بازیافت محصولات چوبی گامی مثبت در جهت استفاده بهینه از پسماند محصولات چوبی

بازیافت محصولات چوبی گامی مثبت در جهت استفاده بهینه از پسماند محصولات چوبی

   سطح مخاطبین این مطلب: کارشناسی و  کارشناسی ارشد

 امینه بهزادی شهربابک1 http://iranwood.fay.ir مصطفی یحیوی دیزج2

1و2 دانشجوی کارشناسی ارشد فراورده­های چندسازه چوبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان                                          http://iranwood.fay.ir    [email protected]   http://iranwood.fay.ir

 چکیده: http://iranwood.fay.ir

      در اغلب کشورهای پیشرفته، یکی از مهم­ترین مشکلات محیط زیست زباله و معضلات ناشی از آن است. امروزه به دلیل گسترش فرهنگ شهرنشینی، مقوله تامین بهداشت جامعه شهری، حفظ محیط زیست و ... از جمله مهم­ترین عواملی است که باید مورد توجه قرار گیرد. اهمیت حفظ محیط زیست ایجاب می­کند تا حد امکان پسماندها تفکیک و جداسازی شوند. بدین منظور در سال­های اخیر در کشور ما طرح تفکیک زباله در مبدا در بعضی از کلان شهرها از جمله تهران و مشهد آغاز شده است. متاسفانه علی رقم آموزش­های عمومی و فرهنگ­سازی، همچنان بازیافت و تبدیل زباله در کشور، در گام اول ثابت و بی حرکت مانده است. یکی از زباله­های قابل بازیافت، زباله­های چوبی می­باشند که به دلیل نبود مدیریت کارآمد، با زباله­های بسیار پست مخلوط شده و از چرخه مصرف خارج می­شوند. مبلمان، تزئینات، محصولات صنعتی از جمله تخته فیبر، نئوپان و کاغذ از جمله فراورده­های چوبی می­باشند که در صورت پایان یافتن عمر مفید به صورت زباله­های جامد، هدر رفته و به چرخه بازیافت بر نمی­گردند. بازیافت این محصولات علاوه بر کاهش آلودگی­های محیط زیست، ماده اولیه ارزان قیمتی را برای استفاده در صنعت معرفی گرده و در کاهش بهره­برداری از جنگل­ها؛ که سبب فرسایش خاک و از بین رفتن تنوع گونه­های جانوری می­شود؛ موثر است.http://iranwood.fay.ir

http://iranwood.fay.irکلید واژه: زباله­های چوبی، آلودگی محیط زیست، بازیافت، صرفه اقتصادی

 

مقدمه: http://iranwood.fay.ir

      چوب محصولی است از طبیعتی که از دیرباز در زندگی بشر نقش داشته و به مرور زمان دارای اهمیت ویژه­ای شده است و صنایع چوب از جمله صنایعی است که از گستردگی زیادی به­صورت صنف و صنعت در سطح کشور برخوردار است و دارای امکانات بالفعل و بالقوه فراوانی می­باشد، گستردگی آن از منابع طبیعی و جنگل­داری شروع شده و از کارخانجات بزرگی نظیر تخته خرده چوب، تخته فیبر، تخته لایه و روکش امتداد داشته و در نهایت به صنایع چوب و مبلمان ختم می­شود. این طیف وسیع به همراه نیاز روز افزون به محصولات آن­ها نشانگر اهمیت بالای این صنعت است.http://iranwood.fay.ir

      در کشور ما صنایع چوب نقش مهمی در ایجاد اشتغال و تحقق اهداف برنامه توسعه دارد. به همین ترتیب جلوگیري از ضایعات چوب و بالا بردن بازده استفاده از این ماده با ارزش نیز در تثبیت این جایگاه نقش عمده اي دارد (محبوبی و همکاران، 1390). در سال­های اخیر رشد و توسعه صنعت چوب و افزایش کاربردهای فراورده­های چوبی باعث استفاده روز افزون و بی­رویه از منابع جنگلی، درختان و مواد چوبی شده است. ایران کشوری است که تنها 5/7 درصد آن توسط جنگل پوشیده شده و بدین خاطر در زمره­ی کشورهای با پوشش جنگلی کم قرار می­گیرد (محبی و همکاران). در صورتی­که در کاربرد چوب، از جایگزین­های آن بهره گرفته نشود، با تخریب جنگل­ها شاهد فرسایش خاک و از بین رفتن انواع گونه­های جانداران که باعث نابودی نظم موجود در اکولوژی خواهد شد روبه رو خواهیم شد که شاید جبران لطمات آن امکان پذیر نباشد.http://iranwood.fay.ir

      در ايران با محاسبه 800 گرم زباله سرانه، هر روزه بالغ بر 50000 تن مواد زايد جامد توليد مي شود كه که 15/1 درصد تولید زباله جهان است (عمرانی و همکاران، 1387). به دلیل افزایش جمعیت زباله های شهرها افزایش یافته است از آن گذشته رواج فرهنگ مصرف سبب شده در شهرهای بزرگی چون تهران روزانه هر فرد 900 گرم زباله تولید کند (رسا و همکاران، 1388). از طرفی ضایعات چوب از میزان بالایی برخوردار است و برخی آمارها بیانگر این است که سالانه حدود پنج میلیون متر مکعب چوب در کشور مصرف می­شود که بیش از یک میلیون متر مکعب آن با واردات تامین می­گردد. اگر بتوان با کاهش ضایعات و افزایش کیفیت تولید کارخانه­های چوب و همچنین بازیافت زباله ­های چوبی، بازده را 25 درصد بالا برد نیازی به واردات چوب نخواهد بود (حسن تاش، 1378). منابع زباله­های چوبی صنعتی و خانگی عبارتند از کابینت­ها، کمدها، مبلمان، طبق­ها (Pallets) و جعبه­های چوبی کهنه که دور ریخته می­شوند و همچنین تخته­های مورد استفاده در ساخت و ساز و یا تخریب ساختمان­ها نیز جز دور ریز چوب محسوب می­گردند.http://iranwood.fay.ir

      در حالی که میزان جمع آوري مواد سلولزي قابل بازیافت در کشورهاي اروپایی بیش از 70 درصد است، در ایران این رقم حدود 2 درصد از کل این مواد را تشکیل می دهد و مابقی آن دور ریخته می شود. در کشور ما روزانه 5 تا 5/6 هزار تن زباله دفن می شود که طبق آمار ارایه شده توسط سازمان بازیافت، از این حجم حدود 5/8 تا 10 درصد آن­را مواد سلولزي قابل بازیافت تشکیل می دهد. علاوه بر مقادیري که توسط سازمان هاي مختلف بازیافت می شود، به طور میانگین سالانه حدود 200 هزار تن از مواد سلولزي قابل بازیافت به ارزش حداقل 50 میلیارد ریال دفن می شود که هزینه دفن این زباله ها نیز حداقل 34 میلیارد ریال برآورد شده است (نظر نژاد و همکاران. 1387).http://iranwood.fay.ir

      با توجه به کمبود چوب در ایران و همچنین براساس طرح صیانت از جنگل­های شمال، میزان برداشت سالیانه چوب از یک هکتار جنگل نباید بیشتر از یک متر مکعب باشد، و در صورتی­که از کل جنگل­های صنعتی شمال بهره­برداری شود، سالانه نزدیک به یک میلیون متر مکعب چوب از جنگل استحصال خواهد شد. بنابراین کشور با کمبود چوب مواجه خواهد گردید (امیدوار، 1388). در صورتی­که مواد چوبی بازیافت شده و به چرخه تولید باز گردند نیاز به منابع چوبی بکر کاهش یافته و هم موجب برگشت سرمایه و صرفه اقتصادی می­شود و هم از آلودگی محیط زیست و پراکنده شدن زباله­های چوبی در محیط جلوگیری می­کند. بنابراین بازیافت محصولات چوبی امری ضروری و غیر قابل انکار می­باشد.http://iranwood.fay.ir

      بازیافت در مفهوم رایج آن در مدیریت مواد زائد، به معنی استفاده از مواد دور ریختنی پس از اعمال پردازش­های خاص بر روی آن­هاست. امروزه اقلام متعددی از زباله­های شهری از جمله کاغذ و مقوا، مصنوعات چوبی -شامل مبلمان، کابینت، قفسه- شیشه، پلاستیک و... که حجم قابل توجهی را شامل می­شوند، قابلیت بازیافت دارند.http://iranwood.fay.ir

 

بررسی مواد و محصولات چوبی قابل بازیافت:http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.ir

1.کاغذ و مقوا:http://iranwood.fay.ir

      جمع­آوری کاغذ و مقوای باطله به منظور کمک به حفظ محیط زیست و همچنین منافع اقتصادي حاصل از آن امری اجتناب ناپذیر است. در کشورهای توسعه­یافته، جمع­آوری و بازیافت کاغذ به­صورت سازمان­دهی­شده انجام می­پذیرد. در این کشورها از ابتدا از ورود کاغذ مصرف­شده به چرخه زباله جلوگیری می­شود و به­عبارت دیگر طرح تفکیک از مبدا صورت می­گیرد. اما در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، با وجود داشتن دانش فنی موجود، به دلایل مختلف از جمله عدم وجود سازمان مرتبط با بخش بازیافت، نداشتن احساس مسئولیت صاحبان حرفه­های مختلف و از همه مهم­تر ناآگاهی عمومی و نبود فرهنگ بازیافت در میان مردم، فرایند بازیافت کاغذ از نظر اقتصادی، بهداشتی و زیست محیطی به خوبی میسر نمی­شود و بخش عظیمی از کاغذ باطله با سایر زباله­ها مخلوط شده و قابلیت مصرف دوباره خود را از دست می­دهد (رسا و همکاران، 1388).http://iranwood.fay.ir

 1.1.میزان تولید کاغذ در ایران:http://iranwood.fay.ir

     با توجه به جدول 1، در حال حاضر 12 کارخانه عمده تولید کاغذ و مقوا در ایران مشغول به کار می­باشند که در سال 1386 بالغ بر 360 هزار تن تولید توسط این کارخانجات صورت گرفته است. روند تولید کاغذ سیر کاملا صعودی داشته و به شدت افزایش یافته به گونه­ای که از سال 1375 تا 1386 میزان تولید کاغذ حدودا 2 برابر شده است(محبی و همکاران).http://iranwood.fay.irhttp://iranwood.fay.http://iranwood.fay.irir

جدول 1- کل ظرفیت و تولید کارخانجات داخل کشور در سال 1386

ردیف

نام کارخانه

ظرفیت کل انواع کاغذ

کاغذ و مقوای بسته بندی

ظرفیت

تولید

1

چوب و کاغذ مازندران

175

85

100

2

چوب

150

150

84

3

کاغذ پارس

105

ʹ

-

4

کاغذ لطیف

15

ʹ

-

5

کاغذ نو ظهور

5

ʹ

-

6

کاغذ کاوه

33

33

37

7

کاغذ کهریزک

46

46

49

8

مقوای ایران پاپیروس

15

15

9

9

کاغذ الموت

30

30

26

10

رول کارتن

30

30

14

11

پارت کاغذ

10

10

9

12

فارس کاغذ

10

10

9

13

بیدشان فارس

11

11

10

14

کاغذ تهران- اشتهارد

10

10

11

15

سپهر کاغذ یزد

10

10

6

جمع

 

660

430

364

      با توجه به میزان تولید کاغذ و مقوا در ایران و به تبع آن مصرف این مقدار کاغذی تولیدی و کاغذهای وارداتی حجم عظیمی از کاغذهای مصرف شده در هر سال از چرخه مصرف خارج شده و در صورتی­که به روش صحیح جمع­آوری نشوند موجب آلودگی محیط زیست، هدر رفتن سرمایه و مصرف مواد اولیه خام می­شوند. با توجه به وجود مواد با ارزش در ترکیب پسماندهای جامد شهری، که گاهی از آن به عنوان طلای کثیف یاد می­شود، متاسفانه جهت جمع­آوری آن­ها هزینه­های زیادی به شهرداری تحمیل می­شود (75 تا 80 %) و غالبا این پسماند­ها، که می­توان با اعمال برنامه­ریزی صحیح و فنی مبتنی بر اطلاعات دقیق و قابل اطمینان، نسبت به بازیافت آن­ها اقدام کرد­ در زمین دفن می­گردند(دهقانی و همکاران).

2.1 موارد استفاده از کاغذ بازیافتی:http://iranwood.fay.ir

      از کاغذ بازیافتی در صنایع مختلفی استفاده می­شود. از آنجایی­که کاغذ بازیافتی کیفیت کاغذ اولیه را ندارد بنابراین در صنایعی مانند کاغذ، کارتن، مقوا، شانه تخم مرغ وسایر محصولات کاغذی نیازمند به کیفیت پایین­تر استفاده می­شود. خمیر حاصل از کاغذ بازیافتی به عنوان کمک برای تولید 5/1 میلیون تن کاغذ و مقوای کشور تلقی می­گردد. همچنین الیاف بازیافتی به عنوان جانشین خمیر کاغذ دست اول نقش بسیار مهمی در صنعت کاغذ سازی ایفا می­کنند، به­طوری­که امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا، صنعت کاغذسازی بدون وجود الیاف بازیافتی نمی­تواند تداوم یا حتی وجود داشته باشد(قاسمیان و اکبرپور، 1390).

      از کاغذ باطله در ساخت چندسازه چوب پلاستیک نیز استفاده شده و در این مورد می­توان هم از کاغذ باطله و هم از پلاستیک­های بازیافتی استفاده کرد و در هر دو مورد موجب کاهش آلودگی زیست محیطی می­شود. در این زمینه تحقیقات زیادی صورت گرفته به­گونه­ای که شاکری و همکاران در سال 1381به بررسی ساخت فراورده مرکب الیاف سلولزی – پلیمر از پلی استایرن بازیافتی و کاغذ روزنامه باطله پرداختند.

 http://iranwood.fay.ir

2.ضایعات حاصل از صفحات فشرده چوبی:http://iranwood.fay.ir

      صفحات فشرده چوبی طیف گسترده­ای از محصولات تولید شده با چوب را شامل می­شوند. تخته خرده چوب، تخته فیبر سخت، MDF و تخته لایه از جمله صفحات فشرده چوبی می­باشند که در کشور تولید و مصرف می­شوند. این محصولات با توجه به موارد مصرف، ضعف های ناشی از عدم توجه کافی به کیفیت محصول و محل و چگونگی مصرف پس از گذشت مدتی از شرایط سرویس، قابلیت استفاده خود را از دست می­دهند و به اصطلاح از رده خارج می­شوند. این محصولات پس از شکست حاصل از تحمل بار، ورقه ورقه شدن پس از جذب آب و ... در محیط رها شده و یا به عنوان سوخت مصرف می­شوند و در هر دو گزینه سبب آلودگی زیست محیطی می­شوند.

2.1. میزان تولید صفحات فشرده چوبی در ایران:http://iranwood.fay.ir

      با توجه به جدول 2 میزان تولید صفخات فشرده در ایران روند صعودی داشته و اکنون در کشور فقط حدود 700 هزار متر مکعب تخته خرده چوب تولید می­شود و این روند صعودی ادامه خواهد داشت (تقوی نژاد و اسفندیاری، 1386). علاوه بر مقادیر ذکر شده، نیمی از مصرف سرانه این محصولات از طریق صادرات نیز تامین می­شود و سالانه حجم عظیمی از محصولات فشرده چوبی مورد مصرف قرار می­گیرند. این محصولات در ساخت در، کابینت، کمد، قفسه و ... کاربرد زیادی داشته و پس از اتمام عمر مفید مصرف دیگری ندارند و اغلب سوزانده می­شوند. علاوه بر این محصولات صفحات تخته چندلایه و روکش­های چوبی نیز حجم محصولات چوبی وارداتی را افزایش داده و بر این مقدار می­افزاید.

 http://iranwood.fay.ir

جدول 2. میزان تولید تخته خرده چوب، تخته فیبر و MDF در کشور

ردیف

محصول

میزان تولید هر سال بر حسب هزار متر مکعب

1380

1381

1382

1383

1384

1385

1

تخته خرده چوب

451

480

500

589

580

638

2

تخته فیبر سخت

6/23

4/22

4/22

8/22

23

21

3

MDF

0

0

0

26

40

48

      طبق جدول فوق سالانه حدود یک میلیون تن از محصولات چوبی تولیدی داخل کشور به­غیر از محصولات وارداتی به فروش می­رسد و با احتساب 5 سال عمر مفید، پس از گذشت زمان مقرر این محصولات به محیط زیست برگردانده می­شوند. بسیاری از این محصولات بازگردانده شده دارای آلودگی­های مختلفی از جمله روغن، جلا و چسب می­باشند که علاوه بر پراکندگی در محیط زیست سبب آلودگی هم می­شوند. زباله­های چوبی آلوده حتی هنگام سوزانده شدن نیز ممکن است سبب انتشار گازهای سمی شوند.

2.2. موارد استفاده از زباله­های حاصل از صفحات فشرده چوبی:http://iranwood.fay.ir

      صفحات فشرده از جمله مواد مهندسی و ساختمانی هستند که در سال­های اخیر به طور جدی مورد توجه قرار گرفته­اند. تولید و مصرف این محصولات در سطح جهان با شتاب زیادی در حال گسترش است. این امر موجب تولید زباله­های چوبی زیادی در ایران شده است. در سال­های اخیر تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از ضایعات و زباله­های چوبی در ساخت محصولات جدید انجام گرفته است ولی به دلیل نبود مدیریت کارآمد فقط در قالب طرح تحقیقاتی باقی­مانده است(محمدزاده و چاوشی). با توجه به اینکه زباله­های چوبی از نظر تئوری می­توانند همانند چوب نو کاربرد بسیاری پیدا کنند و با فرض جداسازی موفق و آلوده نبودن ضایعات، در زمینه استفاده مجدد و بازیافت زباله­های چوبی فرصت­های زیادی وجود دارد که به موارد ذیل بسنده می­کنیم:

·         ایجاد زمینه در ساخت تخته­های چوبی:http://iranwood.fay.ir

امکان بازیافت زباله­های چوبی شهری و همچنین استفاده از ضایعات کارخانجات چوبی در ساخت تخته خرده چوب، MDF، کامپوزیت­های چوب پلاستیک و تخته خرده چوب سیمان وجود دارد.

·         تهیه مالچ و کود گیاهی:http://iranwood.fay.ir

ضایعات چوب را می­توان برای تهیه مالچ و کود گیاهی استفاده کرد. در این روش زباله­های چوبی را به ذرات کوچک تبدیل کرده و از آن مالچ تهیه می­کنند که می­توان از آن به عنوان پوشش خاک و برای مهار کردن شن­های روان استفاده کرد. هم اکنون در ایرلند چندین شرکت در این زمینه فعالیت گسترده دارند.

·         استفاده مجدد از ضایعات چوبی:http://iranwood.fay.ir

بسیاری از زباله­های چوبی حاصل از صفحات فشرده به خصوص تخته خرده چوب در ساخت کمد، طبق و قفسه استفاده می­شوند. به علت وزن ماده­ای که بر روی این طبق­ها و صفحات قرار می­گیرد معمولا این صفحات دچار شکست حاصل از خمش می­شوند. این تخته­ها که از هر حیث سالم هستند را در صورت جمع­آوری و بازیافت صحیح می­توان به ابعاد کوچکتر برش داده و در صنایع دیگر استفاده نمود.

·         استفاده از چوب به عنوان سوخت:http://iranwood.fay.ir

بسیاری از کارخانه­ها از چوب به عنوان سوخت استفاده می­کنند. این مساله به­ویژه در مورد کارخانه­های فراوری چوب، چوب­بری­ها و ... صدق می­کند. این کار نیاز کارخانجات را به مصرف برق و انبار کردن دورریز چوب کاهش می­دهد. زباله­های چوبی بدون آلودگی، سوخت­های تمیز و کم گوگردی هستند.http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

 http://iranwood.fay.ir

3.ضایعات حاصل از صنایع چوب:http://iranwood.fay.ir

      به منظور حفظ محیط زیست، مواد خام برای تولید محصولات چوبی می­تواند از زباله­های صنعتی تامین شود. زباله­های صنعتی شامل خاک اره، پوست، پشت لا، نرمه MDF، الیاف پسماند کاغذ سازی، ضایعات حاصل از کارخانجات چوب بری و ضایعات حاصل از روکش­گیری و ... می­باشند(کاواموتو و همکاران، 2005). http://iranwood.fay.ir

     با توجه به ابعاد زباله­های صنعتی از جمله خاک اره و زباله­های حاصل از کارخانجات و ... که اغلب داری ابعاد 600-300 میکرومتر است و هزینه خاک اره و آرد چوب که حدود 18-13 سنت به ازای هر کیلوگرم است می­توان از این ماده در صنایع مختلف چوب و کاغذ بدون نیاز به عملیات اضافی بر روی ماد


مطالب مشابه :


کاغذ و روش های ساخت آن(پایه ششم ابتدایی)

گروه آموزش ابتدایی و عشایر الموت غربی - کاغذ و روش های ساخت آن(پایه ششم ابتدایی) -



اوکالیپتوس (Eucalyptus globulus)

چوب این درخت در صنعت کاغذسازی استفاده فراوانی دارد و بعلت زیبایی دریاچه اوان نگین الموت



بلاگ مهرینفر

چوب این درخت در صنعت کاغذسازی استفاده فراوانی دارد و بعلت ، استان قزوین (کوه الموت)



از چکارن چه میدانم؟

آسان­پک قزوين, کارتن الموت در زمينه توليد کارتن و شرکت­های شركت صنايع کاغذسازی



بررسی بازار کارتن ومقوا در ایران

بزرگترين واحد توليد كنندة های ورق در كشور كارتن الموت و از طرف دیگر سیستم کاغذسازی



گيلان

انبوه غرب گیلان با نام چوکا در خلیفه آباد اسالم و یک کارخانه کاغذسازی در الموت ، رودبار



بازیافت محصولات چوبی گامی مثبت در جهت استفاده بهینه از پسماند محصولات چوبی

کاغذ الموت. ایفا می­کنند، به­طوری­که امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا، صنعت کاغذسازی



برچسب :