اصطلاح و ضرب المثلهای طالقان
ترانه هایی در مراحل مختلف عروسي قدیم طالقان خوانده می‌شد. از جمله، برنج پاك كردن، رخت برون، حنابندان، حمام رفتن عروس و داماد، گيس‌بافون (گيس‌بافتن)، حجله بستن، عقدكنان و...
تعدادي از اين ترانه ها را كه با طنز همراهند مي‌خوانيد:
پایست جانم، پایست عمرم اين‌جه، آن‌جه د بهتره
كلّه سنگين، خنه رنگين، صدوبيست تا نوكره
خالقزی چادر سرانكن وخت بشی ینه
عروس جواب مي‌دهد:پا نمي‌بوم، پا نمي‌بوم
پی یرمی خنه اقبال ویشتره، منی ورخوس هم مادره
***
من نمي‌يم، من نمي‌يم پی یرمی خنة بهتره
***
معمولاً در هنگام مراسم های عروسي قدیم خانواده داماد (زاما)مي‌گویند:
***
راه طالقان هموار گرد د آو طالقان اسبی بلور گرد د
ما بیورديم عروسمانه چشم دشمن دی كور گرد د
***
همراهان(دس براران) هنگام بردن داماد به حمام به طنز این شعر را می خواندند:
عروس‌خانم بشی حمام، گوشوارش بکته به
بگوتین ما ر زاما یا دس برار بیدی به
داماد در جواب مي‌گويد:بیدي یمش، بیدي یمش، میانی گُل دنگتمش
جون آقاش، جون ننه‌ش تا نيه هنمي‌دمش
مراسم ازدواج :خواستگاري از دختر توسط اقوام نزديك داماد صورت مي گيرد. بعد از رضايت خانواده عروس فرداي آن شب غذا و شيريني تهيه ديده براي خانواده عروس مي فرستند. براي مراسم اره گيرون يا سهمان بله برون به خانه عروس مي روند و با دادن انگشتر به عروس در واقع او را براي پسر شان نشان مي كنند.
در همان شب بله برون ميزان شيربها ( زر) را نيز معين مي كنند بعد از اين مراسم دوران نامزدي آغاز مي شود كه معمولا" از 6 ماه تا 2 سال طول مي كشد.چند روز مانده به عروسي مقدمات آن را فراهم مي سازند. به خريد مي روند و براي عروس داماد پيراهن، پارچه، و ... مي خرند.براي دعوت كردن مردم به عروسي زني را به عنوان خبر گير به خانه هاي مردم مي فرستند تا همگي را براي عروسي دعوت نمايد.يك روز قبل از جشن از خانه داماد تمام مخارج جشن عروسي از قبيل برنج، مرغ، گوشت، روغن به نام خرج بار، را بار اسب مي كنند و همراه چند گوسفند پاي كوبان به خانه عروس مي فرستند مردم نيز كمك هايي به نام سوري در مجمع هاي مسي گذاشته و روي ان را با پارچه هاي رنگي مي پوشانند و آن را بر سر گرفته به خانه داماد مي برند.
شب قبل از عروسي حنابندان مي گيرند. صبح روز حنابندان ، عروس و داماد جداگانه با جشن و پاي كوبي به حمام مي روند دلاك در حمام به عروس و داماد شربت و شيريني مي دهد و اسپند دود مي كند. سپس عروس و داماد جداگانه سوار بر اسب، همراه دوستان به خانه مي روند.شب حنابندان عروس و داماد جداگانه در خانه خود، مراسم حنابندان را انجام مي دهند در خانه عروس، خواهر يا يكي از دوستان عروس حنا در دست عروس مي گذارد و در خانه داماد نيز دوستان داماد در دست او حنا مي گذارند.روز عروسي وعقدكنان خانواده عروس و داماد جداگانهميهمانان ناهار مي دهند.
بعد از ظهر عروسي داماد به همراه فاميل و دوستان براي آوردن عروس به طرف خانه عروس راه مي افتد داماد از قبل اسبي را تزيين مي كند تا عروس را روي آن بنشاند وقتي به خانه عروس رسيدند خانواده عروس با نقل و شيريني و دود كردن اسپند به استقبال آنها مي رود پدر يا برادر عروس، ناني را به كمر عروس با شال سفيد يا سبز مي نشانند به اين نيت كه اولين فرزندشان پسر باشد و پير بچه ديگري آيينه به دست جلوي اسب عروس راه مي افتد. در بين راه دوستان داماد با پاي كوبي و تير اندازي، در شادماني سهيم مي شوند گاهي نيز با گذاشتن مسابقه اسب دواني بر عروسي مي افزايند. وقتي كه به در خانه داماد رسيدند داماد از اسب پياده نارنج، انار، يا سيبي، را در دست مي گيرد و به سمت عروس پرت مي كند عروس بايد آن را بگيرد و سپس آن را با هم بخورند.
عروس ابتدا وارد خانه نمي شود مگر اينكه پدر داماد سكه اي يك راس گاو و يا زميني را به عنوان رونما يا پاناز به عروس بدهد. وقتي عروس وارد حياط خانه شد مادر و خواهرهاي داماد اسپند دود مي كنند و نقل و نبات و شيريني به همراهان مي دهند تمام مهمانان شام را در خانه داماد مي خورند وپس از خوردن شام آنجا را ترك مي كنند تنها زني به نام عروس مار همراه عروس مي ماند. صبح روز بعد از عروسي عروس بايد صبحانه را آماده كند و به خانواده داماد بدهد. خانواده داماد نيز لباس، پول، پارچه اي را به عنوان خلعت به عروس مي دهند سه روز بعد از عروسي ، عروس و داماد به عنوان سلام به مادرزن، به خانه عروس مي روند كه به آن زن مار سلام مي گويند. جهاز عروس را يك روز قبل از عروسي به خانه داماد مي برند.
پسر جانم حلا وقتش برسی کی ر میخواهی بگو وقت عارو سی
بگو تا ما بشیم به خواستگاری تر داماد کنیم ای جان ما ری
پسرک اولش هی ناز می ن دو تا لپا نش غب غب دمین
یواشکی میشو دوستشی پلو اور میگو بشو آ قام بگو
اگر میخوان منیب زن ببرین فلانی ر میخوام بشین ببرین
خیلی کم پیش میا مخالف با شن معمولا پیر و ما ر یالی همرا شن
فامیل و نزدیکانش جمع میگردن عاروسی خانه ر با هم میکردن
میکون و میخندن با شا د مانی لب شیرینی می خورن کسی ندانی
فردا پس فردا این بر ملا می بو بدی چی گردی منی دختر عمو
فلان پسری ب نشانه بن دا ن امسال عاروسی داریم مهر وآ بان
خرج بار ها مدین مجمع ب مج م عاروسی گوشتی چشم دمینن سرم
اولش که قد ک بری می گیر ن مهمانی ها میدین سور ها می گیرن
هر فامیلی لباس جدا جدا ی خیاطی قیچی کند پول میخوای
تا عاروسی دامادی دس پرباش الهی خو شبخت کرد خدا همرا هش
امشو شام چقدر چرب و چیل لباس دامادی مثل امیر
هفت شو روز دایره زنان میگیرن دخترکان آن قدر کار مینن میمیرن
فردا شوش حنا بندان می گرد عاروسی سرا داماد سرا میخند
نو جوانان چقدر خوشحالی مینن دخترکان چقد ر حمالی مینن
او میورن ظرف میشورن می رقصن نان لاک تندور سر می بسن
بازم این کارشان خیلی قشنگ هر کی بیشتر کار کن اونه زرنگ
دخترکان هنر نمائی مینن پسر کان ننه ر را هی مینن
ننه جان بعد ازاین نوبت من اونیکه من میخوام ننه هما ن
خلاصه این عاروسی راه وا کرد جوا نان عزب مبتلا کرد
امسال پنج تا عاروسی ما بگیتیم چه سال خوبی ب همراه بگیتیم
من یادم یک عاروسی بیام وچکانی وازی کردن گل آ م
چن نفرشان با هم دگود کردن چراغان یکی یکی فوت کردن
تاریک گردی کمر وند وی گیتن فرق کتر کچیک تر نگیتن
شلاقانی شرق شروق در آ م وچه ویلا نی وق وق در آ م
عاروسی خانه جزوله بلند مهمانان عاروسی در کمند
دران قفل گردی و چراغان خاموش هرکی پچیرخی مینه سوراخ موش
وازی کنانی دی بگو بخند یکی میگو وسا کنین چرند
وقتی چراغی روشنی دلا م همه فحش میدان این کارکدام
با لا خر جوانان محله کاری کردن یک کار پر خطر
ولی هر چی گرد عاروسی خان همه میگون اینان کار جوا ن
عیب ندار این کارشان خجیر داماد بین دست براری اجیر
یک عاروسی سر ا نقاره گردی مگس وجه کرد و حواله گردی
مگس نگو بلای آ سما نی دست میزی پار میزی دیما نی
داماد بیچاره کبود کردی باد کردی مثل لبو گردی
جوانان درشین پیران بمانس وچه ویلان زیلو وی بیخ بمانس
عاروسی ر نگو شیون سرای هر جا فرار کنی مگس بلا ی
یکی میگو ساز نزنین نرقصین گناه دار مسجدکی ور حصین
مر دکی عاروسی ر او د بسن کاظم عا موی صورت طو د بسن
کا ظم عا موی فش بدان در آ م داماد فرارو عاروسی تمام
|
اثر: |
علی اکبر حسینی |
نوروز خوانی:
نوروزي خواني سنتي است كه ريشه در فرهنگ ايراني دارد و در ميان تمام فارسي زبانان رواج داشته و به وي‍ژه در دامنه هاي شمالي و جنوبي البرز نوروزي خوانان مژده رسيدن بهار را با خود مي آورده اند. البته در ميان ديگر ايرانيان غير فارسي زبان هم سنت هاي مشابهي ديده ميشود كه نشان از ارزش اين روزها در نزد ايرانيان دارد.
در روستاهای طالقان هم اين سنت ديرين تا چندي پيش برپا بوده و هر سال با نزديك شدن به نوروز نغمه هاي آن در خاطر ميانسالان روستا جان دوباره ميگيرد.
بخشي از يك نوروزي خواني در ادامه آورده شده است:
نوروز و نوسال آمده
اين سال نو باز آمده
گل در گلستان آمده
اين سال نو باز آمده
نوروزي خوانان شهرستان طالقان معمولا از اهالي طالقان بودند واز یک روستا به روستایی ديگر دررفت و آمد بودند و نوروزي خواني براي آنها پیشه وحرفه اي گشته بود و از اين راه درآمدي هم داشتند و در اشعار خود مردمان را به بخشش و عيدي بيشتر هم سفارش مي كردند.
اي كربلايي با خدا
دست تو كن جيفي ميان
در بيار صدتا قران
تي كركاني* كين درد نكنه
گت گت مرغانه كنه
* كرك (Kork / Korg) = مرغ
اي پير زن فس فسي
چراغ رو بردي زير كرسي
از سور و سنجد مي ترسي
مثل : پارساله چوچکا امسال چوچکی جریق وریق
Parsale chocheka emsale chocheki jerighe verigh
معنی: سرو صداو مشاجره گنجشک پارسال و گنجشک امسال
شرح:وقتی یک نفر تازه از گرد راه رسیده، بدون توجه به کسانی که قبل از او در گیر کاری بوده اند در مورد آن کار اظهار نظر میکند میگویند........
------------------------------------------------------
مثل : بزی اجل سر بیا قصابی نانه میخوره
Bezi ajal sar bia ghasabi nane mikhora
معنی: اجل بز که سر آمده باشد نان قصاب را میخورد
شرح:وقتی سرنوشت یک نفر برایش مقدر شده باشد ، دست روزگار او را به سمتی میبرد که خودش با دست خودش آن سرنوشت را رقم میزند در این موارد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : قیمتش بشیه پلنگی پیشانی
Gheymatesh bashiah palengi pishani
معنی: قیمتش را روی پیشانی پلنگ نوشته اند
شرح:وقتی قیمت جنسی چنان بالاست که کسی جرات بیان رقم آنرا هم ندارد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : پوستشه کنار بنگنی هستقانش دیار میبو
Posteshe kenar bengani hasteghanesh diar miboo
معنی: پوستش را کنار بگذاری استخوانهایش معلوم میشود
شرح:وقتی یک نفر آنقدر لاغر است که جز پوست و استخوانی نیست میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : زوما بشیه زن پیری کاری پی
Zoma bashiah zen piari kari pey
معنی: داماد رفته است دنبال کار پدر زن
شرح:وقتی یک نفر برای کس دیگری آنقدر بی علاقه کار میکند که ارزش آن کار را از بین میبرد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : چشمشی سره هندی گیتی
Choshmeshi sare handi giti
معنی: روی چشمهایش را پوشانده است
شرح:وقتی یک نفر آنقدر بی حیاست که در موقع دعوا ملاحظه هیچ چیز و هیچکس را نمیکند و یا وقتی کسی به عمد از کنار مسئله ای با چشم پوشی عبور میکند میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : زیدشت عروسیه فشندک میرقصن
Zidasht arosiah fashandek miraghsen
معنی: زیدشت عروسی است فشندک میرقصند
شرح:وقتی یک نفر کاسه داغ تر از آش میشود میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : کهنه پنیر پوست اگر پوست گردی دشمن دی دوست میگرده
Kohneh panir post agar post gardi doshman di dost migarda
معنی: اگر پنیر پوست کهنه ( غیر قابل استفاده) دو باره قابل استفاده شد دشمن هم دوست میشود
شرح:وقتی دشمنی ادامه دار باشد و کهنه و دیرینه شده باشد دیگر امکان دوستی در این بین وجود ندارد
-------------------------------------------------------
مثل : بشو عربستان مادیانه بین کره شه بستان
Bashoo arabestan madiane beyn koreshe bestan
معنی: برای انتخاب اسب برو عربستان و اول مادرش را ببین
شرح:بیشتر در مورد انتخاب همسر میگویند که قبل از انتخاب فرد به اصل و نسب و خانواده اش توجه داشته باش
-------------------------------------------------------
مثل : قاطره بگوتن پیرت کیه بگوت ماارم مادیانه
Ghatere bagoten piaret kieh bagot maarom madianah
معنی: به قاطر گفتند پدرت کیست گفت مادرم مادیان است
شرح: وقتی کسی بی اصل و نسب است و سعی میکند برای خود اصل و نسب مجازی بتراشد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : کل نبی یی گوکوئک
Kale nabiey gowkoek
معنی: پیچ انگوری ( یک نوع گیاه سمی که میوه هایش شبیه گوجه فرنگی و اندازه دانه های انگور است ) مربوط به کل نبی
شرح: متاسفانه شرحی پیدا نکردم
-------------------------------------------------------
مثل : از گرسنگی عباسی دوس از بزرگی نواب هند
Az goresnegi abasi dus az bozorgi navabe hend
معنی: ازگرسنگی آویزان عباس است و از بزرگی لاف نوابی هند را میزند
شرح:وقتی یک نفر آدم قابل توجهی نیست اما لاف بزرگی و منم منم میزند میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : کوری خانه نشینه بغدادی خبر دار
Kori khane neshineh Baghdadi khabardar
معنی: کور زمین گیر است و از بغداد خبر دارد
شرح:وقتی یک نفر به ظاهر آدم آرام و سر بزیری است ولی دائم بصورت پنهانی در کار مردم سرک میکشد و تفحص میکند میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : کینی سری کدخدا
Kini sari kadkhoda
معنی: کد خدای نشسته
شرح:وقتی یک نفر دست به هیچ کاری نمیزند ولی اختیارداری کار همه را هم میکند میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : پیر یوئر مینه پسر داسقاله دس میره
Piar yoer minah pesar dasghale das mirah
معنی: پدر به کمک دیگران میرود و پسرش داس کوچک دست میگیرد
شرح:وقتی یک نفر به ظاهر میخواهد نشان دهد که او هم مانند دیگران دارد کاری انجام میدهد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : اگه پیر مارته نمیدییی ادعای پا تشاهی میکردی
Ageh piar maarete nemidiey edeaye pateshahi mikordi
معنی: اگر پدر و مادرت را نمیدیدی ادعای پادشاهی میکردی
شرح:وقتی یک نفر گذشته خود را فراموش کرده و به دیگران به دروغ فخر فروشی میکند میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : ستک ستک صل علی تی یی تک
Sotek sotek sale ala tiey tek
معنی: لب کلفت ، لب کلفت ، ماشا الله به لب تو
شرح:وقتی بخواهند کسی را متوجه عیبی بزرگی در خودش کنند که او این عیب را در دیگران مورد استهزا قرار میدهد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : این فرتک به اون فرتک در
In fertek be on fertek dar
معنی: این فرتک به آن فرتک در
شرح:این متلک به آن متلک در ( موشک جواب موشک)
-------------------------------------------------------
مثل : باباتی خانه آجر پخته ره سگ نمیخورد
Babati khaneh ajore pokhte re sag nemikhord
معنی: در خانه پدرت آجر پخته را سگ نمیخورد
شرح:در مورد تازه بدوران رسیده ای میگویند که در خانه پدرش هیچ امکانات پیشرفتی نبود( کنایه از اینکه تو قبلا هیچ کسی نبودی) میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : آل پاشایی کلا گرسیه
Ale pashaei kela garsiah
معنی: شبیه کلاه آل پاشا شده است
شرح:وقتی چیزی زیر دست و پا له و خرد میشود ( پامال و نفله شده)
-------------------------------------------------------
مثل : اچینه تاریک انباری گربه
Achine tarik anbari gorbah
معنی: مانند گربه انبار تاریک است
شرح:وقتی یک نفر بسیار منزوی و گوشه گیر است و یا هر چیزی اورا به وحشت میاندازد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : دور از علی اکی ننه
Door az alieki nanah
معنی: دور از مادر علی کوچولو
شرح:در مورد کسی میگویند که عیب خود را نمیبیند ولی در مورد همان عیب از دیگران ایراد میگیرد میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : اچینه ده میان بومی خر
Achineh dah mian bomi khar
معنی:مانند خر رها شده در وسط ده است
شرح:در مورد کسی یا چیزی میگویند که همیشه در اختیار دیگران است و از خود اختیاری ندارد (خری که بی صاحب در وسط ده رها شده باشد هر کس که کاری داشته باشد بندش را میکشد و با خود میبرد)
-------------------------------------------------------
مثل : صبح که میا قر پی دره شو که میبو ذکری دره
Sobh ke mia gher pey dara sho ke mibo zekrey dara
معنی: صبح که میشود دنبال قر و فرش میرود و شب که میشود بدنبال ذکر و دعا یش میرود.
شرح:در مورد کسی میگویند که ریا کار است و در مواقع مختلف کاملا متضاد عمل میکند.
-------------------------------------------------------
مثل : دوری دلبره وا نزدیکی زهره بر
Doori delbareh va nazdiki zahreh bar
معنی: از دور دل میبرد و از نزدیک زهره
شرح:در مورد کسی یا چیزی میگویند که دور نمای خوبی دارد ولی در واقع عکس آن چیزی است که نشان میدهد
-------------------------------------------------------
مثل : خودمانی گل خودمانی دیواری دیم
Khodemani gel khodemani divari dim
معنی: گل خودمان روی دیوار خودمان
شرح:معمولا برای ازدواج های فامیلی گفته میشود( یعنی وقتی که همسر خوب در فامیل برای این فرد داریم چرا برود با غریبه ازدواج کند؟)
-------------------------------------------------------
مثل : دزدی که به ما واکت مهتاب شو گردی
Dozdi ke be ma vakat mahtabe sho gardi
معنی: نوبت دزدی که به ما رسید شب مهتابی شد
شرح:کلا برای بیان بد شانسی بکار میرود ( نوبت به اولیاء چو رسید آسمان تپید)
-------------------------------------------------------
مثل : علف در کندا بو زده یه
Alafe dare kanda bozadeh yah
معنی: علف جلوی خانه بو میدهد
شرح:وقتی کسی اعتماد به نفس ندارد و همه چیز مربوط به خودش را کمتر از دیگران میبیند (مرغ همسایه غازه) میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : حاضره قلم به چشمش بشو روی کاغذ نشو
Hazereh ghalam be choshmesh basho roye kaghoz nashoo
معنی: حاضر است قلم به چشمش برود و روی کاغذ نرود.
شرح:در مورد کسانی بکار میرود که از درس خواندن فراری هستند و به هر بهانه از این کار فرار میکنند
-------------------------------------------------------
مثل : بعد از عروسی پنزار درنگن فراوانه
Bad az arusi peynzar darengan feravanah
معنی: پس از عروسی کسانیکه پنج ریال پنج ریال کمک میکنند فراوانند
شرح:در مورد کسانی بکار میرود که پس از اتمام کار میایند و به اصطلاح بصورت ظاهری میخواهند کمکی بنمایند
-------------------------------------------------------
مثل : کهنه گیوا لنگه آنش راهی میان کتی
Kohneh giva lengeh anesh rahi mian kati
معنی: کفشهای کهنه اش در راه افتاده است
شرح:در مورد کسی میگویند که سالیان سال در انجام کاری ممارست نموده و پیشکسوت شده میگویند........
-------------------------------------------------------
مثل : اون موقعی که تو آدمی سر دنبی ای ما اینکاره بییم
On mogheh ie keh to adomi sar danebiey ma in kareh bieym
معنی: آن موقعی که تو هنوز تبدیل به ادم نشده بودی( میان آب و گل بودی) ما این کارها را میکردیم
شرح:در مورد کسی میگویند که در کاری تازه وارد است و ادعایش هم میشود و دیگران میخواهند به او ثابت کنند که ما قبل از تو این کاره بوده ایم(اون موقعی که تو به سیب زمینی میگفتی دیب دمینی ما این کاره بودیم)
-------------------------------------------------------
مثل : اچینه دار سری غراب
Achineh dare sari ghorab
معنی: مانند کلاغ روی درخت است
شرح:در مورد کسی میگویند که بسیار فرصت طلب و ابن الوقت است ( کلاغ روی درخت مینشیند و انتظار میکشد و به محض اینکه گردو از بالای شاخه ها به پائین میافتد میرود و آنرا میقاپد)
***
مطالب مشابه :
آموزش سبزه عید نوروز با خاک ژله ای
برای تمامی علاقه مندان به هنرهای روبان دوزی، خیاطی،مدل کیف و کفش، طراحی دکوراسیون خیاطی
از بازار در تهران قدیم چه می‌دانید؟
از تجّار بعضی یکراست به خانه‌های را که در سفرهای دور و دراز بر چرخ خیاطی در
کوکو سیب زمینی به روش ته چین
کوکو سیب زمینی به روش انتقادات خوبتون هستم .در ضمن اگر خواستید مطبخ خانه
اصطلاح و ضرب المثلهای طالقان
وقتي كه به در خانه داماد رسيدند خیاطی قیچی به خانه بر میگردیم:
آموزش بافت شال گردن انگشتی مرحله به مرحله
اموزش گلسازی به خانمهای خانه فقط در حد شال روند رو بر میگردیم تا دوباره به
بشقاب رژیمی مرغ و هویج
انقدر که وقتی کمی به گذشته بر میگردیم و به خیال خودمان در به در دنبال زنی را تا در خانه
برچسب :
خیاطی در به خانه بر میگردیم