ویتامین‌های محلول در آب
ويتامين‌ها گروهى از مواد آلى هستند که به مقادير جزئى براى فرآيندهاى متابوليکى بدن ضرورى مى‌باشند. تقريباً هميشه بايد از طريق غذا به بدن برسند. هنگامى که دانشمندان براى اولين بار ويتامين‌ها را کشف کردند، به خاطر ساختمان شيميائي، منابع غذائى و عملکرد آنها، تصور مى‌شد پروتئين‌هاى حياتى هستند، لذا نام آمين‌هاى حياتي و بعد ويتامين‌ها را به آنها اطلاق کردند.
ويتامين‌هاى پيش‌ساخته فرم فعال ويتامين‌ها هستند. پيش‌ماده‌ها ترکيباتى مى‌باشند که به فُرم فعال ويتامين‌ها تبديل مى‌شوند.
◊ ویتامین‌های محلول در آب
◊ ویتامین‌های محلول در چربی
ويتامين‌هاى محلول در آب
گروهى از ويتامين‌ها به‌دليل ويژگى‌هائى که دارند به نام ويتامين‌هاى محلول در آب معروف هستند. ويتامين‌هاى محلول در آب داراى ويژگى‌هاى ذيل مى‌باشند:
- قابليت حل متفاوت در آب دارند مثلاً ويتامين C بسيار محلول و ريبوفلاوين و نياسين کمتر محلول هستند.
- مقادير متفاوتى از اين نوع ويتامين‌ها در آب‌پخت از دست مى‌روند و در حضور قليا، حرارت و فعاليت آنزيمى اتلاف مى‌شوند.
- بيشتر ويتامين‌هاى اين گروه همراه با ساير مواد محلول در آب به‌خوبى جذب مى‌شوند.
- در خون همراه با مواد مغذى محلول در آب منتقل مى‌شوند.
- دريافت مقادير بيش از نياز از اين ويتامين‌ها با ادرار دفع مى‌شود و اندوخته محدودى در بدن دارند.
اسيد پانتوتنيک
ويژگى
اسيد پانتوتنيک در فعاليت آنزيمى کبدى در چهارراه متابوليسم مواد مغذى زياد مقدار شرکت دارد معنى نام آن درهمه جا است.
اعمال
اسيد پانتوتنيک جزئى از کوآنزيم A مى‌باشد و در سنتز استرول‌ها، اسيدهاى چرب نقش دارد.
ميزان مورد نياز
مقدار مورد نياز اسيد پانتوتنيک به‌صورت دقيق مشخص نيست و در مورد آن مطالعات اندکى صورت گرفته است. بنابراين به جاى ميزان توصيه شده غذائي، دريافت روزانه بى‌خطر و کافى (ESADDI) بيان مى‌گردد. و بر اين اساس اين ميزان براى بزرگسالان ۴ تا ۷ ميلى‌گرم در روز مى‌باشد.
منابع
منابع غذائى از اسيد پانتوتنيک عبارتند از: گوشت، مرغ، ماهي، حبوبات، غلات کامل و مقادير کمى در شير، ميوه‌ها و سبزى‌ها.
کمبود (عدم دريافت کافي)
کمبود اسيد پانتوتنيک به‌ندرت اتفاق مى‌افتد و در افرادى که مبتلا به سوء‌تغذيه شديد هستند ديده مى‌شود و علائم آن همان علائم عمومى کمبود ويتامين‌هاى گروه ب است مانند نوريت بازوها، پاها با حس لرزش، سوزش کف پا.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
مسموميت ناشى از اسيد پانتوتنيک گزارش نشده است.
بيوتين
ويژگى
بيوتين يکى از ويتامين‌هاى گروه ب و حاوى گوگرد مى‌باشد که جزئى از آنزيم‌هاى دخيل در متابوليسم مواد مغذى زياد مقدار است. با مقياس ميکروگرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
بيوتين جزئى از کوانزيم متابوليسم انرژى است.
فرآيندهاى متابوليکى
مقدارى بيوتين در روده سنتز مى‌شود و آويدين پروتئين موجود در سفيده تخم‌مرغ در جذب آن تداخل مى‌کند.
ميزان مورد نياز
مقدار مورد نياز بيوتين به‌صورت دقيق مشخص نيست و در مورد آن مطالعات اندکى صورت گرفته است. بنابراين به جاى ميزان توصيه شده غذائي، دريافت غذائى کافى و بى‌خطر (ESADDI) به‌کار مى‌رود و اين ميزان در بزرگسالان ۳۰ تا ۱۰۰ کيلوگرم در روز است.
منابع
منابع غذائى غنى از بيوتين عبارتند از گوشت‌هاى احشائي، زرده تخم‌مرغ، حبوبات و مغزها.
کمبود (عدم دريافت کافي)
کمبود ويتامين تنها زمانى که مقادير زياد سفيده خام تخم‌مرغ خورده مى‌شود مشاهده مى‌گردد که علائم آن درماتيت و ريزش مو مى‌باشد.
تيامين
ويژگى
تيامين اولين ويتامين شناخته شده از گروه ب مى‌باشد. اين ويتامين حاوى مادهٔ معدنى گوگرد است. محصول صناعى آن تيامين هيدروکلرايد نام دارد. مقياس اندازه‌گيرى آن در مواد غذائى ميلى‌گرم مى‌باشد.
اعمال
تيامين مانند ساير ويتامين‌هاى گروه ب به‌صورت کوانزيم عمل مى‌کند. تيامين پيروفسفات (TPP)، فرم کوانزيمى ويتامين، براى واکنش‌هاى توليد انرژى از مواد مغذى زياد مقدار، به‌خصوص گلوکز لازم است. به‌عنوان کوانزيمى براى آنزيم ترانس‌کتولاز نيز مورد نياز مى‌باشد. همچنين در تشکيل ريبوز، قند ضرورى براى ساختمان DNA,DNA (ناقلين کُدهاى ژنتيکي) شرکت مى‌کند. جدا از عمل کوانزيمي، وجود تيامين براى عمل اعصاب الزامى است.
فرآيندهاى متابوليکى
تيامين در مواد غذائى به‌صورت ترکيب مى‌باشد که در طى عمل هضم جدا مى‌شود. تيامين با انتقال فعال جذب و وارد خون مى‌شود. وقتى مقادير زيادى خورده مى‌شود، مقدارى توسط انتشار غيرفعال جذب مى‌گردد. ظاهراً محل ذخيره‌اى براى تيامين وجود ندارد. بيشتر آن در عضلات قرار دارد. اين ويتامين و محصولات آن از طريق ادرار دفع مى‌شوند.
ميزان مورد نياز
مقدار مورد نياز ويتامين تيامين به کل انرژى رژيم به‌خصوص انرژى حاصل از کربوهيدرات بستگى دارد. و به‌طور کل با توجه به RDA ميزان توجيه شده آن برابر ۵/۰ ميلى‌گرم به ازاء هر ۱۰۰۰ کيلوکالرى مى‌باشد.
منابع
به مقادير کم در بيشتر مواد غذائى گياهى و حيوانى وجود دارد. دانه‌هاى کامل و غنى شده حاوى بيشترين مقدار تيامين هستند. لوبيا و نخود خشک و سبزى‌ها مثل سيب‌زمينى مقدارى ويتامين ب ۱ دارند و از ميان گوشت‌ها، گوشت خوک داراى بالاترين مقدار است.
تيامين محلول در آب است و به‌وسيلهٔ حرارت تخريب مى‌شود، بنابراين هنگام خيس کردن يا پختن غذا از دست مى‌رود. چون در قسمت‌هائى از گياه قرار دارد (سبوس) که در تصفيه کردن جدا مى‌شوند، وقتى غلات کامل در اختيار نباشد، بايد محصولات غنى شده مصرف شود.
کمبود (عدم دريافت کافي)
بيمارى کلاسيک کمبود تيامين برى‌برى مى‌باشد. در بزرگسالان به‌صورت پيش‌رونده و در کودکان ناگهانى ظاهر مى‌شود و کشنده است. بِرى‌بِرى سيستم‌هاى گوارشي، قلبى - عروقى و عصبى را تحت تأثير قرار مى‌دهد. مانند بسيارى از اختلالات، علائم عمومى و مبهم دارد. نشانه‌هاى اوليه شامل خستگي، تحريک‌پذيري، افسردگى و از دست دادن اشتها، کاهش وزن و ضعف مى‌باشد. با ادامهٔ کمبود، فرد ممکن است نشانه‌هاى مربوط به سيستم‌هاى درگير مثل سوءهضم، يبوست، سردرد، افزايش غيرمعمول ضربان قلب پس از ورزش سبک، خواب رفتن پاها و گرفتگى يا ضعف پا را گزارش کند.
بِرى‌بِرى در کشورهائى که غذاى کافى موجود نيست يا در کشورهائى که تقريباً تمام انرژى از کربوهيدرات، به‌خصوص غلات تصفيه شده به‌دست مى‌آيد، شايع مى‌باشد. در مناطق ديگر کمبود تيامين يا کمبود واضح به‌ندرت ديده مى‌شود، به استثناء افرادى که براى مدت طولانى غذاهاى مغذى کافى مصرف نکرده‌اند يا کاهش جذب يا مصرف سلولى زياد داشته‌اند. براى مثال در ميان افراد بى‌خانمان مبتلاء به سوء تغذيه و مهاجرين کشورهاى جنگ‌زده در ايالات‌متحده بِرى‌ِبرى مشاهده مى‌شود. افراد مسنى که تنوع غذائى ندارند ممکن است در خطر کمبود تيامين باشند. سندرم ورنيک - کورساکف، کمبود کلاسيک تيامين است که به‌طور ثانويه به دليل مصرف زياد الکل به‌وجود مى‌آيد. برخى افراد سالم با اين عقيده که مقادير کافى تيامين براى تأمين نياز بدن دريافت نمى‌کنند، براى بهتر کردن سطوح انرژى يا مقابله با فشارهاى رواني، مکمل تيامين مصرف مى‌نمايند. اما مدارک علمى دال بر افزايش جذب تيامين و حفظ آن در بدن يا بهتر شدن استفاده سلولى وجود ندارد.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
خوردن مقدار زياد تيامين آثار سوء ندارد. اما در بيمارانى که مقادير زياد تيامين را به‌صورت داخل وريدى دريافت کرده‌اند سردرد، ضربان نامنظم قلب و تشنج گزارش شده است.
ريبوفلاوين
ويژگى
ريبوفلاوين از نظر رنگ زرد - سبز فلورسانت بى‌نظير است. اين نوع رنگ‌دانه‌ها فلاوين نام دارند. برخلاف بعضى ويتامين‌ها، نسبت به حرارت مقاوم است. در حقيقت، به همين دليل از تيامين تشخيص داده شد. ريبوفلاوين اولين ويتامينى بود که مشخص گرديد به‌عنوان يک کوانزيم عمل مى‌کند.
در مواد غذائى با واحد ميلى‌گرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
ريبوفلاوين بخشى از چند آنزيم به‌ويژه ريبوفلاوين مونوفسفات (FMN) و فلاوين آدنيندىنوکلئوتيد (FAD) مى‌باشد. ريبوفلاوين نه تنها در رها کردن انرژى از مواد مغذى زياد مقدار شرکت دارد، بلکه کوانزيم تعدادى از مسيرهاى تبديل آنها مى‌باشد و به فعاليت ويتامين‌هاى ديگر کمک مى‌نمايد.
فرآيندهاى متابوليکى
در مواد غذائى و در متابوليسم بدن به حالت آزاد يا همراه با ترکيبات ديگر به‌خصوص پروتئين و فسفات مى‌باشد. فرآيند هضم ريبوفلاوين را آزاد مى‌کند که با انتقال فعال جذب شده و توسط گردش خون حمل مى‌شود. در هيچ محل خاصى ذخيره نمى‌گردد. ريبوفلاوين و متابوليت‌هاى آن با ادرار دفع مى‌شوند و رنگ زرد - نارنجى به آن مى‌بخشند.
ميزان مورد نياز
ميزان توصيه شده غذائى به دريافت انرژى و نياز بدن در طى تعادل مثبت پروتئين بستگى دارد. و به‌طور کلى ميزان مورد نياز آن براساس RDA برابر با ۶/۰ ميلى‌گرم در برابر هر ۱۰۰۰ کيلوکالرى معرفى است.
منابع
اگرچه ريبوفلاوين در گياهان وجود دارد اما مواد غذائى حيواني، به‌خصوص شير بهترين منبع آن هستند. رنگ سبز کم‌رنگى که در شير بدون چربى مشاهده مى‌کنيد، مربوط به ريبوفلاوين مى‌باشد. ريبوفلاوين به غلات غنى شده اضافه مى‌شود.
ريبوفلاوين در مواد غذائى ماندگارى خوبى دارد. در آب کم حل مى‌شود و بنابراين در طى عمل پختن و در حضور هوا و اسيد پايدار مى‌ماند. اما در مقابل قليا (مثل جوش‌شيرين) و توسط اشعه ماوراء‌بنفش و نور از بين مى‌رود. به همين جهت توليدکنندگان شير، آن را به جاى بطرى در بسته‌هاى مقوائى بسته‌بندى مى‌کنند.
کمبود (عدم دريافت کافي)
کمبود ريبوفلاوين بيمارى خاصى ايجاد نمى‌کند. نشانه‌هاى کمبود شامل ترک‌خوردگى پوست در گوشه لب‌ها (کيلوز)، سرخى و تورم (گلوسيت)، پوسته‌پوسته شدن پوست اطراف بينى و گوش مى‌باشد. چشم‌ها نيز تحت تأثير کمبود قرار مى‌گيرند. افزايش مويرگ‌هاى خونى در قرنيه، که ظاهر خون گرفته به چشم مى‌دهد، سوزش، خارش و آب‌ريزش چشم و حساس بودن شديد به نور از علائم چشمى هستند. کاهش رشد نشانهٔ تئوريک کمبود است. کمبود ريبوفلاوين در بعضى از بيماران که داروى کلرامفنيکل مصرف مى‌کنند، گزارش شده است. معمولاً کمبود ريبوفلاوين با کمبود ساير مواد مغذى همراه است.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
مسموميت با ريبوفلاوين، احتمالاً به دليل محدود بودن جذب آن گزارش نشده است.
فولات
ويژگى
فولات واژه کلى براى چند شکل ويتامين است. مانند ساير ويتامين‌ها ترکيب بسيار پيچيده‌اى دارد. به‌خاطر نقش آن در تشکيل خون، از ويتامين‌هاى خون‌ساز مى‌باشد.
مقدار فولات در مواد غذائى و بدن به حدى کم است که با ميکروگرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
فولات به صورت کوانزيم در تبديل اسيدهاى آمينه عمل مى‌کند. به اين ترتيب، فعاليت آن براى سنتز DNA و تقسيم سلولى ضرورى است. پس فولات در سلولهاى داراى تقسيم سريع مثل گلبول‌هاى قرمز و جنين، و سيستم‌هاى بدن که سلولهاى آن به‌سرعت دوباره‌سازى مى‌شوند مثل لوله گوارش فعاليت دارد. در تشکيل مجدد بعضى از آنزيم‌ها نيز شرکت دارد.
فرآيندهاى متابوليکى
فولات در مواد غذائى به شکل يک ترکيب پيوند شده وجود دارد و بايد در طى عمل هضم جدا شود. جذب آن هم به‌صورت فعال و هم به‌صورت غيرفعال انجام و به گردش خون منتقل مى‌شود. در خون معمولاً به يک پروتئين متصل است.
محل اصلى ذخيره آن کبد مى‌باشد. بدن بيشتر فولات جذب شده را نگاه مى‌دارد مقدارى از آن در صفرا دفع مى‌گردد اما مجدداً جذب مى‌شود. مقدار بسيار کمى در ادرار وجود دارد.
ميزان مورد نياز
نياز به فولات به فعاليت آن در تقسيم سلولى رشد و تکامل بستگى دارد. ميزان توصيه شده فولات با توجه به RDA در بزرگسالان ۱۸۰ تا ۲۰۰ ميکروگرم در روز مى‌باشد و در اين ميزان توصيه شده در نظر گرفته شده است که نيمى از فولات غذا هضم و جذب مى‌شود.
منابع
همان‌گونه که از نام فولات مشخص است، مواد غذائى گياهى مثل سبزى‌ها، حبوبات و ميوە‌ها منابع عالى آن هستند اما در بسيارى از مواد غذائى حيوانى نيز وجود دارد.
فراهم‌زيستى و ماندگارى آن در غذا متغير است. فراهم‌زيستى و ماندگارى آن در غذا متغير است. حرارت دادن فولات را تخريب و سبوس‌گيرى آن را از دانه جدا مى‌کند. بعضى مواد غذائى مانند غلات صبحانه و شيرخشک کودکان با فولات غنى مى‌شوند. اسيدها مانند ويتامين C با خاصيت آنتى‌اکسيدانى خود فولات را حفاظت مى‌کنند. بنابراين پرتقال تازه و آب پرتقال تازه يا منجمد، منابع غذائى مهم آن هستند.
کمبود (عدم دريافت کافي)
کم‌خونى ماکروسيتيک (مگالوبلاستيک) بيمارى کلاسيک کمبود فولات است. اين کم‌خونى در کمبود ويتامين B12 نيز به‌وجود مى‌آيد. وقتى نتايج آزمايشگاهى وجود اين کم‌خونى را نشان دهد، بايد علت اصلى بروز آن تعيين شود (تشخيص افتراقي). اهميت تشخيص افتراقى اين است که فولات مى‌تواند کم‌خونى ايجاد شده به دليل کمبود ويتامين B12 را بهبود بخشد، اما تخريب سيستم عصبى ادامه مى‌يابد. طبق قوانين FDA دريافت بدون نسخه فولات نمى‌تواند از ۴۰۰ ميکروگرم بيشتر باشد و اين مقدار ميزان توصيه شده غذائى براى زنان باردار است. در حقيقت هدف از اين محدوديت جلوگيرى از خود درمانى با فولات مى‌باشد، به‌ويژه هنگامى که کم‌خونى پرنيشيوز به‌دليل کمبود عامل درونى يا برونى به‌وجود آمده باشد. البته مردم مى‌توانند مجموعه‌اى از مکمل‌ها را مصرف کنند.
اشخاصى که به اندازه کافى فولات دريافت نمى‌کنند يا در فرآيندهاى بدنى آن مشکل دارند در خطر کمبود مى‌باشند، مانند کسانى که تنوع غذائى ندارند يا مواد غذائى مصرف مى‌کنند که فولات آن از بين رفته يا کسانى که مشکلات گوارشى دارند.
داروهاى مختلفى با فرآيندهاى متابوليکى فولات در بدن تداخل مى‌کنند. آنتى‌اسيدها مى‌توانند حالت قليائى معده و روده کوچک را افزايش داده و مقدار هضم و جذب فولات را کم کنند. سولفاسالارين، فنيتوئين و الکل در جذب و استفاده سلولى آن تداخل مى‌کنند. متوترکسات، داروى ضدتومور قوي، آنتاگونيست فولات است و اين اساس تأثير بخشى دارو در مقابله با تقسيم سريع سلولهاى سرطانى مى‌باشد.
به اشخاص سالم در دوران رشد و تکامل بايد توجه خاص شود. زنان باردار از اين جمله هستند. مدت‌ها است کم‌خونى ماکروسيتيک در طى باردارى مشاهده مى‌شود. اخيراً مشخص شده کودکان مبتلا به نقص لوله عصبى (NTD)، بيمارى شديدى که بر تشکيل اعصاب نخاع اثر مى‌گذارد، از مادران مبتلاء به کمبود فولات به‌دنيا مى‌آيند. شما به‌عنوان يک مراقب بهداشت بايد متوجه اهميت ارزيابى و مشاورهٔ تغذيه‌اى در سنين بارورى و اهميت وضعيت تغذيه‌اى قبل از باردارى باشيد.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
بزرگترين نکته قابل‌توجه در مصرف بيش از نياز فولات، پوشاندن کم‌خونى پرنيشيوز و تخريب عصبى غيرقابل برگشت آن به دليل کمبود ويتامين B12 مى‌باشد. همچنين ظاهراً دريافت زياد فولات با جذب روى تداخل مى‌کند.
نياسين
ويژگى
نياسين واژه عمومى است که بر دو شکل ويتامين: نيکوتيناميد و نيکوتينيک اسيد اطلاق مى‌شود. نياسين جزئى از کوانزيم‌هاى نيکوتيناميد آدنيندىنوکلئوتيد (NAD) و نيکوتيناميد آدنيندىنوکلئوتيد فسفات (NADP) مى‌باشد.
مقياس اندازه‌گيرى نياسين در مواد غذائى ميلى‌گرم است. بدن مى‌تواند اسيد آمينه اساسى تريپتوفان را به نياسين تبديل کند. ويتامين‌هاى B۲ و B۶ براى اين عمل لازم هستند. مقدار کل نياسين معادل نياسين (NH) ناميده مى‌شود.
اعمال
نياسين مانند تيامين و ريبوفلاوين در رهاسازى انرژى از مواد مغذى زياد مقدار شرکت دارد، همچنين براى سنتز آنها لازم است.
فرآيندهاى متابوليکى
نياسين طى عمل هضم آزاد شده، به‌صورت غيرفعال جذب و در خون حمل مى‌شود. در تمام سلول‌ها وجود دارد و محل خاصى براى ذخيره ندارد. نياسين و محصولات زائد متابوليکى آن از طريق ادرار دفع مى‌شوند.
ميزان مورد نياز
به‌دليل اينکه بدن از تريپتوفان به‌عنوان پيش‌ماده نياسين استفاده مى‌کند. تعيين مقدار مورد نياز آن دشوار است در ميزان توصيه شده غذائى اين تبديل در نظر گرفته مى‌شود. به‌طور کلى از هر ۶۰ ميلى‌گرم تريپتوفان، يک ميلى‌گرم نياسين توليد مى‌شود. ميزان توصيه شده غذائى نياسين به ميزان انرژى دريافتى بستگى دارد. و براساس RDA به ازاء هر ۱۰۰۰ کيلوکالرى دريافتى ۶/۶ ميلى‌گرم نياسين توصيه مى‌شود.
منابع
گوشت، ماهى و مرغ منابع اصلى نياسين هستند. مقدارى نيز در سبزى‌ها وجود دارد. نياسين موجود در دانه‌هاى کامل به‌صورت باندشده مى‌باشد که سبب مى‌گردد بيشتر آن (تا ۷۰ درصد) از نظر بيولوژيکى غير قابل دسترس گردد. اما در محيط قليائى از حالت باندشده خارج مى‌شود.
نياسين در مواد غذائى به‌خوبى حفظ مى‌شود. در مقابل حرارت، اسيد، نور و اکسيژن (هوا) پايدار مى‌باشد. تحقيقات اوليه در مورد محتواى نياسين مواد غذائى نشان داد که شير منبع خوب نياسين نيست. اما شير مادهٔ غذائى مؤثرى در رژيم غذائى افرادى بود که نياسين کافى دريافت نمى‌کردند. علت چيست؟ شير منبع عالى تريپتوفان است که به نياسين تبديل مى‌شود. بعضى از افراد که غذاى اصلى آنها را ذرت تشکيل مى‌داد به کمبود نياسين مبتلا مى‌شدند، در حالى‌که برخى ديگر از اشخاص کمبود را نشان نمى‌دادند. چرا؟ اول - ذرت منبع خوب تريپتوفان نمى‌باشد، بنابراين پيش‌مادهٔ نياسين به بدن نمى‌رسد. دوم - نياسين توسط قليا آزاد مى‌شود. بنابراين کسانى که غذاى اصلى آنها تورتيلاى ذرت تصفيه نشده است (که با مواد داراى pH قليائى تهيه مى‌شود، بنابراين سبب مى‌شود نياسين قابليت دسترسى حياتى پيدا کند) به کمبود نياسين مبتلا نمى‌شوند. اما افرادى که غذاى اصلى آنها Grits (ذرت تصفيه شدهٔ پخته که نياسين خود را در فرآيند سبوس‌گيرى از دست داده است) بود، کمبود نياسين را نشان دادند.
کمبود (عدم دريافت کافي)
پلاگر بيمارى کلاسيک کمبود نياسين است. اين بيمارى به نام 4Ds نيز خوانده مى‌شود. اسهال، اختلالات پوستي، زوال عقل و مرگ دليل اين نام‌گذارى مى‌باشد. اولين نشانهٔ بيمارى در دستگاه گوارش ظاهر مى‌شود، زيرا سلولهاى لوله گوارش سريع‌تر منهدم و دوباره‌سازى مى‌شوند. زبان شديداً دردناک و متورم غذاخوردن را مشکل مى‌سازد و اسهال نيز شايع است. سپس تغييرات پوستى ظاهر مى‌شود. درماتيت قرنيه است و در هر دو دست، دو ساعد و دو پا به‌وجود مى‌آيد. اختلالات پوستى در بخش‌هائى از بدن که در معرض نور خورشيد قرار دارند ظاهر مى‌شود و منجر به حساسيت به آفتاب مى‌گردد. با پيشرفت بيماري، تغييرات ذهنى مثل افسردگي، عدم تمرکز، هذيان و زوال عقل به‌وجود مى‌آيد. مرگ نتيجهٔ عدم درمان بيمارى است.
در اوايل دههٔ ۱۹۹۰ وقتى درمان پلاگر کشف شد، تعدادى از بيماران مبتلاء به بيمارى ذهنى درمان شدند. در حال حاضر سعى مى‌شود با تغذيه کودکان و بزرگسالانى را که به اختلالات گوناگون مؤثر بر مغز مبتلاء هستند، معالجه کنند. لذا گاهى اوقات مقادير بسيار زياد ويتامين مثل نياسين به‌کار مى‌رود. اما تاکنون هيچ بهبودى از تجويز مقادير زياد ويتامين ديده نشده است، مگر در افرادى که واقعاً به کمبود ويتامين مبتلاء بوده‌اند.
بالا بودن کلسترول خون يکى از مشکلات طبى است که به درمان با نيکوتينيک اسيد (ونه نيکوتيناميد) پاسخ داده است. درمان مستلزم استفاده از مقادير زياد، بيشتر از ۳ گرم، در روز مى‌باشد. کلسترول تام خون و LDL کاهش و HDL افزايش مى‌يابد.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
آثار جانبى آشکار دريافت بيش از نياز نياسين نادر است. اما اسيد نيکوتينيک آثار سوء دارد. آثار سوء مسموميت در طى درمان بيمارى قلبى مشاهده مى‌شود. سريع‌ترين نشانه‌هاى قابل مشاهده، برافروختگى پوست، همراه با قرمزى مى‌باشد. آثار جدى‌تر شامل سوزش سردل، زخم معده و افزايش سطح خونى گلوکز است.
ويتامين B12
ويژگى
ويتامين B12 به چند جهت منحصر به فرد است. اين ويتامين پيچيده‌ترين ساختمان شيميائى را نسبت به ساير ويتامين‌ها دارد و حاوى کبالت مى‌باشد. ظاهراً فقط به‌وسيله ميکروارگانيسم‌ها ساخته مى‌شود و در مواد غذائى حيوانى وجود دارد. مواد غذائى گياهى فقط وقتى حاوى اجزاء حيوانى يا ميکروارگانيسم باشند منبع ويتامين B12 خواهند بود.
مقدار اين ويتامين در مواد غذائى آن‌قدر کم است که با واحد ميکروگرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
ويتامين B12 به‌عنوان جزئى از دو کوانزيم عمدهٔ متيل‌کبالامين و ۵- داُکسى‌آدنوزيل کبالامين، پنج فعاليت حياتى دارد. اعمال اصلى شامل تشکيل DNA، تبديل يک اسيد آمينه به اسيد آمينه ديگر و تکامل سيستم عصبى مى‌باشد. تقسيم و بلوغ گلبول‌هاى قرمز نيز مربوط به نقش اين ويتامين در تشکيل DNA است که سبب مى‌شود آن را از ويتامين‌هاى خون‌ساز بدانيم.
فرآيندهاى متابوليکى
خصوصيت بى‌مانند ديگر ويتامين B12 مجموعهٔ پيچيده‌اى از مراحل است که بدن طى آن ويتامين B12 را تغيير شکل مى‌دهد. ويتامين در مواد غذائى با ترکيبات ديگر همراه است. در مرحله‌اى از هضم رها مى‌شود و سپس به ماده‌اى که توسط سلولهاى معدى ترشح مى‌گردد مى‌پيوندد. اين ماده عامل درونى و ويتامين B12 عامل بيرونى ناميده مى‌شوند.
ويتامين به حالت متصل به عامل درونى جذب و وارد گردش خون مى‌گردد. در آنجا به پروتئين متصل مى‌شود. بدين ترتيب از دفع ويتامين به‌وسيله کليه جلوگيرى به‌عمل مى‌آيد. مقدارى از ويتامين در صفرا دفع شده و از طريق مدفوع از بدن خارج مى‌گردد. ويتامين B12 برخلاف ساير ويتامين‌هاى گروه ب در کبد ذخيره مى‌شود. بزرگسالان حتى اگر کاملاً از خوردن غذاهاى حيوانى امتناع کنند تا ۲۰ الى ۳۰ سال ذخيره ويتامين B12 خواهند داشت. اما اين حالت در مورد کودکان صدق نمى‌کند. کودکان به‌دليل اينکه زمان کافى براى کامل کردن ذخيره ندارند، بيشتر در خطر کمبود قرار دارند.
ميزان مورد نياز
ميزان توصيه شده ويتامين B12 با توجه به RDA براى بزرگسالان ۲ کيلوگرم در روز است و اين ميزان نياز به رشد و تکامل را هم در نظر گرفته است.
منابع
فقط مواد غذائى حيوانى منبع ويتامين B12 هستند. همان‌طور که قبلاً ذکر شد مواد غذائى گياهى فاقد اين ويتامين مى‌باشند. در رژيم‌هاى گياه‌خوارى مطلق، ميکروارگانيسم‌هاى موجود در گياهان و حبوبات منبع ويتامين B12 هستند. با محدود کردن فرآيند و حرارت بدن مواد غذائى حيوانى مى‌توان اين ويتامين را حفظ نمود.
کمبود (عدم دريافت کافي)
کمبود ويتامين B12 در چند حالت رخ مى‌دهد. کم‌خونى پرتيشيوز بيمارى کلاسيک کمبود است که به‌طور ثانويه به دليل نقص در ترشح عامل درونى ايجاد مى‌شود. بنابراين ويتامين B12 غذا نمى‌تواند جذب شود و مغز استخوان قادر به توليد گلبول‌هاى قرمز بالغ نيست. اين وضعيت منجر به‌وجود آمدن سلولهاى نابالغ و بزرگ مى‌گردد که به‌نام کم‌خونى ماکروسيتيک (مگالوبلاستيک) شناخته مى‌شود. رنگ‌پريدگي، جراحت دهان، بى‌اشتهائي، نفس‌تنگي، کاهش وزن و طولانى شدن زمان انعقاد از نشانه‌ها هستند به‌تدريج تخريب اعصاب محيطي، عدم استحکام کام و افسردگى به‌وجود مى‌آيد. براى ممانعت از سوءجذب، ويتامين B12 به‌صورت تزريقى تجويز مى‌شود.
اگر ساختمان يا عمل عمده دچار نقص شود مثل گاسترکتومي، کم‌خونى پرنيشيوز اتفاق مى‌افتد. کم‌خونى ممکن است سال‌ها، تا تهى شدن ذخاير بدن، ظاهر نشود. همچنين اشخاص مسن بالاى ۶۰ سال که ترشحات معدى کمى دارند در خطر ناتوانى هضم و جذب ويتامين هستند.
ويتامين B12 در بخش خاصى از روده کوچک، ايلئوم، جذب مى‌شود. در بيمارى‌هاى سوءجذب يا به‌دنبال برداشتن قسمت خاص جذب در ايلئوم توسط عمل جراحي، ويتامين جذب نمى‌گردد. در چنين مواردى تزريق ويتامين B12 تجويز مى‌شود.
مصرف مکمل‌هاى خوراکى يا غنى شده مثل شيرخشک غنى شده سويا براى گياه‌خواران مطلق، راهى براى تأمين ويتامين يا درمان مى‌باشد. به دليل اينکه گياه‌خواران عامل درونى براى هضم و جذب ويتامين B12 را دارند فقط به خود و ويتامين به‌صورت خوراکى نيازمند هستند.
مسموميت (دريافت بيش از نياز)
مسموميت ناشى از ويتامين B12 گزارش نشده است.
ويتامين B6
ويژگى
ويتامين B6 از گروهى ترکيبات که داراى فعاليت ويتامينى هستند تشکيل شده است: پيريدوکسين، پيريدوکسال و پيريدوکسامين. پيريدوکسين پايدارترين آنها است. ويتامين B6 بخشى از کوانزيم پيريدوکسال فسفات مى‌باشد.
اين ويتامين در مواد غذائى با مقياس ميلى‌گرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
ويتامين B6 بى‌نظير است زيرا بيشتر سيستم آنزيمى آن در کاتابوليسم و آنابوليسم پروتئين‌ها نقش دارد. براى مثال همان‌طور که قبلاً ذکر شد اين ويتامين براى تبديل تريپتوفان به نياسين لازم است. همچنين براى تشکيل هِم، بخش پروتئينى گلبول‌هاى قرمز خون ضرورى مى‌باشد. بنابراين مى‌توان B6 را در زمرهٔ ويتامين‌هاى خون‌ساز قرار داد. ريبوفلاوين براى فعال کردن کوانزيم عمدهٔ آن مورد نياز است.
فرآيندهاى متابوليکى
ويتامين B6 معمولاً در مواد غذائى به شکل آزاد وجود ندارد و در طى عمل هضم آزاد مى‌شود. به‌صورت غيرفعال جذب شده و به گردش خون مى‌رود. اگرچه کبد مقدارى ويتامين B6 ذخيره مى‌کند اما بيشتر آن در سراسر بدن، به‌ويژه عضلات، قرار داد. ويتامين و مواد زايد متابوليکى آن با ادرار دفع مى‌شوند.
منابع
در مواد غذائى گياهى و حيوانى وجود دارد، اما فراهم‌زيستى منابع حيوانى آن بيشتر است. ويتامين B6 گياهان با فيبر و مواد ديگر گياه متصل مى‌باشد.
حفظ اين ويتامين در مواد غذائى متغير است. حرارت و منجمد کردن آن از بين مى‌برد. گرفتن سبوس غلات، ويتامين B6 را از دانه جدا مى‌کند.
ميزان مورد نياز
ميزان توصيه شده غذائى ويتامين B6 به دريافت پروتئين بستگى دارد. با افزايش دريافت پروتئين يا با افزايش نياز بدن به پروتئين، مثلاً در دوران بارداري، نياز به اين ويتامين زياد مى‌شود. و به‌طور کلى با توجه به RDA ميزان توصيه شده براى زنان ۱/۶ ميلى‌گرم و مردان ۳ ميلى‌گرم در روز مى‌باشد.
کمبود (عدم دريافت کافي)
نقش حياتى ويتامين B6 در دههٔ ۱۹۵۰، وقتى شناخته شد که ويتامين در عمل استريل کردن شيرخشک از بين رفت. کمبود خيلى زود آشکار شد، زيرا دوران کودکى دورهٔ تشکيل سريع پروتئين‌هاى بدن است. کاهش سرعت رشد، تحريک‌پذيرى عصبي، کم‌خونى هيپوکروميک و تشنج در کودکانى که با شيرخشک تغذيه شده بودند ديده شد. با تأمين ويتامين B6 کافي، کودکان بهبود پيدا کردند. در حال حاضر تمام شيرخشک‌هاى کودکان ويتامين B6 کافى براى تأمين نياز کودک دارند.
بعضى داروها با ويتامين B6 تداخل عمل دارند. ايزونيازيد که در درمان سل به‌کار مى‌رود با اين ويتامين متصل مى‌شود به‌طورى که ديگر براى بدن قابل‌استفاده نمى‌باشد. اگر دريافت ويتامين افزايش داده نشود مشکلات عصبى اتفاق مى‌افتد. پنى‌سيلامين، داروى مورد استفاده در درمان بيمارى ويلسون و دياليز کليوى دفع ويتامين از طريق ادرار را افزايش مى‌دهد. در چنين شرايطى مکمل ويتامين B6 تجويز مى‌شود.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
نشانه‌هاى زيادى از مصرف مداوم مقادير بيش از ۱۰۰ ميلى‌گرم در روز گزارش شده است. بيشتر علائم با سيستم عصبى رابطه دارد، مثل کرختى دست‌ها و پاها و اشکال در راه رفتن. اين علائم در کسانى ديده مى‌شود که مقادير ذکر شده را براى پيشگيرى از بيمارى‌هائى مثل سندرم پيش از قاعدگي، افسردگى و بيمارى قلبى مصرف مى‌کنند.
ويتامين C
ويژگى
ساختمان شيميائى ويتامين C شبيه گلوکز است و لذا محلول در آب مى‌باشد. گياهان و بسيارى از حيوانات از گلوکز براى ساختن ويتامين C استفاده مى‌کنند، اما انسان فاقد آنزيم کبدى لازم براى سنتز ويتامين C مى‌باشد. دو شکل فعال ال-اسکوربيک اسيد و دهيدرواسکوربيک اسيد در مواد غذائى وجود دارد.
فعاليت ويتامين C در مواد غذائى مربوط به ال-اسکوربيک اسيد است و با مقياس ميلى‌گرم اندازه‌گيرى مى‌شود.
اعمال
بسيارى از اعمال ويتامين C شناخته شده اما مکانيسم‌هاى آن روشن نشده است. ويتامين C در مقايسه با ساير ويتامين‌هاى محلول در آب، مستقيماً در واکنش رهاسازى انرژى از مواد مغذى زياد مقدار عمل نمى‌کند و نيز فعاليت کوانزيمى ندارد. فعاليت‌هاى وسيع اين ويتامين در حفظ هموستاز بدن مى‌باشد.
ويتامين C فعاليت سلول سالم را حفظ مى‌کند؛ سلول‌ها را در کنار يکديگر نگاه مى‌دارد؛ زخم‌ها را التيام مى‌بخشد؛ استخوان‌ها و دندان‌ها را قوى مى‌سازد؛ سيستم‌هاى قلبى - عروقي، عصبى و گوارشى را تشکيل داده و حفاظت مى‌کند؛ در حفظ سلامت سيستم ايمنى در مقابله با عفونت‌ها و بيمارى‌ها نقش دارد؛ و داروها و آلاينده‌هاى محيطى را غيرسمّى مى‌کند. ويتامين C از طريق واکنش‌هاى هيدروکسيلاسيون در اعمال مذکور شرکت مى‌کند. براى مثال فرآيند هيدروکسيلاسيون براى ساخته شدن کلاژن، سروتونين، نوراپى‌نفرين و صفرا الزامى است. طريق ديگر عمل ويتامين ، آنتى‌اکسيدان بودن آن مى‌باشد. براى مثال ويتامين‌هاى E,A و اسيدهاى چرب چند غيراشباعى (در غشاء سلولي) را از اکسيدشدن حفاظت مى‌کند. ويتامين C جذب کلسيم و آهن غيرهم را افزايش مى‌دهد.
فرآيندهاى متابوليکى
بيشتر جذب ويتامين C به‌صورت فعال انجام مى‌شود اما مقدارى نيز توسط انتشار ساده جذب مى‌گردد. به دليل اينکه محلول در آب است، مستقيماً وارد گردش خون مى‌شود. ويتامين C به‌خاطر اعمال متعدد در تمام سلول‌ها وجود دارد. غدد آدرنال و شبکيه چشم داراى مقادير زيادى ويتامين ث مى‌باشند. افراد سالمى که به‌طور تجربى تحت رژيم غذائى بدون ويتامين C قرار گرفتند، تا يک ماه علائم کمبود را نشان ندادند و از ذخاير ويتامين استفاده کردند. ويتامين و محصولات تجزيهٔ آن از طريق کليه‌ها دفع مى‌شوند.
ميزان مورد نياز
شواهد تجربى نشان مى‌دهد که افراد بزرگسال حدود ۱۵۰۰ ميلى‌گرم ويتامين C در بدن دارند. دريافت روزانه ۱۰ ميلى‌گرم ويتامين مى‌تواند از بروز اسکوربوت پيشگيرى کند و دريافت ۱۰۰ تا ۲۰۰ ميلى‌گرم آن در روز مستقيماً از طريق ادرار دفع مى‌شود.
منابع
ميوه‌ها و سبزى‌ها منابع اصلى هستند. مرکبات در صدر منابع غذائى قرار دارد. به‌طور کلي، بخش فعال گياهان (جوانه) حاوى مقادير بيشترى ويتامين C است و قسمت‌هاى رسيده يا ديگر قسمت‌هاى دانه ويتامين C ندارد. شير مادر مقادير کافى ويتامين را براى نوزاد فراهم مى‌کند، اما شير پاستوريزه مقدار اندکى ويتامين C دارد. در ايالات‌متحده، ويتامين C به‌طور عمده از مرکبات، ميوه‌هاى ديگر، سيب‌زميني، سبزى‌هاى سبز تيره و زرد تيره، و سبزى‌هاى ديگرى مثل گوجه‌فرنگى تأمين مى‌شود.
در ميان تمام ويتامين‌ها، ويتامين C حساس‌ترين است و در حضور نور، حرارت، هوا (اکسيژن)، قليا و فلزاتى مانند آهن و مس تخريب مى‌شود. بنابراين هنگام برداشت، ذخيره، فرآيند کردن، پختن و عرضه سبزى‌ها و ميوه‌ها بايد دقت زيادى به‌عمل آيد. براى مثال، وقتى ميوه‌ها و سبزى‌ها را خيس مى‌کنند يا مى‌پزند، مقدارى ويتامين وارد آب مى‌شود. بهتر است براى پختن اين‌گونه مواد از مقدار زياد آب استفاده نشود. نگهدارى سبزى‌ها در بخار آب، ويتامين C را تخريب مى‌کند. در مقابل، زمان کوتاه پختن در مقدار کم آب يا پختن سبزى توسط اجاق مايکروويو رنگ جذاب گياه را حفظ کرده و ويتامين C کمترى از بين مى‌رود. ميوه‌هاى خشک شده ويتامين C بسيار ناچيزى دارند. مصرف ميوه و سبزى‌هاى تازه و خام مى‌تواند روشى براى تأمين اين ويتامين باشد. امروزه بسيارى از محصولات غذائى مثل آب‌ميوه‌ها، نوشيدنى‌ها، غلات صبحانه و شيرخشک کودکان با ويتامين C غنى مى‌شوند.
کمبود (عدم دريافت کافي)
بيمارى کلاسيک ناشى از کمبود ويتامين C اسکوربوت نام دارد. کوفتگى و خونريزى زيرپوستي، افتادن دندان‌ها، خونريزى لثه‌ها، تأخير در التيام زخم، درد مفاصل و پاره شدن غضروف‌ها، افزايش استعداد به عفونت‌ها، مشخصه‌هاى اين بيمارى هستند. اسکوربوت در کودکانى که با شيرخشک غنى نشده به مدت چند ماه تغذيه شده‌اند گزارش شده است. يکى از نشانه‌ها در اين کودکان نازکى بسيار زياد پوست هنگام لمس کردن مى‌باشد.
تحت بعضى شرايط نياز به ويتامين C افزايش مى‌يابد. مصرف سيگار تا ۵۰ درصد نياز را زياد مى‌کند. بيماران مبتلا به عفونت‌هائى مثل ذات‌الريه، تب‌هاى رماتيسمى و سل به مقدار بيشترى ويتامين C احتياج دارند. افرادى که سنتز کُلاژن در آنها افزايش مى‌يابد، مثل کسانى که دچار سوختگى يا شکستگى شده‌اند يا تحت عمل جراحى قرار گرفته‌اند نياز بيشترى به ويتامين C دارند.
يافته‌هاى غيرقابل نتيجه‌گيرى مطالعات مشخص نکرده‌اند که اشخاصى که مبتلا به سرماخوردگي، سرطان يا بيمارى قلبى - عروقى هستند، نياز متابوليکى بيشترى به ويتامين C پيدا مى‌کنند. انجام مطالعات علمى براى پاسخ به پرسش‌هاى مذکور بسيار پرهزينه، مستلزم وقت زياد و از نظر فن‌آورى مشکل هستند. به‌علاوه، محققين قادر به جداسازى آثار ويتامين C از عوامل ديگرى که بر بروز و علت بيمارى‌هاى فوق‌الذکر تأثير مى‌گذارند، نيستند.
داروها نيز مى‌توانند در جذب ويتامين C مداخله کنند يا دفع ادرارى آن را افزايش دهند يا سبب زياد شدن ميزان متابوليسم آن شوند.
مسموميت (دريافت بيش از اندازه)
در بسيارى از کشورها، افراد سالم بيشتر از مقدار توصيه شده ويتامين C (به شکل مکمل) مصرف مى‌کنند. آثار سوء‌مصرف بيش از نياز شامل تهوع، استفراغ و اسهال؛ جذب زياد آهن که منجر به زياد شدن آهن بدن مى‌شود؛ تداخل در فعاليت عومل ضد انعقاد مثل هپارين و کومارين؛ افزايش دفع اسيد اوريک که براى افراد مستعد به نقرس مشکل‌آفرين است؛ پاسخ‌هاى منفى کاذب آزمايش گلوکز ادرار در بيماران مبتلا به ديابت مليتوس؛ تشکيل سنگ‌هاى اگزالاته کليوى در افراد مستعد سنگ‌سازي؛ و نشانه‌هاى محروميت از ويتامين C در اشخاصى که به دريافت زياد ويتامين عادت کرده‌اند، مى‌باشد.
مطالب مشابه :
کم خونی غول آسا (آنمی مگالوبلاستیک)
ويتامين ب-12 در داخل درمان براي كم خوني غول آسا خيلي موثر بوده و شامل تزريق ويتامين ب
ويتامين B12 خوراكي
تا همين اواخر تزريق عضلاني ويتامين b12 درمان خوردن ويتامين ب 12 بجاي تزريق آن, درمان با ب
انواع ویتامین ها و خواص آنها
ويتامين ب-2 * تزريق داخل عضلاني ويتامين "كا" مي تواند باعث درد، ورم و اگزما شود.
اعمال و تكنيك هاي جراحي در گاو :
ابتدا به دام يك آرامبخش تزريق مي كنيم و سپس بي حسي ناحيه اي مي دهيم Vit AD3E تزريق ويتامين ب:
ويتامين B12
ويتامين b 12 نام عمومي يا ژنريك كوبالامين است و تزريق ماهانه 100 ميكروگرم جهت درمان، مناسب
ویتامین‌های محلول در آب
لوبيا و نخود خشک و سبزى‌ها مثل سيب‌زمينى مقدارى ويتامين ب در چنين مواردى تزريق ويتامين
ویتامین ها ومواد معدنی تزریقی
ويتامين‌هاي گروه ب جزء ويتامين‌هاي محلول در آب مي هنگام تزريق اين دارو به اسب لازم
ویتامین ها
ويتامين ب-6 عملكرد هاي متفاوتي در بدن دارد كه تزريق ويتامين «كا» مي تواند باعث
برچسب :
تزريق ويتامين ب