کتاب "انقلاب ایران به روایت بی‎بی‎سی"

کتاب "انقلاب ایران به روایت بی‎بی‎سی" نوشته "عبدالرضا هوشنگ مهدوی"انتشارات طرح نو، سال ۱۳۷۲ چاپ دوم توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی

مصطفی جوان در یادداشتی با عنوان "تحلیلی بر پایه گفته‎‎ها" به سراغ کتاب "انقلاب ایران به روایت بی‎بی‎سی" نوشته "عبدالرضا هوشنگ مهدوی" رفته در هفته نامه پنجره (شماره 80) نوشته است:

انقلاب اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین وقایع قرن بیستم است. چرایی و چگونگی، روند تحولات، پیامد‎ها و آثار آن در سطح داخل و خارج، باعث شد از بدو پیروزی انقلاب، نگاه مجامع علمی و پژوهشی و محافل سیاسی و خبری جهان را به خود معطوف کند. تاکنون بیش از هزار جلد کتاب و مقاله پژوهشی درباره انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده است. صرف‎نظر از کتاب‌‎هایی که هم‎اکنون منتشر می‎شود، در سال‌‎های پیروزی انقلاب اسلامی جمع زیادی از تاریخ‌نگاران و نظریه‎پردازان به تجزیه و تحلیل انقلاب پرداختند و کتاب‌‎هایی به رشته تحریر درآوردند. میان ابزار و روش‌‎های گوناگون و متفاوت در مطالعه تاریخ معاصر به‌ویژه در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی، بی‌تردید یکی از اصلی‌ترین شیوه‎‎ها برای تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف انقلاب اسلامی، تاریخ شفاهی است. در این شیوه تلاش می‌شود جریان‌‎ها و حوادث گذشته از زبان قهرمانان تاریخ، بازیگران صحنه‎‎های سیاسی و دیگر حادثه‎آفرینان آن دوره‎ها بازسازی شود.

روایت‌‎های BBC

کتاب «انقلاب اسلامی ایران به روایت رادیو بی‎بی‎سی» از جمله کتاب‌‎هایی است که از دیدگاه تاریخ شفاهی به آن نگریسته شده است. این کتاب در مرحله اول در سال ۱۳۷۲ توسط انتشارات طرح نو، با تیراژ ۵ هزار نسخه منتشر شد؛ اما چاپ دوم بنا به اهمیت موضوع، توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد.

کتاب «انقلاب اسلامی ایران به روایت رادیو بی‎بی‎سی» شامل یک مقدمه و ۹ بخش است که هر بخش به سه فصل تقسیم می‎شود. در پایان، کتاب با پیوست‎های مفصلی از اسناد تاریخی، عکس‌‎ها و سال‎شمار سلسله قاجاریه و پهلوی و نخست‎وزیران ایران به پایان می‎رسد.

پیش گفتار کتاب با قلم باقر معین رییس بخش فارسی رادیو بی‎بی‎سی، در ۲۱ فوریه ۱۹۹۴ (۱۲ اسفند ۱۳۷۲) نوشته شده است.

تدوین این مجموعه بر اساس یک طرح علمی و بر محور یک چهارچوب مشخص فراهم آمده است. به این معنا که ابتدا افراد و شخصیت‌‎های مصاحبه‎شونده که از جمله سیاستمداران رژیم پهلوی و نظام جمهوری اسلامی، صاحب‎نظران، شاهدان عینی و دیگر افراد آشنا به انقلاب اسلامی، هستند به‎ عنوان منابع اصلی این پژوهش انتخاب شدند. سپس تدوین‌گران مجموعه، با بررسی نقش و تأثیر افراد و رویداد‎های انقلاب و نیز با عنایت به میزان احاطه مصاحبه‎شوندگان بر حوادث، اطلاعات و ناگفته‎های آن‎ها از این چهره‎ها خواسته‎اند که مشاهدات و تحلیل‌‎های خود را بر اساس حوزه فعالیت و عملکردشان مطرح کنند.

مصاحبه‌گر این طرح باقر معین است. وی با سفر به کشور‎های فرانسه، امریکا، انگلیس و سوییس داده‎‎ها را جمع‎آوری کرد.

او با کمک بهروز آفاق، تهیه‌کننده این مجموعه، توانست بیش از ۳۰۰ ساعت نوار از گفت‌وگو‎ها و مصاحبه‎‎های ۵۵ نفر از مصاحبه‎شوندگان را جمع‎آوری کند. افرادی مثل حاج محمد شانه‌چی، ارتشبد قره‌باغی، بختیار، علی امینی، بنی‌صدر، احسان نراقی، داریوش همایون، سایروس ونس (وزیر خارجه سابق امریکا)، ارتشبد فریدون جم و زاهدی و عده دیگری از افرادی که خود تاریخ معاصر ایران را ساختند یا در آن حاضر و ناظر بوده‌اند.

این مجموعه با کمک منابع خبری دیگر و سخنرانی‌‎ها و مصاحبه‎‎هایی که از قبل جمع‌آوری شده و در آرشیو بی‎بی‎سی موجود است، تنظیم و تلفیق و در نهایت به برنامه‎‎ای ۱۱ ساعته تبدیل شد. این مجموعه پس از چند سال تلاش به اتمام رسید و در دهمین سالگرد انقلاب اسلامی، بخش اولین سخنرانی‌‎ها، با عنوان داستان انقلاب در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ آغاز و تا ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۸، ادامه پیدا کرد. «داستان انقلاب» عنوان این برنامه رادیویی بود که در ۳۶ قسمت ۳۰ دقیقه‎ای، از بخش رادیو بی‎بی‎سی پخش شد. (ص ۳۷-۱۵)

در کتاب «انقلاب ایران به روایت رادیو بی‎بی‎سی» به اختصار انقلاب مشروطه، جنگ جهانی اول، حکومت رضاشاه، جنگ جهانی دوم، سال‎‎های آغاز سلطنت محمدرضاشاه، واقعه آذربایجان، نهضت ملی شدن نفت، واقعه ۱۵ خرداد، فضای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی دهه ۴۰ و ۵۰، سقوط پی‌درپی دولت‌ها، و اعتصاب‌‎ها و تظاهرات بررسی می‎شود که به وقایع روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ ختم شد.

در بخش اول کتاب، به‎صورت سطحی و گذرا انقلاب مشروطیت مورد بررسی قرار می‎گیرد. علل و زمینه‎‎های پیدایش انقلاب مشروطه، چگونگی و شیوه‎‎های مبارزه گروه‎‎ها و اقشار و همچنین شعار‎ها و اهداف آن و بسیاری مسائل دیگر ناگفته می‎ماند. (ص ۶۷-۳۹)

بخش دوم کتاب، پایان کار رضاشاه و اوضاع ایران در آغاز جنگ جهانی دوم را روایت می‎کند. در این بخش چگونگی اشغال ایران به‌وسیله متفقین، تسلیم ارتش ایران، استعفای رضاشاه از سلطنت، قضیه آذربایجان، نهضت ملی شدن نفت، واقعه ۳۰ تیر تا سقوط مصدق مورد مصاحبه قرار می‎گیرد. مصاحبه‎‎ها و گفتار‎ها باوجود شیوه‎‎های بیان و مواضع متفاوت مصاحبه‎شوندگان، چنان به هم پیوند خورده‌ که تصویری از حوادث رخ داده ارائه می‎کنند. (ص ۱۰۵-۷۷)

موضوع بخش سوم پیامد‎های ۲۸ مرداد نام دارد. این بخش به دولت دکتر امینی و اصلاحات شاه، انقلاب سفید و مخالفت روحانیون، واقعه ۱۵ خرداد تا تبعید امام خمینی می‎پردازد. (ص ۱۴۷-۱۱۵)

در بخش چهارم این کتاب، به احزاب سیاسی و مبارزات مسلحانه علیه رژیم پهلوی پرداخته شده و در این میان نهضت آزادی، جبهه ملی، گروه‎‎های چریکی مورد بررسی و تجزیه قرار گرفته است. (ص ۱۸۵-۱۵۵)

بخش پنجم کتاب فضای اجتماعی و فرهنگی را تشریح می‎کند. در این بخش به تفضیل، تاریخ ارتش به‎عنوان یکی از پایه‎‎های مهم قدرت شاه در سرکوب قیام‌‎ها و تظاهرات مردمی، مورد بررسی قرار می‎گیرد. چگونگی تبعید حضرت امام در ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۳ از وقایع دیگری است که مصاحبه‌شوندگان به آن اشاره می‎کنند. (ص ۲۲۷-۱۹۵)

مباحث مطرح شده در بخش ششم کتاب، زنجیره‎‎های چهلم‌‎ها و دولت آشتی ملی نام‎گذاری شده است. چگونگی حوادث جمعه سیاه، مقابله با حکومت نظامی و تبعید آیت‎الله خمینی به پاریس سرفصل‌‎های این بخش است.

بخش هفتم و هشتم به تظاهرات مردمی و تشکیل دولت بختیار می‎پردازد و در نهایت در بخش نهم با پیروزی انقلاب اسلامی و بازگشت حضرت امام به ایران خاتمه می‎یابد.

نقدو نظر

در کنار جنبه‎‎های یادشده، باید از برخی لغزش‌‎ها یا خلأ‎های تاریخی نیز یاد کرد که در این کتاب دیده می‎شود.

در فاصله سال‌‎های پیروزی مشروطیت در ۱۲۸۵ تا کودتای ۱۲۹۹، جنبش‌ها، خیزش‌‎ها و نهضت‌‎های فراوانی در ایران اتفاق افتاد که در برخی از آن‎‎ها آرمان‌‎های بلندی تعقیب می‎شد. این آرمان‌‎ها بی‌شباهت به برخی شعار‎ها و اهداف انقلاب ۱۳۵۷ نبود که در این اثر، کمتر نامی از آن‎‎ها به میان آمده است. مداخله‎‎های فزاینده قدرت‌‎های خارجی و معاهدات استقلال براندازی چون قرارداد‎های ۱۹۰۷ - ۱۹۱۵ و نیز قرارداد تحت‎الحمایگی ۱۹۱۹، مورد بررسی قرار نگرفته و بعضا با تحلیل‌‎های ناقص و یک‎سویه به گفت‌وگو گذاشته شده. خلأ‎هایی از این دست در جا‎های دیگر هم به چشم می‎خورد. از جمله ارتشبد فریدون جم، روزنامه «شورش» به سردبیری کریم پورشیرازی را با روزنامه «مرد امروز» به مدیریت محمد مسعود اشتباه گرفته است. (ص ۱۲۲-۱۲۱) در کنار آن برخی رویداد‎ها به‎درستی تحلیل و تبیین نشده. رویداد‎هایی مثل ماجرای حکومت نظامی در اصفهان که مصاحبه‌شوندگان از بیان دلیل اعتراض مردم این شهر خودداری کرده‌اند (ص۳۲۷) و یا از برخی جریان‌‎های بسیار مهم چشم‎پوشی شد که به‎عنوان نمونه می‎توان به جشن‌‎های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی، روابط خارجی ایران در سال‎‎های دهه ۴۰ و ۵۰ و فعالیت‌‎ها و عملکرد‎های ساواک و نیرو‎های امنیتی اشاره داشت.

البته نباید فراموش کرد که بسیاری از این حقایق، قربانی اهداف سیاسی شده. اگر از پراکندگی مطالب بگذریم، این نوشته با ارائه اطلاعات و آگاهی‌‎های مفید به تنویر گوشه‎‎هایی از تاریخ معاصر ایران می‎پردازد و در نوع خود جدید و تازه به‎شمار می‎رود.

معرفی چندکتاب درباره دخالتهای آمریکادرایران

سیاست خارجی آمریکا و شاه.نویسنده:مارک گاز یوروسکی.مترجم: جمشید زنگنه.انتشارات: ( تهران : موسسه خدمات فرهنگی رسا 1371

سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی.نویسنده:عبدالرضا هوشنگ مهدوی(1357 – 1300 )انتشارات:تهران : نشر البرز 1357

تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم جهانی تا سقوط رژیم پهلوی.نویسنده:عبدالرضا هوشنگ مهدوی.انتشارات:تهران صنوبر 1368

جنگ قدرتها در ایران.نویسنده:باری روبین.مترجم: محمود مشرقی .انتشارات:تهران : آشتیانی 1363

پنهانکاری و دمکراسی.نویسنده:استانسفیلد ترنر.مترجم:حسین ابو ترابیان.انتشارات: تهران : اطلاعات 1366

جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332 نویسنده:غلامرضا نجاتی .انتشارات:تهران : شرکت سهامی انتشار 1365

توطئه در ایران ، دو برداشت از یک متن.نویسنده: سایروس ونس و زبیگنیو برژینسکی.مترجم: محمود مشرقی. انتشارات: هفته 1362

http://www.rasanehiran.com/vdce.n8vbjh8xf9bij.html

کتاب "انقلاب ایران به روایت بی‎بی‎سی"

مطالب مشابه :

سوالات تستی کتاب درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

نمونه سوالات درس انقلاب اسلامی ایران

نمونه سوالات تشریحی درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

دانلود جزوه تحلیلی انقلاب اسلامی

دانلود کتاب پیرامون انقلا ب اسلامی

قابل توجه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی میبد

سوألات در آمد تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران

کتاب "انقلاب ایران به روایت بی‎بی‎سی"

پرسش های کار در کلاس