20 روش آموزش انشا نویسی در کلاس درس

1- روش « تداعی و شاخه بندی »

به این صورت که معلّم از دانش آموزان می خواهد تمام کلماتی را که در مورد یک موضوع به ذهنشان می رسد ؛ بیان کنند . این کلمات براساس نزدیکی به یکدیگر در چند شاخه روی تخته سیاه نوشته می شود . حال می توان از دانش آموزان خواست با توجّه به کلمات موجود انشای خود را بنویسند. این روش که فعّالیّت تخیلی فکر را صورت می بخشد ، یکی از مشکل ترین مراحل انشانویسی یعنی به جریان انداختن فکر در باب موضوع را آسان می سازد.

2- روش استفاده از موضوعات تخیّلی

به دانش آموزان می گوییم که در هنگام نوشتن انشاهای تخیّلی هرچه مبالغه ها بزرگ تر و جدّی تر باشد نمره ی بیش تری می گیرند. خود نیز یکی از کارهای شگفت انگیز و عجیب و غریب را تعریف می کنیم و یا موضوعات جدید می دهیم مثل : اگر خرگوش بادپا بودیم... و بعد به دانش آموزان می گوییم شما می توانید موضوع هایتان را تغییر دهید و هرآن چه را می خواهید بنویسید.

به عنوان مثال : به جای « اگرخرگوش بودم ...» می توانید بگویید «اگردرخت بودم...»

3- روش « تعیین مخاطب »

بدون در نظر گرفتن مخاطب ، نوشتن ممکن به نظر نمی رسد . نویسنده با هر تصویر تازه ای که از عکس العمل خواننده و مخاطب خود در نظر می آورد محتوای نوشته ی خود را به تناسب تغییر می دهد . لذا نوشتن را به پینگ پنگ ذهنی بین نویسنده و مخاطب تشبیه کرده اند . نوشتن نامه به دوست ، یا شخصیّتی اجتماعی یا تاریخی موجب می شود کودک از مرکز نوشته ی خود فاصله بگیرد و به نوشته ی بالغ دست یابد.

4- روش « کل نگری »

معّلم می تواند در کلاس توجّه دانش آموزان را به این نکته جلب کند که از جملات مجزّا و در ظاهر بی ارتباط با یکدیگر کم کم به سمت کلّ نوشته که حاوی جملات منظّم ویک دست است حرکت کنند . مطالعه ی داستان ها این توانایی را به مرور در دانش آموزان ایجاد می کند و آنان رابطه ی منطقی بین آغاز ، میانه و پایان داستان را مشاهده می کنند.

5- روش همیاری

در انشانویسی مزایای استفاده ازروش همیاری عبارتنداز:

- عزّت نفس دانش آموزان تقویت می شود؛

- تمایل دانش آموزان به مدرسه ، بیشتر می شود؛

- دانش آموزان خود را در سرنوشت خودو دیگران سهیم می دانند ؛

- روش درون گروهی و برون گروهی دانش آموزان افزایش می یابد ؛

- مهارت های تحمّل یکدیگر و هم زیستی را تجربه می کنند؛

روش اجرا :

دانش آموزان را درگروه های نامتجانس (ضعیف – قوی ) تقسیم بندی کنید ؛ محتوای درس جدید ر ابا توجّه به تعداد دانش آموزان کلاس تقسیم بندی کنید . برای مثال : یک کلاس28 نفری را به 7 گروه 4 نفره تقسیم بندی کنید . درس را به چند قسمت تقسیم بندی کنید و مطالعه ی هر قسمت را به یک گروه واگذار کنید ؛

گروه های تخصّصی را تشکیل دهید ؛ ( به این ترتیب که ؛ افراد دارای شماره های یکسان را درگروه های دیگری دسته بندی کنید.) برای مطالعه ، رمان مشخّص و یکسانی را در اختیار گروه های تخصّصی قرار دهید ؛

پس از پایان وقت مطالعه ، از دانش آموزان گروه های تخصّصی بخواهید تا با مطالعه و بحث درمورد محتوای بخش خود ،آن قسمت را به طور جمعی و دقیق یاد بگیرند ؛

درپایان زمان تعیین شده از دانش آموزان خواسته می شود که به گروه های اصلی برگردند ؛

پس از بازگشت به گروه ها ، هر نفر به ترتیب شماره ، آن چه را یاد گرفته است ، در اختیار اعضای دیگر گروه قرار می دهد ،آن چه که رعایت آن در این مرحله مهم است ، این است که افراد یک به یک و به ترتیب ، محتوای درس را برای سایر اعضا توضیح دهند . یعنی اوّل کسی توضیح می دهد که بخش اوّل درس را مطالعه کرده است ، سپس فردی که بخش دوم را و ... تا این که کلّ محتوای درس به اتمام برسد؛ در این روش ، معلّم موظّف است به گروه ها سرکشی کند و به سؤالات احتمالی آن ها پاسخ گوید.

پس ارایه ی مطالب توسّط دانش آموزان ، اگر معلّم احساس نمود قسمتی از محتوای درس را به خوبی یاد نگرفته اند ، خود به توضیح بیش تر اقدام کند. پس از پایان هر جلسه ی تدریس ، لازم است جمع بندی مناسبی از تدریس به عمل آید . به این صورت که ؛ عدّه ای از دانش آموزان خلاصه ی درس را توضیح دهند. بهتر است برای خلاصه ی درس ، بیش تر از روش انتقالی استفاده کنید تا روش تلخیصی . منظور از روش انتقالی این است که آن چه که تدریس کرده اید ، از دانش آموزان بخواهید تا در موقعیّت های متعدّد زندگانی ، کاربردهایی برای آن پیدا کنند . در واقع آن چه را که یاد گرفته اند به موقعیّت های زندگی خود نزدیک کنند . امّا در روش تلخیصی از دانش آموزان خواسته می شود ، مطالب ارائه شده را به شکل خلاصه برای دانش آموزان دیگر بازگوکنند . به معلّمانی که خواهان کلاس اثر بخش هستند ، روش انتقالی پیشنهاد می شود .

6- روش مسابقه جمله های ادبی

از دانش آموزان می خواهیم در مورد چند موضوع یا چند اسم مانند : مادر ، آسمان ، خدا و... جمله های زیبا بنویسید. بعد از جمع آوری جمله ها بهترین جمله توسّط دبیر انتخاب می شود و دانش آموزی بهترین جمله ها را روی تخته می نویسد و نام گوینده یا نویسنده ی آن را ذکر می کند . زمانی که جمله ها تمام شد از بچّه ها می خواهیم با آن جمله یک انشا بنویسند . بعد از خواندن انشاها بهترین را برگزیده و در نشریّه ی مدرسه چاپ می کنیم تا دیگران نیز تشویق شوند و انشای جدیدی بنویسند.

7- روش خاطره نویسی

برای دانش آموزان یک خاطره تعریف کرده یا خوانده می شود و بعد از تمام شدن خاطره ازآن ها می خواهیم آن چه را که از خاطره در ذهنشان مانده ، بنویسند و در مرحله ی بعدی می خواهیم یک داستان یا خاطره از خود یا اقوامشان بنویسند.

8- روش تکمیل داستان

در این روش بچّه ها چشم را بسته و نفس های عمیق می کشند و گوش های خود را آماده ی شنیدن صدای دبیر می کنند ؛ دبیر داستانی را آغاز می کند و هر دانش آموزی که اسمش گفته شود ، موظّف است آن را با یک جمله کامل تر کند تا زمانی که داستان تمام شود.

9- روش جدول کلمات پراکنده

ابتدا جدولی با ستون های عمودی و افقی تهیّه کرده و از دانش آموزان می خواهیم تعدادی کلمه که ارتباطی با یک دیگر ندارند ؛ بگویند . پس از گنجاندن این لغات در جدول ، از هر دانش آموز می خواهیم با کلمات یک ردیف یا یک ستون آن ، جمله ای بنویسد و در آخر از هر گروه می خواهیم متنی نوشته باشند که درآن از این جمله ها ( جملات ساخته شده ) استفاده شده باشد .

آتش آهن ربا دیوانه گل تکواندو من خرما

10 –روش خورشیدی

روش خورشیدی نوعی بازی با کلمات است ؛ یک نفر یک کلمه می گوید و آن را درون خورشیدی می گذارند . سپس چند کلمه ی مرتبط با آن کلمه که مثل شعاع های آن می شود می گویند و بعد برای هر کلمه جمله می سازند . در پایان جمله ها را کنار هم گذاشته و یک متن می نویسن

ساحل دریا شن طوفان آب موج قایق

11- روش « کریگان »

این روش شش مرحله دارد . برای توصیف ، ابتدا از یک جمله ی ساده ی خبری شروع کنید . راجع به این جمله سه جمله ی دیگر بنویسید. راجع به هر یک از سه جمله ، چهار تا پنج جمله ی صریح و روشن و درعین حال جزیی بنویسید . سپس پاراگراف ها را تنظیم کنید و نظم منطقی بین جمله ها و پاراگراف ها را رعایت کنید.

12- انشای تخیّلی

کلاسی این نوع تدریس انشا یکی از پرطرفدار ترین نوع روش ها در میان دانش آموزان است و روش اجرای آن به این صورت است :

- موضوع را مشخّص می کنیم . به عنوان مثال : سفرخیالی

- از دانش آموزان می خواهیم چشمان خود را ببندند.

- معلّم به عنوان نویسنده درکنار دانش آموزان می نشیند.

- از دانش آموزان می خواهیم همه سفر برسفینه ی فضایی خیالی ، مشاهدات خود را به خاطر بسپارند.

- در هر مرحله به صورت پراکنده از هر دانش آموز می خواهیم آن چه را درخیال خود می بیند بگوید و معلّم ( نویسنده ) به سرعت یادداشت کند. ·

نکته ی بسیار مهم : معلّم باید به دقّت بدون ذکر نام دانش آموزان ، از تمام دانش آموزان در این انشا استفاده کند. می توان برای جذّاب تر کردن انشا از صداهای مختلف ( باز و بسته کردن درب کلاس ، بالا و پایین کردن پرده ، کنار زدن پرده ، جا به جایی میز ، باز و بسته کردن پنجره و... ) استفاده کرد. درپایان دانش آموزان چشمان خود را بازکرده و معلّم ( نویسنده ) انشای آن ها را می خواند .

13- روش بدیعه پردازی

الف) روشی است که توسّط « ویلیام گوردن » آمریکایی حدود دهه ی 1970 م تدوین یافت و به معنی اتّصال و همراهی عناصر به ظاهر بی ربط است و گوردن آن را « آشنایی زدایی » می نامید : یعنی فردی تلاش می کند با دید تازه ای به چیزهایی آشنا بنگرد. دربدیعه پردازی ، فرصت ابتکار به وجود می آید و از استعاره و تمثیل استفاده می شود که با این روش تفکّرخلاّق شکل می گیرد و خلّاقیّت به وجود می آید . بدیعه پردازی ، به بهره گیری از قدرت تخیّل می انجامد و بر جمع آوری ، تحلیل و ترکیب اطّلاعات تأکید می شود .

در بدیعه پردازی از سه نوع قیاس استفاده می شود.

- قیاس شخصی : همانند سازی با یک شخص ، گیاه ، حیوان و موجود بی جان یا یک پدیده است . برای مثال دانش آموز خود را به جای سنگ یا درخت قرار می دهد و تشابه ها را می یابد و با این تصوّر به وصف احساس ، اندیشه ها و آرزوهای خود می پردازد .

- قیاس مستقیم : تشبیه شعر به آب روان یا به موج دریا سبب می شود تا فراگیران به زیبایی شعر پی ببرند . این تشبیه ، قیاس مستقیم ، یعنی مقاله ی ساده و موجود با دو مفهوم است برای مثال به کتاب ، مانند یک انسان یا رودخانه فکر می کند و تصوّرات و احساسات خود را نسبت به موضوع بیان می کند و از این طریق مشابه سازی انجام می شود .

- قیاس فشرده : در این مرحله دو کلمه ی متضاد اتخاب می شود یا پیوند آن ها موضوعی توصیف می شود مانند : مخرّب و محافظ ، زشت و زیبا ، دوست و دشمن در اجرای این الگو بچّه ها به گروه هایی تقسیم می شوند و معلّم رهبری و نظارت بر فعّالیّت ها را برعهده دارد و شاگردان در مراحل مختلف فعّال بوده و در پاسخ گویی نیز مشارکت دارند .

ب) روش دوم مدل « هلمبرگ » است او در سال 1982با هدف تجسّم بخشیدن به تفکّر و انتزاعی این مدل را ارائه داد . این مدل ، نوشتن درباره ی موضوع های مختلف را آسان ترمی سازد و استفاده ازآن راهی است برای رسیدن به تجسّم و عینی ساختن فکر . مدل هلمبرگ به پرورش تفکّر انتقادی کمک می کند و بر شناخت و آگاهی فراگیران می افزاید . این مدل فراگیر را یاری می دهد تا به سازمان دادن تجربه ها و اصلاح آن بپردازند . مدل هلمبرگ چهار سطح دارد :

سطح حسّی ( عینی ) ، سطح عقلانی ( فکری ) ، سطح تخیّلی ( استعاره ) ، سطح فرضی ( اسطوره ای ) .

برای این که هرکدام از سطوح فوق را توضیح دهیم ، ابتدا لازم است موضوعی را در نظر بگیریم و پیرامون آن موضوع بیندیشیم و تفکّرات خود را طبق مدل هلمبرگ مجسّم سازیم و به روی کاغذ بیاوریم . موضوع مورد نظر می تواند ذهنی و مجرّد یا مادّی وملموس باشد.

موضوع انشا : بهار سطح حسّی( عینی )

– ابتدا از شاگردان می خواهیم به بهار فکر کنند درسطح عینی مواردی را یادداشت کنیم که به ظاهر موضوع مربوط شده و ابتدا به ذهن می رسند ؛ مانند : گل ها و گیاهان ، باغ ها و جاری شدن رودها و پرشدن چشمه سازان ، تغییرشکل طبیعت ، وزش باد و نسیم و صدای پرندگان و بالأخره حرکت و جنبش تمامی موجودات و تمیز کردن خانه ها و پنجره ها و ...

سطح تخیّلی( استعماری )- دراین سطح باید به مواردی بپردازیم که موجب خیال انگیزی اند . مسلّماً استفاده از آرایه های ادبی ضروری است مثل تشبیه و استعاره و دیگر صنایع ادبی ، شاگردان می توانند با استفاده از تشبیهات ساده، تفکّر خود را خیال انگیز سازند : پارچه های رنگین چمنزارها ، درخشش ستارگان شکوفه ، نقره ی مذاب تشنه ساران ، لباس رنگارنگ درختان ...

سطح عقلانی ( فکری ) - این بخش مربوط به فکر و اندیشه است که در مورد بهار باید اظهار شود یعنی برخلاف سطح عینی که ظاهری بود بیش تر محتوایی و باطنی است ؛ بهار یادآور دوران کودکی انسان است . بهار ، معاد و بازگشت را به خاطر می آورد . طبیعت مرده دوباره زنده می شود . همان گونه که طبیعت کودکی و جوانی و پیری و مرگ دارد ، انسان هم ، هم گام با طبیعت این مراحل را طی می کند . آموزشگاه طبیعت این درس را به ما می آموزد که به خالق زیبایی ها بیندیشیم و به روز رستاخیز فکر کنیم و از اثر پی به مؤثّر ببریم .

سطح فرضی ( اسطوره ای ) - این سطح در واقع به متن هایی مربوط می شود که درآن ها مسائل اساطیری مطرح شده باشد . ولی در درس انشا درسطح فرضی بهتر است نظریه ، پیام و نکته ی مورد نظر خود را که چکیده ی تفکّر در مورد موضوع بهار است بنویسیم . نویسنده معتقد است که با استفاده از روش هایی که ذکر می شوند ، در دوران دبستان ، شاهد افزایش توانمندی دانش آموزان در نوشتن خواهیم بود .

14- شیوه ی تجزیه ی جملات ( تجزیه )

در این روش دبیر دانش آموزان را به گروه های چند نفره تقسیم نموده و لغت هایی را که از پیش در نظر دارد و انتخاب نموده است ، به آن ها ارائه می دهد و از آن ها می خواهد که در مجّله ها ، روزنامه ها یا کتاب های دیگر جست و جو نموده و مترادف ها ، متضادها و هم خانواده های مربوط به این کلمات را پیدا کنند و به همراه جملاتشان یادداشت نمایند . ضمن این که دبیر می تواند وظیفه ی پیداکردن هریک از موارد فوق را به یک گروه بسپارد .

15- شیوه ی « مفهوم سازی با تصویر گنگ و نامفهوم » ( عاطفی )

در این روش دبیر کاملاً با روان دانش آموز و روحیّات او سر و کار دارد ، بدین صورت که تصاویر گنگ یا تصاویری بسیار معمولی به دانش آموز ارائه داده و از وی می خواهد تا احساس و برداشت شخصی خود را از تصویر نوشته و در حدّ توان ، دریچه های ذهنی تازهای به روی آن باز نماید و به تصاویر، مفهومی جدید ببخشد.

16- شیوه ی « نمایش » ( روانی ، حرکتی ، ترکیب )

در این روش دبیر موضوعات انشایی را از داستان های منتخب دانش آموزان به وسیله ی اجرای نمایش درکلاس (به جای روخوانی انشا ) به دانش آموزان می نمایاند و دانش آموزان از داستان خوانی راوی و نقاط ضعف و قوّت نمایش ، انشا را مورد نقدو بررسی قرار می دهند . ( در این شیوه ی ارزشیابی بیش تر کیفی بوده و درصد زیادی ازآن توسّط دانش آموزان و تحت نظارت کامل و مستقیم دبیر انجام گردد.)

17- شیوه ی « نمایش ناتمام » ( ترکیب ، حلّ مسئله )

در این روش موضوعی انتخاب شده و به صورت اجرای نمایش به دانش آموزان ارائه می گردد . این نمایش به صورت نیمه کاره انجام می شود و سپس از دانش آموزان درخواست می گردد تا داستان نمایش را هر طور که خود نتیجه گرفته اند به پایان برسانند . این شیوه هم به صورت انفرادی و هم گروهی قابل اجرا می باشد و هدف آن کمک به دانش آموزانی است که در شروع انشا دارای مشکل اند .

18- شیوه ی «ترکیب حواس »

در این روش دبیر دانش آموزان را به پنج گروه مطابق با حواس بدنی یعنی بینایی ، شنوایی ، لامسه ، بویایی و چشایی تقسیم می نماید و از هر گروه می خواهد تا از منظر همان حس ، موضوع ارائه شده را مورد بررسی قرارداده و توصیف نمایند . پس از آن سرگروه هریک از گروه ها اثر مربوط به گروه خود را ارائه می نماید و پس از نقد و بررسی دبیر ، این نوشته ها به کمک دبیر و سرگروه ها با یکدیگر ترکیب شده و تبدیل به انشایی واحد با نام انشای کلاسی می گردد.

19- شیوه ی « لغات پراکنده » ( ترکیب )

در این روش دبیر از دانش آموزان درخواست می کند که هر کس کلمه ای را که به ذهنش می رسد ، بگوید . دبیر کلمه ها را بر روی تخته نوشته و سپس از دانش آموزان می خواهد به وسیله این کلمه ها ، عبارت ها یا در حدّ امکان انشایی زیبا و دارای مفهوم بنویسند . (دبیر ، دانش آموزان را ترغیب می نماید تا به شیوه های غیرکلیشه ای و نو بپردازند. )

20 - شیوه ی « مفهوم سازی با تصاویر پراکنده »

در این روش دبیر تصاویر پراکنده و مجزا از یکدیگر را به دانش آموزان ارائه می دهد و از آنان درخواست می نماید تا با توجّه به تصاویر و ایجاد ارتباط میان آن ها در ذهن خودشان و با توّجه به احساسی که نسبت به این مسئله در ذهنشان ایجاد می شود ، شروع به نوشتن انشا نمایند.

روش های دیگر :

1- ضرب المثل و نقّاشی

2- مسابقه ی داستان نویسی

3- نوشتن گزارش

4- کارت تبریک

5- تلفیق هنر با نوشتن اضافه ی تشبیهی

20 روش آموزش انشا نویسی در کلاس درس

مطالب مشابه :

نمونه سوالات انشا و نگارش پایه دوم راهنمایی

انشا چيست؟ نگارش كدام است؟

20 روش آموزش انشا نویسی در کلاس درس

موضوعات پیشنهادی انشا (توصیفی - توضیحی)

نمونه سوالات انشا دوم و سوم راهنمایی

موضوع انشا پیشنهادی برای استفاده همکاران دوره راهنمایی

انشا

همه چیز درباره انشا

حالا یه انشا درباره ی علم براتون آماده کردیم که ازاون استفاده کنید

انشا