شهرستان اصفهان

اصفهان يكي از مهم ترين مناطق گردشگري ايران در جهان است كه در رديف شهرهای درجه اول دنيا، مانند: پکن، پاريس، رم، ونيز، ...قرار داشته و به لحاظ ديرينه‌گی و ارزش های ويژه هنری، در مجموعه‌ي ميراث فرهنگی بشريت، طی آيينی جهانی از سوی «يونسکو» پاس داشته می شود. شهرستان اصفهان داراي دو چشم انداز است‎؛ بلندی شهرستان اصفهان از سطح دريا 1 هزار و 575 متر است و بخش دشتی آن، از آبرفت رودخانه زاينده رود تشكيل يافته و در پای دامنه های خاوری بلندی های زاگرس قرار گرفته است. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنه كوه های زاگرس نداشته اما از شمال خاوری در فاصله دورتری از كوه های مركزی قرار گرفته است. صنايع اصفهان دارای قدمتی تاريخی است و صنعت كاران اصفهانی مشهورترين صنعت گران ايرانی به شمار می آيند. صنايع دستی اصفهان از ديرباز به عنوان نماينده هنر اصيل مردم ايران، در جهان سرشناس شده است. از اين رو، اگر اصفهان را گاهواره صنايع دستی ايران بناميم، سخنی به گزاف نگفته ايم. نام اصفهان بی درنگ تصوير خاتم کاری، كاشی كاری، معرق، تابلوهای مينياتور، قالی های نفيس ابريشمی و نقش های زيبای پارچه قلم كار را تداعی می كند. قدمت طولانی و معماری با ارزش بناهای تاريخی اصفهان سبب شده که برخي آثار تاريخی منطقه مانند ميدان بزرگ نقش جهان در فهرست آثار ثبت شده سازمان ملی يونسکو قرارگيرند. مجموع آثارطبيعی و تاريخی، اصفهان را در فهرست ديدنی ترين مناطق ايران قرار داده است. اصفهان نه تنها نماينده شايسته ای برای معرفی فرهنگ و تمدن غنی ايران به مهمانان خارجی است، بلکه بازديد از اين خطه؛ خاطرات زيبا و حس غرورانگيزی را در ذهن گردشگران داخلی نيز بر جای مي گذارد.

مکان های دیدنی و تاریخی

قرن هاست که اصفهان را نصف جهان می نامند. اصفهان از شهرهای بسيار قديمی ايران است که موجوديت تاريخی آن به هزاره سوم قبل از ميلاد می رسد. اصفهان منطقه ای به قدمت تاريخ تمدن و فرهنگ ايران است که آثار بديعی ازهمه ادوار را با خود دارد. موقعيت طبيعی و جغرافيايی آن در مرکز فلات ايران، خاک حاصل خيز و وجود زاينده رود به آن امکان داده که در دوره های مختلف از مراکز مهم فعاليت اقوام ساکن در اين مرز و بوم باشد و يادگارهای با ارزش تاريخی زيادی از اين اقوام را در دل خود داشته باشد. به همين سبب اصفهان را موزه هميشه زنده دنيا می دانند که از مکان های ديدنی و آثار تاريخی بسيار با ارزشی برخوردار است. هر يک از آثار اصفهان در دوره ای ساخته شده و ياد آورعظمت آن دوره زمانی است.
قدمت طولانی و معماری با ارزش بناهای تاريخی اصفهان سبب شده که برخي آثار تاريخی منطقه مانند ميدان بزرگ نقش جهان در فهرست آثار ثبت شده سازمان ملی يونسکو قرارگيرند. کاخ چهل ستون از جمله بناهايی است که اصفهان ملقب به نصف جهان بخش مهمی از شهرت خود را مديون آن است و عمارت تاريخی هشت بهشت نمونه ‌ای از كاخ ‌های محل سكونت آخرين سلاطين دوره صفوی است. کاخ عالی قاپو نمونه منحصر به فرد و يکی از عجايب معماری كاخ‌های عهد صفوی است. منارجنبان از جمله بناهايی است که ازمعماری شگفت انگيزی برخوردار می باشد. مسجد شيخ لطف الله از شاهكارهای معماری و كاشی كاری ايران در نيمه اول قرن يازدهم هجری است. بازار بزرگ اصفهان که يکی از زيباترين بازارهای شهرهای ايران و حتی جهان اسلام به شمار می رود و پل تاريخی ، زيبا و معروف سی و سه پل (الله وردی خان) به همراه ده ها مکان ديگر تنها گوشه ای از زيبايی های تاريخی اصفهان هستند.
اصفهان نه تنها دارای ده ها مسجد تاريخی، کاخ ها و عمارت های کم نظير، پل ها و باغ های با ارزش، کتيبه ها وسنگ نبشته های تاريخی، کاروان سراها و... است، بلکه از جاذبه های طبيعی خوبی نيز برخوردار می باشد. بزرگ ترين رودخانه فلات مرکزی ايران" زاينده رود" که ازميان زيباترين شهر ايران عبورمی کند، آبشارها، تالاب ها و باتلاق های مهمی چون باتلاق گاوخونی - که ازتالاب های با ارزش و نادر فلات مركزی ايران به شمار می آيد- به همراه مناطق حفاظت شده غنی، سبب رونق جاذبه های طبيعی اصفهان شده اند.
مجموع آثار طبيعی وجاذبه های کم نظير و متعدد تاريخی اين شهرستان بر ارزش، اعتبار و شهرت جهانی اصفهان افزوده وسبب شده سفر به اصفهان در فهرست آرزوهای رويايی جهانگردان کشورهای مختلف جهان قرار گيرد.

صنايع و معادن

صنايع اصفهان دارای قدمتی تاريخی است و صنعت كاران اصفهانی مشهورترين صنعت گران ايرانی به شمار می آيند. صنايع دستی استان اصفهان از دير باز به عنوان نماينده هنر اصيل مردم ايران، در جهان سرشناس شده است. از اين رو، اگر اصفهان را گاهواره صنايع دستی ايران بناميم، سخنی به گزاف نگفته ايم. نام اصفهان بی درنگ تصوير خاتم کاری، كاشی كاری، معرق، تابلوهای مينياتور، قالی های نفيس ابريشمی و نقش های زيبای پارچه قلم كار را تداعی می كند. استان اصفهان از کانون های مهم صنعت ايران به شمار می آيد. وجود مجتمع های صنعتی فولاد مبارکه، ذوب آهن، صنايع ريسندگی، پالايش گاه اصفهان، صنايع نظامی، صنايع خوراکی و. . . اهميت صنعتی اين استان را به خوبی نشان می دهد.
اصفهان دارای معادن متعددی نيز است كه در حال حاضر بخشی از اين معادن فعال بوده و مورد بهره برداری قرار گرفته و به مصرف صنايع سبک و سنگين می رسد و برخی به گونه نيمه فعال و تعطيل است كه با بررسی و پژوهش های بيش تری در آينده، در راستای گسترش صنايع كشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مهم ترين معدن هايی كه در حال حاضر در اين استان مورد بهره برداری قرار دارد، عبارتند از : - معدن های سرب و روی ايران كوه، كوه انجير و روستای تيران که در باختر شهرستان اصفهان قرار دارند. معادن اين شهرستان، عبارتند از : معدن سنگ ساختمانی، سرب، روی، مس، نمک، منگنز.

کشاورزی و دام داری

مهم ترين فرآورده های كشاورزی اين شهرستان عبارتند از: چغندرقند، پنبه، گندم، جو، ‌سبزی، و گونه های ميوه مانند : زردآلو، گيلاس، هلو، گلابی، انگور، خربزه، هندوانه، ‌خيار، …. از جمله ميوه هايی كه در شهرستان اصفهان سرشناس اند، گونه های زردآلو است. كه درمحل، آن را شكرپاره می نامند و گلابی كه گونه مرغوب آن را شاه ميوه می گويند. كشت گندم، علوفه، پنبه، صيفی جات و … نيز بسيار رايج است. در شهر اصفهان و پيرامون آن، درختان ميوه هسته دار و دانه دار نيز كشت می شود.

مشخصات جغرافيايي

مرکزشهرستان اصفهان، در جنوب استان اصفهان، ‌در 32 درجه و 38 دقيقه پهنای شمالی و 51 درجه و 39 دقيقه درازای خاوری نسبت به نيمروز گرينويچ قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به شهرستان های نايين، اردستان و برخوار و ميمه، از خاور به استان يزد، ‌از باختر به شهرستان های خمينی شهر، فلاورجان، مباركه، شهرضا، ‌و از جنوب به استان فارس محدود است. بلندی شهرستان اصفهان از سطح دريا 1 هزار و 575 متر است و بخش دشتی آن، از آبرفت رودخانه زاينده رود تشكيل يافته و در پای دامنه های خاوری بلندی های زاگرس قرار گرفته است. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنه كوه های زاگرس نداشته اما از شمال خاوری در فاصله دورتری از كوه های مركزی قرار گرفته است.
آب و هوای آن معتدل و فصل های چهارگانه آن منظم است. بادهای اين شهرستان باختری است و در تابستان جهت خاوری و آرامی دارد. بيش ترين درجه حرارت در اصفهان 42 و كم ترين درجه حرارت 16 درجه سانتی گراد ثبت شده است.
اين شهرستان از نظر پوشش گياهی در رديف نواحی فقير ايران به شمار می رود، زيرا گذشته از دره زاينده رود كه به دليل مساعد بودن شرايط لازم دارای پوشش گياهی كافی است، ‌نقاط ديگر شهرستان به دليل وجود آب و هوای بيابانی و نيمه بيابانی، كمی باران و تبخير شديد، ‌دارای پوشش گياهی ناچيز است. شهر اصفهان، در دشتی رسوبی، كه از حاصلخيزترين دشت های فلات مركزی ايران می باشد، بنا گرديده است. اين دشت، در دوران چهارم زمين شناسی، در نتيجه رسوب گذاری رودخانه زاينده رود به وجود آمده است.
شهر اصفهان دارای آب و هوای خشک با توان تبخير شديد است. در بخش بندی آب و هوايی Koppen، اين شهر به عنوان آب و هوای بيابانی خشک و سرد شناخته شده است.
مهم ترين رودخانه شهرستان اصفهان زاينده رود است كه از بلندی زردكوه بختياری سرچشمه می گيرد و با كندن تونل كوهرنگ به درازای 2 هزار و 823 متر، در سال 1332 ه . ق، بخشی از آب سرچشمه رود كارون را به زاينده رود برگردانده و به گسترش كشاورزی شهرستان كمک زيادی شده است. بلندی های پيرامون شهر اصفهان عبارتند از : پيلا يا پيلارته ( سيد محمد ) در شمال باختری، تپه آتشگاه و كوه دنبه در باختر و كوه كلاه قاضی، شاه كوه و صفه در جنوب و تپه های آبشار و شهرستان در خاور. در پست ترين نقطه شهر، رودخانه زاينده رود در جهت باختر به خاور جريان دارد. زاينده رود كه بزرگترين رودخانه مركزی ايران است، از زردكوه تا گاوخونی را‌ آبياری می كند. ( برای اطلاعات بيش تر نگاه کنيد به اطلاعات جغرافيايی اصفهان )

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

اصفهان به سبب پيشينه تاريخی کهن خود در طول تاريخ با نام هايی چون: آپادانا، آصف هان، اَسباهان،اِسبهان، اِسپهان، اسپينر، اسفاهان، اِسفهان، اصفهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، پارتاک، پارک، پاری، پرتيکان، جی، داراليهودی، سپاهان، شهرستان، گابا، گابيان، گابيه، گبی، گی، نصف جهان و يهوديه نيز خوانده شده است.
بسياری از پژوهش گران بر اين باورند که اختصاص اين ناحيه در پيش از اسلام - به ويژه در دوران ساسانيان – به گرد آمدن سپاهيان مناطق جنوبی ايران، مانند : کرمان، فارس، خوزستان، سيستان،. . . وجه تسميه آن به « اِسپهان »، بوده و سپس در بعد از اسلام تحت تأثير زبان عربی به « اصفهان » تغيير شکل داده است. شهر اصفهان، مرکز اين منطقه مهم روزگاری پايتخت ايران به شمار می رفته است و در دوران ايلامی ها، استان کنونی اصفهان يکی از ايالت های کشور « اَنزان » يا « اَنشان » بوده است.
در زمان هخامنشيان نام اين ايالت و مرکز آن، از اَنزان به گابيان (گابا/گادوگای) تبديل يافته و به سبب آبادانی، محل زندگی پادشاهان هخامنشی نيز بوده است. در دوران اشکانيان اين منطقه يکی از ايالت های پهناور پادشاهی اشکانی و شهر اصفهان پايتخت آن بوده، حاکم آن عنوان شاه داشته است.
اردشير پاپکان مؤسس سلسله ساسانی، در تعقيب اردوان پنجم - آخرين پادشاه اشکانی - از مداين به منطقه اصفهان آمده، با غلبه بر ساتراب (استاندار) آن، اصفهان را گشود. در زمان ساسانيان، منطقه اصفهان اهميت بسياری داشته و جنبه دفاعی و نظامی آن، که مرکز گردآوری سپاه بوده، بر ارزش جغرافيايی اش، افزوده است. در اين دوره خانواده بزرگ ايرانی « اسپوهران » يا « هفا » بر اصفهان حکمرانی می کرده اند. بر اساس پاره ای از پژوهش ها، در اواخر اين دوران، يزدگرد به خواهش همسرش « شوشن دخت » يک کلنی يهودی در مرکز آن ( گی ) ايجاد کرد. گِی که بعدها « اليهوديه » يا کوی يهودی ها ناميده شد، آن بخش از شهر کنونیِ اصفهان است که بازار بزرگ اصفهان در آن قرار دارد. از اين روی، بيش تر مکان های اسلامی کنونی اين بخش، در گذشته متعلق به يهودی ها بوده است.
هنگام ورود مسلمانان به ايران، ‌اصفهان شامل دو شهر بود، جی و يهوديه در باختر جی بود، كه اصفهان كنونی همان يهوديه است. در 23 يا 24 هـ . ق، اصفهان به دست مسلمانان افتاد و تا حدود 300 سال، حاكمانی از سوی خلفا در آن جا فرمانروايی می كردند.
پس از روی كار آمدن ديلميان، حسن ركن الدوله ديلمی، اصفهان را پايتخت خود كرده در توسعه آن كوشيد. به دستور وی ديوار ميان كوی های جی و يهوديه را برداشته بارويی به دور شهر كشيده شد، ‌كه دورش حدود 21 هزار گام بود.
در محرم سال 433 هـ . ق، طغرل سلجوقی پس از يک سال محاصره در دومين لشگرکشی خود به اصفهان آن را گشود و حکومت ديالمه کاکويه را از اين منطقه بر انداخت. طغرل 12 سال در اصفهان زندگی کرد و پانصد هزار دينار خرج ساختمان ها و امور خيريه، مسجدها و خانقاه ها کرد.
پس از سال 633 هـ . ق، که اصفهان توسط سپاهيان اوکتای قاآن، جانشين چنگيز گشوده شد، اين منطقه در سيطره مغولان قرار گرفت. عمق و غنای فرهنگی ايرانيان به اندازه ای بود که در کمتر از نيم قرن اين قوم خونريز را آداب و فرهنگ آموختند. چنان که در زمان حکومت سلطان محمد اولجايتو که در آغاز سده 8 هـ. ق به حکومت رسيد در اصفهان همانند ديگر نقاط ايران مسجد و بناهای متعددی ساخته شد. يکی از مشهورترين و زيباترين اين آثار، محرابی است گچ بری در مسجد جامع اصفهان که به محراب اولجايتو معروف گرديده است.
پس از در گذشت ابو سعيد بهادر خان، سومين ايلخان مسلمان مغول، شاهزاده گان و اميران بر شهرها ومناطق ايران چيره شدند و چندی فرزندان امير چوپان در اصفهان حکومت کردند و سپس شاه شيخ ابو اسحاق اينجو، بر آن دست يافت. حکومت خاندان اينجو با کشته شدن ابواسحاق به دست مظفريان پايان يافت، و حکومت مظفريان نيز در اواخر سده 8 هـ. ق، با کشته شدن شاه منصور آخرين پادشاه اين خاندان در نزديکی شيراز به دست تيمور لنگ، به سرانجام خود رسيد. تيمور سپس رهسپار اصفهان گشت و در ماه رجب سال 795 هـ. ق، اصفهان را گشود. اصفهان در اواخر دوره تيموری، چندی نيز در قلمرو ترکمانان قراقويونلو قرار گرفت.
هر چند پس از تأسيس سلسله صفوی به دست شاه اسماعيل صفوی در سال 906 هـ. ق، وی تبريز را به عنوان پايتخت برگزيد؛ اما از سال 1000 هـ. ق شاه عباس کبير پايتخت را به اصفهان انتقال داده در طول 42 سال حکومت خود، پيوسته به عمران و آبادی کشور، به ويژه اصفهان پرداخت. ايجاد ميدان بزرگ نقش جهان، عالی قاپو، مسجد شيخ لطف الله و سردر قيصريه، مسجد شاه، بازار شاهی، خيابان چهار باغ، شهرک جلفا، کليساهای تاريخی،. . . در اين شهر نتيجه گام ها و تلاش های شاه عباس بزرگ است.
پس از شاه عباس، هر يک از شاهان صفوی نيز به نوعی در آبادانی اصفهان کوشيدند. شاه صفی بنای امام زاده اسماعيل را در محل آن، به خوبی تعمير و تزيين کرد. هم چنين دَرِ بزرگ مسجد شاه را نقره پوش و طلا کاری نمود. شاه عباس دوم بناهايی چون کاخ پادشاهی چهل ستون و ساختمان پل خواجو و ساختمان های سلطنتی کرانه زاينده رود، مانند هفت دست، آيينه خانه، و نمکدان را ساخت و باغ پهناور سعادت آباد را ايجاد کرد. شاه سليمان کاخ هشت بهشت را بنا نمود و شاه سلطان حسين نيز مدرسه سلطانی يا مدرسه چهار باغ، سرای فتحيه (محل مهمانسرای شاه عباس) و بازارچه شاهی را بنا کرد.
در سال 1135 هـ. ق، شاه سلطان حسين اصفهان را پس از هفت ماه محاصره و قحطی شديد به محمود غلجايی تسليم کرد. چون تهماسب ميرزا در قزوين از استعفای پدرش آگاه شد، خود را شاه خواند و برای پس گرفتن پايتخت به تلاش افتاد. محمود غلجايی ( محمود افغان ) سرانجام پس از 30 ماه حکومت، در سال 1137 هـ. ق، به دست پسر عمويش اشرف غلجايی کشته شد و اشرف در اصفهان به حکومت رسيد.
در دوران قاجاريان نيز، اگرچه پايتخت، ديگر به تهران منتقل گرديده بود؛ اما اصفهان هم چنان از اهميت فوق العاده ای برخوردار بود. در اين دوران در پاره ای از بنا ها تغييراتی داده شد. يکی از حاکمانی که در اين دوران مدت طولانی بر اين شهر حکم راند، ظل السلطان فرزند ناصرالدين شاه بود.

شهرستان اصفهان

مطالب مشابه :

تهیه دو نقشه بوم شناسی- گیاهشناسی (اکولوژیکی-بوتانیکی) استان اصفهان

شهرستان اصفهان

نقشه راههای ایران- نقشه ایران- نقشه راه های ایران

جغرافیای طبیعی استان اصفهان(کتاب کوههای اصفهان)

محدوده شهر اصفهان 5 هزار هکتار افزایش یافته است

ميدان نقش جهان

نقشه مناطق ثبتي استان تهران

قلمرو بيابانهاي اقليمي استان اصفهان

شهرستان نطنز

شهرستان اردل