روشهای اصولی تحقیق و پژوهش

تعريف تحقيق و پژوهش

تحقيق در لغت به معناي درست كردن، رسيدن، بررسي، پژوهش و حقيقت و واقعيت است. از نظر روششناسي عبارت از كاربرد روش هاي علمي در حلّ يك مسئله يا پاسخ گويي به يك سؤال. به بيان ديگر تحقيق يعني اعمال روش هايي توأم با طرح و انديشه كه براي كشف حقيقتي به كار مي رود. در واقع تحقيق مجموعه ي قواعد و مقرّراتي است كه به آدمي مي آموزد چگونه بايد حقايق مربوط به يك زمينه را جست و جو كند.

هدف تحقيق و پژوهش

هدف تحقيق به دست دادن روش هاي درست پژوهيدن و به طور كلّي كشف حقايق و پيدا كردن جواب مسائل و حل مشكلات و به دست آوردن معيارهايي براي درست انديشيدن و درست عمل كردن و در نتيجه گسترش دامنه ي معلومات و معارف بشري است.

فايده ي تحقيق و پژوهش

از جمله فايد ههاي تحقيق و پژوهش م يتوان به موارد زير اشاره كرد:

1- اقناع ميل كنجكاوي درباره ي گذشته و حال.

2- تغيير يا تثبيت ارزش ها و ارائه ي راه ه اي بهتر در حيات مادي و معنوي انسان.

3- ادامه ي حيات علمي در رشته هاي مختلف.

4- ادامه ي حركت براي رسيدن به حقيقت.

5- گشودن راهي براي علاقه مندان به تحقيق.

شيوه ي نگارش و تنظيم فهرست منابع

نوشتن مشخّصات منابع استفاده شده در پژوهش در قسمت فهرست منابع به صورت حروف الفبايي نام خانوادگي نويسندگان آثار، انجام مي شود و اگر از يك كتاب چند بار در متن پژوهش استفاده كرده ايم، تنها يكبار در فهرست منابع، مشخّصات آن را مي آوريم. شيو هي نگارش منابع مختلف كه در فهرست منابع آورده مي شود، به ترتيب به روش زير است:

1-كتاب ها

نام خانوادگي، نام، نام كتاب (درشت و پر رنگ) محلّ نشر: ناشر، سال نشر.

مثال:

. آهني، غلامحسين، معاني ، بيان، تهران: انتشارات مدرسه ي عالي ادبيات،1357

. داد، سيما، فرهنگ اصطلاحات ادبي. تهران: مرواريد،1371

. زرين كوب، عبدالحسين، با كاروان حلّه، تهران: علمي، 1372

_________ سيري در شعر فارسي. تهران: علمي، 1372

2-ديوان اشعار

لقب و نام شاعر، نام ديوان، نام و نام خانوادگي مصحح، محل نشر، ناشر، سال نشر.

حافظ، شمس الدين محمد، ديوان خواجه شمس الدين محمد حافظ شيرازي، به تصحيح

محمد قزويني و قاسم غني، تهران: زوار، .1320

3- مقاله ي روزنامه

نام خانوادگي، نام ،« نام مقاله » نام روزنامه (پر رنگ و درشت) روز، ماه، سال. ،

زالي، محمد رضا «؟ چگونه با بيماري يرقان مقابله كنيم » ، كيهان 17 شهريور . 1361

4- مقاله ي مجلّه

نام خانوادگي، نام ، « نام مقاله » ، نام مجلّه (پر رنگ و درشت)، شماره ي مجلّه (ماه، سال) ، صفحه

شميسا، سيروس « درباره ي سبك شناسي » آينده 1 - 3 (فروردين - خرداد 1364 ) ص 88 - 84

5- لوح فشرده

در استفاده از لوح فشرده اگر نوع چاپ كاغذي روي صفحه ي فشرده وجود داشته باشد پس از آخرين بخش از اطّلاعات كتاب شناسي عبارت صفحه ي فشرده در داخل قلاّب درج مي شود و اگر نوع چاپ كاغذي نداشته و اطّلاعات تنها به صورت پايگاه اطّلاعاتي نگه داري شود، پس از اطّلاعات كتاب شناختي نام پايگاه در قلاّب م يآيد: مانند: [پايگاه اطلاعاتي مدلاين]

6- اينترنت

در هنگام استفاده از اينترنت لازم است، نام و نشاني پايگاه اينترنتي كه در پژوهش استفاده شده به صورت كامل ذكر شود.

1- پانويس (پانوشت): در پايان صفحات ميآيد. شمار هي پانويس ها در هر صفحه جداگانه شروع مي شود. مثال پانويس براي كتاب:

نام و نام خانوادگي (نويسنده)،نام كتاب (زير خط دار يا درشت)،نام مترجم (در صورت دارا بودن) (محلّ نشر: ناشر، سال نشر) صفح هي مورد استفاده.

سير وس شميسا،انواع ادبي (تهران: ميترا، 1385 ) ص50

مثال پانويس براي روزنامه:

نام و نام خانوادگي( نويسنده)،عنوان مقاله (زير خط دار يا درشت) نام نشريه (روز، ماه، سال) ،صفحه.

محمد رضا زالي ،« چگونه با بيماري يرقان مقابله كنيم ؟»كيهان ( 17 شهريور 1361 ) ص 16.

مثال پانويس براي مجلّه

نام و نام خانوادگي (نويسنده)،موضوع، نام مجلّه،شماره مجلّه (ماه - سال) : صفحه.

سيروس شميسا ،« درباره ي سبك شناسي بهار »آينده 1-3(فرردين - خرداد 1364 ) : ص88-84

( اين مقاله در مجلّه ي آينده در شماره هاي 1 و 2 و 3 (فروردين، اردبيهشت و خرداد) در صفحه ي 84 تا 88 چاپ شده است.

2- ميان نويس (ميان نوشت، ارجاع درون متني): در اين شيوه، پس از نقل مطلب، نام خانوادگي نويسنده، تاريخ نشروشماره صفحه ي ( مورد استفاده به ترتيب داخل كمانك ( ) م يآيد. مانند:(شفيعي كدكني،1375 ،ص 70)

اگر اثر استفاده شده داراي مترجم باشد، نام و نام خانوادگي مترجم پس از نام خانوادگي صاحب اثر مي آيد مانند:(دانته، ترجمه فريده مهدوي ( دامغاني، 1380 ، ص 200)

3- پي نويس: در اين روش منابع مورد استفاده شده به ترتيبي كه درمتن مي آيند شمار هگذاري شده و در پايان پژوهش يا هر فصل كتاب ارائه مي گردد. در اين شيوه منابع به ترتيب استفاده درمتن نوشته ارائه مي شود، نه به ترتيب حروف الفبايي. هم چنين شيوه ي نگارش مشخّصات منبع و مأخذ همانند نوشتن در روش پانويس است:

1- محمدرضا شفيعي كدكني، موسيقي شعر (تهران، آگاه، 1375 ) ، ص 45.

2- عبدالحسين زرين كوب، با كاروان حلّه (تهران، علمي، 1372 ) ، ص 363.

چند نکته

1- در تمامي روش هاي مأخذ نويسي و مستند سازي ذكر شده، از بيان القاب و عناوين علمي مانند: آقا، خانم، پروفسور، دكتر، مهندس، استاد و ... خود داري شود.

2- هرگاه از مأخذي براي بار دوم يا بارهاي بعدي استفاده شود و هيچ ارجاع ديگري ميان آن ها قرار نگيرد، ولي از صفحه ي ديگر آن اثر استفاده شود، از واژه ي همان يا پيشين و ذكر شماره ي صفحهي جديد استفاده م يشود؛ مانند:

همان، ص 100 (يعني منبع قبلي ولي از صفحه ي ديگر آن استفاده شده است.)

3- اگر از يك مأخذ استفاده كرديم و بعد از آن از مأخذ ديگري بهره گرفتيم و دوباره از مأخذ اول استفاده كرديم به شكل زير نوشته ميشود:

. محمدرضا شفيعي كدكني، موسيقي شعر (تهران، آگاه، 1375 ) ، ص500

. عبدالحسين زرين كوب، سيري در شعر فارسي (تهران، علمي 1372 )، ص 250

. محمدرضا شفيعي كدكني، موسيقي شعر(تهران، آگاه، 1375 )، ص 526

ساختار گزارش پژوهشي

1- صفحه ي عنوان: صفحه اي است كه مشخّصات پژوهش و پژوهشگر بر روي آن نوشته مي شود، كه شامل موارد زير است:

الف) سازمان مربوط (آموزش و پرورش / مدرسه)

ب) عنوان پژوهش (عنوان بايد مفهوم اصلي پژوهش را نشان دهد و گويا و روشن باشد.)

ج) نام كامل استاد يا معلّم راهنما ( در صورت دارا بودن)

د) نام كامل پژوهشگر يا پژوهشگران

ه) تاريخ ارائه. در تاريخ ارائه معمولاً ماه و سال قيد مي شود. (مهر 1388)

2- ياد خدا: پس از صفحه ي عنوان نام و ياد خداوند در يك صفحه ي خاص آورده مي شود. ياد خداوند مي تواند آيه ي بسم ا... الرّحمن الرّحيم. جمله يا بيتي كه بيانگر ياد خداوند باشد.

3- صفحه ي تقديم: اگر نوشته ي پژوهشي ما تقديم به افرادي نظير پدر و مادر، دوستان يا استاد يا استادان خود شده است، در قالب عبارت يا جمله اي كوتاه و زيبا در صفحه ي تقديم بيان مي كنيم.

4- سپاس و تقدير: اگر در فرآيند انجام تحقيق و پژوهش خود، فرد يا افراد يا سازمان هايي ما را كمك و راهنمايي كرده اند بر حسب وظيفه ي اخلاقي و انساني در يك صفحه ي خاص از آن ها تقدير و سپاسگزاري ميكنيم.

5- چكيده: چكيده خلاصه جامعي از محتواي گزارش پژوهشي است كه همه ي مراحل اصلي پژوهش را در بر مي گيرد. هدف چكيده ي پژوهش بيان اهداف و نتايج حاصل از تحقيق است تا خواننده با سرعت آن را بخواند و در صورت مفيد بودن به خواندن كامل گزارش اقدام كند.

در نوشتن چكيده به نكات زير توجه شود:

الف - زمان افعال در جمله ها به صوت گذشته و مجهول باشد.

ب - از ذكر آن چه در متن نيامده خود داري شود.

ج - به زبان خود پژوهشگر بيان شود كه و از نقل قول مستقيم پرهيز شود.

ه- اصطلاحات مهم و كليدي در چكيده بيان شود.

و - فقط گزارش ارائه شود و از اظهار نظر خودداري شود.

ز- حجم چكيده در مقاله حداكثر 250 واژه ي فارسي باشد.

6- فهرست مطالب: در بخش فهرست مطالب نويسنده و پژوهشگر بايد تمام مطالب گزارش پژوهش را در اين فهرست ارائه كند تا خواننده با سرعت بيشتري به مطالب و محتواي پژوهش دست يابد. (هيچ يك از مطالب ذكر شده قبل از صفحه ي فهرست در قسمت فهرست آورده نمي شود و نيازي به شمار ي صفحه هم ندارد.)

7- مقدمه: مقدمه معرّفي پژوهش است. در مقدمه ي هر پژوهش، بايد هدف پژوهش، مسئله ي مورد پژوهش، ضرورت مسئله مورد پژوهش، مورد توجه قرار گيرد. در مقدمه پژوهشگربايد اطّلاعات روشن و دقيقي درباره ي موضوع پژوهش به خوانندگان ارائه دهد.

8- محتواي پژوهش: در اين بخش كه قسمت عمده و اصلي پژوهش است، پژوهشگر آن چه را كه در فرآيند تحقيق انجام داده بيان مي كند. شيوه ي جمع آوري اطّلاعات و روش پژوهش را بيان مي كند و به بحث و بررسي پيرامون مطالب گردآوري شده و تجزيه و تحليل داده ها مي پردازد.

9 - نتيجه گيري: در اين بخش پژوهشگر نتايج حاصله از انجام پژوهش خود را به صورت روشن و گويا بيان مي كند. نتيجه گيري ها بايد بر اساس اهداف پژوهش و يافته هاي دقيق و درست باشد.

10- فهرست منابع: در اين بخش منابع مورد استفاده به شيوه ي علمي نوشته شود.

روشهای اصولی تحقیق و پژوهش

تعريف تحقيق و پژوهش

هدف تحقيق و پژوهش

فايده ي تحقيق و پژوهش

شيوه ي نگارش و تنظيم فهرست منابع

ساختار گزارش پژوهشي

مطالب مشابه :

متن كامل نامه خانواده آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به مجلس شوراي اسلامي

: گفتنی‌ها و ناگفتنی‌ها ( بررسی و نقد دروس کتاب های مربوط به زبان و ادبيات فارسی دوره‌ی دبيرستان و

بررسی و نقد دروس کتاب های مربوط به زبان و ادبيات فارسی دوره‌ی دبيرستان و پيش دانشگاهی )

روش تحقیق در تاریخ

روشهای اصولی تحقیق و پژوهش

پاسخ خودآزمايي زبان فارسي ( 1 ) از درس پانردهم تا بيست و هشتم