طراحي لباس ها و معماري شهرها چقدر منطقي و عقلاني است؟

برق خاصي در چشم هايشان و شوق خاصي لابه لاي نقش ها و خطوط روي كاغذ هايشان مي بينم. آمده اند كه بگويند جوان ايراني به پشتوانه گنجينه هاي گذشتگان خود و نيز خلاقيتي كه در خونشان مي جوشد، مي توانند از همين جا شروع كنند و اعجاز بيافرينند با هنر پارچه و لباس ايراني.
شايد به همت همين قشر دانشجو و صاحب خلاقيت است كه گام هاي اوليه در زمينه تحول طراحي پارچه و لباس در كشورمان برداشته شده و هر از چندگاهي شاهد برپايي نمايشگاه هايي اگرچه محدود و كوچك اما دلگرم كننده به آينده اين صنعت در كشورمان هستيم.
كمترين نتيجه تلاش اين قشر و ارائه كارهايشان در نمايشگاه هاي گروهي اين بوده كه الآن از لحاظ بصري به ديدن نقوش ايراني نظير بته جقه، لچك ترنج و اسليمي و... روي پوشاك بانوان عادت كرده ايم.
اگرچه راه طولاني است و مسير ناهموار، ولي هر بيننده اي كه شاهد تلاش اين قشر است مي تواند منصفانه قضاوت كند لااقل در زمينه طراحي لباس مي توانيم به آمدن بهاري پر از نقش ها و طرح هاي ايراني اميدوار باشيم.
روي زمين نمايشگاه مانتو در تالار وحدت بچه هاي سال اولي و دومي رشته طراحي لباس حلقه زده اند و سخت مشغول اتود زدن طرح ها و نقش هايي هستند. كنارشان مي نشينم و محرم حرف هاي مگوي آنها مي شوم.
كمي آن طرف تر دو خانم پشت چرخ خياطي نشسته اند و دارند نقشي را با پارچه تكه دوزي مي كنند.
دلم مي خواهد ساعت ها لابه لاي طرح هاي آنها غرق شوم و از ايده هايشان لذت ببرم. اين جا يك عالمه عشق حلقه زده است. عشق به هنر خياطي، هنري كه از مادر مادربزرگ هايمان به ما به ارث رسيده و امروز بايد كاربري هاي جديد و خلاقيت توأم با تكنولوژي را به توليدات پوشاكي مان اضافه كنيم.
4200 سال پيش از ميلاد، لباس پوشيده بر تن ايرانيان
سنگ نگاره هاي به جا مانده از عهد باستان نشان مي دهد كه جوامع شرقي از جمله ايران و مناطق ديگر همچون تمدن تدمر در سوريه علي رغم تاثيرپذيري از معماري يوناني و رومي، باز هم حال و هواي شرقي خود را حفظ كرده اند كه اين در سنگ نگار ه ها و پيكرهاي تقريبا پوشيده لباس به يادگار مانده از آن دوران خود را نشان مي دهد. تاريخ لباس بخشي از تاريخ تمدن است كه در آن تحولات شكل و فرم لباس از قديمي ترين ايام تا زمان خاصي مورد بررسي، مطالعه و تحقيق قرار مي گيرد و با تغيير اين نوع پوشاك رفتارهاي فرهنگي و اجتماعي آن جامعه نيز دستخوش تغيير و تحول مي گردد. در هر جامعه مطالعه اين بخش از تاريخ رازهاي نهفته اي در مورد مردم آن دوران را براي ما روشن مي كند.
كارشناسان طراحي پارچه و لباس قديمي ترين نمونه هاي لباس در فلات ايران را مربوط به لباس هاي مجسمه انساني در اين فلات مي دانند كه متعلق به 4200 سال قبل از ميلاد است. براي مثال پوشاكي به تن مجسمه ها در كاوش هاي شهر سوخته زابل به دست آمده كه حيرت انگيزند.
سيستان به خصوص شهر سوخته از لحاظ موقعيت خاص اقليمي، سياسي و فرهنگي مركز ارتباطات تمدن هاي بزرگ ماوراءالنهر، بين النهرين و هندوچين به شمار مي رفته است.
شهر سوخته تنها جايي است در ايران كه حدود 700، 800 نوع پارچه از ظريف گرفته تا خشن و كتاني در آن يافت شده است. در شهر سوخته به دليل شرايط اقليمي - آب و هواي خشك كويري- نمونه هايي از پارچه ها به خوبي نگه داشته شده اند.
مقدم پور يك باستان شناس توضيح مي دهد: «طي كاوش هايي كه در اين شهر انجام شده چند نمونه لباس را روي پيكره هاي فلزي، سنگي و گلي كشف كرده اند. به عنوان نمونه مجسمه مفرغي پيدا شده كه خانمي را نشان مي دهد با ديگي كه بر سر دارد. ظاهرا در حال جابه جايي آب از نقطه اي به نقطه ديگر است. اين بانو داراي يك لباس يك تكه بلند است كه تقريبا تا پايين زانو و بالاي قوزك پا به صورت يك تكه آمده است.
ديگري يك مجسمه كوچك سنگي است كه اين مجسمه نوعي لباس را كه در مناطق شرق ايران - خراسان- استفاده مي شده، نشان مي دهد شبيه ساري هند است، شالي از جلوي بدن او شروع مي شود و به پشت شانه مي افتد.»
وي ادامه مي دهد: «نوع ديگري از لباس هاي خانم هاي شهر سوخته كه در كاوش هاي متعدد كشف شده، لباس بلندي است كه تا روي زانو پولك دوزي شده است. اين نگاره ها حتي نگاره هاي دوران هاي بعد از عهد باستان نظير نگاره هايي كه از دوران هخامنشيان به دست آمده كاملا گوياي اين است كه انسان برهنه اي در بين آنها ديده نمي شود. اين يافته ها ثابت مي كنند كه اصولا برهنگي از ديد كل تمدن هاي موجود در ايران بسيار زشت و قبيح بوده است.»
تقويت حمايت توليدكنندگان
از طراحان لباس
آنچه واضح است پيشينه غني پارچه و لباس در ايران قدمتي چندين هزار ساله دارد. مستندات تاريخي در موزه هاي داخلي و خارجي شاهد اين امر هستند. همين طور كشور ايران ازنظر تعداد و تنوع لباس هاي بومي و سنتي در جهان شناخته شده است. اقوام ترك، كرد، فارس و... هر كدام داراي پوششي مخصوص به خود بوده و خوشبختانه نسبتا وفادار به آن هستند.
پروانه قاسميان دستجردي، عضو هيئت علمي دانشگاه علم و فرهنگ گروه طراحي پارچه و لباس ضمن بيان مطالب بالا، مي گويد: «در طول دهه هاي اخير تلاش هاي قابل توجهي در زمينه طراحي پوشش بومي با كاربري امروزي صورت گرفته است. كميته هاي متعددي در ايجاد فضاي مناسب براي ارائه مد ملي كوشيده اند و مي توان گفت فعاليت هاي چشمگيري صورت گرفته است. حتي با نگاهي به ويترين هاي بوتيك ها و فروشگاه هاي پوشاك مي توان متوجه شد كه نسبت به 10 سال پيش پوشاك ايراني مخصوصا مانتوهاي بانوان داراي ويژگي هاي ايراني و بومي بيشتري شده اند.
شما طرح و نقش ايراني را برروي البسه، روسري ها و شال ها به وفور مشاهده مي كنيد. خوشبختانه در قشر دانشجويي، مخصوصا دانشجويان هنر اين امر كاملا مشهود است.»
وي مهم ترين مانع برسر راه توسعه طرح هاي بومي و نقش هاي سنتي را عدم حمايت توليدكنندگان از مدل هاي ارائه شده توسط طراحان داخلي عنوان كرده و مي گويد: «بارها چه از جانب بنده و چه از جانب ساير طراحان و اساتيد دانشگاه ها اين نكته بيان شده است كه هرچقدر فعاليت هاي طراحان لباس بيشتر و بيشتر شود، ولي حمايتي جدي از جانب اصناف و توليدي ها صورت نگيرد، بازار غني طرح هاي ايراني خالي از مشتري باقي مي ماند.
با اين حال مي توان گفت تلاش هاي صورت گرفته در زمينه بسط مدل ها و طرح هاي داخلي در اين چند ساله اخير به ويژه در قالب برپايي نمايشگاه هاي پوشش بانوان ايراني توانسته تاثير بسيار محسوسي در سليقه مردم داشته باشد. به گونه اي كه در مقايسه با 5سال پيش تغيير سليقه مردم كاملا محسوس است و البته بايد به اين نكته توجه داشت كه يك شبه يا يك ساله نمي توان به تغييري كلي رسيد. سلايق انسان به مرور شكل مي گيرد و البته توجه به امر پوشاك ايراني نمي تواند يك پروژه كوتاه مدت باشد.
تنها راه، تلاش و كوشش مستمر و ادامه دار، حمايت مداوم از فعاليت هاي طراحان لباس و ايجاد كميته هايي متشكل از طراحان و اصناف است.»
اين كارشناس طراحي پارچه و لباس در پاسخ به اين سوال كه چرا جامعه از مدل هاي ارائه شده توسط طراحان داخلي كمتر استفاده مي كنند، مي گويد: «وقتي كودكي را براي خريد به بازار مي بريم و از او سوال مي كنيم: دوست داري چي برايت بخرم؟ خيلي بيشتر از اين ذوق مي كند كه شما با سليقه خودتان براي او خريد كنيد و به خانه ببريد.
جامعه هم محدوديت در تنوع را نمي پذيرد. زماني بود كه صحبت از طرح لباس متحدالشكل ملي مي شد كه با عدم استقبال آحاد جامعه روبه رو شديم. پس از گذشت چند سال و با ارائه مدل هاي متنوع ايراني دريافتيم كه عموم ديدش زماني تغيير مي كند كه ويتريني از طرح ها و مدل هاي خودي را پيش رويشان بگسترانيم.»
فرهنگ سازي براي استقبال
از جنس ايراني
چالش ديگر در مسير توسعه طرح ها و مدل هاي داخلي پوشاك از نگاه قاسميان استاد دانشگاه بي اعتمادي به جنس ايراني است.
وي در اين باره مي گويد: «شايد جامعه شناسان و روانشناسان بهتر با اين چالش ارتباط برقرار كرده و بتوانند جوابي براي اين سوال پيدا كنند كه چرا ايرانيان مخصوصا خانم ها اجناس و پوشاك ايراني را قبول ندارند؟»
وي با ورق زدن خاطرات دوران جواني و دانشجويي اش برايمان مي گويد: «من در جواني به عنوان طراح پارچه در يك شركت طراحي پارچه كار مي كردم كه پارچه مبلي درجه يك توليد مي كرد، ولي پارچه ها مارك ساخت ايتاليايي مي خورد. متاسفانه اكنون بعد از گذشت 20سال از آن تاريخ شاهد شركت ها و كارخانه هاي زيادي هستيم كه توليد ايراني را با نام هاي كشورهاي ديگر به بازار ارائه مي كنند!
در يزد جايي كه صنعت نساجي آن بايد باعث افتخار هر ايراني باشد، شلوارهاي جين توليد مي كنند با مارك ساخت تركيه! قيمت آن بايد 30هزار تومان باشد، اما در تهران با مارك خارجي به قيمت چند صدتومان فروخته مي شود.»
قاسميان دستجردي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «متاسفانه مي توان گفت به عنوان طراح لباس كاري از اين گروه به تنهايي درباره چالش دوم ساخته نيست و بايد نقش ساير نهادها را پررنگ كرد. هر ساله ده ها دانشجوي متخصص و مشتاق طراحي لباس از دانشگاه هاي مختلف كشورمان فارغ التحصيل مي شوند كه نيازمند حمايت از جانب اصناف و مراكز توليد پوشاك هستند.»
مزون داران و كارمزدهاي سنگين
عاطفه لدني، ماندانا شريفي، راضيه سادات مومني و احمدي گروهي از دانشجويان رشته طراحي پارچه و لباس دانشگاه جامع علمي و كاربردي هستند كه در كارگاه طراحي مشغول اتود زدن نقش ها و مدل هاي بكر ذهني شان هستند. اين بار كارگاه شان در محل نمايشگاه مدل هاي مانتو تالار وحدت برپا شده است. آنها دقت خوبي روي طرح هاي ارائه شده دارند. يكي از آنها مي گويد: «در بيشتر كارها ترمه به كار رفته، ترمه پارچه سنگيني است و تنها مي توان براي تزيينات لباس خرجش كرد.»
اغلب بازديد كنندگان معتقدند طرح هاي ارائه شده كاربري براي عموم جامعه ندارد و تنها مي توان در محل هاي خاص و مجالس از آنها بهره برد. درحالي كه عموم مردم خواستار پوششي كاربردي تر هستند كه در آنها فاكتورهاي پوشش بومي و مورد پذيرش شرع مقدس دخالت داده شده است.
شيرين زعفرانيان كه پشت چرخ خياطي اش مشغول كار تكه دوزي يا به اصطلاح علمي تر «پچ ورك» است، برايمان مي گويد: «ما چند خانم هستيم كه گردهم جمع شده ايم و با چند تا چرخ خياطي كار ارائه مدل ها و طرح هاي جديدمان را در زمينه پوشش بانوان آغاز كرده ايم. اتفاقا در كارمان هم خيلي جدي و هم خيلي موفق هستيم. ما خودمان تكه هاي پارچه ها را به سليقه خودمان رنگ آميزي كرده و با آنها روي لباس، كيف و... تكه دوزي انجام مي دهيم. عموم جامعه خواستار مدل هاي كاربردي با قيمت مناسب هستند. وقتي به مزون مراجعه مي كنيد و تقاضاي يك مدل شيك، ساده و متفاوت را داريد، مزون دار براي كمترين كار دست كم 300هزار تومان مطالبه مي كند و بهانه اش هم اين است كه مدلي تك را ارائه داده است. اين چالش ها باعث شده كه عموم مردم نتوانند از مدل هاي خلاقانه استفاده كنند.»
وي در ادامه مي گويد: «متاسفانه براي شناساندن و كارگاه هاي فعال و درعين حال گمنامي كه برخي خانم ها به همت خود داير كرده اند تا زيباترين مدل هاي خلاقانه را با قيمت مناسب در اختيار علاقه مندان قرار دهند، تبليغاتي صورت نمي گيرد و حتي حلقه اي وجود ندارد كه ما را به توليدي ها متصل كند.»

طراحي لباس ها و معماري شهرها چقدر منطقي و عقلاني است؟

مطالب مشابه :

35 - مشاغل خانگي (طراحي لباس)

چگونه مدل لباس طراحی کنیم

طراحی لباس

طراحي لباس ها و معماري شهرها چقدر منطقي و عقلاني است؟

طرح فرش ايراني روي لباس هاي برند «هرمس»

كلكسيوني متفاوت براي خوش سليقه‌ها