«آیت الله مطهری خورشیدی که هرگز غروب نمی کند»

می گویند: «پس از هر شهادتی، یک روشنایی پیدا می شود. این سخن، سخن بسیار درستی است و ارزش شهید و شهدا را ثابت می کند»

«از نظر اجتماعی، مثل شهید و شهادت که روشنی ایجاد می کند مثل یک سلسله کارهای خیر فردی است که در قلب فرد ایجاد روشنی می کند، نظیر ایثار، انصاف دادن، مبارزه با هوای نفس.»

«در حقیقت شهادت نوعی تصفیه نفس است برای اجتماع.»

«استاد مطهری »

زندگی نامه شهید:

در 13 بهمن ماه سال 1298 ه. ش در قریه فریمان در خانواده ای از اهل علم و تقوا دیده به جهان گشود; خانواده ای که انوار علم و ایمان، تقوا و پاکی، راستی و درستی در آن پرتو افکنده و نام شایسته «مطهری »، بهترین معرف این بیت پاک و مطهر بود. هر چند نام خانوادگی اش حکایت از این جنبه بارز شخصیت او، یعنی طهارت و پاکی روحش می کرد، ولی می بایست نامی که برای او انتخاب می شد، نشان دهنده جنبه دیگری از شخصیت او باشد و لذا نام «مرتضی » بر او نهادند تا حکایت از روش پسندیده و شیوه مرضی او در زندگی باشد. بدین ترتیب بود که زندگی «استاد مرتضی مطهری » آغاز شد. در سنین کودکی به مکتب خانه رفت و به فراگیری قرآن و سایر تعلیمات ابتدایی پرداخت. در سن سیزده سالگی یعنی سال 1311 شمسی به حوزه علمیه مشهد عزیمت نمود و تحصیل مقدمات علوم دینی را آغاز کرد. در این دوران یکی از فرازهای حساس زندگی استاد مطهری، که نقش بسیار تعیین کننده در حیات علمی و معنوی او و نیز در حیات ایدئولوژی اسلامی داشته است، نمایان می گردد.

استاد پس از حدود چهار سال تحصیل در حوزه علمیه مشهد، در سال 1315 شمسی عازم حوزه علمیه قم می گردد و این، فرازی دیگر از زندگی پر فراز و نشیب اوست که در تکوین شخصیت علمی و روحی وی نقش به سزایی ایفا نموده است. طی پانزده سال اقامت در حوزه علمیه قم و کسب فیض از محضر استادان بزرگ، بر اندوخته علمی و معنوی خود افزود و تحصیلات خود را در علوم و فنون مختلف اسلامی ارتقاء بخشید. از عوامل مهم تکوین شخصیت استاد، باید برخورداری او از استادان مبرز برشمرد. وی شاگرد برجسته آیة الله بروجردی و امام خمینی قدس سره در فقه و اصول محسوب می شد. استاد مطهری دوازده سال کسب فیض محضر امام خمینی رحمه الله را در تکوین شخصیت خود بسیار مؤثر دانسته است. استاد مطهری حدود سه سال نزد علامه طباطبایی به طور رسمی درس خوانده اند، ولی رابطه ایشان با مرحوم علامه تا زمان شهادت قطع نشد. آشنایی استاد با عالم ربانی مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی رحمه الله در سال 1320 شمسی در اصفهان، تاثیر به سزایی در تکوین شخصیت روحی وی داشته است.

در سال 1331 شمسی استاد مطهری با مهاجرت به تهران، فصل پر فراز و نشیب دیگری از زندگی خود را آغاز می کنند. فعالیت علمی ایشان از همین سال آغاز می گردد. ابتدا به تدریس در مدرسه سپهسالار - که امروز به نام خود ایشان است - و مدرسه مروی می پردازند. تدریس استاد در مدرسه مروی تا سه سال پیش از شهادت ادامه داشت. مقدمه و پاورقی بر جلد اول «اصول فلسفه » را در سال 1332 ش به پایان رساندند و شرح جلد دوم آن را در سال بعد ارائه دادند. جلد سوم این کتاب نیز در سال های بعد، از چاپ خارج می شد. تاثیر این کتاب در خنثی کردن تبلیغات مارکسیستی حزب توده در آن زمان، که در اوج اقتدار خود بود و به طور کلی تاثیر آن در نجات مبارزان از افکار مادی تا پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن، بر کسی پوشیده نیست. استاد شهید از سال 1334 ش فعالیت علمی خود را در دانشکده الهیات و معارف اسلامی آغاز و کار تعلیم و تدریس را در آن جا به مدت بیست و دو سال ادامه دادند.

کتاب «داستان راستان »، که تاکنون تاثیر زیادی در آشنایی مردم مسلمان با سیره و روش اولیای دین و به طور کلی چهره واقعی اسلام داشته است. در سال 1339 ش از چاپ خارج شد و در سال 1344 ش از سوی کمیسیون ملی یونسکو در ایران برنده جایزه این سازمان گردید. در این سال ها، همکاری استاد با مجامع اسلامی و کانون های مذهبی از طریق ایراد سخنرانی و غیره برقرار بوده است. از جمله این مجامع و کانون ها، می توان از انجمن اسلامی مهندسین، انجمن اسلامی پزشکان و انجمن اسلامی دانشجویان تهران نام برد.

فعالیت های سیاسی شهید

شهید مطهری از همان هنگام که در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال داشتند، در مسائل اجتماعی و سیاسی نیز وارد شدند و از جمله با فدائیان اسلام مرتبط بودند. به موجب ارتباط نزدیک ایشان با اقشار و طبقات مختلف جامعه، در جریان قیام 15 خرداد سال 42، ایشان در هدایت قیام مردم تهران و مرتبط کردن آنان با رهبری حضرت امام خمینی رحمه الله نقش اساسی ایفا کردند و خود در شب پانزده خرداد، سخنرانی مهیجی علیه شخص شاه ایراد می کنند که در همان شب دستگیر و به زندان موقت شهربانی انتقال می یابند و به همراه عده ای از روحانیون مبارز تهران و شهرستان ها زندانی می شوند. پس از 43 روز به دنبال فشاری که از ناحیه علما و مردم بر رژیم شاه وارد می شود، به همراه سایر روحانیون آزاد می گردند. همسر استاد شهید نقل می کنند هنگامی که پلیس شاه برای دستگیری استاد به منزل ما در خیابان ری، کوچه دردار آمد، حتی فرصت پوشیدن لباس بیرون به ایشان داده نشد. من بلافاصله قبای دیگری را به استاد دادم و ایشان پس از آزادی، از این عمل من تقدیر کردند; فرمودند اگر با قبای قبلی می رفتم کارم مشکل می شد چون اسناد و مدارکی در جیب های آن داشتم. پس از قضایای 15 خرداد و آزادی امام خمینی رحمه الله و استاد مطهری و سایر علما، هیئت های مؤتلفه اسلامی، که هسته آن همین هیئت های مذهبی بودند و از نیروهای مخلص و فداکار و تابع ولی فقیه تشکیل شده بود، برای یاری نهضت امام خمینی رحمه الله ظهور کرد. در این راستا از سوی امام خمینی رحمه الله استاد مطهری، به عنوان نماینده در هیئت مؤتلفه اسلامی معرفی شدند. در سال 1346 ش، مؤسسه حسینیه ارشاد توسط استاد مطهری و با همکاری مرحوم محمد همایون و مرحوم حجة الاسلام شاه چراغی و ناصر میناچی بنیاد گذاشته شد. این مؤسسه، پایگاه خوبی بود برای کار فرهنگی مورد نظر استاد و آشنا کردن مردم به خصوص نسل جوان با اسلام راستین بود.

اما بر اثر شیطنت ها و رذالت های ناصر میناچی، این عنصر مشکوک، که با سیاست های خام و شاید هماهنگ شده با ساواک، این مؤسسه را که استاد شهید زحمت فراوانی برای تاسیس آن کشیده بودند و مؤسس واقعی آن به شمار می رفتند در سراشیبی سقوط قرار داد و سرانجام، در سال 1350 از سوی رژیم شاه تعطیل شد. شاید بتوان ادعا کرد که دوران اداره حسینیه ارشاد، سخت ترین دوران زندگی استاد بوده است.

استاد را باید از پیشتازان مبارزه با صهیونیسم در ایران دانست. نطق های آتشین ایشان علیه صهیونیسم و در دعوت مسلمانان و یاری رساندن به ملت مظلوم فلسطین هنوز در گوش ها طنین انداز است. استاد چنان کینه صهیونیست ها را به دل داشتند که در هر زمان مناسب، فریاد حق طلبانه خویش در این باب را سر می دادند. نطق تاریخی استاد علیه صهیونیسم در عاشورای سال 1390 قمری برابر با اسفند 1348 شمسی در حسینیه ارشاد، که منجر به دستگیری ایشان شد، فراموش نشدنی است. همچنین استاد اقدام به گشودن یک حساب بانکی به نام خود و مرحوم علامه طباطبایی و آیة الله سید ابوالفضل زنجانی جهت جمع آوری اعانه برای مردم فلسطین کردند و این امر را در ضمن یک سخنرانی تحت عنوان «احیای تفکر اسلامی » در سال 1349 در حسینیه ارشاد اعلام نمودند. پس از تعطیلی حسینیه ارشاد، پایگاه استاد به مسجد الجواد منتقل شد ولی پس از چندی از سوی رژیم شاه این پایگاه نیز تعطیل شد و استاد سخنرانی های خود را در مسجد جاوید و مسجد ارک برگزار می کردند. سرانجام، در سال 1354 استاد شهید ممنوع المنبر شدند. در سال 1355 به دنبال درگیری با یک استاد کمونیست در دانشکده الهیات، که در سر کلاس های درس تبلیغات ضددینی می کرد، استاد بارها به او تذکر داده و او را دعوت به مناظره می کردند. به همین علت، رژیم شاه برای خارج کردن استاد از دانشگاه ایشان را بازنشسته نمودند. از حوادث سال 55 بنیان گذاری «جامعه روحانیت مبارز تهران » با همکاری چند تن از دوستان روحانی می باشد. پس از شهادت آیة الله مصطفی خمینی و آغاز دوره جدید نهضت اسلامی، استاد مطهری به طور فعال و به عنوان بازوی توانای حضرت امام خمینی رحمه الله در داخل کشور در پیشبرد این نهضت الهی تلاش می کردند. در سال 57 در واقع چند ماه قبل از پیروزی انقلاب استاد به پاریس سفر کردند و با حضرت امام خمینی رحمه الله ملاقات نمودند. در همین سفر بود که استاد شهید از سوی امام رحمه الله مسؤول تشکیل شورای انقلاب اسلامی گردیدند.

هنگامی که هواپیمای حامل امام خمینی رحمه الله در فرودگاه تهران به زمین نشست، حضرت امام رحمه الله قبل از پیاده شدن از هواپیما، استاد مطهری را خواستند و پس از آن که کاملا از اوضاع و احوال کشور باخبر شدند و در جریان برنامه ها قرار گرفتند، از هواپیما پیاده شدند که این نشانه اعتماد فراوان ایشان به استاد بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز استاد مطهری همچون گذشته مشاوری دلسوز و مورد اعتماد برای حضرت امام رحمه الله بودند و به طور تمام وقت در مدرسه علوی در کنار ایشان حضور داشتند و در انتصاب ها و غیره اظهار نظر می کردند. از جمله انتصاب مسؤول کمیته انقلاب اسلامی به پیشنهاد ایشان انجام شد. و نیز استاد در تاسیس سپاه پاسداران اسلامی نقش اساسی داشتند.

شهادت

استاد مطهری در روز سه شنبه 11 اردیبهشت 1358 شمسی، ساعت ده و بیست دقیقه شب توسط گروه نادان و جنایتکار فرقان با اصابت گلوله به سر ایشان به فیض شهادت نائل آمدند و رهبر و مردم در ماتمی عظیم فرو رفتند و پیکر پاک ایشان در حرم حضرت معصومه علیها السلام به خاک سپرده شد.

استاد شهید از نگاه بزرگان

امام خمینی رحمه الله: «مرحوم آقای مطهری یک فرد بود، جنبه های مختلف در او جمع شده بود، و خدمتی که به نسل جوان و دیگران مرحوم مطهری کرده است، کمتر کسی کرده است. آثاری که از او هست، بی استثناء همه آثارش خوب است و من کس دیگری را سراغ ندارم که بتوانم بگویم بی استثناء آثارش خوب است. انسان ساز است، برای کشور خدمت کرده، در آن حال خفقان خدمت های بزرگ کرده است این مرد عالی قدر. خداوند به حق رسول اکرم صلی الله علیه وآله او را با رسول اکرم صلی الله علیه وآله محشور بفرماید.»

حضرت آیة الله خامنه ای: «... مساله عالم متفکر فیلسوف یگانه ما مرحوم آیت الله مطهری، مساله یک یاد خشک و خالی نیست که یک کسی زحمت می کشد و شهید می شود و ما لازم است از او یاد کنیم و شکرانه زحمات او را بداریم، بلکه مساله، مساله یک جریان فکری است در جامعه ما، که هر چه می گذرد برجستگی بیش تری پیدا می کند. در زمان حیات آن شهید، کسانی که او را می شناختند زیاد نبودند و کسانی که به عمق برجستگی و نورانیت فکری او آشنا بودند باز هم کم تر بودند. اما امروز در محیط ذهنی انقلاب، جریان فکری شهید مطهری یک جریان ممتازی است.»

استاد شهید از نگاه فرزند

دکتر علی مطهری: «ویژگی خاص رفتاری استاد شهید، خلوص و برای خدا کار کردن بود و به همین جهت، نام و آثار ایشان برای همیشه زنده است و خداوند اعمال ایشان را ضایع نمی کند.

استاد شهید از تعینات آزاد بود. در حالی که از نظر تحصیلات حوزوی در مظان مرجعیت و در دانشگاه یک استاد برجسته بود، هیچ تعینی در او نمی دیدی. راحت سخن می گفت و در مجالس خصوصی مزاح و نکته پرداز بود. راحت راه می رفت و راحت لباس می پوشید و به طور خلاصه، سبکبال بود و از قید تعینات آزاد. گاه سوار اتوبوس شرکت واحد می شد و کسانی که ایشان را می شناختند تعجب می کردند. اما در عین این که ساده زیست و بی تعین بود، دارای هیبت بود و این هیبت نبود مگر هیبت تقوا، چنان که مولایش امیرالمؤمنین علی علیه السلام توسط دوستانش چنین توصیف شده است که با ما بسیار خودمانی و بی تکلف و مزاح بود. اما در عین حال، ما هیبتی از او در دل داشتیم و این هیبت همان هیبت تقوا بود.

رفتار ایشان با همسرشان بسیار محبت آمیز و توام با احترام بود. اگر همسرشان به مسافرت می رفتند، هنگام بازگشت ایشان، به ما فرزندان توصیه می کردند به استقبالشان برویم و چای و میوه آماده کنیم. رفتارشان با ما فرزندان به گونه ای بود که در مورد هیچ کاری زور و اجبار به کار نمی بردند بلکه می خواستند خودمان به درستی یا نادرستی یک کار برسیم. در مورد انجام فرایض بر ما نظارت داشتند و بر نماز اول وقت و با وضو بودن تاکید داشتند.»