دلایل افزایش قیمت ارز

علت افزایش قیمت ارزاز نگاه دکتر بهنام ملکی

افزایش  تقاضا برای ارز خارجی ،تحریم و شاید حمایت از تولید داخل  ممکنست  در   افزایش  قیمت ارز نقش داشته باشد. 

عوامل روانی هم در این میان بی تاثیر نبوده است. شایعات و تبلیغات خارجی مجموعا باعث شده است که تقاضا برای ارز بالا برود و با توجه به اینکه ارز کالای نامحدودی نیست و حجم تقاضا باعث می‌شود که تقاضا بیش از عرضه بشود به نظر میرسد بانک مرکزی به خاطر اینکه بتواند پاسخگو باشد قیمت ارز را در مواردی افزایش داده است.

سوال: نقش دلالان چگونه ارزیابی می کنید:

 دلالی   مشروط به رقابتی  بودن فضای اقتصادی فی نفسه مذووم نیست من فکر می کنم که باید برای عرضه ارز اولویت بندی کنیم. اگر اولویت بندی ها درست باشد مشکلی به وجود نمی آید اما این سیاست ها هم  باید با توجه به پیش بینی اینده نگرانه  و جبنه های ضد فساد باشد به نحوی  که به رانت خواری منجر نشود.

به نظرم سیاست های عرضه نامحدود ارزنادرست بوده است . دو نرخی مشروط به  پیش بینی و کنترل جنبه های فساد قابل قبول تر است تا چند روز قبل  دو نرخ بود یکی نرخ بازار آزاد بود یکی هم نرخ دولتی . جمعبندی من این است که یک قاچاقچی نباید بتواند از ارز ارزان ان هم با فروش نفت استفاده کند. دولت باید سیاست گزاری اش اینگونه باشد که با این ارز محدود، حداکثر منافع نواوری و دانش فنی جدید را به داخل کشور انتقال دهد.

قاعدتا از دولت انتظار می رود  بین دوغ و دوشاب تمایز قائل شود.

من انتقاد دارم نسبت به افرادی که بدون اشاره  به دلایل مصرف غیر توسعه ای  میلیا ردها دلار در گذشته  از سیاست  تک نرخی دفاع میکنند. سیاست تک نرخی یعنی اینکه بین بخش مولد اقتصاد و غیر مولد اقتصاد  و مصرفی فرقی نگذاریم. در حالیکه الان صنایع  و بخش تولیدی ما برای تامین مواد اولیه وابستگی به ارزنیاز  دارند و بدون ان تعطیل میشوند  .

سیاست مناسب ان است که اشخاص برای واردات کالاهای مصرفی وموارد غیر ضروری و مضر باید از  بازار آزاد ارز خود را تامین کنند، ضمنا باید جرایم و مجازات های سنگین برای افرادی در نظر گرفته شود که ارز دولتی بگیرند و در بازار آزاد به فروش برسانند. اینها با شفاف سازی اطلا عات  و تعیین سایت  ضد فساد قابل کنترل است .

سوال: نظر شما در موردراه حل هایی از جمله افزایش نرخ سود بانکی که با هدف کم کردن نرخ نقدینگی هست چیست؟

من فکر می کنم بایستی به گونه ای سازکاری تهیه شود که بنگاه های مولد اقتصادی که اعتبار دارند بتوانند اوراق مشارکتی منتشر کنند که مردم این اوراق مشارکت را خریداری کنند و از منافعش هر دو طرف  بهره ببرند.

در بخش نرخ سود بانکی معتقدم که با کنترل جنبه های ضد فساد نرخ ها ی دوگانه اعمال شود. فعالیت هایی که مولد است و اولویت دارد باید از نرخ سود پایین تر استفاده بکنند و دیگر بخش های غیر ضروری ووارداتی از نرخ سود پایین استفاده نکنند،نرخ بازاری در موردشان اعمال شود.

نرخ سود بانکی پایین کنونی مطلوب نبوده و این طرح اجرایی نیست. معمولا فعالیت های غیر مولد بخاطر تزریق منابع نفتی  سود اورتر هستند ممکن است که سود دهی شان بالا باشد و بتوانند با استفاده از رانت، رشوه و پارتی و روش های مختلف از این وام ها استفاده بکنند.

باید  متوسط نرخ سود معقول بوده و جوری باشد تا با تورم برابری کند اما دفاع از نرخ سود غیر واقعی و پایین قابل قبول نیست و باعث می شود که بخش های مولد به فراموشی سپرده شوند.

در این صورت همه سرمایه شان را در بخش سود بانکی سرمایه گذاری. نتیجه اینکه باید بخش های مولد از نرخ سود پایین استفاده بکنند و بخش های غیر مولد و واردات نرخ سود بالاتری برایشان تخصیص داده شود تا میانگین این دو به گونه ای باشد که مردم رغبت کنند تا سرمایه شان را در بازار سپرده سرمایه گزاری کنند و نقدینگی به سراغ دیگر بازار ها نرود .

سوال: نظر شما درباره اشباع بازار ارز به عنوان راه درمان وضعیت بازار ارز چیست:

به نظر من این غلط ترین سیاست قابل تصور است و در تاریخ سیاست ارزی کشور چندین بار شاهد نابودی منابع ارزی مان بوده ایم. این دیدگاه دیدگاه خطرناک بوده و به دنبال خالی کردن  صندوق وحساب ذخیره ارزی است که  زیر پای اقتصادی مان را خالی  کنیم که با یک ضربه از پا در بیاید.

ارز کالای محدودی است که ارزشمند است و اگر درست استفاده بشود باعث رونق و توسعه اقتصادی می شود و اگر به درستی استفاده نشود باعث مشکلات اقتصادی شدیدی  نظیر بیماری تب هلندی یا ایرانی خواهد شد. برای مثال دلیلی ندارد ارز ارزان  به مسافران  تفریحی آنتالیا،دبی،و..داده شود.

البته باید به مواردی از قبیل هزینه های دانشجویی ، درمان و .. سهمیه ارز معقولی اختصاص داده شود اما این تورهای مسافرتی که ارز  از کشور خارج میکنند . و ارزی وارد کشور نمی کنند کنترل گردد.سالیانه  چند میلیون نفراز کشور تفریحی خارج می شوند متاسفانه  این به الگو تبدیل شده و استمراران به نابودی منابع  اقتصادی منجر می شود.

سوال: نقش سیاست های دولتی در این میان چیست؟

خیلی از این مسائل ناشی از نداشتن منابع تئوریک،ضعف  در اجرا و قانون گذاری است. من منتقد تک نرخی شدن ارز در برنامه چهارم وپنجم در شرایط برداشتهای بی رویه از حساب ذخیره ارزی هستم یا هر دو باید اجرا شود یا قانون اصلاح گردد و خود این مساله یکی از علل وضعیت کنونی ارز می باشد.

باید سیاست های ترجیهی در مورد ارز اتخاذ شود اما در بلند مدت هدف این باشد که با اصلاح الگوی تولید ،توزیع و مصرف  به سمت تک نرخی شدن برویم از سوی دیگر  در هر حال بخش تولید  و صادرات مدرن و توسعه ای  باید مورد حمایت قرار بگیردنه واردات مصرف کالاهای خارجی و مسافرت به خارج و صادرات مبتدی و خام فروشی.

الان که قیمت های هزینه تولید داخل افزایش یافته است که بخشی از آن به خاطر طرح هدفمندی است که البته کلیات آن معقول است. وقتی قیمت ارز ثابت نگاه داشته می شود اقتصاد به سمت واردات می رود. با این وضع تولید داخلی نمی تواند با بخش خارجی رقابت کند و باید برای کالاهایی که مشابه در تولید داخلی دارند و هیمن طور برای مسافرت های خارجی نباید نرخ ارز پایین اختصاص یابد.

اطلاعاتی بیانگر انست  که برخی  حتی با این نرخ ارز کالاهای خارجی را وارد می کرده و به کشورهای همسایه صادر می کنند طبعا  سفره فساد و رانت خوری  پهن است.

بر دو نرخی شدن هم  باید نظارت هایی صورت بگیرد که فساد آن از بین برود. مشکلات تک نرخی شدن هم زیاد است و باید به سیاست های فرهنگی ضد مصرف کالاهای خارجی روی بیاوریم که به رونق تولید ملی منجر شود تا به دنبال این سیاست های مقطعی نباشیم. اما من در کوتاه مدت معتقدم هر سیاستی که از خروج ارز جلوگیری کند باید در صدرواولویت  قرار بگیرد.

باید از طریق یک سایت هر کس از فسادی خبر دار شد اعلام کند و متصدیان موظف باشند قضیه را دنبال بکنندواگر  پیگیری نداشتند برای همگان اشکار باشد . ما می توانیم  با این درآمدهای ارزی هنگفت  کشور را بهینه ارداره بکنیم اما با سیاستی که فرقی بین سیاه و سفید و دوغ و دوشاب نگذارد نخواهیم توانست به اقتصادی پویا و توسعه یافته  دست یابیم برای این کار باید بتوانیم به نوعی نظریه پردازی بومی در زمینه تخصیص منابع ارزی دست یابیم که متاسفاته من نمی بینم که دست اندر کاران به چنین اقدامی دست زده باشند.