مفهوم تعاون و همکاری و جایگاه آن در اسلام

تعاون و همکاری، به معنای هم پشت شدن و یکدیگر را یاری کردن و معاونت و مشارکت در کاری است. تعاون در اصطلاح عرفا، ایثار است. تعاون و همکاری، از اصول اخلاقی مهم اسلام که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است: تَعَاوَنُوا عَلَی البِّرِ وَ التَّقْوی ولا تَعَاوَنُوا عَلَی الْاثْمِ وَ الْعُدْوَان. در نیکوکاری و پرهیزگاری، با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و قعدی، دستیار هم نشوید. آنچه درباره تعاون در این آیه آمده، یک اصل کلی اسلامی را بیان می کند که شامل همه مسائل اجتماعی، حقوقی، سیاسی و اخلاقی می شود. بنابر این آیه، مسلمانان باید در کارهای نیک و پسندیده با یکدیگر همکاری و مشارکت داشته باشند. از این رو، همکاری در کارهای خلاف شرع و عرف مانند قاچاق مواد مخدر، پخش نوار و سی دی های مبتذل، همکاری با افراد و متجاوزان حقوق بشر، ممنوع و گناه است، چنان که در آیه قبل نیز دعوت به همدستی در پرهیزکاری و کارهای نیک شده و از همدستی به گناه و تعدی بازداشته است. تعاون و همکاری انسان ها با یکدیگر، پاداش های فراوانی نمونه ای از آن را در روایت امام صادق علیه السلام می خوانیم که: کسی که برای برآوردن حاجت برادر مؤمن خود کوشش کند، مانند این است که نُه هزار سال خدا را عبادت کرده باشد؛ که روزها را به روزه داری و شب ها را به شب زنده داری بگذراند.

پیام متن:

1. تعاون و مشارکت در کارهای نیک، یکی از اصول مهم اخلاقی است و پاداش های فراوانی در پی دارد.

2. انسان ها فقط باید در کارهای نیک و شایسته با یکدیگر همکاری کنند.

* سیزدهم شهریور، روز تعاون را گرامی می داریم.

یکی از نمونه های تعاون و همکاری، امربه معروف و نهی از منکر است. از نظر اسلام، سرنوشت فرد و جامعه به هم پیوند خورده است و سلامت و ضیاد هر یک بر دیگری تأثیر می گذارد. از این رو، دین مقدس اسلام برای دور ماندن جامعه از سقوط و تباهی، مؤمنان را به برقراری فریضه امربه معروف و نهی از منکر میان خودشان سفارش می کند و می فرماید: «والْمُؤمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بَعْضُهُمْ اَوْلِیَآءُ بَعْضٍ بِالْمَعْروُف وَ یَنْهَونَ عَنِ المُنْکَر و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که همدیگر را به کارهای پسندیده وا می دارند و از کارهای ناپسند باز می دارند. آن که امر به معروف می کند، در حقیقت در انجام گرفتن کارهای نیک با دیگران همکاری می کند و کسی که نهی از منکر می کند، که فرمود: «در انجام گناه و تعدی، با دیگران هم دستی نکنید». روایت است که خداوند به جبرئیل وحی کرد که: «فلان منطقه را به خاطر جنایاتی که دارند، هلاک کن! جبرئیل از خداوند عفو یک زاهد را درخواست کرد، ولی خطاب رسید که او را نیز هلاک کن! جبرئیل علت هلاک عابد را از خدا پرسیده خداوند فرمود: من به او امکانات دادم و او را بر مردم قدرت دادم، ولی او در راه امر به معروف و نهی از منکر از امکانات و قدرت خود، استفاده نکرد». از این رو، سکوت در برابر کارهای زشت و ناپسند دیگران نه تنها جامعه را به سوی تباهی می برد، بلکه خشم خدا را نیز برمی انگیزد.

پیام متن:

کسی که امربه معروف و نهی ازمنکر می کند، همدست دیگران در انجام دادن کارهای شایسته است.

وقف، صدقه ای ماندگار

وقف، به معنای نگه داشتن و حبس کردن اصل و عین ملکی چون خانه و زمین و متوقف کردن آن از هر گونه خرید و فروش، هدیه کردن و ارث گذاشتن است، به گونه ای که خود آن ملک، همیشه باقی بماند و منافع آن در راه خدا با توجه به نظر واقف به مصرف عموم مردم یا عده ای خاص برسد. از آن جا که وقف، نمونه ای صدقه حرکتی جاودانه و تأثیرگذار است، حدیث ها و کتاب های فقیهی، از آن به عنوان «صدقه جاریه» یاد شده است، چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید: (اجر و پاداش) شش چیز پس از مرگ مؤمن به او می پیوندد: فرزندی که برای او آمرزش بخواهد، نوشته ای (علمی و ارزشمند) که از خود به یادگار گذارد؛ درختی که کاشته باشد؛ چاهی که حفر کرده باشد؛ صدقه ای که آن ها جاری کرده باشد و (سنتی نیکو) که بعد از او بدان عمل شود. وقف، روحیه خدمت رسانی، ایثار و محبت به هم نوع و دگرخواهی را تقویت می کند و واقفان با وقف قسمتی از اموال و املاک شان، به نوعی دیگران را از منافع آن بهره مند می سازند و محبت و دوستی خود را به آنان ثابت می کنند و به گونه ای غیرمستقیم، با دیگران در انجام کارهای شایسته همکاری می نمایند و بدین گونه مصداقی از تعاون را ارائه می دهند. موقوفه هایی که با هدف هایی چون آموزش دستورات دینی، نشر کتاب های اعتقادی و مذهبی و برگزاری مراسم های مذهبی وقف شده اند، به گرایش جامعه به ارزش های اخلاقی و معنوی کمک می کنند. مدرسه سازی و ساختن مراکز پژوهشی و دانشگاهی و تأمین دانش پژوهان نیازمند، بستر مناسبی را برای گسترش علم و دانش در جامعه فراهم می کند. چه بسیار عالمان و دانشمندانی که از رهگذر همین موقوفه های آموزشی و فرهنگی به مقام های بلند علمی و اجتهادی رسیدند و از دانشمندان به نام روزگار خود شدند.

بنابراین، برای حفظ و کارآمدی این سنت نیکو، باید علاقه ها و سلیقه های واقفان را به سوی برطرف کردن نیازهای روز جامعه هدایت کرد که این امر، نقش مهمی در پیشرفت فرهنگی و اقتصادی کشور خواهد داشت، حال اگر در این راه کمبود سرمایه ای احساس کردند، می توانند با همکاری و مشارکت یکدیگر موقوفه ای را تأسیس کنند که این امر، شمار موقوفه می افزاید و هم در گسترش فرهنگ وقف در کشور تأثیر می گذارد.

پیام متن:

وقف در هر شکلی، نوعی خدمت به مردم و مصداق تعاون و همکاری در انجام دادن کارهای شایسته.

کوشش برای صلح و آشتی

یکی از شایسته ترین تعاون و همکاری مردم، با یکدیگر سعی و کوشش برای ایجاد صلح و آشتی میان دوستان و آشنایان است، که در قرآن نیز به این امر، اشاره شده است: انَّمَا المُؤمِنُونَ اخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اَتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.

مفهوم تعاون و همکاری و جایگاه آن در اسلام