مهندسی راه آهن چیست؟

مهندسی راه آهن

هدف

امروزه حمل و نقل ریلی با شكل آغازین و ابتدایی آن بسیار متفاوت است و هركشوری برای استفاده و حفظ این صنعت عظیم كه نقش مهمی در توسعه حمل و نقل و در نتیجه پیشرفت كشور دارد، باید از متخصصان كارآمد در صنعت راه آهن بهره گیرد. به عبارت دیگر هدف از تاسیس رشته مهندسی راه آهن این است كه با توجه به نیاز صنعت حمل و نقل ریلی، انسان های محققی را تربیت كنیم تا در مرحله اول از عمیق تر و بزرگ تر شدن فاصله خود با كشورهای صنعتی جلوگیری كرده و در مرحله بعد به ترمیم این شكاف بپردازیم.

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه

درس ریاضی در رشته مهندسی راه‌آهن مانند سایر رشته‌های مهندسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما علاوه بر قوی بودن در دو درس ریاضی و فیزیك ، دانشجوی رشته مهندسی مرتبط با راه‌آهن باید توانایی مدیریت را داشته و از روابط اجتماعی خوبی برخوردار باشد.

دانشجوی مهندسی سازه های ریلی راه‌آهن باید سخت‌كوش، جدی و مقاوم بوده و آمادگی كار در هر شرایطی را داشته باشد چون كار اصلی یك مهندس سازه های ریلی در بیابان ، دشت، كویر و كوهستان است و فردی كه وارد این رشته می‌شود باید به كارهای اجرایی علاقمند باشد.

همچنین اگر یك مهندس رشته های راه‌آهن برخورد اجتماعی خوبی داشته باشد، می‌تواند در محیط كار خود باعث خلاقیت كارگران و كارمندانی شود كه در زیرنظر او فعالیت می‌كنند. همچنین تسلط به زبان انگلیسی و كامپیوتر یك امتیاز مهم برای دانشجوی این رشته است و چنین فردی راحت‌تر می‌تواند جذب بازار كار شود. دانشجویانی در رشته مهندسی حمل و نقل ریلی موفق می‌شوند كه به جامعه‌شناسی علاقمند باشند چون این رشته بیشتر به فاكتورهای انسانی در صنایع می‌پردازد تا فاكتورهای تكنولوژیكی.

نكات تكمیلی

در سال 76 برای اولین‌بار در خاورمیانه، دانشكده مهندسی راه‌آهن در دانشگاه علم و صنعت ایران تأسیس شد و در سه رشته مهندسی دانشجو پذیرفت. امروزه دیگر علوم متوقف نمی‌شوند تا بر مبنای یكسری برداشتهای ثابت بتوان درباره آنها تصمیم گرفت. بلكه همه‌چیز به سرعت تغییر می‌كند و می‌بایستی متناسب با نیازها، آمادگی لازم را به دست آورد.

حمل و نقل نیز یكی از عوامل اصلی و تعیین كننده در دنیای امروز است كه در اقتصاد، فرهنگ و در همه شؤون اجتماعی جوامع ، نقش چشمگیر و حیاتی دارد و در میان انواع حمل‌ونقل، حمل‌ونقل ریلی از مزیت‌های بسیاری برخوردار است و كشورهای صنعتی و نیمه‌صنعتی از گذشته‌های دور به این پدیده پرارزش پرداخته و شبكه حمل و نقل خود را با حمل و نقل ریلی تجهیز كرده‌اند. تاجایی كه امروزه خیلی از كشورها به مرحله‌ای رسیده‌اند كه چندان به دنبال توسعه كمّی نیستند بلكه به دنبال هماهنگ كردن و همسو كردن صنعت حمل و نقل ریلی با دیگر پدیده‌های علمی و صنعتی پیشرو مانند الكترونیك و سیستم‌های ارتباط جمعی می‌باشند.

در واقع هدف آنها رسیدن سریع از مبدا به مقصد و امكان جابه‌جایی پرحجم مسافر و كالا است. اما متاسفانه كشور ما ، در زمینه این صنعت فاصله زیادی با كشورهای پیشرفته دارد و طبق بررسی علت اصلی این فاصله، نبود متخصصان صاحب‌نظر و متخصص در این صنعت می‌باشد.

معرفی گرایش‌های مقطع کارشناسی

مهندسی ماشین های ریلی

این رشته بستری مشابه مهندسی مكانیك داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهره‌گیری از مهارتها در بكارگیری اجزاء متشكل ناوگان به ویژه در بخش طراحی و ساخت لكوموتیو، واگن، ماشین‌آلات ریلی و بطور كلی لغت ماشین های ریلی (كشش) اطلاقی بر مسایل ناوگان حمل و نقل ریلی مانند لكوموتیو، واگن مسافری، واگنهای باری، سیستم‌های ترمز، سیستم‌های انتقال نیرو و ... است. فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود كه در طرح ، ساخت و تعمیر و نگهداری ناوگان ریلی مهارتهای لازم را یافته و در كلیه واحدهای حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو) ، شركتهای وابسته به راه‌آهن، بنیاد مستضعفان و جانبازان، كارخانجات واگن پارس، شركتهای مهندسی و ... مشغول به فعالیت گردند.

هدف این رشته تربیت متخصصانی است كه بتوانند طراحی ، انتخاب بهینه ، بهبود سیستم نگهداری ، تعمیر ، بازسازی و ساخت وسائط نقلیه ریلی را بر عهده بگیرند .

درست است كه 51 واحد رشته مهندسی ماشین های ریلی در مقطع لیسانس با رشته مهندسی مكانیك طراحی جامدات مشترك است، اما دانشجویان این رشته 6 واحد اصلی و 27 واحد تخصصی نیز می‌گذرانند و همین واحدها، آنان را برای ورود به میدان اصلی كار و حل مشكلات صنعت راه‌آهن مثل مشكلات طراحی و مشكل شكست قطعات آماده می‌كند. یعنی به جای آن كه ما یك مهندس مكانیك را پس از فارغ‌التحصیلی? دو سال آموزش دهیم تا تخصص لازم را برای ورود به صنعت راه‌آهن كسب كند، یك مهندس ماشین های ریلی را در همان چهارسال دوره لیسانس برای حل مشكلات ویژه وسائط نقلیه ریلی آماده می‌كنیم.

مهندس ماشین های ریلی یك مهندس خوب مكانیك است كه تخصص ویژه در زمینه راه‌آهن دارد. برای مثال سیستم تأسیسات یك قطار به عنوان یك وسیله در حال حركت با تأسیسات یك ساختمان متفاوت است و یك مهندس ماشین های ریلی باید بتواند سیستم‌های قطار را به گونه‌ای طراحی كند كه انعطاف لازم را برای مقابله با شرایط آب و هوایی نقاط مختلفی كه از آن می‌گذرد، داشته باشد و هوای داخل قطار در هر صورت مطبوع و متعادل باشد و یا در اتومبیل سیستم ترمز، یك كشنده 10 یا 20 تنی را نگه می‌دارد اما در سیستم ریلی باید ترمزی را طراحی كرد كه تحمل بیش از دهها هزار تن را داشته باشد. بدون شك چنین ترمزی سیستمی پیچیده‌تر داشته و نیاز به تخصص ویژه دارد.

مهندسی سازه های ریلی

این رشته بستری مشابه رشته مهندسی عمران داشته و در دید تخصصی به منظور شناسایی مسیرهای گوناگون راه‌آهن و مهارت در بهر‌ه‌گیری از اجزاء متشكل مجموعه راه‌آهن به ویژه در بخش طراحی و اجرای زیرسازی و روسازی ، ساختمان و ابنیه فنی راه‌آهن می‌باشد و بطور كلی لغت سازه های ریلی اطلاقی است بر سازه‌های فنی موجود در راه‌آهن مانند: پل، تونل، دیوار حائل و ضامن، ساختمان ایستگاه، انبار و ....

فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود كه در طرح ، نظارت ، اجرا و تعمیر و نگهداری مهندسی مرتبط با سازه های ریلی مهارتهای لازم را یافته و در كلیه واحدهای مرتبط با حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو)‌، شركتهای وابسته به راه‌آهن، مجتمع فولاد مباركه، ذوب آهن ، بنیاد مستضعفان و جانبازان ، شركتهای مهندسی و ... مشغول به فعالیت گردند.

رشته سازه های ریلی در زمینه طراحی هندسی مسیر و زیرسازی و روسازی راه‌آهن و سازه‌های فنی گوناگون مانند: پل، تونل، دیوار و تراشه مطالعه می‌كند. این رشته با رشته مهندسی عمران سازه شباهتهایی دارد و به همین دلیل برخی از استادان و دانشجویان مهندسی عمران معتقدند كه جامعه ما نیازی به فارغ‌التحصیل سازه های ریلی ندارد. چون یك فارغ‌التحصیل عمران می‌تواند در زمینه های مرتبط با سازه های ریلی فعالیت نماید.

مهندسی سازه های ریلی با این كه دارای نقاط مشتركی با مهندسی عمران است و دانشجوی این رشته نیز تمامی دروس مربوط به تحلیل سازه‌ها مانند استاتیك، مقاومت مصالح و تحلیل سازه‌های 1 و 2 را می‌گذراند و همچنین دروس طراحی را كاملا مطالعه می‌كند؛ اما این رشته وجوه افتراق بسیاری نیز با رشته عمران دارد. برای مثال در رشته مهندسی عمران اطلاعاتی در زمینه هیدرولوژی ، هیدرولیك و سازه‌های آبی داده می‌شود در حالی كه یك مهندس سازه های ریلی نیازی به این اطلاعات ندارد و در عوض باید در زمینه ناوگان و مسیر حركت دروسی را بگذراند.

همچنین در زمینه زیرسازی و روسازی راه‌آهن و ابنیه فنی این مسیر لازم است كه اطلاعات تخصصی داشته باشد، چون ابنیه فنی كه در خطوط راه‌آهن به كار می‌رود، تحت تاثیر نیروهای دینامیكی قرار می‌گیرند، در حالی كه سازه‌های متداول ، رفتاری غیر از این دارند. از همین‌رو درسهای مربوط به این ابنیه در رشته راه‌آهن با درسهایی كه در رشته عمران تدریس می‌شود، متفاوت می‌باشد. یعنی بخش طراحی این بناها در هر دو رشته مشترك بوده اما بخش رفتاری بناهای مورد نظر به دلیل تفاوت بین پل‌های جاده‌ای و پل‌های آهنی متفاوت می‌باشد.

مهندسی حمل و نقل ریلی

این رشته بستری مشابه رشته مهندسی صنایع داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهره‌برداری و مهارت در بكارگیری اجزاء متشكل راه‌آهن (بستر و ناوگان) می‌باشد و بطور كلی شامل مسائل مهندسی برنامه‌ریزی و بهره‌برداری از تجهیزات حمل و نقل ریلی مانند ایستگاه ، خط ، لكوموتیو، واگن و ... می شود. فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود كه در طراحی و نظارت گرافهای حركت قطارها ، برنامه‌ریزی و مدل‌سازی حمل و نقل ریلی مهارتهای لازم را یافته و در كلیه واحدهای حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو) ، شركتهای وابسته به راه‌آهن، بنیاد مستضعفان و جانبازان، شركتهای مهندسی و ... مشغول به فعالیت گردند. مدیریت استفاده بهینه از منابع ، امكانات و تأسیسات شبكه راه‌آهن و تجهیزات متحرك ریلی بر عهده مهندس حمل و نقل ریلی است.

فعالیت یك مهندس حمل و نقل ریلی به دو بخش عمده قبل از طراحی خط راه‌آهن و بعد از طراحی خط تقسیم می‌شود. كه در مرحله نخست مهندس حمل و نقل ریلی حجم مسافر و كالایی كه در خط مورد نظر جابه‌جا خواهد شد، پیش‌بینی كرده و بررسی می‌كند كه آیا تأسیس این خط به صرفه می‌باشد یا خیر و در مرحله بعد نیز به طراحی و برنامه‌ریزی حركت قطارها می‌پردازد تا تاخیر زمانی قطارها به پایین‌ترین حد امكان برسد و هزینه‌های راه‌آهن كمتر شود. به عبارت دیگر بخش حمل و نقل ریلی یا بهره‌برداری ، بخش نرم‌افزاری راه‌آهن است.

مهندسی حمل و نقل ریلی شبیه به مهندسی صنایع گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها است. چون حدود 120 واحد از آن با رشته مهندسی صنایع مشترك است و هدف این رشته نیز تربیت متخصصانی است كه بتوانند با بهره‌گیری از روشهای جدید و سیستماتیك و مدلهای ریاضی، مدیریت صنعت راه‌آهن را بر عهده بگیرند؛ یعنی از یك سو به برنامه‌ریزی ترافیك خطوط بپردازند، تا مشخص گردد كه در هر ساعت چه قطاری باید حركت كند و در هر خط چند قطار مورد نیاز می‌باشد؟ این باعث می‌شود تا حركت قطارها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و مشكل برخورد بین دو قطار پیش نیاید و از سوی دیگر مهندس حمل و نقل ریلی باید آمارگیری لازم را در ارتباط با مسافران و مشتریان انجام دهد و بر اساس این آمارها برنامه‌ریزی كند تا صنعت راه‌آهن با مشكلات كمتری روبرو شود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

این رشته از سال 81 در مقطع كارشناسی ارشد در شاخه راه‌آهن برقی در دانشگاه علم و صنعت دانشجو می پذیرد.

رشته‌های مشابه و نزدیك به این رشته

هر یك از شاخه‌ها و گرایشهای این رشته مشابه رشته‌ای خاص است به گونه‌ای كه مهندسی ماشین های ریلی راه‌آهن مشابه رشته مهندسی مكانیك، خصوصا طراحی جامدات ، مهندسی سازه های ریلی راه‌آهن مشابه رشته مهندسی عمران و مهندسی حمل و نقل ریلی مشابه رشته مهندسی صنایع می‌باشد.

وضعیت نیاز كشور به این رشته در حال حاضر

با توجه به تازه تأسیس بودن این رشته و با توجه به اینکه نظام حركت ریلی كشور نیاز به متخصصانی كارآمد در این زمینه دارد، به نظر می‌رسد نیاز به فارغ‌التحصیلان این رشته بیش از هر رشته‌ای انكارناپذیر است.

جریه راه آهن

باپیشرفت سریع علوم و تكنولوژی در صنعت راه آهن و نقش سازنده آن در توسعه اقتصادی كشورها ، بالطبع همسو با علوم، سیستمهای حمل و نقل و خدمات ریلی نیز گسترش یافته است.

درنتیجه اداره صحیح و مناسب اینگونه سازمانها بصورت سیستماتیك مستلزم بكارگیری تكنیكهای علمی و پیشرفته می باشد.

مقیاس حمل و نقل ریلی و خدمات آن چنان گسترشی یافته كه رشته های مهندسی عمران ، صنایع ، مكانیك ، برق و… پاسخگویی كلیه مسائل این سازمانها نمی باشد . برای جبران چنین كمبودی در قرن حاضر از پیوند رشته های گوناگون علوم و مدیریت و روشهای مهندسی ، رشته جدیدی بنام مهندسی جریه راه آهن بوحود آمده است.

رشته مهندسی جریه راه آهن با مسائلی از قبیل كنترل و هماهنگی فعالیتهای ریلی ، طراحی لكوموتیو و واگن ، استفاده موثر از وسائط نقلیه ریلی و ماشین آلات و افزایش كارآیی سازمانهای در طرح و ایجاد یا بهبود سیستمهای متشكل ا زانسان ، وسائل نقلیه ریلی ، ماشین آلات ، لكوموتیو ، واگن كمك موثری نماید.

این دوره بیانگر تكنولوژی و علوم و روشهای بهره برداری ، شناسایی مسیرهای گوناگون راه آهن و مهارت د ر بهره گیری از اجزا متشكل یك مجموعه راه آهن (انسان - لكوموتیو - واگن - ماشین آلات خطی - ساختمان و تاسیسات ، علائم و ارتباطات ) به منظور حصول حداكثر كیفیت و كمیت خدمات راه آهن می باشد.

هدف از آموزش مجموعه ، تربیت كارشناسان آگاه به مسائل تكنولوژی و علوم مكانیكی خاص و جدید راه آهن از جمله اهداف این مجموعه در مرحله اول و نهایتا خودكفایی در صنعت عظیم راه آهن می باشد.

طول متوسط این دوره 4 سال است و برنامه های درسی آن در 8 ترم برنامه ریزی می شود و دانشجویان موظفند140 واحد تعیین شده این مجموعه بانضمام 272 ساعت كاراموزی در واحدهای صنعتی راه آهن اخذ نمایند.

طول هر ترم 17 هفته آموزش كامل است . مدت هر واحد درس نظری 17 ساعت و عملی و آزمایشگاهی 34 ساعت و كارگاهی 51 ساعت است .

فارغ التحصیلان این دوره میتوانند با آموخته های خویش عهده دار انجام طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها و تعمیر و نگهداری و راهبری در بخش عمده ای از صنایع آلات ناقله ریلی گردند از قبیل :

1 - كارخانجات لكوموتیو سازی
2 - كارخانجات واگنهای مسافری
3 - كارخانجات واگنهای باری
4 - كارخانجات واگن پارس
5 - كارخانجات وابسته به صنایع مترو
6 - كارخانجات ماشین آلات روسازی راه آهن
7 - مدیریت و راهبری امور مربوطه در راه آهن جمهوری اسلامی ایران ، راه آهن های شهری . راه آهن های خصوصی (راه آهن شرقی بنیاد و … ) راه آهن مجتمع فولاد مباركه ، راه آهن ذوب آهن و..

مهندسی راه آهن چیست؟

مطالب مشابه :

گزارش برنامه دوچرخه سواری کوهستان شاهرود به گرگان

مهندسی راه آهن چیست؟

انجام پایان نامه مقاله پروپوزال ISI انتخاب موضوع شهرسازی