پنج سال انجام خواهد شد.
اهم فعاليت هاي گازرساني در اين طرح بشرح زير مي باشد:
  - افزايش ظرفيت پالايش گاز به ميزان 50 ميليون متر مكعب در روز
  - احداث قريب به 4500 كيلومتر خط انتقال فشار قوي
  - ظرفيت سازي جديد ايستگاه هاي تقويت فشار به ميزان 1.1 اسب بخار
با تكميل فاز دوم طرح بيع متقابل گازرساني مصرف گاز طبيعي كشور به ميان 25 ميليارد متر مكعب افزايش خواهد يافت ( 30 درصد در بخش نيروگاه ، 40 درصد در بخش صنعت و 30 درصد در بخش خانگي - تجاري) يكي از ويژگيهاي خاص صنعت گاز طبيعي ايران ، توانمنديهاي قابل ملاحظه فني و عملياتي متخصصان ايراني جهت انجام بسياري از پروژه هاي گازرساني و بويژه طرحهاي بيع متقابل مي باشد اين امر ضمن تاثير گذاري بر اقتصاد اين طرحها بر سرعت انجام فعاليتها نيز تاثير قطعي داشته است.

بر اساس گزارش آژانس بين المللي انرژي تا سال 2030 در ميان انرژي هاي اوليه، تقاضاي گاز طبيعي در 30 کشوري که در آينده، اروپاي بزرگ را تشکيل خواهند داد، بيشترين رشد را تجربه کرده و از 450 ميليون تن معادل نفت خام در سال 2003 به حدود 760 ميليون تن معادل نفت خام در سال 2030 خواهد رسيد. اين در حالي است که تقاضاي گاز طبيعي اروپاي بزرگ در سال 1970 فقط 110 ميليون تن معادل نفت بود.

مطالعه وضعيت توليد و عرضه گاز طبيعي نشان مي دهد که با گذشت زمان و شدت گرفتن تقاضاي گاز طبيعي در 30 کشور اروپايي بزرگ ياد شده، وابستگي به منابع گازي وارداتي به شدت افزايش خواهد يافت. در همين راستا و بر اساس نتايج مطالعات آژانس بين المللي انرژي، در حاليکه اروپاي بزرگ تا سال 1973 از واردات گاز طبيعي بي نياز بوده در سال 2000 بخش مهمي از عرضه 520 ميليارد متر مکعبي به اروپاي 30 عضوي از طريق واردات از کشورهاي خارج از اروپا تأمين شده است. اما وابستگي اروپا به گاز طبيعي وارداتي در سال 2030 بسيار بيشتر خواهد شد. در اين سال توليد گاز طبيعي در اروپاي بزرگ کمتر از 300 ميليارد متر مکعب خواهد بود. حال آنکه در حدود 600 ميليارد متر مکعب گاز طبيعي نيز از خارج از اتحاديه اروپا به اين مجموعه وارد مي شود. به اين ترتيب سهم واردات در عرضه گاز طبيعي به اتحاديه اروپا که در آغاز 1970 چيزي در حدود صفر درصد بود، در سال 2005 به حدود 36% رسيده و پيش بيني مي شود که تا سال 2030 به 70% افزايش يابد.

بر اساس برآوردهاي صورت گرفته، آمريکا با مصرف 657 ميليارد و 200 ميليون متر مکعب گاز طبيعي معادل 22 درصد از کل گاز جهان در سال 2008 جايگاه نخست، روسيه با مصرف 430 ميليارد و 200 ميليون متر مکعب معادل 9.13 درصد از کل گاز طبيعي توليد شده در جهان رتبه دوم و ايران با مصرف 132 ميليارد و 700 ميليون متر مکعب گاز طبيعي معادل 4.4 درصد از کل گاز توليدي جهان در سال 2008 جايگاه سومين کشور پر مصرف گاز طبيعي در جهان را به خود اختصاص داده است.

اين گزارش حاکي است، کشور کانادا با مصرف 100 ميليارد معادل 3.13 در صد از کل گاز توليدي، انگلستان با مصرف 93 ميليارد و 900 ميليون متر مکعب، ژاپن با 93 ميليارد و 700 ميليون متر مکعب، آلمان با 82 ميليارد متر مکعب، چين با مصرف 80 ميليارد و 700 ميليون متر مکعب و عربستان با مصرف 78 ميليارد و 100 ميليون متر مکعب گاز طبيعي در سال 2008 به ترتيب رتبه هاي بعدي بزرگ ترين مصرف کنندگان گاز طبيعي جهان را به خود اختصاص داده اند.

جايگاه ايران در ميان ده کشور اول مصرف کننده گاز طبيعي جهان در سال 2008

رديف	نام کشور	ذخاير(تريليون متر مکعب)	درصد از کل
1	آمريکا	2/657	22
2	روسيه	2/420	9/13
3	ايران	7/132	4/4
4	کانادا	100	3/3
5	انگلستان	9/93	1/3
6	ژاپن	7/93	1/3
7	آلمان	82	7/2
8	چين	7/80	7/2
9	عربستان	1/78	6/2
10	ساير	25/1280	7/42

جايگاه ايران در ميان ده کشور اول مصرف کننده گاز طبيعي جهان در سال 2008

رديف	نام کشور	ذخاير(تريليون متر مکعب)	درصد از کل
1	روسيه	7/601	6/19
2	آمريکا	2/582	25/19
3	کانادا	2/175	7/5
4	ايران	4/144	7/4
5	نروژ	2/99	2/3
6	الجزاير	5/86	8/2
7	عربستان	1/78	5/2
8	قطر	6/76	49/2
9	چين	1/76	47/2
10	ساير	7/1173

توزيع و مصرف گاز طبيعي

در کنار سيستم به هم پيوسته و گسترده شبکه گازرساني ايران در بخش خانگي و تجاري که بخش عمده اي از مجموع گاز طبيعي توليد و پالايش شده را مصرف مي کند، بخش هاي ديگري شامل نيروگاه ها، صنايع عمده، صنايع پتروشيمي، نيز هستند که بخش اعظمي از گاز پالايش شده را به خود اختصاص مي دهند کل مصرف مجموعه مورد نظر در حال حاضر سهم گاز در سبد مصرف انرژي فسيلي کشور را به 62 درصد رسانده و پيش بيني مي شود اين سهم در آينده اي نزديک به رشد خود ادامه دهد.

در حال حاضر بيش از 172 هزار کيلومتر شبکه توزيع گاز شهري احداث شده است که وظيفه گاز رساني به 790 شهر، 8704 روستا و 25 هزار و 834 واحد از واحدهاي صنعتي را بر عهده دارد. در حال حاضر حدود 60 ميليون نفر از جمعيت کشور در قالب 4/15 ميليون خانوار از گاز طبيعي استفاده مي کنند.

طي سال گذشته 1/141 ميليارد متر مکعب گاز به مصرف کنندگان داخلي تحويل شده است که از اين مقدار 42 ميليارد و 200 ميليون متر مکعب به بخش نيروگاهي و 37 ميليارد و 500 ميليون متر مکعب به بخش صنايع و 57 ميليارد متر مکعب گاز طبيعي نيز در بخش خانگي و تجاري هزينه شده است، ضمن آنکه 55 نيروگاه نيز طي سال 88 تحت پوشش گاز رساني قرار داشتند. بر اساس برآوردها و پيش بيني هاي صورت گرفته حجم گاز مصرفي در بخش خانگي و تجاري طي سال 89 به ميزان 385 ميليارد متر مکعب، سال 90 به مقدار 396 ميليارد متر مکعب، سال 91 حدود 407 ميليارد متر مکعب، سال 92 به مقدار 418 ميليارد متر مکعب و ميزان مصرف گاز طبيعي در سال 1393 در بخش خانگي و تجاري حدود 429 ميليارد متر مکعب تخمين زده شده است.

مقدار مصرف گاز در بخش صنايع طي سال 89 حدود 114 ميليارد متر مکعب، سال 89 به ميزان 142 ميليارد، در سال 90 حدود 175 ميليارد متر مکعب، 195 ميليارد متر مکعب براي سال 91 به مقدار 207 ميليارد متر مکعب براي سال 92 و مقدار حجم گاز مصرفي در بخش صنايع در سال 93 حدود 218 ميليارد کتر مکعب برآورد شده است.

ميزان گاز مصرفي در بخش صنايع پتروشيمي بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته در سال 88 حدود 42 ميليارد متر مکعب سال 89 به ميزان 57 ميليارد متر مکعب، براي سال 90 حدود 91 ميليارد متر مکعب، سال 91 به مقدار 123 ميليارد متر مکعب، سال 92 حدود 145 ميليارد متر مکعب و براي سال 1393 به ميزان 157 ميليارد متر مکعب برآورد شده است. بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته حجم گاز مصرفي نيروگاه ها براي سال 88 حدود 150 ميليارد متر مکعب، سال 89 به ميزان 182 ميليارد متر مکعب، سال 90 به مقدار 241 ميليارد متر مکعب، سال 91 حدود 240 ميليارد متر مکعب، سال 92 به ميزان 525 ميليارد متر مکعب و براي سال 1393 به مقدار 267 ميليارد متر مکعب برآورد شده است.

پيش بيني هاي مزبور حاکي از اين مطلب دارند که به طور متوسط حدود 34 ميليارد متر مکعب گاز نيز طي سال هاي مزبور ازطريق خطوط انتقالي به ترکيه و ارمنستان صادر خواهد شد. حجم مصرفي CNG در بخش حمل و نقل در سال 88 حدود 10 ميليارد متر مکعب و براي سال 89 حدود 14 ميليارد متر مکعب، سال 90 به ميزان 17 ميليارد متر مکعب، سال 91 به مقدار 20 ميليارد متر مکعب، سال 92 حدود 24 ميليارد متر مکعب و براي سال 1393 به ميزان 28 ميليارد متر مکعب تخمين زده شده است

جايگاه ايران در منابع گازي جهان

رونق اقتصاد جهان؛ نيازمند منابع انرژي است و مطالعات مختلف نشان مي دهد منابع هيدروکربوري تا سال 2050 همچنان به عنوان عمده ترين منابع تأمين انرژي باقي خواهند ماند. بررسي روند اين منابع و توزيع جغرافيايي آنها نشان مي دهد تا افق 2025 ميلادي تنها پنج کشور حوزه خليج فارس شامل جمهوري اسلامي ايران/عربستان سعودي/ کويت/عراق و امارات متحده عربي به عنوان عمده ترين توليدکنندگان نفت و کشورهاي ايران؛ روسيه، قطر، عربستان سعودي؛ و امارات متحده عربي پنج توليدکننده اصلي گاز در آن زمان خواهند بود.

ذخاير گاز مانند ذخاير نفتي به سه دسته ذخاير تثبيت شده، ذخاير احتمالي و ذخاير ممکن تقسيم مي شوند و بر همين مبنا حجم ذخاير تثبيت شده گاز طبيعي طي سه دهه اخير بالغ بر سه برابر شده است اين ذخاير از حدود 45 تريليون متر مکعب در سال 1970 به بيش از 155 تريليون متر مکعب در پايان سال 2001 رسيده است.

بنا به گزارشي که تا پايان سال 2008 وجود دارد، ميزان ذخاير گاز جهان در حدود 185 تريليون متر مکعب برآورد شده است. که کشور روسيه با 3/43 تريليون متر مکعب و با سهم 4/23 درصد، داراي بيشترين منابع گازي و پس از آن ايران با 61/29 تريليون متر مکعب و با سهم 16 درصد، دومين منبع گازي جهان محسوب مي شوند.

از ميان مخازن گازي و بهره برداري شده اي که در ايران وجود دارد اشاره به دو مخزن گازي مارون خامي در جنوب شرقي اهواز و پروزه پارس جنوبي، اهميت فوق العاده اي دارند. به ويژه پارس جنوبي که به عنوان دومين و مهمترين مخزن گازي ايران، گفته مي شود، حدود 50 درصد منابع گازي اين کشور و حدود 8 درصد از کل منابع جهان در اين منطقه متراکم و متمرکز شده است.

رديف	نام کشور	ذخاير (تريليون متر مکعب)	درصد از کل
1

روسيه

43.3

23.4

ايران

29.61

قطر

25.46

13.8

ترکمنستان

7.94

4.3

عربستان

7.57

4.1

آمريکا

6.73

3.6

امارات متحده عربي

6.43

3.5

نيجريه

5.22

2.8

ونزوئلا

4.84

2.6

ساير

47.9

نگاهي کوتاه به امکانات و تأسيسات توليدي و پالايشي شرکت ملي گاز براي دستيابي به جايگاه برتر در تراز تجارت جهاني

شرکت ملي گاز ايران با توجه به سهم گاز طبيعي در سبد انرژي حامل هاي ميان تقطير و تجارب ارزشمند 40 ساله در عرصه فعاليتي صنعت گاز از منظر سخت افزاري و نرم افزاري داراي توان بالايي بوده و در زمره شرکت هاي بزرگ ايران و خاورميانه به شمار مي رود. به تناسب افزايش مصرف در داخل کشور و نيز متناسب با افق هاي ترسيمي در سند چشم انداز توسعه، همواره ظرفيت توليد، پالايش و نم زدايي گاز طبيعي در ايران از روند رو به رشد مناسبي برخوردار بوده است که با تأکيدات صورت گرفته و متناسب با طرح هاي توسعه اي تداوم روند رو به رشد اين صنعت ادامه خواهد يافت.

برآوردها مبين اين واقعيت است که در سال 2012 ميلادي ظرفيت پالايش گاز ايران بالغ بر 274 ميليارد متر مکعب در سال خواهد بود که برابر با رشد 55 درصدي طي سال هاي آتي خواهد بود. شرکت ملي گاز ايران در حال حاضر بدون بهره برداري از طرحهاي توسعه اي خود، توان پالايشي روزانه حدود 500 ميليون متر مکعب گاز را داراست.

اين شرکت در حال حاضر مديريت و بهره برداري از هفت شرکت پالايشي مستقل و اختصاصي گاز طبيعي را بر عهده دارد و ضمن آنکه بر اساس برآوردها قرار است با اجراي طرح هاي توسعه اي تا سال 1404 تعداد آنها به دو برابر کنوني افزايش يابد. پيش بيني ها حاکي از اين موضوع است که در صورت تحقق تمامي طرح هاي توسعه اي پالايشي در پايان سال 1404 مجموع ظرفيت پالايشي شرکت ملي گاز ايران به بيش از 1200 ميليون متر مکعب در روز بالغ شود.

انتقال گاز طبيعي

انتقال گاز طبيعي از مبادي توليد و پالايشگاه ها تا مراکز مصرفي در بخش هاي مختلف از حساسيت و اهميت بالايي برخوردار است. مجموع خطوط فشار قوي انتقال گاز در اين کشور هم اينک بالغ بر 32 هزار کيلومتر است که توان انتقال آن روزانه بيش از 500 ميليون متر مکعب برآورد مي شود. بر اساس تأکيدات صورت گرفته در قالب سند چشم انداز 20 ساله، طول خطوط انتقالي از 30 هزار کيلومتر فعلي بايد به حدود 65 هزار کيلومتر افزايش يابد.

از همين رو شرکت انتقال گاز ايران به عنوان يکي از شرکت هاي تابعه شرکت ملي گاز ايران با بهره مندي از امکانات وسيع اجرايي – خدمات پشتيباني و ماشين آلات متنوع تمام پروژه هاي عمومي در زمينه هاي مهندسي، طراحي بنيادي و طراحي تفصيلي به ويژه در ارتباط با طراحي و اجراي خطوط انتقال گاز، شبکه هاي تغذيه و توزيع، ايستگاه هاي تقليل فشار گاز را در سراسر کشور منطبق با استانداردهاي بين المللي به انجام مي رساند.

طرح هاي افزايش ظرفيت پالايش گاز طبيعي ايران

شرکت ملي گاز ايران براي پالايش گاز و پالايشگاه هاي زيادي را در دست احداث دارد که از آن جمله مي توان به پروژه بيد بلند 2 با ظرفيت توليد روزانه 57 ميليون متر مکعب گاز اشاره کرد. بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته، با هدف افزايش ظرفيت پالايشي گاز کشور بهره برداري از پالايشگاه بيد بلند 2 در سال 2011 و توسعه پالايشگاه ايلام با افزايش ظرفيت توليد روزانه سه ميليون و 400 هزار متر مکعب گاز تا سال 2010، انجام خواهد شد.

همچنين مي توان به بهره برداري از پروژه هاي گازي فازهاي 6، 7 و 8 پارس جنوبي با ظرفيت توليد 100 ميليون متر مکعب گاز تا سال 2008، بهره برداري از فازهاي 9و10 پارس جنوبي تا سال 2008 با ظرفيت توليد 50 ميليون متر مکعب گاز، بهره برداري از فازهاي 18،17،16،15 پارس جنوبي با ظرفيت توليد 100 ميليون متر مکعب گاز تا سال 2012، بهره برداري از فازهاي 21،20،19 پارس جنوبي تا سال 2013 با ظرفيت توليد 80 ميليون متر مکعب گاز در روز و بهره برداري از فازهاي 24،23،22 پارس جنوبي با ظرفيت 40 ميليون متر مکعب گاز در روز تا سال 2014 اشاره کرد.

طرح هاي مهم توسعه اي خطوط انتقال فشار قوي گاز طبيعي

خط لوله سراسري ششم عسلويه، بيد بلند، اهواز به طول 625 کيلومتر و قطر 56 اينچ با هدف ظرفيت انتقال 95 ميليون متر مکعب گاز طبيعي در روز و پنج ايستگاه تقويت فشار با سرمايه اي معادل يک ميليارد و يکصد ميليون دلار يکي از مهمترين طرح هاي توسعه اي خطوط، انتقال فشار قوي گاز طبيعي در حال احداث است.

در ادامه اين مسير مي توان به خطوط لوله هفتم سراسري عسلويه، سرخون، ايرانشهر به طول 902 کيلومتر و قطر 42و56 اينچ با ظرفيت انتقالي 110 ميليون متر مکعب در روز با حداکثر 10 ايستگاه تقويت فشار گاز با سرمايه گذاري دو ميليارد و 200 ميليون دلار در حال احداث، خط لوله سراسري هشتم عسلويه، نائين، تهران به طول هزار و 50 کيلومتر و قطر 56 اينچ با ظرفيت 100 ميليون مکعب در روز با 10 ايستگاه تقويت فشار گاز با سرمايه گذاري سه ميليارد و 300 ميليون دلار در حال احداث، خط لوله سراسري نهم عسلويه، اهواز، دهگلان، بازرگان، به طول تقريبي 1860 کيلومتر با قطر 56 اينچي و ظرفيت انتقالي 110 ميليون متر مکعب در روز با 117 ايستگاه تقويت فشار گاز و تخصيص اعتباري در حدود هشت ميليارد دلار با هدف بهره برداري در سال 2014 که در مرحله طراحي است اشاره کرد، خط لوله سراسرس دهم کنگان، پناوه، تيران به طول 590 کيلومتر با قطر 56 اينچ با ظرفيت انتقال 65 ميليون متر مکعب در روز با تعداد چهار ايستگاه تقويت فشار گاز و سرمايه اي معادل 635 ميليون دلار در حال اجرا است، خط لوله يازدهم سراسري عسوليه، نائين، ميامي به طول هزار و 320 کيلومتر با قطر 56 اينچ با ظرفيت انتقال 110 ميليون متر مکعب در روز با 12 ايستگاه تقويت فشار گاز در روز اجرا قرار دارد، خط لوله دوم شمال، شمال شرقي پاراچين، ميامي، سنگ بست مشهد به طول تقريبي 900 کيلومتر و قطر 42و48 اينچ با شش ايستگاه تقويت فشار گاز با صرف اعتباري بالغ بر يک ميليارد و 500 ميليون دلار در مرحله بهره برداري و خط لوله سوم آذربايجان، ساوه، همدان، بيجار، مياندوآب به طول 470 کيلومتر با قطر 40و48 اينچ به سه ايستگاه تقويت فشار گاز با سرمايه اي معادل 800 ميليون دلار در مرحله بهره برداري نيز از جمله پروژه هاي مهم توسعه اي خطوط انتقال فشار قوي گاز طبيعي قلمداد مي شوند.

شرکت انتقال گاز ايران با برخورداري از تعداد 60 ايستگاه تقويت فشار گاز فعال، به منظور بالا بردن توان انتقال گاز طبيعي مورد نياز در بخش مصارف داخلي و صادرات نسبت به برنامه ريزي احداث ايستگاه هاي جديد اقدام کرده است، که در صورت تحقق طرح هاي مزبور که بالغ بر 35 هزار و 200 کيلومتر تا پايان سال 2025 ميلادي علاوه بر مجموع خطوط ذکر شده بهره مند از 140 ايستگاه فعال خواهد بود.

در مجموع، موقعيت راهبردي ذخاير گازي ايران در سواحل جنوبي کشور و مشترک بودن ميدان بزرگ گازي پارس جنوبي با کشور قطر، اهميتي خاص به منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس بخشيده است. سهم ذخاير گازي ايران در ميدان گازي مشترک پارس جنوبي حدود 14/2 تريليون متر مکعب (حدود 7 درصد کل ذخاير گاز جهان و 50 درصد ذخاير گاز کشور) برآورد شده است؛ بر اين اساس، جايگاه و نقش محوري منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس در اقتصاد کلان و توسعه کشور انکار ناپذير است

منبع-سایت شرگت گاز ایران

وضعیت صنعت گاز و گازرسانی در ایران

مطالب مشابه :

نقشه مناطق نفت و گاز ایران--برای دریافت اطلاعات وجستجو به سایت پایگاه اطلاعات علوم زمین مراجعه شود

گالری اختصاصی اطلس ایران

درنگی بر برنامه پنجم (4) درآمدهای نفت و گاز در نقشه راه جدید

متن کتاب جغرافی پایه پنجم ابتدایی

وضعیت صنعت گاز و گازرسانی در ایران

گزارش کارآموزی شرکت گاز ملی ایران

چگونگی تشکیل نفت و گاز ایران

گالری اختصاصی اطلس ایران

آخرین خبر استخدام شرکت ملی گاز ایران ۹۱ !!

دوره های آموزشی در شرکت ملی گاز ایران-نقشه خوانی و نقشه کشی