معرفی نشانه یا آرم و پیکتوگرام

مقاله ای در ارتباط با نشانه ها

نشانه:
عنصری بصری است که به منظور معرفی یک موضوع (کالا، فعالیت و ...) طراحی و ارائه می شود. به عبارت دیگر، نشانه، هویت بصری یک موضوع است.
نشانه جایگزین واژه هایی همچون آرم (با کاربرد بیشتر) و مارک است. نشانه می تواند در قالب هر عنصر بصری جلوه گر شود ولی بطور مشخص به دو حالت کلی ارائه می شود:

الف) نشانه های تصویری
ب) نشانه های نوشتاری

نشانه های تصویری، نشانه هایی هستند که عنصر بصری به کار رفته درآنها، تصویر است. این تصویر می تواند یک گل، یک حیوان، یک نماد ملی، سنتی و ... یا حتی یک تصویر نامشخص باشد (چگونگی این تصویر را مواردی مانند موضوع و عوامل جانبی تعیین می کنند).

تصویر مورد استفاده در نشانه های تصویری در ارتباط با محدوده فعالیت موضوع، چهار وضعیت ممکن دارد.

1- تصویر با موضوع ارتباط مستقیم دارد. برای مثال در صورتی که برای یک شرکت تولید خودرو نشانه ای طراحی می کنیم، از تصویر یک خودرو سود ببریم.
2- تصویر با موضوع ارتباط غیر مستقیم دارد. برای مثال در یک شرکت هواپیمایی از تصویر یک پرنده استفاده کنیم.
3- تصویر مطلقاً با موضوع ارتباط ندارد. برای نشانه یک شرکت هواپیمایی از تصویر یک گُل استفاده کنیم.
4- تصویر با موضوع از جنبه های فرعی ارتباط پیدا می کند. برای نمونه، چنانچه در مثال شماره 3 بجای تصویر گل از تصویر سر ستون های تخت جمشید سود ببریم، اگر چه هر دو عنصر بصری ارتباطی با محدوده فعالیت موضوع (فعالیت های هوایی) ندارند ولی تصاویر تخت جمشید در فرهنگ جامعه ایرانی ریشه دارد و نوعی از ارتباط فرهنگی را با مخاطب بر قرار می کند.
بدیهی است مناسب ترین شیوه ی گزینش تصویر در نشانه در غالب موارد، گزینه شماره 1و 2 هستند. اگر چه بکارگیری موارد 3 و 4 نیز قابل پیش بینی خواهند بود. نشانه های نوشتاری نیز نشانه هایی هستند که عنصر بصری آ ن ها حروف، نوشتار و اعداد هستند که توام با یکدیگر و یا بصورت منفرد ارائه می شوند.

نشانه های نوشتاری خود به دوگونه ی کلی تقسیم می شوند:

1- لگوتایپ:
نشانه هایی هستند که نوشتار آنها بر اساس نام کامل موضوع است و با طراحی ویژه (و غالباً متفاوت از شکل حروف متداول) ارائه می شوند.

2- منوتایپ (منوگرام):
نشانه هایی هستند که نوشتار آن ها حرف ابتدای نام موضوع است و با طراحی ویژه (متفاوت از شکل حروف متداول) ارائه می شوند. لازم به توضیح است بعضی از صاحب نظران معتقدند در صورتی که نام موضوع دارای بیش از یک واژه باشد، طراحی بر اساس حروف آغازین واژگان موضوع نیز، منوگرام خواهد بود.
در طراحی یک نشانه باید چند عامل مورد توجه قرار گیرند که برخی از آنها به شرح زیر است:
1- سادگی: یک نشانه خوب ترجیحاً از عناصر بصری اندکی شکل گرفته است. لازم است اشاره شود که منظور از اندک بودن این عناصر، ضرورت پیش گیری از پراکندگی بصری نشانه است.
2- توازن، تعادل و تناسب: به عبارت دیگر تیرگی و روشنایی سطوح، ضخامت و نازکی خطوط و ... باید از توازن و تناسب لازم بهره برده و در اتصال و چیدمان خطوط در کنار یکدیگر از ریتم مناسب برخوردار باشد.
3- قابلیت رنگ پذیری:یک نشانه باید در عین آنکه توانایی ارائه با یک رنگ را داشته باشد، هنگام ارائه رنگی، نباید ضعیف شود. و یا در صورت ارائه نسخه رنگی، نسخه تک رنگ آن بی روح و کم جلوه نشان دهد. ضروری است توجه داشته باشیم هنگامی که برای یک نشانه پیشنهاد رنگ می کنیم، جنبه های زیبا شناختی و مفهومی توامان مورد توجه قرار گیرند. برای مثال اگر رنگ قرمز را برای کادر چهار گوش یک آرم مناسب تشخیص دادیم، منطبق با محدوده فعالیت موضوع و در صورت لزوم این قرمز را در رده رنگ های همپایه (قرمز تیره، نارنجی و ...) تغییر دهیم.
4- امکان تغییر ابعاد: آرم باید به گونه ای طراحی شده باشد که در صورت لزوم بتوان آن را به مقیاس مورد نیاز کوچک یا بزرگ کرد، بدون آنکه شاکله کلی آن آسیب ببیند. نشانه هایی که هنگام کوچک شدن (تا حدی که بتوان آنها را بر روی کارت ویزیت چاپ کرد) اجزاء آن غیر قابل تشخیص می شوند، آرم های ایده آلی نیستند، همچنین نشانه ای که هنگام بزرگ شدن، اجزاء آن بد هیبت و خشن می شوند. (تا حدی که بتوان آن ها را بر روی سر در فروشگاه اجرا کرد)
5- ماندگاری تصویری: پیش بینی و لزوم کاربرد و انتخاب عناصر بصری که دارای تاریخ مصرف کوتاه مدت نباشند. به عبارت دیگر عوامل بصری مورد استفاده در یک نشانه باید برای دو تا سه دهه از سوی جامعه قابل پذیرش باشند و کهنه نشوند ضمن آنکه ساختار کلی یک آرم باید به گونه ای باشد که امکان تغییر و تبدیل در آن، بدون لطمه زدن به هویت آرم مورد نظر، موجود باشد.
6- گویایی: تصویر کلی باید کاملاً گویا باشد و با تصاویر دیگر اشتباه نشود. طراحی یک گُل به گونه ای که یک خورشید را تداعی کند و آن خورشید مطلقاً مورد نظر نباشد و نقشی در فعالیت موضوع نداشته باشد، می تواند ضعفی غیر قابل چشم پوشی باشد.
7- جهت قرار گیری: ترجیحاً جهت قرار گیری خود را مشخص کند. در برخی موارد، نشانه هایی که برای نخستین بار در رؤیت مخاطب قرار می گیرند، ممکن است از چند جهت دارای مفهوم باشند، که این مورد در صورتی که ناخواسته و ناخودآگاه از سوی طراح اعمال شده باشد یک ضعف بزرگ است. البته، در نشانه هایی که از هر جهت یا از دو جهت مخالف دارای یک فرم تصویری هستند، این امر یک نقطه قوت قابل توجه به حساب می آید.
8- هماهنگ فرهنگی: استفاده از عناصر بصری مرتبط با موضوع و در عین حال ریشه دار در فرهنگ جامعه ای که آرم برای آن طراحی می شود می تواند مورد توجه قرار گیرد.

علاوه بر موارد یاد شده، اصولی نیز در رسامی نشانه باید مورد توجه قرار گیرند. این موارد که جنبه تکنیکی و اجرایی دارند به شرح زیر است:
1- معمولاً نشانه ها را چند برابر بزرگتر از متوسط ابعادی که بطور متداول مورد استفاده قرار می گیرند اجرا و طراحی می کنند. (نشانه بر روی سر برگ و کارت ویزیت معمولاً حدود 6 تا 12 سانتی متر مربع فضا اشغال می کند).
2- نسبت سطوح مثبت و منفی (تیرگی و روشنایی طرح) و میزان پراکندگی آنها در کل نشانه باید به گونه ای باشد که سنگینی نامتعارفی در بخش هایی از اثر به چشم نیاید.
3- ترجیحاً طرح در یک کادر هندسی متداول (فرم های اصلی: مربع، مثلث و دایره) قابل تعریف باشد، البته این مورد در دنیای امروز گرافیک امری قابل اغماض است ولی باید دقت کرد در نشانه های اداری دولتی همچنان مورد درخواست و توجه است.

نهایتاً پس از شکل گیری طرح هایی که مورد رضایت طراح قرار می گیرند، می توان واریاسیون هایی از طرح اولیه اجرا کرد. به این معنی که طرح را در کادرهای گوناگون و یا به حالت نگاتیو و یا با خط گیری و ... ارائه کرد تا تنوع طرح (ضمن دارا بودن هویت مشخص) بیشتر شود و جلوه کار در دید سفارش دهنده افزایش یابد.
در طراحی لگوتایپ و منوگرام نیز باید توجه داشت که اصرار در همراه کردن مفهوم و زیبایی تا حدودی طرح را دچار سردرگمی و تضاد می کند. برای مثال، چنانچه لگوتایپی برای صنایع مبلمان اداری طراحی می کنید، اگر بخواهید در گام نخست شکل یک صندلی اداری را در لابلای طراحی نوشتار آن موضوع ایجاد کنید، به احتمال بسیار زیاد جذابیت طرح را فدای مفهوم آن کرده اید. (اگر چه در بعضی موارد امکان پذیر است.)
بنابراین، توصیه می شود در طراحی نشانه های نوشتاری همانگونه که از نام این نوع نشانه مشخص است، در نخستین گام، طراحی یک نوشتار زیبا را هدف قرار دهید، سپس در صورتی که امکان پذیر باشد، دخیل کردن عناصر تصویری مرتبط را نیز مورد توجه قرار دهید.

همچنین در انتخاب چگونگی خطوط مورد استفاده و یا رنگ به کار گرفته شده در لگوتایپ، یقیناً به محدوده فعالیت صاحب نشانه توجه خواهیم داشت. ساده ترین و معمول ترین شیوه های طراحی لگوتایپ (و در مواردی منوگرام) عبارتند از:

1- طراحی های بداهه، طراحی سریع و متوالی نام مورد نظر با نوشت افزارهای گوناگون مانند ماژیک های سرتخت و گرد و یا با قلم موهای متفاوت.
2- طراحی نام مورد نظر با چشمان بسته.
3- طراحی نام با دستی که به استفاده از آن عادت ندارید (اگر راست دست هستید با دست چپ اتود کنید و بالعکس).
4- توجه به حروف نامی که برای آن طراحی می کنید. گاهی اوقات بعضی حروف تشکیل دهنده نام مورد نظر، امکان هماهنگی ریتمیک و قابل توجهی با دیگر حروف را فراهم می کنند که نهایتاً سبب ساز وحدت، انسجام و زیبایی اثر می شود.

پیکتوگرام:
نشانه هایی هستند عموماً تصویری و کمتر نوشتاری که وظیفه آ نها راهنمایی مخاطب است و این راهنمایی از طریق هشدار دادن در مورد اماکن خاص، فعالیت های ویژه و یا لزوم انجام دادن یا خودداری از انجام عملی است.

پیکتوگرام باید دارای بار معنایی مشخص باشد و مخاطب با دیدن آن بلافاصله این معنی را دریافت کند. همانطور که ذکر شد پیکتوگرام غالباً بصورت تصویری و فاقد نوشتار مفصل ارائه می شود. همچنین در طراحی آن جنبه های فرامحلی و فراملی بودن بسیار اهمیت دارند. به عبارتی، طرح باید به گونه ای باشد که در جوامع مختلف امکان ارائه داشته باشد و در تمامی این موارد بار معنایی یکسانی را منتقل کند. برای مثال، پیکتوگرامی که برای مواد قابل اشتعال یا هشدار خطر آتش سوزی طراحی می شود، باید برای تمامی مخاطبان (از نظر سن، سواد، شغل، جغرافیا و ...) به یک اندازه قابل فهم باشد. بستر ارائه ی پیکتوگرام بسیار متنوع است. از جاده ها و خیابان ها گرفته (علائم راهنمایی و رانندگی) تا بسته بندی کالاها (علائم قابلیت بازیافت بسته و یا ضرورت انداختن زباله ی آن در زباله دادن) و یا البسه و پوشاک (نحوه شستشو و اتو زدن) و ...، در تمامی موارد بهره برداری از آن امکان و ضرورت دارد.
پیکتوگرام ها معمولاً بصورت تک رنگ ارائه می شوند، اگرچه به کاربرد و عملکرد رنگ در آنها نیز باید توجه داشت. سادگی در پیکتوگرام بیش از نشانه های تجاری و فرهنگی ضرورت دارد ولی از نظر اصول اجرا، پیکتوگرام ها نیز تابع اصول اجرایی انواع دیگر نشانه ها هستند. هنگام طراحی مجموعه ای از پیکتوگرام برای یک فعالیت، باید عوامل بصری، نوع خط، مجموعه رنگ های مورد استفاده، کادر و ...، همگی دارای یک روحیه باشند و حتی ترجیحاً میزان و نسبت به کارگیری این عوامل در کنار یکدیگر و در تمامی پیکتوگرام های آن مجموعه یکسان باشد.
چنانچه در مجموعه ی پیکتوگرام های یک بیمارستان کادر اصلی مربع است، این کادر نباید در بعضی نمونه ها به دایره تبدیل شود. اگر عنصر یا عناصر بصری به گوشه ای از کادر اتصال دارند این مورد باید تا حد امکان در نمونه های دیگر نیز رعایت شود.
همچنین نحوه ترکیب بندی تیرگی و روشنایی بایستی در تمامی نمونه ها هماهنگ باشد. به این معنا که اگر پس زمینه دارای تیرگی و عنصر بصری درون آن بصورت نگاتیو ارائه می شود، ارائه مواردی که پس زمینه فاقد رنگ و عنصر بصری درون آن پزیتیو است به روحیه واحد در مجموعه لطمه وارد خواهد کرد.

معرفی نشانه یا آرم و پیکتوگرام

مطالب مشابه :

نشانه های (حروف) الفبای فارسی

معرفی نشانه یا آرم و پیکتوگرام مقاله ای در ارتباط با نشانه ها نشانه: عنصری بصری است که به منظور معر

نشانه های (حروف) الفبای فارسی:

معرفی نشانه یا آرم و پیکتوگرام

نمونه سوال زبان فارسی2

تدریس حروف الفبا(نشانه ی آ)