تجزیه سوره حمد

تجزيه سوره حمد

بسم الله الرحمن الرحيم

اسم

أصل آن سمو بوده است، حرف عله که حرف سوم است حذف شده وبه جای آن همزه وصل آمده. و مصغرآن سمىّ. و أصل آن أسماو و أسامو و سموي است.

اللّه

اسم علم مخصوص خداوند- أصل آن الإلاه، همزه حرکتش را به لام تعریف داده، سپس ساکن شده است و حذف شده ألف أولى برای التقاء الساكنين و أدغام شده لام درلام دوم. و حذف شده ألفی که بعد از لام دوم است برای كثرة استعمال. پس إله مصدر است ازأله يأله هنگامی که مورد عبادت قرار بگیرد، و مصدر در موضع مفعول است یعنی معبود.

الرحمن

اسم –مشتق-  صفة مشتقة از صيغه مبالغة است، وزن آن فعلان از فعل رحم يرحم باب فرح است- منصرف

الرحيم

اسم – مشتق- صفة مشتقة از صيغه مبالغة است، یا صفة مشبهة به اسم فاعل وزن آن فعيل من فعل رحم يرحم است- منصرف

الحمد

اسم- جامد مصدري- مصدر سماعي برای فعل حمد يحمد از باب نصر وزن آن فعل به فتح سپس سكون است-

ربّ

اسم- جامد مصدري-مصدر يرب باب نصراست، سپس صفة استعمال شده مثل عدل و خصم، وزن آن فعل به فتح سپس سكون است.

العالمين

اسم-  جمع عالم، و اسم جمع است، و مشتق است یا از کلمه علم به كسر حرف دوم یا از علامة، وزن آن فاعل به فتح حرف دوم . منصرف

مالك

اسم- مشتق- اسم فاعل از ملك يملك به معناى صفة مشبهة دوام ملكية،از باب ضرب وزن آن فاعل وجمعش ملّاك و مالكون است. منصرف

يوم

اسم است- جامد-  به معناى وقت که شروع می شود از طلوع خورشید تاغروب . و يوم در اینجا به معناى روز قيامة است. و جمعش أيّام، و جمع الجمع آن أياويم است.

الدين

اسم- جامد مصدري-مصدر دان يدين باب ضرب است که به معناى جزى و أطاع یا خضع است، وزن آن فعل به كسرحرف اول و سکون حرف دوم. دين معنایش جزاء أو طاعة است، و بعضی مواقع به معناى ملّة یا عادة نیز می آید.

إيّاك

ضمير بارز منفصل است که مبني بر فتح است و(كاف) حرف خطاب است

نعبد

فعل مضارع متكلم مع الغير

نستعين

فعل-أصل آن نستعون ازعون بوده است، به كسر واو، پس سقیل بوده كسرة بر واو که به عين داده شده و واو ساكن شده سپس تبدیل شده واو به ياء برای ساكن شدن یاءو مکسورشدن ما قبل یاء. فعل مضارع متكلم مع الغير

اهد

فعل امر مفرد مخاطب

نا

ضمير متصل- متكلم  مع الغير

مستقيم

اسم- مشتق- اسم فاعل از استقام، بر وزن مضارع تبدیل شده حرف مضارعة به ميم مضمومة و مكسورشده ما قبل آخرآن . وأصل آن مستقوم- به كسر واوبوده- به خاطر اینکه فعلش قام يقوم بوده است، سپس بر وزن نستعين آمده.

الذين

اسم- اسم موصول، مبني برفتح

أنعمت

فعل ماضی – متكلم وحده

غير)

اسم مفرد مذكّر،که در بعضی مواقع نعت است و در بعضی مواقع أداة استثناء است .

مغضوب

اسم- مشتق- اسم مفعول غضب ازباب فرح، بر وزن مفعول- منصرف

ضالّين

اسم- مشتق- جمع ضال و اسم فاعل ازضلّ يضلّ باب ضرب و بر وزن فاعل، و إدغام شده حرف دوم كلمة در حدف سوم زیرا هر دو ذاتا حرف هستند

عليهم

على) حرف جر و (هم) ضمير متصل مبني بر كسر