کبک دری

مقدمه

کبک دری از پرندگان شاخص مناطق کوهستانی و در معرض تهدید کشورمان محسوب می شود. این گونه به زمستان های سخت کوهستان سازگاری پیدا کرده و زیستگاه آن محدود به مناطق صخره ای و صعب العبور کوهستانی است در زمستان های سرد به ندرت مهاجرت می نماید. محدودیت زیستگاهی و عدم مهاجرت این گونه را به شدت آسیب پذیر ساخته است. هر گونه تغییر و یا آسیب از قبیل راهسازی به داخل مناطق کوهستانی، ساخت و سازهای بی رویه و ورود دام به زیستگاه این پرنده تلنگری خواهد بود تا جمعیت آن از حد کنونی کمتر شود و با خطر انقراض نسل مواجه شود از سوی دیگر شکار قاچاق و بی رویه که در فصل بهار و اغلب با سلاح های گلوله زنی از فاصله دور انجام می شود و نیز افزایش جمعیت کلاغ زاغی در طی سال های اخیر و شکار جوجه های کبک دری و یا از بین بردن تخم ها توسط این پرنده از جمله عوامل دخیل در کاهش جمعیت کبک دری در اکثر زیستگاه ها هستند.حفاظت از زیستگاه های کوهستانی، برخورد با شکار قاچاق، جلوگیری از ورود دام بیش از ظرفیت منابع کمک بسیار موثری در حفظ نسل این پرنده شاخص خواهد داشت. فرهنگسازی و نهادینه کردن این اصل که کبک دری در زیستگاههای طبیعی و کوهستانی زیباست نه به صورت نمونه های شکار شده و بی جان در کلکسیون های شخصی بسیار مهم است. کبک دری (طبق نامه شماره ۶۱۰۸/۳۲ مورخه ۸/۲/۸۷) به عنوان نماد جانوری استان چهارمحال و بختیاری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست معرفی گردید.

جنس و گونه TETRAOGALLUS CASPIUS

خانواده GALLIFORMES

راسته PHASIANIDAE

مشخصات:

طول نر:۵٨ سانتیمتر

طول ماده:۵۵سانتیمتر

وزن نر: (٢٩۰۰-٢۵٠٠]گرم

وزن ماده: اندکی کمتر از نر

زیرگونه ها:

۱٫ کبک دری مازندران Tetraogallus caspius caspius

2. کبک دری ارمنی Tetraogallus caspius taurieus

3. Tetraogallus semenowtiav schanskii

پراکندگی:

کوههای بلند شمال و غرب ایران، شمال قفقازدر نخجوان، ارمنستان، شرق ترکیه، بخش هایی از افغانستان،کوههای مرتفع هیمالیا

پراکندگی در ایران: زیر گونهtetraogallus caspius caspius در کوههای البرز، خراسان و کوههای بلند شمال ایران ارتفاعات شمال غربی در کوههای سهند و سبلان آذربایجان زیر گونه

semenowtiav schanskii tetraogallusدر ارتفاعات زاگرس در کوههای چهار محال و بختیاری ، زنجان لرستان و ایلام.

مشخصات ظاهری:

کبک دری پرنده ایست بزرگ جثه به رنگ خاکستری نخودی با پرهای پرواز سفید رنگ که از فاصله نزدیک باشکم تیره و نوار سبیل و گوشواره تیره روی گردن و چانه سفید قرار دارد مشخص است. در هر دو جنس نوار ابرویی زرد رنگ دیده می شود که در نرها پررنگ تر است. در پهلو رگه های طولی پهن به رنگ دارچینی دیده می شود که لابه لای آن خاکستری است پرنده ماده کوچکتر و کمرنگ تر ، تاج و گلو نخودی تر است پرنده نر در پا دارای سیخک است.گونه ای که در جنوب غرب ایران دیده می شود کمتر نخودی و بیشتر خاکستری است این پرنده دارای بال های گرد و کوتاه بوده به همین دلیل ترجیح می دهد به جای پریدن با سرعت بدود در هنگام پرواز با صدای انفجار مانندی بال های خود را می گشاید و بیشتر به صورت بال باز از نقطه ای مرتفع به پایین می پرد. مسیر پروازش به سمت بالا(افزایش ارتفاع)، کم و به سمت پایین(کاهش ارتفاع)، زیاد است در هنگام احساس خطر با سوت زدن های ممتد(بیشتر نرها سوت می زنند) یکدیگر را از خطر آگاه کرده در یک لحظه در جای خود میخکوب می شوند در حالی که با تمام دقت اطراف خود را نگاه می کنند اگر شدت خطر را نزدیک احساس کنند با سرعت می دوند و خود را به صخره ها می رسانند و با مهارتی خاص و تماشایی بصورت دولا دولا(حالتی شبیه به سینه خیز رفتن انسان)در حالی که بر روی ساق پا حرکت می کنند، سر خود را پایین نگه داشته در میان صخره ها پنهان می شوند. در صورت مواجه شدن با خطرهایی که معمولا او را از بالای سر مورد هجوم قرار می دهند(مثل پرندگان شکاری)، ابتدا پرهای دم را به صورت چتر باز کرده شروع به لرزاندن پرهای دم می کند احتمالا به دلیل ترساندن موجود مهاجم سپس در مدت زمان کمتر از۱ دقیقه مانند تیری که از چله کمان رها شده باشد با فشاری که به پاها وارد می سازد فرار می کند.

کبک دری ماده ارتفاعات دماوند

کبک دری نر ارتفاعات دماوند

برخی تفاوت های قابل ملاحظه در نر و ماده:

تشخیص نر و ماده در دوران بلوغ محدود به مشاهده سیخک پا در نرهاست که از ۳ماهگی قابل لمس و از۵/۵ماهگی به وسیله چشم قابل مشاهده است که حدود۵/۰سانتیمتر طول دارد علاوه بر آن تفاوت هایی در خطوط صورت نر و ماده وجود دارد که از فاصله نزدیک دیده می شود طوق سفید در قسمت جلوی گردن نرV شکل و در ماده U شکل است. نقطه هایی نیز به رنگ سیاه در جلوی سینه هر دو جنس دیده می شود ولی در ماده ها علاوه بر این، نقطه های قهوه ای سیاه توخالی با زمینه داخلی سفید وجود دارد در دوران جوجگی اگرچه تشخیص نر و ماده از لحاظ ظاهری مشکل است ولی می توان تفاوت هایی از لحاظ رنگ کرک ها در آن ها قائل شد، که رنگ نر ها قهوه ای تر و ماده ها خاکی ترند.

سه چهارم شاهپرهای ثانویه هر دو جنس در پرواز سفید رنگ دیده می شود

فصل تولک:

زمان پیدا شدن اولین پرها و خارج شدن از حالت کرکی اواخر خردادماه و تولک دوم از اواسط شهریور تا اواخر مهرماه است کامل شدن شاهپرها در۴-۵/۳ماهگی بوده و قدرت پرواز در۶-۵/۵ماهگی حاصل می شود.

تولید مثل:

فصل تولید مثل:زمان جفتیابی اواسط دی تا اواخر بهمن بوده و از اسفند ماه به صورت جفت جفت دیده می شوند،اواسط فروردین تا اوایل اردیبهشت، زمانی که هنوز سر قله ها پوشیده از برف است تخمگذاری می کنند.جوجه ها بی نیاز از والدین (Precocial)هستند

تعداد تخم:٨-۶عدد به رنگ کرم متمایل به قهوه ای با لکه های پراکنده قهوه ای.

زمان خوابیدن روی تخم ها:٢٨روز

اندازه تخم:۴/۶۵× ۹/۴۶میلیمتر

رفتارهای جفتیابی:جنس نر برای جلب توجه جنس ماده دم خود را به حالت چتر باز کرده در حالی که اندکی بالهایش را انداخته است جلوی ماده حرکت می کند شبیه به حالت سیاه خروس یا بوقلمون.

آشیانه سازی:

آشیانه در ارتفاعات بالای ۳۵۰۰متر و در لبه ی صخره ها به گونه ای ساخته می شود که به وسیله تخته سنگ ها محصور و از دید پرندگان شکاری و نفوذ آب باران محفوظ است لانه به صورت کاسه ای شکل با اندکی پر که معمولا دوپوشه است و سنگریزه پر شدههر دوجنس با هم به مراقبت از لانه می پردازند جوجه ها در روز های اول نسبت به جوجه کبک های معمولی تحرک کمتری دارند از طرفی قابلیت استتار بالادر میان صخره ها آن ها را از دید پرندگان شکاری مصون می دارد.

موقعیت لانه در ارتفاع 3400متر با علامت قرمز رنگ مشخص شده است(ارتفاعات دماوند)

موقعیت لانه در ارتفاع ۳۴۰۰متر با علامت قرمز رنگ مشخص شده است(ارتفاعات دماوند)

لانه کبک دری در ارتفاع 3400متری ارتفاعات دماوند

لانه کبک دری در ارتفاع ۳۴۰۰متری ارتفاعات دماوند

جوجه کبک دری

تغذیه:

جوجه ها در روزهای اول زندگی به خوردن حشرات خصوصا ملخ(زنده)علاقه بسیار دارند و از سبزه های کوتاه که در مسیر چشمه ها می روید، انواع سیر وحشی و والک(به خصوص گل آن)،جوانه درختان و دانه های گیاهی تغذیه می کنند. در فصول سرد و زمستان ها با جا به جا کردن قلوه سنگ ها از ریشه گیاهان و درختان، پوست درختچه های زرشک و نیز از برگ های سرو کوهی(ارس) آن هم به مقدار خیلی کم تغذیه می کنند این برگ ها با داشتن رزین و ویتامینc فراوان مقاومت را در برابر سرما بالا می برند.

کبک دری

مطالب مشابه :

کبک دری

کبک دری

کبک دری

کبک دری

شکار کبک در ایران

انواع کبک و تغذیه آن در ایران

کبک،partridge