کیست هیداتیک

نكته ها

õساليانه حدود 150 تا 200 نفر به علت اين بيماري در بيمارستانهاي استان مورد عمل جراحي قرار مي گيرند

õ بر اساس اطلاعات موجود عمده ترين راه انتقال در آنها مصرف سبزيجات آلوده و نشستن دستها با آب و صابون بعد از پاك كردن سبزي و قبل از غذا خوردن مي باشد .

õبر اساس آمار و اطلاعات اداره كل دامپزشكي استان خراسان درصد آلودگي به كيست هيداتيك در دامهاي ذبح شده، در گوسفند حدود 10-5 درصد در گاو و گوساله حدود 30-20 درصد در شتر حدود 40-20 درصد گزارش شده است.بيشترين اندامهاي آلوده به كيست در دامهاي ذبح شده را ريه و كبد حيوانات تشكيل مي دهد.

õبا توجه به ميزان بالاي آلودگي در دامها چنانچه در هنگام ذبح اندامهاي آلوده در دسترس سگها قرار گيرد چرخه انتقال بيماري برقرار و ساليانه دهها نفر گرفتار اين بيماري مي گردند.

õ20 تا 50 درصد سگها آلوده به تنيا اكينوكوك مي باشند و افرادي كه با سگها تماس مستقيم و بيشتري دارند حدود 20-15 بار بيشتر از ساير افراد به اين بيماري مبتلا مي گردد.

õ خوردن گوشت آلوده به كيست در انسان توليد بيماري نمي كند ولي خوردن آن توسط سگ و سگ سانان باعث ادامه چرخه انتقال بيماري مي گردد

õ گاهي در اثر ضربه تصادفات و فشار زياد كيست هاي داخل بدن پاره شده و علاوه بر شوك آنافيلاكتيك كيستهاي ثانويه و جديد در بدن ايجاد مي شود.

õبطور همزمان در يك فرد ممكن است يك يا چند كيست در اعضاء مختلف بدن تشكيل و معمولاً هيچ اندامي از هجوم اين انگل در امان نمي باشد.

اهميت بيماري

اهميت اين بيماري در اين است كه اولاً آلودگي بيشتر در دو عضو كبد و ريه كه دو عضو حساس بدن هستند بوجود مي آيد. ثانياً با وجود داروهايي كه تا حدودي بر روي بيماري موثرنند هنوز تنها راه درمان « عمل جراحي » مي باشند. بالاترين ميزان شيوع مربوط به استان خراسان و كمترين ميزان شيوع مربوط به استان هرمزگان مي باشد.از نظر اقتصادي طبق برآوردي كه شده است زيان مربوط به اين بيماري در انسان و حيوان سالانه نزديك به 2 ميليارد ريال مي باشد كه در صورت ريشه كن شدن بيماري اين مبلغ مي تواند در ساير هزينه ها بكار گرفته شود.

بيماري كيست هيداتيك

كيست هيداتيك، بيماري انگلي است كه به وسيله مرحله نوزاد كرم « اكي نوكوكوس گرانولوزوس» ايجاد مي شود تنيا اكي نوكوك، كوچكترين كرم پهن نواري است كه شناخته شده و اندازه آن(9-5/2 ميلي متر)است.اين كرم در روده كوچك سگ و سگ سانان (گرگ، روباه و بندرت گربه) زندگي مي كند.و معمولاً داراي 3 بند يا حلقه مي باشد. كرم بالغ از دو قسمت سرو بدن تشكيل شده است .قسمت سر داراي دو رديف قلاب و چهار باد كش است و بدن از 3 تا 4 بند تشكيل شده كه بندهاي آخر داراي تعداد زيادي تخم است.كرم بالغ در بدن انسان، گوسفند و گاو تشكيل نمي شود و تنها فرم بالغ كرم، در دستگاه گوارش سگ ياسگ سانان تشكيل مي شود.

سير تكاملي و مرحله بيماريزايي

دربند آخر كرم بالغ تعداد زيادي تخم وجود دارد كه به همراه مدفوع سگ دفع مي شود.تخم انگل بسيار كوچك وغير قابل رويت است.تخمها در خاك مرطوب و سايه به مدت چند ماه به حيات خود ادامه مي دهند . ميزبانان واسط( گاو، گوسفند، انسان و … ) با خوردن تخمها آلوده مي شوند.تخم ها داراي چند لايه و لايه هااز جنس كراتين و نسبت به تغييرات محيط بسيار مقاوم و مي توانند در 2 درجه سانتي گراد به مدت 2 سال و در طبيعت بر حسب درجه حرارت و شرايط جوي بين 3تا8ماه زنده بمانند.هر 7 تا 14 روز يكبار تخمها توسط سگ توليد و دفع مي شود. تخمها بعد از خورده شدن توسط انسان يا دام در روده باز شده و جنين كوچكي از آن خارج شده كه شش قلاب دارد.جنين قلابدار در مخاط روده نفوذ كرده و از طريق عروق خوني مي تواند به كليه نقاط بدن برود. جنين پس از توقف در اعضاء مختلف بدن (كبد، كليه، ريه،‌مغز، استخوان ، طحال و غيره ) شروع به رشد مي كند و به شكل كيسه اي در مي آيد كه به آن كيست هيداتيك گويند . هر كيست پر از مايع شفاف است كه حاوي جنين يا لاروهاي متعدد مي باشد. كيستها به مرور رشد كرده و قطر آن به 5 تا 20 سانتي متر افزايش و گاهي حجم درون كيست به 2 ليتر نيز مي رسددر صورتي كه كبد يا ريه يا عضو مبتلا به كيست هيداتيك درگاو و يا گوسفند به نحوي مورد تغذيه حيوانات ديگر مانند سگ قرار گيرد، كيستها در داخل روده كوچك باز شده و جوانه هاي داخل كيست به جداره روده كوچك مي چسبند و بالغ مي شوند و سر انجام كرم بالغ با توليد تخم چرخه را در طبيعت ادامه مي دهد.

چرخه انتقال بيماري

1- ذبح غير بهداشتي دام ، بيرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به كيست و قرار گرفتن اين اندامها در دسترس سگ و سگ سانان

2- خوردن كيستهاي حاوي جنين توسط سگ و تبديل آنها به كرمهاي پهن نواري شكل در روده سگ

3- رشد كرمها (تنيا اكينوكوك) در روده سگ و دفع تخمها متعدد توسط مدفوع سگ در محيط.

4- خوردن علوفه و آب آلوده به تخمهاي دفع شده سگ توسط دامها(گوسفند، گاو، شتر …)

5- تبديل تخمها به جنين ها ي مختلف و تبديل جنينها به كيست هيداتيك در اندامهاي مختلف دام

مجدداً با ذبح غير بهداشتي دام و بيرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به كيست و قرار گرفتن اين اندامها در دسترس چرخه انتقال بيماري تكرار مي گردد.

سير تكامل عامل بيماري كيست هيداتيك

1. ميزبان نهايي : ميزباني است كه انگل دوران بلوغ يا مرحله تكثير جنسي خود را در بدن آن موجود مي گذراند.

2. ميزبان واسط : ميزباني است كه انگل دوران قبل از بلوغ جنسي خود را در بدن آن موجود مي گذراند0

راههاي انتقال بيماري به انسان

1- تماس نزديك و مستقيم با سگ هاي آلوده .

2- تماس مستقيم با مدفوع سگ هاي آلوده .

3- مصرف آب،غذاوسبزيجات آلوده شده به مدفوع سگ

دوره كمون بيماري: دوره كمون ممكن است بين 5تا20 سال طول مي كشدو بر حسب محل، نوع و شدت ضايعات علائم باليني فرق مي كند.

علائم بيماري در انسان

بيماري در سگ هيچ علامت مشخصه اي معمولاً ندارد .علائم كيست در انسان بستگي به اندازه و محل جايگزيني آن دارد ( حدود 90% كيستهادر ريه و كبد تشكيل مي شود.) اگر بافت اطراف كيست نرم با شد كيست مي تواند بزرگ و حتي به اندازه يك توپ فوتبال نيز برسد.

õ كيست تشكيل شده در استخوان معمولاً كوچك ومايع داخلي آن كم مي باشد و عمدتاً حفره مياني استخوان را مورد تهاجم قرار داده و باعث فرسودگي و شكستگي استخوان مي گردد.

õدر كيست هاي كبدي علائمي مثل بزرگي كبد ، قولنج كبدي و زردي ديده مي شود.

õدر كيست هاي ريه علائم مختلفي از جمله سرفه ، تنگي نفس ، دردهاي قفسه سينه و خلط خوني ديده مي شود.

õ كيست در مغز موجب اختلالات عصبي تاري ديد ، لرزش و صرع مي گردد.

õ كيست در كليه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمايي مي كند.

õ كيست قلبي ممكن است باعث تپش قلب ، تنگي نفس، اختلال عمل قلب گردد.

õ در پاره اي از موارد به علت ضربه ممكن است كيست پاره شده و محتويات آن وارد خون شده و شوك ايجاد كند كه خود موجب سقوط سريع فشار خون و مرگ بيمار مي گردد.

راه درمان بيماري در انسان

تنها راه درمان بيماري در انسان عمل جراحي و خارج كردن كيست از داخل بدن است كه آن هم بايستي با ظرافت خاصي انجام شود زيرا اگر در هنگام جراحي مايع موجود در كيست ها و يا قطعاتي از آن در بدن پخش شود كيست هاي ثانويه و جديد ايجاد مي گردد.گاهي به علت گسترش كيستها در اعضاء مختلف بدن و يا وجود كيست در منطقه حساس و خطرناك كه دسترسي و عمل جراحي آن مشكل است از داروي آلبندازول جهت درمان استفاده مي شود ضمناً‌بعد از عمل جراحي نيز براي حذف كامل كيستها از داروي فوق استفاده مي گردد .

درمان بيماري در سگ

در صورت آلودگي سگ به راحتي با دادن داروي ضد انگل درمان مي شود. توصيه مي شود مرتباً زير نظر دامپزشكي هر چند ماه يك بار از داروي ضد انگل براي حيوانات استفاده شود.بنابراين كساني كه داراي سگ خانگي و گله مي باشند، بايستي اين موضوع را مدنظر داشته باشند.

پيشگيري و كنترل

بيماري كيست هيداتيك انتشار جهاني دارد و بطور كلي در مناطقي كه شغل دامپروري رونق دارد وتماس نزديكي بين گاو، گوسفند، انسان و سگ زياد مي باشد، از شيوع بيشتري برخوردار است. بنابراين در كنترل بيماري بايد موارد زير را مد نظر قرار داد:

1. آموزش بهداشت :آگاه نمودن مردم در زمينه استفاده از سبزيجات به نحوي كه سبزي بايد كاملاً با مواد ضدعفوني كننده شسته و بعد مصرف گردد.

2. كساني كه داراي سگ خانگي و گله هستند، مي بايست تماس محدودي با آنها داشته باشند.(زيرا موي بدن آنها ممكن است به تخم انگل آلوده باشد.)نگهداري اين حيوانات بايد تحت نظر دامپزشك با معاينه دوره اي مرتب و استفاده از داروهاي ضد انگل همراه باشد و از لمس كردن آنها نيز خودداري گردد.

3. از كشتار حيوانات(گاو، گوسفند و بز ) در خارج از كشتارگاه اكيداً خودداري شود و اين كار بايد در كشتارگاههاي بهداشتي صورت پذيرد.ضمناً مردم در اين خصوص همكاري لازم را بايد معمول دارند و از خريد گوشت و فراورده هاي دامي كه معاينه نشده و مهربهداشتي ندارند خودداري كنند.

4. بازرسي لاشه و اندام ها در موقع كشتار، ضبط و معدوم نمودن اندام هاي آلوده به كيست به نحوي كه اندام آلوده از دسترس سگ دور نگه داشته شده و حتماً سوزانده و يا دفن بهداشتي گردند.

5. مبارزه با سگ هاي ولگرد شامل معدوم نمودن آنها از طرق مختلف و همچنين جمع آوري و دفن صحيح زباله نقش مهمي در كاهش جمعيت سگ ها و مبارزه با اين بيماري و ساير بيماري هايي كه از طريق سگ به انسان منتقل مي شود را خواهد داشت.

6. آموزس به مردم در مورد اهميت شستشوي دستها با آب و صابون

کیست هیداتیک

مطالب مشابه :

مراحل مختلف ذبح گوسفند

رمز و رازهای "ذبح" در مقایسه مذاهب و ادیان

روش نــذر کردن و نظرات مراجع

کیست هیداتیک

قربانی کردن

برنامه ی سالانه فعالیت هاوابتکارات پرورشی

عيد قربان،روز بندگي و بخشودگي مبارك باد.