آشنایی با سنگ‌ عقیق

عقیق یا آگات از سنگ‌های نیمه قیمتی است. کلکسیون میتریدات، شاه پونتوس، که حدود 4 هزار کاسه عقیق بوده است، توجه خاص و میزان اشتیاق به این سنگ را نشان می‌دهد.

عقیق جزو کانی‌هایی است که از چند عنصر شیمیایی تشکیل شده است. عقیق سنگی سیلیسی و نوعی از در کوهی است. ترکیب شیمیایی آن سیلیس است و البته گاهی عناصری نظیر Al،Fe، Mg، Ca، Ni، Cr در کنار آن قرار می‌گیرد. ویژگی عقیق ریزدانه بودن آن و روشنی رنگش است. عقیق نیمه شفاف، مات و دارای جلای شیشه‌ای است.

عقیق به رنگ‌های سفید تا خاکستری تیره و سیاه، زرد تا قرمز، سبز و آبی روشن است و در میان جواهرات درجه دوم سنگی مشهور است. بهترین آن سرخ، زرد و سفید است. گونه‌ای از آن که ذرات فراوان میکا دارد و براق است دلربا نامیده می‌شود.

شکل بلورهای عقیق، نازک و شش گوش است. این کانی در هیدروکسید پتاسیم (KOH) حل می‌شود.

تاریخچه

واژه عقیق از اسم رودخانه‌ای به نام آگات در شبه جزیره سیسیل مشتق شده است. احتملاً از بستر این رودخانه در ایام قدیم قلوه سنگ‌های عقیق به دست می‌آمده است. عقیق‌هایی که در گذشته از معادن آلمان استخراج می‌شدند، دارای رنگ‌های قرمز صورتی و قهوه‌ای بوده و بین این لایه‌ها گاهی نیز نوارهای خاکستری رنگ دیده می‌شود. این معادن امروزه قابل استفاده نیستند.

مهم‌ترین محل یافت بلورهای عقیق در قرن نوزدهم میلادی در نزدیکی ایدار اوبرشتاین در آلمان قرار داشت. عقیق‌های برزیلی برای حکاکی بسیار مناسب هستند. در کشورهای چین، هندوستان، مالاگاسی، مکزیک و نقاط مختلف آمریکا نیز معادن مهم عقیق وجود دارد.

از زمان‌های بسیار دور عقیق رنگ می‌شده‌اند، از سه هزار سال پیش مصری‌ها از عقیق تراش داده شده برای ساختن مهره، نگین انگشتری و تزیین ظروف استفاده می‌کردند.

جمع‌آوری کاسه‌های عقیق در میان درباریان اروپا در دوره رنسانس مرسوم بود. در بسیاری از موزه‌های اروپا از جمله لوور نمونه‌های خاصی از آن موجود است.

قطعات عقیق که لایه بالایی آن‌ها سفید و لایه پایینی سیاه رنگ است را انیکس (Onyx) می‌نامند (انیکس در زبان یونانی به معنای ناخن بوده و به علت نیمه شفاف بودن این کانی به آن اطلاق شده است).

عقیق را با توجه به نوع شکل و ساختار لایه‌های آن می‌توان این گونه تقسیم‌بندی کرد:

1- عقیق خزه‌ای:

دارای محتویاتی از بلورهای سبزرنگ میهمان به شکل خزه است. بهترین نوع عقیق خزه‌ای در هندوستان استخراج می‌گردد.

2- عقیق شجری:

که سنگ مشا نیز نامیده می‌شود، نوعی است بدون ساختار لایه‌مانند به رنگ خاکستری یا بی‌رنگ و نیمه‌شفاف که بر روی سطح آن اشکال درخت مانند نقش بسته است و چون سابقا از طریق بندر موشا به اروپا حمل می‌شده است. به همین علت به سنگ موشا معروف گردیده است.

3- عقیق چشمی:

از لایه‌های دایره‌وار موازی یکدیگر که دارای یک نقطه تیره رنگ در مرکز هستند، تشکیل شده‌اند.

4- عقیق آبدار:

که مقداری آب در سنگ وجود دارد که به زمان پیدایش آن مربوط می‌شود و در تراش‌های نازک، آب داخل آن قابل رویت می‌باشد.

5- عقیق مجوف:

عقیقی که حفره‌های متعدد و توخالی زیادی دارد.

6- عقیق دژی:

عقیقی که درون آن نقشه‌ای مانند دژهای قدیمی وجود دارد.

7- عقیق منظره‌ای:

درون آن اشکالی به شکل درختان و مناظر طبیعی مشاهده می‌شود.

8- عقیق لایه‌ای:

در این نوع، لایه‌های عقیق موازی با یکدیگر هستند.

عقیق سلیمانی:

عقیق سلیمانی یا سنگ باباقوری یا خلنگ نوع رگه‌دار سنگ یمانی (chalcedony) است. سنگ یمانی خود گونه‌ای از در کوهی (کوارتز) است.

رنگ رگه‌های عقیق سلیمانی سفید و سیاه است. به آن گونه که رگه‌های رنگی‌اش به‌جای سیاه، طیف‌هایی از قرمز هستند عقیق یمانی (Sardonyx) می‌گویند.

عقیق یمانی را معمولاً به صورت گنبدی یا به صورت تیله می‌تراشند. برخی از عقیق‌های سلیمانی طبیعی هستند ولی بسیار از آن‌ها را با رنگ کردن و لکه‌دار کردن عقیق تولید می‌کنند.

منابع: wikipedia/noghrejat/zeitoon66

آشنایی با سنگ‌ عقیق