انواع سازماندهی

انواع سازماندهی

تعریف سازماندهی: فرآیندی است که باعث تقسیم کار و ارتباطات می‌شود.

فراگرد: نظم و ترتیب‌‌دادن به کار و تقسیم و تکلیف آن کار و تحقق آن به صورت مستمرو پیوسته که برای یک هدف و هدف‌های معین می‌باشد صورت می‌گیرد.

حاصل فرآیند سازماندهی: ساختار سازماندهی است.

هدف سازماندهی: سینرژی است.

در یک سازمان یک مدیر پنج وظیفه بر عهده دارد:

۱. برنامه‌ریزی

2. سازماندهی

3. بسیج منابع و امکانات

4. رهبری

5. هدف‌گذاری

تفاوت فرآیند و فراگرد: فرآیند یکبار انجام می‌شود ولی فراگرد چندبار به فرآیندی که به صورت مستمر و پیوسته ادامه دارد و انجام می‌شود.

تقسیم بندی کلی سازمان:

افقی: 1.تقسیم‌بندی کارها و فعالیت‌ها با توجه به وظایف عمده سازمان

2. طراحی اداره‌ها

3. طراحی واحدهای پشتیبانی

عمودی: 1. ارائه طرح سلسله مراتب

2. تعیین حیطه نظارت افراد

3 . مشخص کردن حوزه سرپرستی افراد با رعایت اصل (وحدت فرماندهی)

4 . تنظیم روابط رئیس و مرئوس

5. تعیین نوع و حدود اختیارات افراد

6. تنظیم روابط صف و ستاد

7. تعیین میزان تمرکز و عدم تمرکز

بیان دو واحد در سازمان:

واحدهای صفی: کارهایی را انجام می‌دهند که به طور مستقیم با اهدف سازمان در ارتباط است.

واحدهای ستادی: وظیفه پشتیبانی از واحدهای صفی را دارند.

تفاوت سازمان عمودی و افقی: ساختار سازمان افقی منجر به روحیه بالاتر و تولید بشتر کارکنان می‌شود و لی ساختار سازمانی عمودی به دلیل نیاز به مدیران بیشتر هزینه‌برتر و گرانتر است.

انواع سازمان: 1.انتفاعی و غیرانتفاعی 2. تولیدی و خدماتی

3. رسمی و غیررسمی 4. دولتی و خصوصی

انواع سازماندهی به روش سنتی: 1. وظیفه 2. محصولی 3. فرآیندی

4. ناحیه‌ای 5. مشتری 6. بازاریابی 7. زمانی

انواع سازماندهی به روش نوین: 1.برمبنای پروژه یا برنامه 2. برمبنای ماتریسی

3. برمبنای گروه‌های متداخل 4. بر مبنای تیم

5. بر مبنای شبکه‌ای 6. بر مبنای دانش

تعریف سازماندهی‌ها بر مبنای روش‌های سنتی

1. سازماندهی بر مبنای وظیفه: این روش واحدهای سازمانی را بر مبنای وظایف سازمان طراحی و ایجاد می‌کنند.

مزایا: بازدهی سازمان در کار‌های یکنواخت و تکراری بالا می‌برد، به توان و کارایی واحد‌های تخصصی مختلف توجه می‌شود، به دلیل تثبیت وظایف و معین بودن شیوه انجام کار، آموزش نیروی انسانی آسان‌تر و کم هزینه است و می‌توان نیروی عادی را به کار گرفت.

معایب: چون واحدهای مختلف مکمل یکدیگرند و انجام یک کار مستلزم انجام کار سایر واحدها می‌باشد ارزیابی بسیار دشوار خواهد بود.

2. سازماندهی بر مبنای محصولی: در این روش واحدهای سازمانی را بر مبنای انواع محصولات و خدمات سازمان طراحی و ایجاد می‌کنند و حتی گاهی اوقات وظیفه بازاریابی و فروش آن محصول را بر عهده می‌گیرد.

مزایا: باتوجه به مشخص‌بودن حوزه فعالیت، استقلال نسبی مدیران حفظ می‌شود./ معطوف شدن توجه مدیران به یک واحد معین، تلاششان به سودآوری واحد برمی‌گردد و عملکرد آن‌ها قابل ارزیابی است./ زمینه مناسبی برای پرورش مدیران و آموزش عملی آن‌ها محسوب می‌شود.

معایب: افزایش تعداد واحد= نیاز به سرپرستان و مدیران کل./ ارائه تعداد خدمات تخصصی به صورت متمرکز کاهش می‌یابد./ ایجاد هماهنگی میان واحدهای تولیدی در کل سازمان دشوار می‌شود.

3. سازماندهی بر مبنای فراگرد: فعالیت‌های سازمان را با توجه به فراگرد تولید یا وسایل مورد نیاز برای تولید دسته‌بندی می‌کنند. استفاده از این شیوه سازماندهی به ماهیت وسایل مورد استفاده و همچنین مزایای اقتصادی استفاده از این طرح بستگی دارد.

4. سازماندهی بر مبنای ناحیه جغرافیایی: استفاده از این نوع برای سازمان‌هایی که از نظرمکانی در یک جا متمرکز نیستند اهمیت دارد، در این روش فعالیت‌های سازمان در هر منطقه یا ناحیه گروه‌بندی می‌گردد و تحت نظارت یک مدیر قرار می‌گیرند.

مزایا: سطح مسئولیت‌ها پایین نگه داشته می‌شود، بر مسائل و مشکلا ت محلی تاکید می‌شود، موجب بهبود هماهنگی فعالیت‌ها می‌شود، شرایط مطلوبی برای کارآموزی مدیران کل و افزایش تجارب.

معایب: 1. افزایش تعداد نیروی انسانی ماهر برای انتصاب در سطوح مدیریتی، 2. کاهش ارائه خدمات متمرکز و باصرفه، 3. دشوار شدن کنترل امور توسط مدیران عالی

5. سازماندهی بر مبنای نوع مشتری: مبانی اصلی دسته‌بندی فعالیت‌ها در این نوع سازماندهی مشتری است که به توجه به نوع فعالیت‌های سازمان شناسایی می‌شود.

مزایا: بر نیاز مشتریان تاکید می‌شود، مشتریان رضایت بیشتری دارند، مهارت کارکنان در برخورد مؤثر با مشتریان افزایش می‌یابد.

معایب:تنوع مشتریان و خواسته‌های آنان و دشواری پاسخگویی به آنان، نیاز به کارکنان و مدیران ماهر برای برخورد مؤثر، ممکن است تعریف کردن و متمایزساختن گروه‌های مشتریان دشوار گردد.

6. سازماندهی بر مبنای نوع بازار: در این روش سازمان را بر اساس بازارها یا مجاری بازاریابی تقسیم بندی می‌کنند. سازماندهی بر مبنای بازارها فعالیت‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که تلاش‌های بازاریابی بر جذب مشتریان متمرکز می‌شود.

مزایا: فراهم شدن تمرکز بازارها و مجاری بازازیابی، توسعه فعالیت‌های مؤثر در زمینه بازاریابی

معایب: دشواری تمرکز فعالیت‌های سازمان برسود‌آوری یا افزایش تولید، به سختی می‌توان مصرف‌کنندگان را ترغیب کرد که کالا را در نظربگیرند نه بازار را، دشواری تعیین قیمت تمام شده و هزینه‌یابی برای کالا در بخش تولید.

7. سازماندهی برمبنای زمان فعالیت: فعالیت‌ها را بر مبنای زمان انجام‌ آن‌ها دسته‌بندی می‌کنند. این شیوه معمولا در سطوح پایین سازمان به کار می‌رود.

معایب: افزایش هزینه فعالیت در نوبت‌های عصر و شب و کاهش کارایی در نوبت‌های مذکور به جای روز، دشواری اعمال نظارت مدیران برفعالیت‌های کارکنان

تعریف سازماندهی‌ها بر مبنای روش‌های نوین

1. سازماندهی بر مبنای برنامه و پروژه: کل سازمان به بخش‌های کوچکتری تقسیم می‌شود. از محاسن ای مبنا؛ ضعف عملکرد یک واحد از سازمان، کل سازمان را تحت تأثیر خود قرار نمی‌دهد و مشکلات ناشی از کندی ارتباطات و سلسله مراتب طولانی کاهش می‌یابد، همچنین کنترل بازده هر پروژه آسان‌تر می‌شود. (استفاده از این روش ابتدا در صنعت هواپیماسازی با موفقیت مواجه شد و سپس به سایر صنایع تسری یافت.)

2. سازما‌ندهی برمبنای خزانه‌ای(ماتریسی): افراد تحت‌نظر دو نوع سرپرستی قرار می‌گیرند و به انجام وظیفه می‌پردازند، از حیث تخصصی تحت‌نظر مدیر خزانه و از حیث برنامه یا پروژه‌ای که انجام آن را بر عهده دارند تحت نظرمدیر پروژه هدایت می‌شوندو برای هر پروژه شروع و پایان معین هست، مدیر یا مجری پروژه، افراد متخصص خودش را از میان نیروهای خزانهمشخص می‌کند بعد از اتمام پروژه مجددا به خزانه تخصصی خود بازمی‌گردد.

محدودیت‌ها و معایب: نوع سازماندهی موقتی است، وحدت فرماندهی رعایت نمی‌شود، روابط صف و ستاد مفهومی ندارد، سلسله مراتب به طور متداول تعریف نمی‌شود، کاهش ثبات کارکنان در محل کار

3. سازماندهی برمبنای گرو‌ه‌های متداخل: سازمان را می‌توان به صورت یک شبکه تصور کرد در این حالت ممکن است فردی در یک گروه به عنوان رئیس و در یک گروه دیگر مرئوس قرار گیرد. چنین ساختاری زمینه بهتری برای ایفای نقش ترکیبی ادا می‌کند که ایجاب می‌کند تلاش‌های فردی به تلاش‌های گروهی مبدل شود. البته باید این نکته را مدنظر قرار داد که این گروه‌ها با کمیته‌های سازمانی متفاوت است در کمیته‌ها همه اعضا ضرورتا مجاز مشارکت نیستند ولی در ساختار گروه‌های متداخل مشارکت کامل اعضا ضرورت دارد.

بعضی صاحب‌نظران این روش را انتقاد می‌کنند: این شیوه موجب کندی کار می‌شود و این توقع در کارکنان به وجود می‌آید که هرآنچه در واحدهای سازمانی می‌گذرد آگاهی یابند.

4. سازماندهی بر مبنای ساختار تیمی: این ساختار گاهی به طور دائمی و گاهی به طور موقت ایجاد می‌شود و معمولا مجموعه‌ای تخصصی متعدد به کار می‌گیرند تا عملیات عادی سازمان را تکمیل کنند، اعضاء این تیم‌ها مأموریت‌های کاری خود را بر حسب نیاز به همکاری یکدیگر، به حل مسائل می‌پردازند.

5. سازماندهی بر مبنای ساختار شبکه‌ای: در این ساختار یک هسته مرکزی مسئول برقراری ارتباط با واحدهای تأمین کننده خدمات اساسی سازمان است. این هسته از طریق شبکه‌هایی با این واحدها مرتبط می‌شود و فعالیت‌ها را انجام می‌دهد. این سازمان گاهی سازمان مجازی نامیده می‌شود. باید توجه داشت سازمان‌های مجازی از هسته مرکزی دائمی استفاده نمی‌کنند و صرفا از طریق ائتلاف‌های موقتی شکل می‌گیرند. این سازمان حتی امکان فعالیت در مقیاس‌های جهانی را ایجاد می‌کند.

6. سازماندهی بر مبنای دانش: سازمان هایی که به نشر فعالیت‌های فکری پرداخته‌اند و برای جذب مشاوره‌های فکری در محیط، تلاش می‌کنند به سازمان‌های مجازی دارای مراکز دانش نزدیک بشوند. این سازمان‌ها از طریق تأمین منافع طرفین با روش‌های الکترونیکی با هم در تعامل‌اند.

منابع:

www.maghale.ws

www.porsyar.com

www.rockdl.ir

کتاب سازماندهي و اصلاح تشكيلات دكتر حقيقي

کتاب سازمان و مدیریت دکتر رضاییان

انواع سازماندهی

مطالب مشابه :

انواع ساختارهای سازمانی فصل نهم تئوری سازمان استیفن رابینز

رفتار سازمانی / ساختار سازمان

ابعاد ساختار سازماني در سازمانهاي دانش محور

انواع ساختارهای سازمانی / پاورپوینت

تئوري مديريت بخش انواع ساختار سازمانی

سازمان و مدیریت

طراحی ساختار سازمانی(to design of organizational structure)

مبانی ساختار سازمانی

ابعاد ساختاری در سازمانهای دانش محور

انواع سازماندهی