آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها در ايران

سخت بالپوشان زيان آور گندم ابتداي صفحه

بيش از 10 گونه سوسك زيان آور از مزارع گندم و جو كشور جمع آوري و شناسايي شده اند كه در مرحلة لاروي، حشره كامل و يا در هر دو مرحله خسارت زا مي باشند. مهم ترين گونه هاي خسارت زا به شرح زير اند:

سوسك سياه گندم Zabrus tenebrioides Goeze

(Carabidae, Coleoptera)

شكل 8- سوسك سياه گندم (Zabrus tenebrioides) و نحوة خسارت آن

حشرة كامل (بالا)، لارو (وسط)، لارو و نحوة خسارت (پائين)

سوسك سياه گندم (شكل 8) از بيشتر مناطق كشور گزارش گرديده است، اما آلودگي آن در استان هاي گلستان، خراسان، فارس، كرمانشاه، خوزستان و ايلام بيشتر است. طبق گزارش سازمان حفظ نباتات سطوح مبارزة شيميايي با اين آفت درسال 79-1378 حدود 45000 هكتار بوده است(اميني، 1379). اين آفت علاوه بر گندم روي جو و چاودار نيز خسارت زا است و خسارت اصلي مربوط به لارو آن مي باشد كه در پائيز و زمستان به بوته هاي گندم حمله كرده و با جويدن برگ ها و باقي گذاشتن رگبرگ هاي اصلي خسارت مي زند. لاروها به هنگام فعاليت سوراخ هايي در خاك ايجاد مي كنند و برگ ها را به داخل اين سوراخ ها برده و مورد تغذيه قرار مي دهند. بررسي هاي حسيني(1373) نشان داده است كه هر لارو طي دوران زندگي خود 20-30 بوته را از بين مي برد. در منطقة گنبد آلودگي به اين آفت شديد بوده و در بعضي از سال ها تراكم لارو ها 50-100 عدد در متر مربع و خسارت آن تا 70 درصد هم گزارش شده است(مبشري،1373). حشرات كامل آن از اوايل تا اواخر خرداد خارج مي شوند و روي سنبله ها از دانه هاي خميري شده تغذية مي كنند، اما خسارت آنها چندان قابل توجه نيست.

زمستان گذراني سوسك سياه گندم به صورت لاروهاي سنين مختلف است و يك نسل در سال دارد. در سال هاي اخير بيولوژي، خسارت و روش هاي كنترل آن توسط حسيني(1373)، مبشري(1373) و مطالعه گرديده است.

مديريت تلفيقي سوسك سياه گندم

- حسيني(1373) از مورچه ها به عنوان يكي از شكارگرهاي مهم تخم و لاروهاي ريز اين آفت نام مي برد. سوسكي از خانوادة Carabidae نيز شكارگر لاروهاي درشت و شفيره هاي آن بوده و كلاغ ها و ديگر پرندگان نيز به هنگام شخم زدن خاك از لاروها و سوسك هاي باقيمانده در زمين تغذيه مي كنند.

- تناوب زراعي با استفاده از گياهان وجيني، جمع آوري كاه و كلش و بقاياي محصول در اراضي آلوده و شخم زدن زمين پس از برداشت، از روش هاي مناسب كنترل آن است.

- اين آفت با روش هاي زراعي فوق به خوبي قابل كنترل است و در صورتي كه در مزارع آلوده تراكم لاروهاي آن بيش از 4- 5 عدد در متر مربع باشد، مي توان به محض مشاهدة خسارت آن از سموم ديازينون )G 5% 30-40 كيلو در هكتار)، ديازينون EC 60% ( يك ليتر در هكتار) و كارباريل WP 85% ( 5/1-2 كيلو در هكتار) استفاده كرد.

- انجام تحقيقاتي در خصوص تهية جدول زندگي و سطح زيان اقتصادي اين سوسك ضروري به نظر مي رسد.

سوسك هاي قهوه اي گندم (كرم هاي سفيد ريشة غلات)

اولين نوشته در خصوص سوسك قهوه اي گندم مربوط به يوستروف و اقليدي(1325) است. سوسك قهوه اي گندم به چند گونه سوسك زيان آور از جنس Anisoplia اتلاق مي شود. لاروهاي اين آفت به ريشة گندم هاي پائيزه خسارت مي زنند و حشرة كامل آنها در خرداد از سنبله هاي گندم در مراحل خميري شدن تغذية مي كنند. در سال هاي اخير گونة زيان آوري به نام Amphimalon caucasicus Gyll. توسط رضابيگي و حيدري(1372) گزارش گرديده است كه بيشترين خسارت وارده به گندم و جو در كرمانشاه مربوط به اين گونه بوده است. چون حشرات كامل اين گونه خسارتي مشابه سوسك هاي قهوه اي گندم ندارند، بنابر اين اتلاق نام سوسك قهوه اي گندم به تمام گونه هاي فوق منطقي به نظر نمي رسد و كرم هاي سفيد ريشة غلات عنوان بهتري براي معرفي آنها است. گونه هاي مهم اين سوسك ها به شرح زيرند(شكل 9) :

سوسك قهوه اي گندم Anisoplia austriaca (Hbst.) (Scarabaeidae, Coleoptera)

شكل 9- كرم هاي سفيد ريشة غلات

رديف بالا حشرات كامل به ترتيب از راست به چپ،

Amphimallon caucasicus ، Anisoplia austriaca، Anisoplia leucaspis و Anisoplia lata

رديف وسط حلقة انتهايي شكم(Pygidium) سمت راست Anisoplia و سمت چپ Amphimallon

رديف سوم لارو Amphimallon caucasicus

اين آفت از كردستان، كرمانشاه، ايلام، تهران، آذربايجان شرقي و غربي، زنجان، خوزستان، تهران و برخي ديگر از نقاط كشور گزارش شده است. خسارت اصلي آن مربوط به لاروهاي آن است كه به گندم پائيزه تازه جوانه زده حمله كرده و باعث قطع شدن ريشه و طوقة آنها مي گردد. طبق بررسي هاي رضابيگي(1369) لاروهاي اين آفت با تراكم 3-5 عدد در متر مربع 8-12 درصد گندم هاي تازه جوانه زده را قطع مي كنند. حشرات كامل آن نيز با تراكم 5/1-3 عدد در متر مربع به 8/2-6 درصد سنبله ها در مراحل شيري شدن و رسيدن خسارت وارد كرده و تنها 15-16 درصد دانه هاي موجود در اين سنبله هاخسارت آسيب مي بيند.زمستان گذراني اين آفت به صورت لارو است و هر دو سال يك نسل دارد.

سوسك قهوه اي گندم Anisoplia leucaspis (Cast.)

(Scarabaeidae, Coleoptera)

مناطق انتشار و نحوة خسارت اين گونه نيز شبيه A.austriaca است. طبق بررسي هاي رضابيگي(1369)در استان كرمانشاه انتشار اين گونه بسيار محدود بوده و روي برخي از گندميان در مراتع حفاظت شده يافت گرديده است و خسارت اقتصادي آن مشاهده نشده است.

Anisoplia lata Er.

(Scarabaeidae, Coleoptera)

اين گونه توسط رضابيگي(1369) از روي گياهان مرتعي جمع آوري گرديده است و خسارت اقتصادي آن روي گندم و جو گزارش نشده است.

Amphimallon caucasicus Gyll.

(Scarabaeidae, Coleoptera)

اين سوسك به عنوان يك گونة زيان آور در مزارع گندم و جو براي نخستين بار توسط رضابيگي و حيدري(1372) معرفي شد.بررسي هاي نامبردگان نشان داد گونه اي كه لارو آن در كرمانشاه به عنوان لاروهاي سوسك قهوه اي گندم شـناخـته مي شد متعلق به جنس Anisoplia نبوده و به اين گونه تعلق دارند. لاروهاي اين گونه مشابه لاروهاي Anisoplia هستند با اين تفاوت كه بر روي حلقة انتهايي شكم (Pygidium ) آنها 12 موي دو رديفه وجود دارد. روي حلقة انتهايي شكم لاروهاي Anisoplia موهاي پراكنده اي وجود دارد و موهاي دورديفه ديده نمي شود. طبق بررسي هاي رضابيگي (1369) لاروهاي اين آفت با تراكم 6-9 عدد در متر مربع 6-7 درصد گندم هاي پائيزه را قطع مي كنند. حشرات كامل اين آفت غروب پرواز كرده و خسارتي ندارند. بررسي هاي خواجه زاده(1377) نيز نشان داده است كه بيشترين جمعيت كرم هاي سفيد ريشة غلات در خوزستان به اين گونه تعلق دارد. لاروهاي اين آفت در اين منطقه با تراكم 4/1-4/3 عدد در متر مربع 7/3 –9 درصد بوته ها را قطع كرده اند. به نظر مي رسد كه در اكثر نقاط كشور لاروهاي اين گونه خسارت زا است. زمستان گذراني A.caucasicas به صورت لارو در خاك است و احتمالآ هر دو سال يك نسل دارد.

مديريت تلفيقي كرم هاي سفيد ريشة غلات

ــ كلاغ و ديگر پرندگان از شكارگران مهم كرم هاي سفيد ريشه به شمار آمده و به هنگام شخم زمين در پائيز و بهار آنها را به شدت مورد تغذيه قرار مي دهند.

ــ كرم هاي سفيد ريشـة غلات در برابر ضـربه خوردن بسيـار حساس هستند و به هنگام شخم زدن زمين وقتي كه آسيب مي بينند پس از مدت كوتاهي سياه شده و از بين مي روند. بنابر اين شخم عميق در پائيز و بهار در كاهش جمعيت آنها بسيار موثر است.

ــ تناوب زراعي يكي از روش هاي مناسب كنترل اين آفات است. در بررسي هاي رضابيگي(1369) خسارت لاروهاي اين سوسك روي گـيـاهان زراعي مثـل نخود، عدس و چغنـدر قند كه در تـناوب با گـندم در مناطق آلوده به اين آفـت كشـت مي شدند، مشاهده نشده است.

ـــ مبارزة شيميايي با اين آفات ضروري نيست و با روش هاي زراعي به خوبي كنترل مي شوند.

ــ بررسي هاي بيشتري در خصوص انتشار جغرافيايي گونه هاي فوق و بيولوژي، اكولوژي، سطح زيان اقتصادي و دشمنان طبيعي آنها توصيه مي گردد.

سوسك نيشكر Pentodon idiota (Hbst.)

(Scarabaeidae, Coleoptera)

اين آفت از خوزستان و بعضي ديگر از نقاط كشور جمع آوري و شناسايي شده است. علاوه بر نيشكر و ذرت
به بسياري از گياهان زراعي از جمله گندم و جو نيز خسارت مي زند(جمسي نوبندگاني همكاران،1365 و
بهداد، 1375).

سوسك برگ خوار غلات Lema melanopa L.

(Chrysomelidae, Coleoptera)

شكل10- سوسك برگ خوار غلات(Lema melanopa) و نحوة خسارت آن

حشرة كامل(بالا)، لارو و علائم خسارت روي برگ(پائين)

اين آفت از استان هاي خراسان، اصفهان، تهران، خوزستان، فارس، آذربايجان غربي و شرقي، گيلان، مازندران، جيرفت، هرمز گان، سمنان وكرمانشاه و برخي ديگر از مناطق كشور گزارش شده است اما خسارت آن اقتصادي نيست. اين آفت بيشتر در مزارع آبي مشاهده مي گردد و گندم را به جو ترجيح مي دهد. لارو و حشرات كامل اين آفت پارانشيم رويي برگ را به موازات رگبرگ هاي اصلي مي خورند و محل خسارت آنها روي برگ به صورت نوارهاي طولي ســفيــد رنگي ديده مي شود. زمستان گذراني اين آفت به صورت حشره كامل است و تنها يك نسل در سال دارد. نعيم(1362) مشاهده كرده است كه حدود 10 درصد از حشرات كامل پس از ظهور در اواخر خرداد جفت گيري و تخم ريزي مي كنند، اما لاروهاي سن دوم اين نسل با خشك شدن بوته ها از بين مي روند. زيست شناسي اين حشره توسط خوش گفتارو همكاران(1377) و سيدي صاحباري و همكاران(1379) نيز مطالعه شده است( شكل 11).

كرم هاي مفتولي ريشه Agriotes spp.

(Elateridae, Coleoptera)

كرم هاي مفتولي ريشه چند ميزبانه هستند و گندم و جو نيز به عنوان ميزبان آنها گزارش شده است. خسارت لاروهاي اين آفت به ريشه گندم و جو در برخي مناطق كشور ديده شده است، اما مطالعة چنداني در خصوص
گونه هاي خسارت زاي گندم، ميزان خسارت و بيولوژي آنها صورت نگرفته است.

بال پولك داران زيان آور گندم ابتداي صفحه

بيش از 10 گونه از بال پولك داران جمع آوري و شناسايي شده اند كه در مرحلة لاروي به گندم و جو خسارت مي زنند. مهم ترين اين گونه ها به شرح زير مي باشند:

Syringopais temperatella (Led.) مينوز برگ غلات

(Scythrididae, Lepidoptera)

اين آفت با نام برگ خوار غلات معرفي شده است(اقليدي، 1340)، اما با توجه به نحوة خسارت لارو آن، نام مينوز برگ غلات براي آن مناسب تر است. اين آفت تا كنون از استان هاي خوزستان، فارس، بوشهر، ايلام، لرستان، چهارمحال و بختياري، كرمانشاه، خراسان، گلستان، گيلان و مازندران گزارش شده است. تراكم و شدت خسارت اين آفت در مناطق گرمسيري بيشتر از مناطق سرد و معتدل است و در مناطق آلوده اي كه مزارع ديم جايگزين مراتع تخريب شده گرديده اند، شدت آلودگي بسيار زياد است و مي توان گفت كه تخريب مراتع در افزايش جمعيت اين آفت موثر بوده است. گندم، جو، يولاف، بسياري از علف هاي هرز خانواده گندميان و لگومينوز وبسياري ديگر از گياهان خانواده Compositae، Rununculaceae ، Malvaceae وديگر خانواده هاي گياهي به عنوان ميزبان آن معرفي شده اند (بهرامي و رجبي، 1372) و (پير هادي و رجبي، 1371).

اين آفت از اواخر بهار تا اوايل پائيز به صورت لارو سن يك در خاك ديده مي شود. در پائيز پس از جوانه زدن گندم از نوك برگ ها وارد شده و از پارانشيم تغذيه مي كند. برگ هاي گندم در مزارعي كه آلودگي شديد دارند، ظاهري سفيد رنگ و خشكيده پيدا مي كنند. حقيقت خواه و همكاران(1377) درصد خسارت اين آفت را در تراكم 7-11 لارو روي هر بوته 6/36 درصد برآورد كرده اند. زمستان گذراني اين آفت به صورت لارو در داخل برگ هاي آلوده است و تنها يك نسل در سال دارد (پير هادي و رجبي، 1371 ; بهرامي ، 1373; ، حقيقت خواه و همكاران،1377 و جمسي و همكاران، 1381).

مديريت تلفيقي مينوز برگ غلات

ــ شخم زدن خاك پس از برداشت محصول و رعايت تناوب زراعي يكي از بهترين روش هاي كنترل اين آفت است. در رابطه با تآثير اين عمليات در كنترل اين آفت بررسي هاي جامعي توسط جمسي نوبندگاني و همكاران(1381) صورت گرفته است.

ـــ كود دهي و آبياري مزارع موجب ترميم بوته هاي آسيب ديده مي شود.

ــ سطح زيان اقتصادي اين آفت توسط جمسي نوبندگاني و همكاران(1381) بررسي گرديده است. در تراكم هاي 100 و 150 بوته در متر مربع، چنانچه تراكم لاروها به ترتيب بيشتر از 5 و 9 لارو در هر بوته باشد، كنترل شيميايي اين آفت توجيه اقتصادي دارد. در صورت خسارت شديد آفت مي توان در اوايل پنجه زني گياه از سم ديازينون EC 60% ( يك ليتر در هكتار) استفاده كرد. در سال زراعي 79-1378 در سطح 5700 هكتار از اراضي گندم كشور با اين آفت مبارزة شيميايي صورت گرفته است (اميني، 1379).

Ochsenheimeria vacculella

(Ochsenheimeridae, Lepidoptera)

كرم ساقه خوار گندم يا بيد ساقه خوار گندم ناميده شده است اين آفت نخستين بار در سال 1364 از اصـــفهان با نام علمي (Schiff. Ochsenheimeria taurella) گزارش شده است (بهداد، 1375) و پس از آن در كرج و برخي ديگر از مناطق كشور ديده شده است. اين آفت لاروهاي اين آفت ساقه خوار است و علاوه بر گندم و جو به چاودار و ديگر گندميان نيز خسارت مي زند. خسارت آن روي گندم باعث سفيد شدن و خشك شدن سنبله ها مي شود
( مقدس و همكاران، 1374). با بررسي هايي كه روي ژنيتالياي آن صورت گرفـته است، احتـمالآ
Och. Vacculella نام علمي گونه اي است كه در اصفهان خسارت زا است.

كرم ساقه خوار اروپايي ذرت Ostrinia nubilalis (Hub.)

(Pyralidae, Lepidoptera)

گندم و جو و گندميان ديگر به عنوان ميزبان هاي كرم ساقه خوار اروپايي نيز معرفي شده اند. اين كرم ساقه خوار در گرگان، مازندران، گيلان و آذربايجان شرقي به گندم و جو نيز خسارت وارد مي كند.

كرم ساقه خوار ذرت Sesamia cretica (Led.)

(Noctuidae, Lepidoptera)

گندم و جو نيز به عنوان ميزبان هاي كرم ساقه خوار ذرت ذكر شده اند. خسارت اين آفت روي گندم اهميت اقتصادي ندارد (بهداد، 1375 ).

كرم ساقه خوار نيشكر Sesamia nonagrioides Lef.

(Noctuidae, Lepidoptera)

از آفات مهم نيشكر و ذرت در خوزستان و فارس است و گندم و جو نيز به عنوان ميزبان هاي آن ذكر گرديده است (اقتدار،1370).

اگروتيس،كرم طوقه بر Scotia spp.

(Noctuidae, Lepidoptera)

اگروتيس يا كرم طوقه بر گونه هاي مختلفي دارد و اين گونه ها در اكثر نقاط كشور ما و جود دارند. گندم و جو نيز از ميزبان هاي اين گونه هاي چند ميزبانه به شمار مي آيند(بهداد، 1375).

پروانة خوشه خوار گندمHadena basilinea F.

(Noctuidae, Lepidoptera)

اين آفت از آذربايجان شرقي و غربي و چهار محال و بختياري و بعضي ديگر از مناطق غرب كشور گزارش شده است. لارو آن از دانه هاي نارس و رسيده سنبله هاي گندم تغذيه مي كند و از ميزان خسارت آن اطلاعي در دست نيست (اقليدي، 1340 و بهداد، 1375).

پروانة خوشه خوار گندم Cnephasia pascuana Hb.

(Tortricidae, Lepidoptera)

اين پروانه توسط ملك زاده و رجبي(1377) از منطقة خوزستان گزارش شده است. لارو اين آفت تا سن پنجم از برگ هاي غلات تغذيه نموده و در سنين بعدي به ساقه و سنبله گندم حمله مي كند. اين آفت شش سن لاروي داشته و يك نسلي است و زيان آن اقتصادي نيست(ملك زاده و رجبي، 1381).

دو بالان زيان آور گندم ابتداي صفحه

بيش از 10 گونه از دوبالان زيان آور(مگس ها و پشه ها) به عنوان آفت گندم و جو در كشور شناخته شده اند، اما مناطق انتشار، ميزان خسارت و زيست شناسي آنها در كشور دقيقآ مطالعه نشده است. اين گونه هاي زيان آور به شرح مي باشند:

مگس گندم Oscinella frit L.

(Chloropidae, Diptera)

از ورامين جمع آوري شده و احتمالآ در ساير مناطق كشور وجود دارد. ميزبان هاي آن گندم، جو، يولاف، ذرت و چاودار ذكر گرديده است. لاروهاي آن از جوانه هاي مركزي تغذيه مي كند و باعث خشكيدگي و فساد جوانة مركزي مي شود(رجبي و همكاران، 1375). زمستان گذراني آن به صورت لارو است و احتمالآ 3 نسل در سال دارد. لاروهاي نسل دوم و سوم به دانه هاي شيري شده خسارت مي زنند(بهداد، 1375).

Oscinella pusilla Mg.

(Chloropidae, Diptera)

از ساوه، گرگان، زنجان و مراغه جمع آوري شده است.لارو اين مگس ابتدا در داخل جوانة مركزي و بعد در داخل ساقه هاي گياه فعاليت دارد. حشرات كامل آن در دو دورة زماني در طول دوره رشد گندم ظاهر مي شوند(اوايل بهار و اواخر بهار) و مي توان گفت كه حداقل دو نسل در سال توليد مي كنند(رجبي و همكاران، 1375).

Oscinella nitidissima (Meg.)

(Chloropidae, Diptera)

لارو هاي آن از زنجان روي گندم ديم و از قروة كردستان روي ساقة جو جمع آوري شده است. دانه هاي جو حاصل از گياهان مورد حمله چروكيده شده بودند(رجبي و همكاران، 1375).

Oscinella alopecuri Mesnil

(Chloropidae, Diptera)

از بانه جمع آوري شده است(رجبي و همكاران، 1375).

مگس ساقة گندم Meromyza saltatrix L.

(Chloropidae, Diptera)

از مناطق انتشار اين گونه و زيست شناسي آن اطلاع زيادي در دست نيست. لارو آن از جوانة مركزي و احتمالآ
در نسل هاي بعد از دانه هاي نرم سنبله ها تغذيه مي كند(بهداد،1375).

Meromyza facialis Fedoseeva

(Chloropidae, Diptera)

از كرج جمع آوري شده است(رجبي و همكاران، 1375).

مگس زرد ساقة گندم Chlorops pumilionis Bjerk.

(Chloropidae, Diptera)

از منطقة كرج و ورامين جمع آوري شده است و خسارت آن شبيه گونه هاي قبلي است. به صورت لارو در داخل ساقه و يا طوقة بوته هاي آلوده زمستان گذراني مي كند و 2-3 نسل در سال دارد (دواچي، 1333).

اسامي علمي ساير دو بالان زيان آوري كه از مزارع گندم و جو جمع آوري شده اند به شرح زير مي باشند
(دواچي، 1333 ، بهداد، 1375 و رجبي و همكاران، 1375):

Contarinia tritici Kirby (Cecidomyiidae, Diptera)

Lasiosina cinctipes Meg. (Chloropidae, Diptera)

Thaumatomya notata Meg. (Chloropidae, Diptera)

Lasiosina cinctipes Meg. (Chloropidae, Diptera)

Opomyza florum L. (Opomyzidae, Diptera)

Domomyza ambigua Fall. (Agromyzidae, Diptera)

Cerodontha denticornis (Panzer)(Agromyzidae, Diptera)

Phorbia penicilifera Jermy (Anthomyiidae, Diptera)

مديريت تلفيقي دو بالان زيان آور غلات

اين گونه ها اهميت اقتصادي چنداني ندارند. مكان زمستان گذراني اكثر گونه هاي زيان آور آنها در خاك بوده و شخم عميق در پائيز و يا بهار جمعيت آنها را كنترل مي كند. كشت به موقع و جلوگيري از كرپه شدن محصول در كاهش آلودگي موثر است.

بال غشائيان زيان آور گندم

در بين چند گونه زنبوري كه روي گندم و جو در كشور جمع آوري شده اند، تنها سه گونة زير اهميت دارند:

زنبور ساقه خوار گندم Cephus pygmaeus L.

(Cephidae, Hymenoptera)

زنبور ساقه خوار گندم (شكل11) ابتدا در استان هاي تهران و مركزي ديده شد و اكنون در تمام مناطق كشور وجود دارد. اين آفت علاوه بر گندم و جو به چاودار نيز حمله مي كند و ار آفات درجة دوم غلات محسوب مي شود. خسارت اين زنبور مربوط به لاروهاي آن است كه بافت داخلي ساقه را به سمت پائين مورد تغذيه قرار مي دهد. ساقه هاي آلوده سنبله هاي سفيد و دانه هاي لاغري را توليد مي كنند به طوري كه درصد كاهش وزن دانه ها در ساقه هاي آلوده تا 15 درصد هم مي رسد. ساقه هاي آلوده با وزش باد مي شكنند. درصد آلودگي مزارع به لاروهاي اين زنبور بين 5 تا 20 درصد گزارش شده است(صحراگرد، 1358 و غديري، 1370 و 1373).

زمستان گذراني اين آفت به صورت لارو در داخل پيلة نازكي در قاعدة ساقة گندم، كمي پائين تر از سطح خاك است. زنبور ساقه خوار گندم تنها يك نسل در سال دارد(صحراگرد، 1358وغديري، 1373).

مديريت تلفيقي زنبور ساقه خوار گندم

ــ زنبورهاي پارازيتوئيدي از جنس Aprostocetus از خانواده Eulophidae و Elachertus از خانواده Chalcididae جمع آوري شده اند كه لاروهاي آن را پارازيته مي كنند و در كاهش جمعيت آن موثرند.

ــ طبق بررسي هاي غديري(1372) برداشت سريع گندم در كاهش جمعيت لارو هاي اين زنبور موثر است، اما بهترين روش كنترل آن شخم عميق بعد از برداشت محصول مي باشد(غديري، 1373).

ــ سوزانيدن كاه و كلش پس از برداشت محصول نه تنها در كاهش جمعيت آن تآثيري ندارد، بلكه باعث كاهش مواد آلي خاك نيز مي گردد (غديري، 1370).

ــ سمومي كه عليه سن مادر مصرف مي گردند، در كاهش جمعيت حشرات كامل زنبور ساقه خوار گندم نيز
موثرند، اما سموم مصرفي عليه پوره هاي سن گندم در كاهش جمعيت آن موثر نيست به دليل آنكه در اين زمان لاروهاي زنبور در درون ساقه ها فعاليت مي كنند(غديري، 1373).

ــ در كشورهاي ديگر استفاده از ارقام مقاوم گندم در مديريت كنترل اين آفت متداول است. در كشور ما نيز
بررسي هايي در اين خصوص صورت گرفته است و لاين ها و ارقام مقاومي نيز معرفي گرديده اند(غديري،1372، غديري،1377 و غديري،1381 ).

Trachelus tabidus (Fabr.)

(Cephidae, Hymenoptera)

در ليست فرحبخش(1340) نام اين زنبور آمده است. تا كنون از استان هاي تهران و مركزي جمع اوري شده است. لارو اين زنبور نيز ساقه خوار بوده و به گندم، جو و چاودار خسارت مي زند و خسارت و زيست شناسي آن مشابه
C. pygmaeus است.

Dolerus near puncticollis Thoms.زنبور برگ خوار غلات

(Tenthredinidae, Hymenoptera)

اين زنبور توسط غديري(1368) از كرج گزارش گرديده است. لاروهاي آن از برگ ها تغذيه مي كنند و خسارت آنها اقتصادي نيست.

كنه هاي زيان آور گندم ابتداي صفحه

در خصوص كنه هاي زيان آور گندم و جو خصوصآ كنه هايي كه در مزرعه به غلات خسارت وارد مي كنند، تحقيقات چنداني در كشور صورت نگرفته است و تنها خسارت كنة قهوه اي گندم در برخي نقاط كشور گزارش شده است.

كنة قهوه اي گندم Petrobia latens (Muller)

(Tetranychidae, Acari)

اين كنه به طور پراكنده از بسياري مناطق كشور گزارش شده است(صادقي و كمالي، 1370 ونوربخش و كمالي،1374). مطالعاتي در خصوص بيولوژي و تغييرات جمعيت اين كنه توسط نوربخش و كمالي(1374) در چهارمحال و بختياري صورت گرفته است. زمستان گذراني اين كنه به صورت تخم است و در منطقة چهار محال و بختياري 5 نسل در سال دارد. خاك هاي سنگين رسي، بارش باران، وزش باد شديد و تناوب زراعي از عوامل موثر در كاهش جمعيت اين كنه ذكر شده است.

مديريت تلفيقي آفات گندم ابتداي صفحه

مديريت تلفيقي آفات(Integrated Pest Management) يك سيستم تصميم گيري براي كنترل آفات است كه با در نظر داشتن اصول اكولوژيك، اصول اقتصادي و علايق توليد كنند گان، تلفيقي از روش هاي مختلف كنترل (بيولوژيكي، زراعي، مكانيكي، فيزيكي، رفتاري، شيميايي و …) را به گونه اي به كار مي برد كه سوددهي اقتصادي حداكثر و زيان وارده به محيط زيست به حداقل ممكن برسد. مديريت تلفيقي آفات متكي به عوامل طبيعي كنترل كننده است و سموم شيميايي را به عنوان آخرين راه حل توصيه مي كند. برنامة اجرايي مديريت تلفيقي آفات گندم و جو داراي مراحل زير است:

الف) بررسي هاي اكولوژيكي

ــ شناسايي آفات و دشمنان طبيعي آنها، تعيين مناطق انتشار و تهية بانك اطلاعاتي براي آنها

ــ مشخص نمودن آفات كليدي و آفات درجة دوم و سوم

ــ تعيين روش ها و تكنيك هاي مناسب براي نمونه برداري از جمعيت آفات

ــ مطالعة بيواكولوژي آفات كليدي و آفات درجة دوم و تهية جدول زندگي آنها

ــ توسعة سيستم هاي پيش آگاهي و مراقبت براي آفات كليدي

ب) بررسي هاي اقتصادي

ــ ارزيابي ميزان خسارت آفات كليدي و آفات درجة دوم

ــ تعيين سطح زيان اقتصادي(EIL) آفات كليدي و آفات درجة دوم

ــ بررسي هاي اقتصادي و اجتماعي مديريت كنترل آفات

ج) مديريت تلفيقي (تلفيق روش ها)

ــ توسعة روش هاي به زراعي و به كارگيري عوامل مختلف براي توليد محصول بهتر

ــ اتخاذ شيوه هاي مناسب براي افزايش تآثير عوامل زنده و غيرزندة كنترل كنندة جمعيت آفات

ــ تلفيق روش هاي كنترل (بيولوژيكي، زراعي، شيميايي و …) براي كاهش جمعيت آفات كليدي و آفات درجة دوم بر اساس زيست شناسي و مراحل حساس زندگي آنها

د) اجرا، ارزيابي، ترويج و توسعه

ــ اجراي برنامة مديريت تلفيقي آفات در مزارع نمونه و ارزيابي آن

ــ آموزش و جلب مشاركت كشاورزان و اجراي برنامة مديريت تلفيقي آفات به كمك آنان

ــ ترويج و توسعة روش ها و ارزيابي نتايج آنها

توسعه و اجراي برنامة مديريت تلفيقي آفات(IPM) در قالب برنامة مديريت محصول(ICM) نيز قابل اجرا است و اساسآ بخشي از آن به شمار مي آيد. لازمة اجراي يك برنامة گسترده براي مديريت محصول در گندم زارهاي كشور، همدلي، همراهي و هماهنگي بهره برداران، مصرف كنندگان و متخصصان كشاورزي ( آب و خاك، زراعت و اصلاح نبات، ماشين آلات، گياه پزشكي، اقتصاد، ترويج و آموزش، مديريت و تعاون و…) در تمام مراحل توليد و مصرف است. چنين برنامه هايي مي بايست بر اساس شيوه هاي مشاركتي اجرا شوند. در شيوه هاي مشاركتي، پروژه ها و طرح ها بر مبناي نيازهاي واقعي بهره برداران شكل مي گيرد و مسئوليت اجراي برنامه نيز به عهدة آنان است و دولت تنها نقش تسهيل گر، حمايت كننده و پشتيبان را به عهده خواهد داشت.

منابع مورد استفاده : ابتداي صفحه

1. آزمايش فرد، پروانه و بهرام فريدي.1371. بررسي خسارت و ميزان تراكم تريپس گندم روي چند واريته گندم و دو واريته جو در كرج و زنجان. خلاصه مقالات اولين كنگره زراعت و اصلاح نباتات ايران، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران.

2. آهون منش، علي. 1371. سياست توليد گندم در كشور و معرفي طرح محوري گندم. گزارش كنفرانس سن گندم، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران. صفحه 14-28.

3. آينه، صحبت.1377.ارزيابي و بررسي ژنتيكي مقاومت ژنوتيپ هاي مختلف گندم نسبت به سن(Eurygaster integriceps Put.). پايان نامه كارشناسي ارشد اصلاح نباتات، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران. 121 صفحه.

4. احمدي، علي اصغر و عليمراد سر افرازي .1372. انتشار و دشمنان طبيعي شته روسي گندم
Diuraphis noxia (Mordvilko) در استان فارس. خلاصه مقالات يازدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 1.

5. اكبري نوشاد، شهيندخت . 1372 . نكاتي در مورد بيو اكولوژي شپشك ريشة گندم‍‍‍‍Porphyrophora tritici (Bod.) در استان آذربايجان شرقي. خلاصه مقالات يازدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 3 .

6. اكبري نوشاد، شهيندخت . 1373. بررسي تكميلي بيو اكولوژي شپشك ريشة گندم‍‍‍‍Porphyrophora tritici (Bod.) در استان آذربايجان شرقي .گزارش تحقيقات علمي كاربردي در چارچوب اهداف طرح محوري گندم روي برخي از آفات مسئله ساز گندم و جو. موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، صفحات 87-106.

7. اقتدار، عباداله.1370.بررسي بيواكولوژي ساقه خوار ذرت (Sesamia nonagrioides Lef. ) در فارس. خلاصه مقالات دهمين كنگرة گياه پزشكي ايران.. صفحة 11 .

8. اقليدي، سيف اله.1340. پروانه خوشه خوار گندم. نشرية شماره 20 موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي.
صفحات 1- 4.

9. اقليدي، سيف اله.1340. برگ خوار گندم. نشرية شماره 20 موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي. صفحات 5-15.

10. اميرمعافي، مسعود. 1379. بررسي سيستم ميزبان-پارازيتوئيد بين‏Trissolcus grandis Thom. و تخم سن گندم. رساله دكتري دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران.220 صفحه.

11. اميرمعافي، مسعود. 1370. شناسايي و بررسي كارائي مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم(Tachinidae) در منطقة كرج. پايان نامه كارشناسي ارشد حشره شناسي كشاورزي، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران.160 صفحه.

12. اميرنظري، محبوبه، فريبا مظفريان و يوري ماروسيك.1381 . شناسايي دشمنان طبيعي شته هاي گندم در منطقة كرج. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 21 .

13. اميني، فرهاد. 1379. آفات غيرهمگاني گندم و جو( خصوصي) و نگرشي بر چگونگي عمليات مبارزه با آفات غير عمومي گندم. مديريت مبارزه با آفات زراعي، سازمان حفظ نباتات. 89 صفحه.

14. ايراني پور، شهزاد.1375.بررسي تغييرات فصلي جمعيت زنبور هاي پارازيتوئيد تخم سن گندم (Eurygaster integriceps Put.) در كرج، كمال آباد و فشند . پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران.
179 صفحه.

15. باقري، محمد رضا و غلامرضا رجبي.1379.ارزيابي خسارت هاي كمي و كيفي تريپس گندم Haplothrips tritici و برآورد اثر سمپاش هاي رايج عليه سن گندم در كاهش جمعيت آن. خلاصه مقالات چهاردهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 16 .

16. بغداد چي، محمد حسن. 1371. مسائل اجرايي و وضعيت فعلي مبارزه با سن غلات در ايران. گزارش كنفرانس سن گندم، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران. صفحه 76-79.

17. بنداني، عليرضا، غلامرضا رسوليان، عزيز خرازي پاكدل، مرتضي اسماعيلي و پروانه آزمايش فرد.1372.بررسي فون
شته هاي غلات (گندم و جو) و پارازيتوئيد هاي آنها در منطقة سيستان . خلاصه مقالات يازدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران. صفحة 4.

18. بهداد، ابراهيم.1375. دائره المعارف گياه پزشكي ايران. نشر يادبود، اصفهان. 3153 صفحه.

19. بهرامي، نوذر و غلامرضا رجبي.1372 . زيست شناسي مقدماتي مينوز برگ غلات
(Syringopais temperatella Led. ) در استان باختران . خلاصه مقالات يازدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 6.

20. بهرامي، نوذر. 1373. بررسي مينوز برگ گندم(Syringopais temperatella Led. ) در زراعت هاي ديم استان كرمانشاهان. گزارش تحقيقات علمي كاربردي در چارچوب اهداف طرح محوري گندم روي برخي از آفات مسئله ساز گندم و جو. موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، صفحات 44-60.

21. بهرامي، نوذر.1377 . بررسي سطح زيان اقتصادي سن گندم در مزارع گندم ديم استان كرمانشاه . پايان نامه كارشناسي ارشد حشره شناسي كشاورزي، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران. 88 صفحه.

22. بهرامي نژاد، صحبت، محمد رضا قنادها، عزت الله فرشاد فر و غلامعباس عبداللهي.1381. بررسي ژنتيكي مقاومت
ژنوتيپ هاي مختلف گندم نسبت به سن گندم (Eurygaster integriceps Put.). خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة4 .

23. بي نام. 1377. گزارش دو سالانه طرح جامع سن گندم . بخش تحقيقات سن گندم، موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي.

24. بي نام.1378. گزارش عملكرد فعاليت هاي سازمان حفظ نباتات در سال 1378. سازمان حفظ نباتات.

25. بي نام.1375. فهرست آفات، بيماريهاي گياهي و علف هاي هرز محصولات كشاورزي كشور و سموم توصيه شده عليه آنها. سازمان حفظ نباتات. 60 صفحه.

26. پورحاجي، عليرضا و علي اصغر احمدي. 1378. مقايسه گلخانه اي مقاومت 23 ژنوتيپ جو به شته روسي گندم
(Mordvilko)Diuraphis noxia . نامة انجمن حشره شناسي ايران. جلد 19(1 و2): 57-78.

27. پيرهادي، احمد. 1373. بررسي مينوز برگ گندم(Syringopais temperatella Led. ) در زراعت هاي گندم ديم و تعيين علل طغيان در استان لرستان. گزارش تحقيقات علمي كاربردي در چارچوب اهداف طرح محوري گندم روي برخي از آفات مسئله ساز گندم و جو. موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، صفحات 61-86.

28. پيرهادي، احمد و غلامرضا رجبي.1381. بيولوژي مگس Elomyia lateralis پارازيتوئيد سن گندم در استان لرستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 6 .

29. پيرهادي، احمد و غلامرضا رجبي.1381. بيولوژي مگس Phasia subcoleoptrata پارازيتوئيد سن گندم در استان لرستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة7 .

30. تقدسي، محمد ولي.1370.مقايسه قدرت زادآوري جمعيت هاي زنبور پارازيتوئيد Trissolcus grandis روي تخم سن معمولي گندم در مناطق كرج، قزوين، ورامين و شهريار. . پايان نامه كارشناسي ارشد حشره شناسي كشاورزي، دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران. 140 صفحه.

31. تكلو زاده، حاجي محمد و هادي زهدي.1379. بررسي بيولوژي تريپس گندم Haplothrips tritici در كرمان. خلاصه مقالات چهاردهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 15 .

32. جمسي نوبندگاني، غلامرضا، سيد محمد رضا حسني زاده و احمد علي فرهام.1365. بررسي كرم ريشه خوار(Pentodon idiota) نيشكر در مزارع نيشكر هفت تپه و كارون. خلاصه مقالات هشتمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 40 .

33. جمسي نوبندگاني، غلامرضا و غلامرضا رجبي.1381. بررسي نقش عمليات زراعي پس از برداشت و تآثير مبارزه شيميايي در دوره داشت بر كاهش جمعيت مينوز برگ غلات در خوزستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 26 .

34. جمسي نوبندگاني، غلامرضا، محمود شجاعي، غلامرضا رجبي و هادي استوان.1381. تعيين و محاسبه سطح زيان اقتصادي مينوز برگ غلات در خوزستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 27 .

35. حسيني، سيد مهدي. 1373. سوسك سياه گندم(Zabrus tenebrioides) و روش هاي مبارزه عليه آن در خراسان . گزارش تحقيقات علمي كاربردي در چارچوب اهداف طرح محوري گندم روي برخي از آفات مسئله ساز گندم و جو. موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، صفحات 22-34.

36. حق شناس، عليرضا، عباس عبداللهي و منوچهر رضابيگي. 1377.بررسي مراحل زيستي سن گندم با فنولوژي گياه در مزارع گندم و جو استان چهار محال و بختياري. خلاصه مقالات سيزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 11 .

37. حقيقت خواه، محمود، پروانه آزمايش فرد، عبدالرضا عظيمي ومهدي بايماني. 1377.بررسي سطح زيان اقتصادي مينوز برگ غلات در مزارع گندم ديم استان خوزستان. خلاصه مقالات سيزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 14 .

38. حيدري، محمد، ولي اله غديري، ابوسعيد كاشاني، منوچهر رضابيگي و پرويز ايراني.1376.بررسي اختلاف آلودگي ارقام گندم و جو به سن معمولي غلات و ميزان خسار ت وارده به آنها. نشريه آفات و بيماريهاي گياهي، جلد 65(1):20-36.

39. خواجه زاده، يدالله.1377.معرفي سوسك هاي زيان آور مزارع غلات خوزستان. خلاصه مقالات سيزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 15.

40. خواجه زاده، يدالله.1381.بررسي بيولوژي Locusta migratoria L. و پيشنهاداتي براي كنترل آن در مزارع برنج و نيشكر خوزستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 85..

41. خواجه زاده، يدالله.1381.اثر زنبور پارازيتوئيد Sclio flavibabis M. بر جمعيت ملخ Locusta migratoria L. در مزارع نيشكر خوزستان. خلاصه مقالات پانزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 87..

42. خوش گفتار، براتعلي، جلال جلالي سندي و احد صحراگرد.1377. بيولوژي سوسك برگ خوار غلات (Oulema melanopus) در شرايط رودبار گيلان. خلاصه مقالات سيزدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 16.

43. دواچي، عباس. 1333.حشرات زيان آور ايران، ملخ ها و ساير حشرات زيان آور غلات. نشريه شماره 211، دنشگاه تهران. 252 صفحه.

44. دولتي، لطفعلي، غلامرضا رسوليان، مرتضي اسماعيلي و پروانه آزمايش فرد.1374. بررسي بيولوژي شته روسي گندم (Diuraphis noxia) و پراكندگي آن در استان تهران. خلاصه مقالات دوازدهمين كنگرة گياه پزشكي ايران . صفحة 6 .

آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها در ايران

شكل 8- سوسك سياه گندم (Zabrus tenebrioides) و نحوة خسارت آن

شكل 9- كرم هاي سفيد ريشة غلات

شكل10- سوسك برگ خوار غلات(Lema melanopa) و نحوة خسارت آن

مطالب مشابه :

شناخت ويژگيهاي جغرافيايي و طبيعي شهر ماهدشت کرج

نام و جمعيت شهرهاي كشور در سرشماري 1355

كارگران : استقرار نمايندگي اداره كار در فرديس كرج ضروري است

نتايج سرشماري سال 1390

جدول حركت قطارهاي سريع السير مترو از ايستگاه كرج به تهران و بالعكس

مشخصات فنی سد امیرکبیر و سد سفید رود

طرح برخورد با ديوارنويسي در كرج آغاز شد

ايلام، كم جمعيت‌ترين استان كشور

تصاويري از شمس پهلوي

آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها در ايران