مقاله تحت عنوان: تأثير تربيت بدني بر سلامت جسم و روح و روند يادگيري دانش‌آموزان

آموزش و پرورش شهرستان بروجرد

عنوان مقاله:

تأثير تربيت بدني بر سلامت جسم و روح و روند يادگيري

فريبا فولادوند

دبير تربيت بدني

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چكيده............................................................................................................................. 1

مقدمه.............................................................................................................................. 2

تأثير ورزش بر متغيرهاي روان‌شناختي................................................................................ 3

- انرژي براي يادگيري...................................................................................................... 5

- اهميت و نقش ورزش در تسريع روند يادگيري............................................................... 7

- فعاليت‌هاي جسماني و افزايش عملكرد تحصيلي............................................................. 10

- جايگاه تربيت ‌بدني دوره ابتدايي در جهان معاصر............................................................. 10

- اهداف درس تربيت بدني............................................................................................... 11

- چرا بايد در مدرسه ورزش كرد؟..................................................................................... 11

- اهميت تربيت بدني در تعليم و تربيت كودكان.................................................................. 12

- ارتباط آموزش حركات بدني با برنامه‌هاي تربيت بدني مدارس........................................... 13

- ورزش و نقش آن در سلامت روان................................................................................. 14

- تنظيم ساعت زنگ ورزش با نيازهاي دانش‌آموزان............................................................. 15

- زنگ ورزش، زنگ سلامت............................................................................................. 17

- بحث و نتيجه‌گيري........................................................................................................ 19

فهرست منابع................................................................................................................... 22

چكيده

آمادگي جسماني دانش‌آموزان يك امر بنيادي و اساسي است كه سلامت و قدرت افراد و اجتماع را تضمين مي‌كند. دانش‌آموزي كه قدرت و كارآيي لازم بدني را دارد، قادر است وظايف و كارهاي روزانه خود را بدون احساس خستگي انجام دهد و توانايي لازم را براي گذراندن اوقات فراغت يا مقابله با پيشامدهاي ناگهاني به دست آورد. چنين فردي از بيماري‌ و نارسايي‌ها و نواقص جسمي به دور خواهد ماند و استقامت، چابكي، انعطاف‌پذيري و سرعت از ويژگي‌هاي چنين دانش‌آموزي است.

دانش‌آموزان بايد هر روز به فعاليت‌هاي منظم ورزشي براساس قدرت بدني‌شان بپردازند تا قدم‌هاي صحيح به سوي آمادگي و كارآيي بدني برداشته شود زيرا توجه به كارآيي بدن موجب مي‌شود استخوان‌ها، مفاصل و عضله‌هاي بدن براي انجام حركات و فعاليت‌ها نيرومند شوند. دستگاه‌هاي تنفس و جريان خون نيز تا حد بسياري از اجراي برنامه‌ها و حركت‌هاي صحيح ورزشي سود مي‌برد.

هرچه برنامه‌هاي مناسب ورزشي، زودتر و در سنين كمتري اجرا شود، ابتلا به امراض قلبي و ديگر نارسايي‌ها كمتر خواهد بود. ارتباط بين آمادگي بدن و سرعت انتقال، يادگيري، انظباط، سازگاري با محيط، ايجاد صفات اجتماعي و تعاون با ديگران غيرقابل ترديد است و مربيان بايد به آن توجه كنند. مهارت‌هاي بدني زاييدن قدرت استقامت و چابكي بدن است و با اجراي برنامه‌هاي صحيح ورزشي به دست مي‌آيد.

مقدمه

مطالعات جديد در مورد مغز و شيوه يادگيري مغز براي معلمان و والدين، ديدگاه‌هاي جديدي درباره تدريس و يادگيري ايجاد كرده است پژوهش‌هاي جديد نه فقط يافته‌هاي نويني را عرضه كرده است، بلكه به نوسازي برداشت‌هاي قديمي درباره يادگيري هم كمك كرده است.

پژوهش‌هاي مغز محور، جدا از جنبش آموزش و پرورش نيستند، بلكه آنها رويكردهايي هستند كه آموزش و پرورش را مرتفع مي‌سازند. (كاني 1990). با آن كه برخي پيشنهادهاي پژوهشي مغز محور، دير به بار مي‌نشينند، ولي بينش‌ها و چشم‌اندازهاي عملياتي هم عرضه مي‌كنند حتي براي ساختمان‌سازي و آماده‌سازي فضاي بازي در مدارس.

اريك جنسن (1995) در كتاب جديد خود تحت عنوان تدريس مبتني‌بر مغز اظهار مي‌كند كه همگي درصدد هستيم تا راه‌حل‌هايي براي مسائل و چالش‌هاي آموزش و پرورش بيابيم و بايد در كاربرد يافته‌هاي جديد تا حدودي احتياط كنيم. آن‌گاه كه فردي رويكرد خاص سازگار با مغز براي ارتقاي يادگيري معرفي مي‌كند، به واقع، آن نمي‌تواند گام نهايي درباره يادگيري و تدريس باشد.

حال‌ آن‌قدري كه معلمان ورزش مي‌توانند در ميدان ورزش بچه‌ها را تربيت كنند، در كلاس واقعاً نمي‌شود آن‌ها را تربيت كرد، براي اين‌كه در كلاس، بچه‌ها خودشان را جمع‌وجور مي‌كنند و آدم نمي‌فهمد كه ذات آنها چيست. (شهيد بزرگوار رجايي)

يادگيري و عملكرد مهارت‌هاي حركتي همواره مورد توجه بوده است زيرا مهارت‌هاي بنيادي و ابتدايي از همان اوايل كودكي كسب مي‌شوند و به تدريج به كنترل قامتي دست مي‌يابند و براي رسيدن به اين مرحله كودك بايد مراحل رشدي خود را به طور متوالي طي نمايد و اين مهم در بدو تولد نوزاد با انجام حركات غيرارادي در دستان نوزاد شروع و به تدريج به كنترل گردن و در سنين بالاتر به كسب مهارت‌هاي پيشرفته مثل مهارت‌هاي دست‌كاري (دريافت، پرتاب و ...) و مهارت‌هاي جابجايي‌ مي‌شود.

كودك همچنان، روابط اجتماعي و مهارت‌هاي مرتبط به آن را كسب مي‌نمايد عملكرد مهارت‌هاي حركتي نيز سازگارتر و متعادل‌تر مي‌گردد. حركت جزء اساسي‌ترين عوامل زندگي انسان است و نقش مهمي در رشد عمومي و به خصوص رشد ذهني دارد. (حركت يعني زنده بودن و زندگي كردن).

تأثير ورزش بر متغيرهاي روان‌شناختي

تحقيقات بسياري نشان داده است كه ورزش علاوه‌بر اينكه ابزار ارزشمندي براي حفظ سلامت جسماني است رابطه نزديكي با سلامت رواني و به ويژه پيشگيري از بروز ناهنجاري‌هاي رواني دارد. ورزش از اضطراب و افسردگي مي‌كاهد، اعتماد به نفس را افزايش مي‌دهد و خودپنداره را تقويت مي‌كند. ورزش به ويژه در سنين كودكي و نوجواني مفر سالمي براي آزاد كردن انرژي‌هاي اندوخته شده است و اين خود بسيار لذت‌بخش و آرامش‌دهنده است.

شركت در فعاليت‌هاي ورزشي به اجتماعي شدن و كسب مهارت‌ و كفايت و همچنين دوست‌يابي و ارتباط سالم با همسالان كمك مي‌كند. در جريان يكي از پژوهش‌هاي اخير در ايالات متحده 65 درصد از جوانان ابراز كردند كه ورزش آنها را از اعتياد به الكل و مواد مخدر بازداشته است. (سيمون 1999).

در جريان فعاليت‌هاي ورزشي شديد ميزان ترشح اندورفين‌ها افزايش مي‌يابد و به همين دليل ورزشكاران پس از انجام تمرينات احساس لذت و آرامش خاصي مي‌كنند كه به آن اصلاحاً joggrs high گفته مي‌شود. با توجه به شباهت بين اندورفين‌ها و تركيبات افيوني، ورزش كردن مي‌تواند جايگزين سوءمصرف مواد مخدر در معتادان شود.

در نتيجه تمرينات ورزشي مدام ميزان جريان خون در مغز افزايش مي‌يابد. افزايش جريان موجب اكسيژن‌رساني و تغذيه بهتر نرون‌هاي مغز شده و از تنگ شدن عروق مغز جلوگيري مي‌كند. اين تأثيرات خود موجب پيشگيري از فراموشي و زوال توانمندي‌هاي ذهني در سالمندان مي‌شود. تمرينات ورزشي همچنين موجب آزادسازي نوعي فاكتور رشد به نام B.D.N.F مي‌شود كه مي‌تواند نرون‌ها را در مقابل آسيب و صدمه مقاوم نموده و از بروز بيماري‌هاي آلزايمر و پاركينسون تا حدود زيادي جلوگيري كند.

بر طبق نتايج آزمايش‌هايي كه اخيراً در رابطه با تأثير ورزش بر حافظه انجام شده، افزايش ميزان توليد BDNF مي‌تواند بر يادگيري و حافظه تأثير مثبت داشته باشد. بنابراين در نتيجه تمرينات ورزشي، ميزان جريان خود در مغز، تعداد سلول‌هاي مغز در ناحيه هيپوكامپ و ترشح مولكول‌هاي حفاظتي مانند ‌BDNF افزايش مي‌يابد. مجموعه اين فرآيندها مي‌تواند موجب بهبود حافظه و به تعويق انداختن بيماري آلزايمر شوند (بركتولد).

انجام تمرينات ورزشي مي‌تواند كاهش توانمندي‌هاي شناختي را كه در اثر سالمندي حادث مي‌شود به تأخير اندازد. تمرينات ورزشي رشد سلول‌هاي عصبي و گسترده شدن ارتباطات بين سلولي كه براي يادگيري و حافظه ضرورت دارد مي‌تواند مغز را جوان و فعال نگهدارند. (كريستيت يافه).

دكتر يافه تأثيرات تمرين بر سلول‌هاي عصبي ناشي از افزايش جريان خون در مغز است كه منجربه آزاد شدن فاكتورهاي رشد مي‌شود و مي‌تواند از سكته مغزي پيشگيري نمايد. از سوي ديگر تمرينات ورزشي مي‌تواند مانند برخي تركيبات دارويي، موجب آزادسازي سروتونين، نوراپي نفرين و دوپامين شود.

- انرژي براي يادگيري

اگر چه مغز انسان بالغ فقط دو درصد از وزن بدن او را تشكيل مي‌دهد، ولي به تنهايي بيست درصد از انرژي جسماني را مصرف مي‌كند. انرژي مصرفي مغز از طريق خون پراكسيژن تدارك مي‌شود، اكسيژن مصرفي مورد نياز از طريق شش‌ها تأمين مي‌گردد. مغز انسان در هر ساعت به گردش 8 گالن خون يا در هر روز تقريباً 200 گالن (800 تا 600 ليتر) خون نياز دارد. توازن الكترونيكي مناسب براي كاركرد مغز از طريق آب بدن به دست مي‌آيد. براي حصول اين توازن، هر فرد بالغ بايد 6 تا 12 ليوان آب بنوشد. از دست دادن آب بدن در طول ساعات حضور دانش‌آموزان در كلاس درس عاملي براي آسيب‌هاي يادگيري، تنبلي و بي‌حالي است. (هانافورد 1995).

عامل حياتي ديگر براي كاركرد مطلوب مغز، اكسيژن است. بدون هواي تازه، نمي‌توان انتظار داشت كه مغز كاركرد بهينه‌اي داشته باشد. از اين رو، طراحي ساختمان مدارس و در پيش‌بيني تسهيلات و تجهيزات مدارس، نبايد تأمين هواي تازه كلاس‌هاي درس مورد غفلت قرار گيرد. هنگام يادگيري، سلول‌هاي مغز- نرون‌ها- اطلاعات را تقريباً با سرعتي بيش از 300 كيلومتر در ساعت انتقال داده يا مورد تبادل قرار مي‌دهند. هر نرون مي‌تواند هزاران سيگنال يا علامت را از ساير منابع نروني، بدون آن كه با آنها ارتباط داشته باشد، دريافت كند. نرون‌ها، پيام‌ها را بيشتر به صورت شيميايي تبادل مي‌كنند (جنسن 1998).

انرژي لازم براي فعاليت‌ نروني، انرژي الكتريكي و شيميايي است. ماهيت عمل نرون‌ها، مغز را به يك پردازشگر الكترو- شيميايي تبديل كرده است. الگوي يادگيري مغز از زمان تولد و بنا به ديدگاهي عمر از دوره جنيني آغاز مي‌شود. شيوه پاسخ وي و سازگاري فرد با محيط، نحوه زيست و يادگيري مغز را تعيين مي‌كند. الگوي يادگيري پايه‌گذاري شده را فرو بريزد. مدارس، يكي از مراكز عمده براي ايجاد تغيير در الگوهاي يادگيري دانش‌آموزان هستند.

بازي، ورزش، تجربيات عملي و انواع فعاليت‌هاي چالش‌برانگيز منبع اصلي يادگيري هستند. با اين همه‌، هنوز مدارس برخلاف الگوهاي يادگيري دانش‌آموزان طراحي مي‌شوند. براي نمونه، استخر شنا از محيط‌هاي محرك و چالش‌برانگيز براي كودكان ابتدايي و راهنمايي‌اند، ولي مدارس به ندرت به آن دسترسي دارند.

- اهميت و نقش ورزش در تسريع روند يادگيري

هر دانش‌آموزي بارها و بارها در سالن‌هاي ورزشي ديوار حياط و راهروي مدارس، انواع رسانه‌هاي گروهي، كتاب‌ها و نشريات با عباراتي «عقل سالم در بدن سالم است» مواجه مي‌شود. با اين حال عده كمي از نوجوانان و جوانان حقيقت و معناي اصلي اين جمله را عملاً در زندگي خود به كار مي‌گيرند و اغلب آنها در برنامه‌هاي روزانه درس و ورزش را همراه هم تنظيم نمي‌كنند.

خانم صابره شوكتي، مربي ورزش يكي از دبيرستان‌هاي تهران در اين زمينه مي‌گويد: متأسفانه در كشور ما درس و ورزش به ندرت با يكديگر توأم مي‌شوند. اغلب آنها كه به پرورش نيروي بدني خود همت گماشته‌اند از پرداختن به قدرت فكري خويش غافلند و بيشتر دانش‌آموزان مستعد و پرتلاش نيز كه مدام به مطالعه و كار فكري مشغولند از نظر بدني در حد بسيار ضعيفي قرار دارند كه اين خود نيمي از تلاش شبانه‌روزي آنها را هدر مي‌دهد.

سلول‌هاي مغزي براي فعاليت‌ خود به 25 درصد از كل انرژي مورد استفاده بدن نياز دارند. آيا اين انرژي تنها به وسيله تغذيه و استراحت- به صورتي كه در بين دانش‌آموزان رايج است- تأمين مي‌شود؟

خانم نرگس سماوات، كارشناس در زمينه زيست‌شناسي و تغذيه در توضيح اين مطلب مي‌گويد: غذا خوردن با عجله شايع بين دانش‌آموزان بدون تحرك جسمي لازم، حتي اگر با استراحت كافي هم همراه باشد نمي‌تواند تأثير كاملي در رساندن ماده و انرژي مورد نياز بدن داشته باشد. در صورت نبودن برنامه‌ريزي صحيح براي انجام حركات ورزشي روزانه، مغز انرژي كافي در اختيار ندارد زيرا تلاشي براي به جريان انداختن و تنظيم و گستردن انرژي به تناسب نياز هر قسمت از بدن- خصوصاً مغز- صورت نگرفته است.

علاوه‌بر اين كم‌تحركي و رخوت جسمي از آن، تأثير مستقيم بر روي روح و روان و اعصاب دارد و ذهن را نيز به سمت خستگي و ناتواني هدايت مي‌كند كه نتيجه همه اينها بالقوه ماندن بسياري از قابليت‌هاي ذهني و استعدادهاي محصلان در يادگيري است.

اغلب اوقات دانش‌آموزان خمود و بي‌حوصله و با اكراه به سوي انبوه كتاب‌هايشان مي‌روند و سعي مي‌كنند خلل هميشگي ناشي از عدم تحرك بدني را با فشار آوردن بي‌مورد به ذهن و انواع و اقسام روش‌هاي يادگيري جبران كنند در حالي كه راه بسيار ساده‌تر و سالم‌تري مانند ورزش مي‌توانند علاوه‌بر سلامت، نشاط و افزايش فعاليت ذهني، شور و اشتياق آنان را نسبت به درس خواندن تضمين كند. براي اينكه مغز به خوبي از عهده يادگيري و حفظ مطالب درسي برآيد، علاوه‌بر رساندن مواد غذايي و انرژي كافي بايد از خوني پاك و غني از اكسيژن تغذيه شود.

بدين منظور بايد شش‌ها كاملاً از هوا پر و خالي شوند بنابراين دانش‌آموزان بايد ريه‌هاي خود را نيز نيرومند كنند و اين كار نيز به وسيله ورزش ميسر است. هر حركت ورزشي خواص و نتايج خاص خود را دارد و اين‌گونه نيست كه ورزش فقط ماهيچه‌ها را قوي كند. معلمين ورزش در مدارس بايد خواص هر حركت را نيز به محصلين خود آموزش دهند تا آنها با آگاهي كامل از نتايج سودمند ورزش بهره‌مند شوند. در ضمن براي رساندن اكسيژن كافي به سلول‌هاي مغزي دانش‌آموزان بايد ياد بگيرند كه صحيح و اصولي تنفس كنند و با عادت دادن شش‌ها به نحوه مطلوب بازده تنفسي خود را افزايش دهند.

ورزش نخستين پرونده احساسات و ادراكات آدمي است. دانش و زيبايي در تندرستي است و تندرستي حقيقي به وسيله ورزش و گردش و غذاي سالم، مقوي و منظم حاصل مي‌شود. ورزش خون را به نسبت به تمام اعضاي بدن به عضلات دست و پا و گردن و كمر به خصوص اعصاب مي‌رساند و در تمام بدن خون را به جريان درمي‌آورد.

برخي از دانش‌آموزان ممكن است ديرتر يا زودتر از دو ماه به ورزش صبحگاهي عادت نمايند و بالاخره اين اقدام مفيد عادت و طبيعت ثانوي آنان خواهد شد. ورزشي كه دختران مي‌نمايند نبايد ورزش‌هاي سنگين قهرماني باشد بلكه آنان بايد در مدرسه بيشتر تنيس روي ميز و بازي‌هاي توپ‌دار مثل واليبال و بسكتبال و ورزش‌هاي سبك ديگر نمايند و با اسباب‌هاي ورزشي سنگين مانند هالتر و دمبل كار نداشته باشند.

بنابراين بهتر آن است كه محصلان خود به فكر تنظيم فعاليت‌هاي ذهني و جسمي خويش باشند و با تصميم‌گيري و به كار بستن اراده، روي آوردن به ورزش و توأم كردن آن با تحصيل از سنگيني بار مشكلاتي كه بر روح و ذهنشان انباشته‌اند بكاهند و به تجربه عيني دريابند كه در صورت هماهنگ كردن اين دو با صرف همان وقت و همان كار ذهني در عرصه يادگيري به نتايجي چند برابر مطلوب‌تر از قبل دست خواهند يافت و در نهايت با ذهني بازتر و بسيار راحت‌تر از استعدادهاي خود بهره‌برداري خواهند كرد.

- فعاليت‌هاي جسماني و افزايش عملكرد تحصيلي

براي رشد كاركرد‌هاي مغزي، فعاليت‌ جسماني بسيار حائز اهميت است. فعاليت‌هايي چون دويدن، پريدن، جهيدن، شنا كردن سبب تقويت عقده‌هاي پايه، مخچه و جسم پينه‌اي مي‌شود. ورزش و تمرين بدني، اكسيژن زيادي را به مغز مي‌رساند و بر ميزان ارتباط بين نروني مي‌افزايد. يادگيري از طريق پياده‌روي، حركات كششي و ساير فعاليت‌هاي جسماني ارتقاء يافته و تقويت مي‌گردد. (جنسن 1998)

يافته‌هاي يك پژوهش‌ علوم تربيتي حاكي از آن است كه ورزش عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان را افزايش مي‌دهد. با توجه دقيق‌تر به نتايج تحقيق مي‌توان نتيجه گرفت كه صرف وقت بيشتر براي ورزش نه تنها هيچ‌گونه اثر سويي بر عملكرد تحصيلي و هوش نداشته است، بلكه در بيشتر موارد باعث عملكرد تحصيلي بهتر دانش‌آموزان نيز شده است.

- جايگاه تربيت ‌بدني دوره ابتدايي در جهان معاصر

بايد دانست كه تربيت ‌بدني در مدارس ابتدايي مفهوم بازي به شكل آزاد يا حكم ساعت تنفس بين دو كلاس را ندارد. كلاس درس تربيت ‌بدني، حكم آزمايشگاهي را دارد كه در طي آن، كودك با وظيفه مهم فراگيري حركت و يادگيري از طريق حركت درگير مي‌شود. شادي، تنوع و سرگرمي محصول فرعي يك درس تربيت بدني خوب است. معناي واژه تعليم و تربيت هدايت به جلو است. تربيت بدني آن جز از فرآيند تعليم و تربيت است كه در آن هم تربيت بدن و هم تربيت از طريق بدن، مطرح است.

- اهداف درس تربيت بدني

در برنامه‌ي درسي تربيت بدني، جهت‌گيري اساسي ياددهي- يادگيري، كسب و حفظ سلامتي براي دانش‌آموزان است. برنامه‌ درسي تربيت بدني به دانش‌آموزان آگاهي‌هاي لازم را جهت حفظ سلامت خود در آينده، بدون كمك ديگران، بدهد. از جمله اين آگاهي‌ها انجام صحيح حركات پايه- يعني راه رفتن، دويدن، پريدن، با پرش‌ رفتن، با جهش رفتن، ... منتقل شود. از جمله اهداف ديگر تربيت بدني آمادگي جسماني دانش‌آموزان همچون استقامت عمومي انعطاف‌پذيري و قدرت مي‌باشد كه در سلامت جسمي و حركتي فرد عامل تعيين مي‌باشد. هدف سوم تربيت بدني ارتباط تنگاتنگ بين ورزش و تغذيه مي‌شود. دانش‌آموزان با زمان دقيق صرف غذا، نقش آب و مايعات آشنا خواهند شد. در كنار اين اهداف، هدف‌هاي اجتماعي، شناختي و عاطفي و رواني به آساني در درس تربيت بدني به دست مي‌آيند.

- چرا بايد در مدرسه ورزش كرد؟

از جمله دلايل مهم مي‌توان به ايجاد موارد زير اشاره كرد:

1- سلامت جسماني و رواني دانش‌آموزان

2- رشد تكامل و يادگيري حركتي مناسب با سن

3- تربيت فردي و گروهي

4- پشتوانه‌ قوي براي ورزش قهرماني

5- عادت به ورزش كردن

6- پيشگيري از آلودگي دانش‌آموزان به عادت ناپسند و مضر در محيط زندگي

7- پر كردن اوقات فراغت و لذت بردن

8- پي بردن به اهميت نظم و سازمان‌دهي در كلاس

9- داشتن نقش توانبخشي

- اهميت تربيت بدني در تعليم و تربيت كودكان

فعاليت‌هاي بدني و ورزش علاوه‌بر تقويت قواي جسماني كه يك اصل مهم در ارتقاي بهداشت همگاني است بر رشد قواي ذهني و رواني دانش‌آموزان نيز تأثير قابل ملاحظه‌اي دارد. تدوين يك برنامه ورزشي مناسب در مدارس بسيار ضروري است. بايد به هدف تربيت بدني ارج نهيم و مسائل كاربردي اين علم را در مدارس به اجرا درآوريم، تربيت بدني و ورزش مي‌تواند به موارد زير كه اكثر دانش‌آموزان به آن مبتلا هستند بپردازد و آن را تا حدي رفع نمايد، حتي پزشكان براي درمان بسياري از ناراحتي‌هاي جسماني به بيماران خود توجه مي‌كنند كه ورزش و كارهاي اصلاحي جسمي كه جزء علوم تربيت بدني و ورزشي انجام دهند.

اين موارد عبارتند از:

1- برطرف نمودن ضعف عضلاني

2- تقويت انعطاف‌پذيري عضلات

3- دادن نشاط روحي

4- اجتماعي نمودن

5- تقويت سيستم قلب و عروق

6- تقويت حواس و ذهن

7- تقويت عضلات جهت جلوگيري از انحراف ستون فقرات

- ارتباط آموزش حركات بدني با برنامه‌هاي تربيت بدني مدارس

در آموزش حركات تربيت بدني كودكان با چگونگي و چرايي حركات بدن خود آشنا مي‌شوند. از جمله اهداف اساسي‌ آموزش حركات، كمك به كودكان است تا از طريق الگوهاي حركتي فعال، به توانايي‌هاي بدني خود پي مي‌برند.

مهم‌ترين كمك مربي در برنامه‌ريزي حركات بدني كودكان، آن است كه كودك اصول و مبناي حركات را ياد بگيرد و در زمان‌هاي مختلف و در شكل‌هاي متفاوت آنها را اجرا كند و يا مسائل رقابتي را براي كودكان ترتيب دهد و با ارائه تمرين‌هاي متناسب با قابليت‌ها و سطح توانايي‌هاي هر كودك خاص آنها را در حل مسائل، كمك كنند:

در واقع آموزش حركات بدني در برنامه‌هاي تربيت بدني نقش جايگزيني ندارد، بلكه مي‌تواند كامل‌كننده آن باشد. براي مثال اگر كودكي در فعاليت‌هايي كه نياز به شروع و توقف كردن، چرخيدن و حركت به طريقي خاص دارد، مشكل داشته باشد، فعاليت‌هاي حركتي مي‌تواند توانايي در اين جهت بالا ببرد.برنامه‌ريزي در جهت شكل‌دهي برنامه‌هاي ورزشي- حركتي آموزش حركات بدني و مورد علاقه كودكان نه تنها براي رشد همه جانبه بلكه براي كاهش رفتارهاي تخريبي كودكان در مدرسه و محيط‌هاي ديگر نيز مؤثر است.

مهم‌ترين كمك مربي در برنامه‌هاي حركات بدني كودكان ايجاد جوي است كه در آن كودك اصول حركات را ياد بگيرد و فرصت‌هاي متنوع براي كاوش در شكل‌هاي مختلف حركات را پيدا كند. در موارد ايجاد زمين‌هاي ورزشي در فضاي باز، اولاً بايد حداقل مساحت را نسبت به تعداد دانش‌آموزان در نظر گرفت. ثانياً دقت شود كه سطح زمين صاف و بدون پستي و بلندي باشد.

- ورزش و نقش آن در سلامت روان

ناراحتي‌هاي جسماني، اختلالات رواني را به همراه داشته و برعكس. نكته برجسته در تقويت‌ قواي جسماني، حفظ روان سالم مي‌باشد. پسراني كه از نظر قواي جسماني ضعيف مي‌باشند علاوه‌بر ضعف جسماني داراي مشكلات رواني مانند احساس حقارت و عدم توانايي تطبيق خود با ديگران مي‌باشند. دانش‌آموزان ورزشكار داراي صفات ممتاز رفتاري چون رهبري، تحرك‌هاي اجتماعي حس ارزش‌هاي فردي و اجتماعي، عدم شك و ترديد در خود عدم بهانه‌جويي و نتيجتاً رشد اجتماعي بيشتر مي‌باشد.

تحقيقات بسياري نشان داده است كه ورزش علاوه‌بر اينكه ابزار ارزشمندي براي حفظ سلامت جسماني است رابطه نزديكي با سلامت رواني و به ويژه پيشگيري از بروز ناهنجاري‌هاي رواني دارد. ورزش از اضطراب و افسردگي مي‌كاهد و اعتماد به نفس را افزايش مي‌دهد. ورزش به ويژه در سنين كودكي و نوجواني مفر سالمي براي آزاد كردن انرژي‌هاي اندوخته شده است و اين خود بسيار لذت‌بخش و آرامش‌دهنده است.

به گفته جامعه‌شناسي Thomas Jeffrey كه مطالعاتي پيرامون تأثير شركت جستن در فعاليت‌هاي ورزشي بر دانش‌آموزان مقاطع ابتدايي و راهنمايي انجام داده است، جوانان، صرف‌نظر از نژاد و جنسيت آنها، از شركت در برنامه‌هاي ورزشي مناسب بهره‌ي زيادي مي‌برند.

ارتباط‌هايي نيز ميان شركت دختران در تيم‌هاي ورزشي در مقاطع راهنمايي و دبيرستان و موفقيت‌ آنها در زندگي حرفه‌اي كشف كرده كه به ارزش‌هاي كار تيمي، تعيين هدف و پاداش برتر بودن باز مي‌گردد. در تارنماي بنياد ورزش زنان آمده، «تصادفي نيست كه 80 درصد از مديران زن 500 شركتي كه در فورچون آمده‌اند، خود را به اين دليل كه در نوجواني در دنياي ورزش بوده‌اند، دختراني شيطان و شلوغ معرفي كرده‌اند».

- تنظيم ساعت زنگ ورزش با نيازهاي دانش‌آموزان

زنگ ورزش، زمان بروز خلاقيت كودكان است. كودك با حضور در ساعت ورزش علاوه‌بر تقويت بعد جسماني به بازي، تفريح، پرورش روحيه تعاون و همكاري مي‌پردازد ولي ساعت زنگ ورزش در مدارس ايران با اولويت‌هاي اصلي نيازهاي دانش‌آموزان تنظيم نشده است. در تحقيق زير به مقايسه اولويت‌هاي نيازهاي جسماني، مهارتي، شناختي و عاطفي دانش‌آموزان در درس تربيت بدني و ورزش‌ مدارس پرداخته شده است. (رحيم رمضاني‌نژاد، حميد محبي، مهرعلي همتي‌نژاد).

در اين تحقيق آمده است توجه به نيازهاي چندگانه دانش‌آموزان و پرهيز از پرورش تك‌بعدي با توجه به يك هدف با يك نياز اهميت بسياري دارد، به ويژه اينكه برخي محققان معتقدند نقش معلمان تربيت بدني در برآوردن برخي از نيازهاي اجتماعي حتي بيشتر از والدين است.

بررسي محتواي درس تربيت بدني در كشورهاي مختلف نشان مي‌دهد كه بسياري از نيازهاي آموزشي دانش‌آموزان مورد توجه قرار گرفته است. همچنين در بسياري از اهداف و استانداردهاي درس تربيت بدني بر نيازهاي مختلف دانش‌آموزان مانند آموزش انواع حركات و مهارت، بهداشت جسماني و رواني توسعه مفاهيم شناختي، توسعه مهارت‌هاي ارتباطي، فعاليت‌هاي جسماني خارج از مدرسه، لذت، حركت، سلامتي و رشد اجتماعي، رفتار احترام‌آميز و آمادگي جسماني تأكيد شده است.

تدوين اهداف كلي درس تربيت بدني در حيطه‌هاي مختلف تربيتي گسترش زيادي پيدا كرده است كه در بسياري از آنها فعاليت‌هاي مناسب با نيازهاي لذت، تعامل اجتماعي، مهارت‌هاي ورزشي و تفريحي، توسعه حركتي- ادراكي، الگوهاي حركتي بنيادي، سلامتي و آمادگي جسماني، مهارت‌هاي حركتي ورزش براي دانش‌آموزان دوره‌هاي مختلف تحصيلي در نظر گرفته شده است.

- زنگ ورزش، زنگ سلامت

سلامت هر فردي تحت تأثير عوامل گوناگوني چون ژنتيك، محيط زيست، خدمات پزشكي، سبك زندگي و ... است و در اين ميان تمرينات بدني ورزش جايگاه مهمي دارند تا جايي كه كاهش فعاليت بدني مي‌تواند سلامت فرد را تحت تأثير قرار دهد. ورزش و فعاليت‌ جسماني نه تنها در ايجاد و حفظ تناسب اندام اثرات سودمندي دارد بلكه در پيشگيري از بيماري‌ها به خصوص بيماري‌هاي قلبي عروقي، فشار خون، ديابت و چاقي و ... هم نقش مهمي را ايفا مي‌كند. در اين ميان ورزش براي كودكان، نوجوانان و جوانان از اهميت بيشتري برخوردار است تا جايي كه در سال‌هاي اخير سعي شده به برنامه‌هاي ورزشي در محيط‌هاي آموزشي نگاه ويژه‌اي شود زيرا ورزش نه تنها فوايد جسماني با خود به همراه مي‌آورد بلكه مي‌تواند فوايد روان‌شناختي بسياري براي دانش‌آموزان داشته باشد. كاهش افسردگي، كاهش اضطراب، فراهم‌ آوردن سپري براي مقابله با استرس و بالا بردن عزت‌نفس و آسايش فكري از جمله فوايد مهم ورزش است.

برنامه‌ تربيت بدني بايد به گونه‌اي طرح‌ريزي شود كه دانش‌آموزان تسلط كامل بر بدن خود را به دست آورند و بتوانند مهارت‌هاي لازم بدني را كسب كنند. حركت‌هاي ورزشي بايد متضمن كارايي، چابكي و نيرومندي بدن باشد و مربيان ورزشي بايد چنين مهارت‌هاي لازم را جزء برنامه‌هاي تربيت بدني منظور كنند. يكي از اقدامات براي موفقيت‌ مربيان ورزشي ايجاد ارتباط با والدين دانش‌آموزان است. مربيان با دعوت از اولياء براي تماشاي مسابقه‌ها و فعاليت‌هاي ورزشي فرزندانشان، مي‌توانند آنها را به امر ورزش و سلامت علاقه‌مند سازند.

برنامه‌ تربيت بدني مدارس به تنهايي نمي‌تواند به تمام فعاليت‌هاي ورزشي كه عامل سلامت جسماني است جواب دهد بنابراين وظيفه مهم ديگر هر مدرسه از نظر تربيت بدني ايجاد محرك‌هاي لازم در نوجوانان است تا با اجراي فعاليت‌هاي ورزشي خارج از مدرسه به تقويت بيشتر بدنشان و تأمين آمادگي جسماني آن بپردازند.

لزوم و اهميت، براي هر دو جنس در سنين مختلف مورد تأييد محققين است. به طور كلي ورزش و تحرك بر رشد عمومي بدن تأثير مي‌گذارد. ورزش امروزي تنها يك فعاليت ساده نيست بلكه قابليت‌هاي پيچيده مغز را در امور مختلف از جمله آموختن مطالب، هماهنگي، چالاكي، درست عمل كردن، درست تصميم‌ گرفتن و ... را تقويت مي‌كند و در كليه اجزاي جسم و روح و ذهن تأثير مثبت مي‌گذارد.

دانش‌آموزان روزانه چند ساعت در كلاس درس روي نيمكت مي‌نشينند حتي اگر نوع نشستن مناسب باشد و نيمكت نيز استاندارد باشد باز هم در آنها خستگي فيزيكي ايجاد مي‌شود دانش‌آموزان پسر غالباً اين شكل را با بازي كردن در خيابان‌ها و ورزشگاه‌ها (غالباً فوتبال) حل مي‌كنند ولي براي دختران به علت اعتقادات و فرهنگ جامعه امكانات كمتري وجود دارد بنابراين لازم است در مدارس دخترانه ساعت‌هاي بيشتري براي تمرينات بدني منظور گردد.

يك دانش‌آموز در مسير پيشرفت تحصيلي خود به موانع بسياري برمي‌خورد. افسردگي، بي‌حوصلگي، احساس خستگي، احساس ضعف، تفكرات بي‌پايه و اساس، مشغول بودن ذهن، عدم توانايي در يادگيري مطالب و بسياري عوامل ديگر مي‌تواند مانع از به سرانجام رسيدن هدف تحصيلي يك دانش‌آموز باشد. اما ورزش همان‌طور كه سد محكمي در برابر فساد و تباهي و اعتياد جوانان و نوجوانان است مي‌تواند عاملي تأثيرگذار در رفع موانع تحصيلي باشد.

فعاليت‌ بدني يا ورزش باعث تحريك عضلات شده و فعاليت‌ دستگاه‌هاي بدن (قلب و عروق) را بيشتر مي‌كند مغز و ذهن انسان نيز از اين امر مستثني نيست. با فعاليت‌ مغز در هنگام ورزش در ساعاتي در روز تمام تخيلات، احساسات خستگي و بي‌حوصلگي و ضعف به اندازه قابل توجهي رفع مي‌شود و به همين امر مي‌تواند به درك بهتر مطالب براي دانش‌آموزان كمك كند. فعاليت‌ ورزشي منظم در صورت تداوم مي‌تواند باعث آسودگي ذهن شود و اين آسودگي باعث بهتر آموختن، اشتياق بيشتر به كار و درس، بالا رفتن شخصيت انساني و عدم فرار مطالب از ذهن شود بنابراين هر كدام از اين عوامل باعث مي‌شود يك دانش‌آموز به پيشرفتي بيشتر دست يابد.

- بحث و نتيجه‌گيري

ورزش مي‌تواند تأثير بسزايي در شادابي و نشاط دانش‌آموزان دختر و پسر داشته باشد. دانش‌آموزاني كه از لحاظ روحي و رواني در شرايط مطلوب‌تر قرار داشته باشند بدون شك مي‌توانند بهتر، سريع‌تر و با آرامش بيشتر مطالب را فرا بگيرند اين دانش‌آموزان با روحيه در مراحل ديگر زندگي نيز موفق‌ترند. دانش‌آموز ورزشكار از ميادين ورزشي از مربيان خود و از روح و خصلت‌هايي فرا مي‌گيرد كه شايد در رفتار و كردار ديگر همكلاسي‌هايش كمتر مشاهده شود جوانمردي، گذشت، وقت‌شناسي، ادب، احساس مسئوليت و احترام بيشتر به بزرگتران به خصوص پدر و مادر، اساتيد و معلمان.

اين قبيل جوانان و نوجوانان علاوه بر محيط مدرسه كه قوانين و مقررات خاص خود را دارد در محيط‌هاي ديگر از جمله ورزشگاه‌ها حضور مي‌يابند و با شرايط مكان‌هاي ديگر به غير از مدرسه و با روحيات مختلف آشنا مي‌شوند. اگر از قابليت‌هاي فني رشته‌هاي روزشي و نيز شرايط بدني خوبي برخوردار باشند مي‌توانند علاوه بر مراحل تحصيلي در مراحل و ميادين بالاي ورزشي نيز حضور پيدا كنند. اين ميادين باعث بالا رفتن شخصيت دانش‌آموزان شده و علاوه‌بر امتيازاتي كه دولت برايشان قائل شده از نظر مالي و توانايي گوي سبقت را از ديگر دوستانشان بربايند.

تمامي اين پيشرفت‌ها در صورتي مي‌تواند به سرانجام مقصود برسد كه منظم و براساس برنامه‌ريزي صحيح باشد از طرفي نبايد فراموش كرد كه ورزش بي‌رويه و بدون مربي و سازمان نيافته بيش از آن كه مفيد و مؤثر باشد مي‌تواند مخرب و زيان‌آور باشد چه براي بدن انسان چه براي تحصيل دانش‌آموزان.

جذابي دنياي پرشور و شگفت‌آور ورزش و محيط پرهياهوي آن تنها ميدان بزرگ رقابت و مبارزه نيست بلكه تجلي‌گاه ارزش‌هاي والاي بزرگ انساني است كه در آن صحنه‌هاي كوشش، گذشت، همكاري، صداقت، بردباري و تهور رخ مي‌دهد و شاگردان اين كلاس درس تلاش، فداكاري، تعاون، مردانگي، استقامت و شجاعت را مي‌آموزند.

به طور كلي مي‌توان گفت ورزش نقشي انكارناپذير در تمامي مراحل زندگي دارد كه دانش‌آموز دختر و پسر از اين امر مستثني نيستند در نتيجه ساعت ورزش دانش‌آموزان نبايد در اختيار دروس باشد بلكه ورزش را يك علم دانسته و به آن اهميت بيشتري داده شود. (حسين سليم)

فهرست منابع

- رحيمي ارسنجاني، اسكندر (1380)، تربيت بدني در مدارس، دانشگاه شيراز

- واعظ موسوي، محمدكاظم (1379)، روان‌شناسي ورزشي، بنياد دانش‌نامه بزرگ فارسي

- مشرف جوادي، بتول (1367)، تربيت بدني و ورزش در مدارس، نشر دانشگاهي

- نبوي، مصطفي (1357)، اصول آموزش و پرورش براي مدارس ابتدايي و راهنمايي، دانشكده تربيت بدني و علوم ورزشي

- ذكائي، محمود (1371)، كليات تربيت بدني در مدارس، سمت

- اميرتاش، علي‌محمد (1370)، روش‌هاي تربيت بدني براي داخل كلاس ويژه دانش‌آموزان مدارس ابتدايي، وزارت آموزش و پرورش اداره كل تربيت بدني

- مجله حقوقي و قضايي دادگستري 24/8/77

- مت جارويس (1966)، روان‌شناسي ورزشي، ترجمه نورعلي خواجوند، تهران 1380

- ادوارد فاكس (1981)، فيزيولوژي ورزش، ترجمه اصضر خالدان، دانشگاه تهران 1369

- www. Fekreno. Org

- www. Profs. Basu. ac.ir

- www. Sportjaber. Blogfa

مقاله تحت عنوان: تأثير تربيت بدني بر سلامت جسم و روح و روند يادگيري دانش‌آموزان

مطالب مشابه :

مقاله ای در مورد سلامتی و تناسب اندام

مقاله در مورد بهداشت روانی سالمندان

مقاله ای در مورد اثرات رابطه جنسی سالم بر سلامت

کاملترین مقاله در مورد آموزش رشته ورزشی والیبال ( قسمت دوم )

مقاله تحت عنوان: تأثير تربيت بدني بر سلامت جسم و روح و روند يادگيري دانش‌آموزان

مقاله درباره قرآن و سلامت