اثربخشي؛كارايي؛بهره وري

ما اينجا سه تا واژه داريم<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

اثربخشي[1]

كارايي[2]

بهره وري[3]

اگر فرض كنيم كه در ميان يك واحد توليدي مواد لبني و يك سهميه 200000 ليتري شير خام در سال در اختيار داريم . شما به عنوان مدير عامل اين واحد توليدي و از ابتداي دوره به مدت يك سال انتخاب مي شويد. اكنون شما با وجود مواد اوليه و سرمايه و نيروي انساني و يك بازار مصرف در پيش روي ماموريت توليد مواد لبني گوناگون را جهت ارائه به بازار با حداكثر سود بر عهده داريد. تا اينجاي كار مسئله اي نيست تا اينكه شما مجبور مي شويد برنامه توليد يكساله كارخانه را تهيه و به واحدهاي گوناگون ارجاع دهيد . در اين مرحله خلاقيتها و توانايي شما به عنوان يك مدير مورد نياز است. شما مي دانيد كه تهيه شير پاستوريزه چه از لحاظ فرايند و چه هزينه توليد اولين انتخاب بوده و از سوي ديگر اين محصول بازار مصرف بزرگ و تقريبا ثابتي دارد. از سوي ديگر اختصاص تمام مواد اوليه موجود به توليد شير پاستوريزه با توجه به زير ساختهاي موجود براي مواد لبني ديگر چندان عقلاني به نظر نمي رسد. پس شما تصميم مي گيريد كه اقدام به توليد محصولات ديگر نماييد . اما در اين مرحله نيز يك سوال اساسي جلب توجه مي كند و آن هم اينكه از هر كدام به چه ميزان . عقلاني ترين و بهترين راه مراجعه به نمودارها و ارقام فروش انواع گوناگون محصولات شركت و یا حتی شرکتهای مشابه در دوره هاي پيشين است كه اين وظيفه را شما بايد به عهده واحد بازاريابي شركت بگذاريد. مطمئنا داشتن يك سبد توليد با سهم يكسان اما سود آوري و رشد فروش پايينتر نسبت به يك سبد توليد با سهمهاي توليد متفاوت و ميانگين سود آوري و رشد فروش بالاتر مزيت چنداني ندارد . پس شما بايد سهم از توليد هر محصول را با توجه به گزارشات واصله از واحد بازاريابي برنامه ريزي كنيد. شايد اختصاص بخشي از سهم توليد شير پاستوريزه به توليد پنير پيتزا گرچه زمان فرايند توليد بالاتري را شامل خواهد شد اما به نفوذ و سهم خواهي شركت در بازار رو به رشد اين محصول كمك شاياني كند .اما از سوي ديگر حذف بخشي از سهميه سال گذشته توليد ماستهاي پر چرب به علت عدم استقبال از آن و اختصاص سهميه آن به پنير پيتزا باعث سود آوري بيشتر شركت شود.

كمي به عقب باز مي گرديم . تا پيش از اين شير مورد نياز شركت از واحدهاي دامداري شهرهاي اطراف توسط اتومبيلهاي كوچك حمل شير به كارخانه منتقل مي شده است . اما اكنون شما با افزايش توليد در اين واحدها مواجه شده ايد . در اين راه مسائل و مشكلات فراواني از جمله مسائل بهداشتي در محموله شير هاي تحويلي ، سردرگمي واحد تحويل و اشتباهات و كندي در پرداخت بهاي شيرها به توليد كنندگان روي داده است. شايد بهتر باشد شركت اقدام به فروش اين ماشينهاي كوچك فروش شير نموده و با منطقه بندي شهر هاي تحت پوشش و ايجاد ايستگاههايي جهت جمع آوري شير مناطق گوناگون بر اساس پارامتر فاصله مناطق گوناگون از واحد هاي توليدي تا ايستگاهها و از سوي ديگر ايستگاهها تا كارخانه مشكلات ياد شده در بالا را حل نمايد. از سوي ديگر اين ايستگاهها مي توانند توانايي تعيين بار ميكروبي شير . نگهداري در مدتي طولاني تر و حتي واحدي مالي جهت پرداخت بهاي شير را داشته باشند و از سوي ديگر شيرهاي جمع آوري شده با تانكرهاي بزرگ تر به كارخانه حل شوند. اين عمليات به عنوان يك طرح سر مايه گذاري جديد مطرح بوده و نيازمند تصويب هيئت مديره و معاونت مالي شركت است.

در زمانهايي كه شركت با افزايش توليد مواجه است مي توان با ارائه طرحهاي اضافه كار به كاركنان فعلي از استخدام نيروهاي فعلي چشم پوشي كرد و يا با يك روند بازخريد و بازنشستگي تدريجي نيروهاي پير تر به مكانيزه كردن برخي از بخشهاي موجود پرداخت كه اين امر مطمئنا به كاهش هزينه هاي توليد و افزايش كيفيت مي انجامد . واحدي تخصصي زير نظر مدير عامل مي تواند با همكاري شركتهاي خارجي اقدام به بررسي و ارائه پيشنهاد براي اصلاح فرايندهاي توليد با هدف تطبيق با استانداردهاي روز و كسب گواهينامه هاي استاندارد نمايد. مدير عامل مي تواند با توجه بيشتر به بخش منابع انساني شركت به ايجاد انگيزش و اجراي برنامه هاي بهبود «كيفيت زندگي كاري»[4] اقدام نمايد و در نهايت شركت را با ارائه محصولات جديد و به روز با توجه با ذائقه جامعه به واحدي پيشرو در صنعتي تحت فعاليت تبديل نمايد.

اكنون فكر كنم زمان آن باشد كه به بررسي واژگاني كه در ابتدا آمد و مناسبت آن با فعاليتهاي روي داده در شركت بالا ، بپردازيم .

به طور كلي كارايي را مقايسه ميزان خروجيها با توجه به ميزان ورودي يا ميزان داده نسبت به ستاده با توجه به اهداف تعريف شده براي سيستم مي نامند.

اثر بخشي را استفاده صحيح از منابع به گونه اي كه هم به عملكرد عالي سازمان و هم به سطح مطلوب رضايت خاطر سازمان منجر شود.

بهره وري را نيز استفاده هر چه بهتر از منابع موجود جهت توليد فعلي يا بيشتر تعريف مي كنند.

بهره وري و كارايي با يكديگر ارتباطي بسيار نزديك دارند به گونه اي كه مي توان ادعا كرد كه كارايي و بهره وري لازم و ملزوم يكديگرند و موفقيت يكي فاعل يا مفعول موفقيت ديگري است. تبديل تمامي شير ورودي كارخانه به محصولي درجه يك و متنوع نشان از كارايي بالاي كارخانه مورد نظر ما دارد. در چنين كارخانه اي فرايندها با كمترين میزان توقف جريان دارند و چون گلوگاهها به خوبي شناسا يي شده اند و مشكلات احتمالي در آنها به ميزان زيادي پيش بيني شده است و چون راه حلها هم از قبل آماده اند ،مقابله با مشكلات هم ساده است.از سوي ديگر با كمترين ميزان مصرف انرژي و اتلاف مواد اوليه و نيروي كار بيشترين ميزان كارايي حاصل مي شود . پيشنهاد مكانيزه كردن خط توليد يا طرح ساماندهي جمع آوري شير در قالب طرحهايي با هدف افزايش بهره وري تعريف مي شود.

اما اثر بخشي در رده بالاتري از لحاظ جامعيت نسبت به كارايي و بهره وري قرار دارد.

در اثر بخشي به جاي يك ديدگاه توليد گراي صرف در كنار توليد به پارامترهاي ديگري چون وضعيت نيروي انساني كارخانه ، كيفيت و حسن شهرت و جايگاه محصولات كارخانه در بازار ، نو آوري و مطرح بودن به عنوان يك شركت پيشرو يا دنباله رو از لحاظ نو آوري و استانداردهاي كسب شده از سوي شركت ؛ توجه مي شود. . ديدگاه يك مدير اثر بخش يك ديدگاه همه جانبه و كلان است .

اثر بخشي مولفه و ويژگي اصلي سازمانهاي پيشرو امروزي است كه اتفاقا از اركان اصلي آن هم كارايي و بهره وري هستند. در واقع موفقيت واقعي مدير در گرو اثر بخشي وي براي كسب هدف و كارايي عملكرد است.[5]

اكنون سوال اساسي من اين است كه به واقع ميزان اثر بخشي و كارايي در اقتصاد ايران به چه ميزان است. كشور ما در زمينه شاخصهاي بهره وري و اثر بخشی در سطح جهان در چه جايگاهي قرار دارد. آيا ما قادريم برنامه چهارم توسعه كشور را مبني بر افزايش توليد ناخالص ملي با افزايش ميزان بهره وري به 30درصد منابع فعلي دست يابيم. آيا اقتصاد به شدت دستوری و بوروكراسي دولتي نه چندان پاسخگوي حاكم در كشور ، علاقمند و قادر به طراحي و پذيرش الگوهاي كاراتر و بهره ورانه تر در استفاده از منابع موجود مي باشد. اينها و دهها سوال مرتبط ديگر جزء دغدغه هاي متخصصان و نخبگان ايراني و در رده هاي بعدی من به عنوان يك دانشجوي مديريت كه هميشه در صفحات آغازين هر كتابهاي تخصصي رشته ام ابتدا با تعريف اين دو واژه بر خورد كرده ام ، مي باشد.

[1] - effectiveness

[2] - efficiency

[3] - productivity

[4] - Quality of work life ( Q.W.L)

[5] - شرمر هورن – 1996،ص5

اثربخشي؛كارايي؛بهره وري

مطالب مشابه :

كارآفريني و خط توليد

فساد شیر

فهرست مطالب: كارآفريني

گزارش کارآورزی كارخانه شير ومحصولات لبني

اثربخشي؛كارايي؛بهره وري

گزارش كارآموزي