آلزایمر

سوال – تعریف بیماری آلزایمر چیست؟
پاسخ – آلزایمر شایع ترین علت یک گروه از بیماریها هست که تحت عنوان زوال عقل یا دمانس از آنها یاد می کنیم . در عارضه ی زوال عقل فعالیت هایی از مغزکه جنبه ی شناختی دارند به نوعی ، به تدریج و بطور مزمن دچار اختلال می شوند . فعالیت شناختی مغز مثلا حافظه است . فرد حافظه ای که نسبت به وقایع نزدیک یا دوردارد ، نسبت به اسامی ، مهارت هایی که برای انجام کارها کسب کرده ، اینها بتدریج دچار زوال می شود . یا قدرت قضاوت افراد که یک فعالیت شناختی است ممکن است در زوال عقل بتدریخ مختل بشود . فعالیت شناختی دیگر جهت یابی افراد است نسبت به افراد ، مکان و زمان آشنایی دارند .کسی که دچار زوال عقل می شود بتدریج این قدرت را از دست می دهد و نمی تواند بدرستی اشخاص ، زمان و مکان را در نظر داشته باشد . یکی دیگر از فعالیت های شناختی مغز محاسبه است که در بیماری زوال عقل بتدریج قدرت محاسبه ی بیمار دچار اختلال می شود . اگر در چند حیطه های شناختی اختلال ایجاد بشود با عارضه ی زوال عقل روبروهستیم . زوال عقل علل مختلفی می تواند داشته باشد . هفتاد درصد موارد زوال عقل علتش آلزایمر است . امروزه توصیه های دارویی و روش های درمانی غیر دارویی در مورد آلزایمر وجود دارد که می تواند تا حدودی به بیمار و اطرافیان بیمار کمک بکند ولی بیماری آلزایمر هنوز یک بیماری غیر قابل درمان است . این امر ممکن است که سبب بشود افرادی یا خانواده ها با توجه به اینکه بیماری زوال عقل درمان ندارد مراجعه به پزشک را به تعویق بیندازند . ما علل دیگری از زوال عقل داریم که آلزایمر تعریفش این است که ما بایستی علل دیگر را از طریق معاینات و آزمایشات.بررسی ها رد بکنیم تا به تشخیص آلزایمر برسیم . بیماریهای دیگر درمان های معالج کننده ی اساسی عمدتا طبی و کاهی حراحی دارند . مثلا بعضی بیمارهای غددی و کمبودهای ویتامینی ، بعضی عوارض عفونی یا مشکلات جراحی مثلا افزایش میزان مایع مغز یا مسائل دیگری وجود دارد که در تشخیص افتراقی بیماری آلزایمر است . پزشک موظف است قبل از ینکه به فکر آلزایمری باشد که شاید هنوز درمان قطعی ندارد ،بیماریهای دیگری را در نظر داشته باشد ، بررسی بکند و اگر آن بیماریهای تشخیص داده بشود می تواند به بیمار کمک زیادی کرد .

سوال – چرا آلزایمر هنوز درمان قطعی ندارد ؟
پاسخ – متاسفانه خیلی از بیماریها هنوز علت قطعی آن مشخص نیست و درمان قطعی هم ندارد . در پزشکی خیلی از بیماریها منیج یا اداره می شود . ممکن است که ما بتوانیم از پیشرفت بیماری جلوگیری بکنیم یا بتوانیم علائم بیماری را تسکین بدهیم .

سوال – در چه سنی علائم بیماری آلزایمر نشان داده می شود و شیوع آن چقدر است ؟
پاسخ – ما تشخیص بیماری آلزایمر را در سن بالای شصت سالگی می دهیم . بسیار بعید است که فردی زیر شصت سالگی دچار آلزایمر بشود. پنج درصد موارد بیماری آلزایمر جنبه ی ارثی و ژنتیک دارد که در این موارد ممکن است که شیوع بیماری یکی کمی زودرس تر باشد . مثلا دردهه ی پنجاه بیماری شروع می شود و یا مثلا رد سندرم دان یا منگولیسم ممکن است که بیمار در سنین پایین تر دچار آلزایمر بشود و فعالیت ذهنی او پیش از پیش درگیر بشود . ولی اصولا این بیماری مربوط به سن بالای شصت سالگی است . و هر چه که سن فرد بیشتر می شود ریسک بروز آلزایمر بیشتر می شود. در بین سن 65 تا 70 سال ، ریسک بروز بیماری نیم درصد است ، در سن بین 85 تا 90 سال ریسک بروز این بیماری نه درصد می رسد . این بمیاری کمی در خانم ها بیشتر از آقایان دیده می شود. شایدعلت آن طول عمر متوسط بیشتر خانمها نسبت به آقایان باشد و شاید علل دیگری هم داشته باشد. در ایران یک آمار دقیقی وجود ندارد ولی احتمالا جمعیت آماری کشور ما هم از آمارهای جهانی تبعیت می کند .

سوال – آیااین بیماری همواره پیشرونده است یا خیر ؟ چه پیش بینی برای آینده ی یک بیمار آلزایمری وجود دارد ؟
پاسخ - آلزایمر یک بیماری پیش رونده است . علی رغم درمان هایی هم که وجود دارد ، این درمان ها سیر بیماری را کندتر می کنند مخصوصا اگر در مراحل اولیه بیماری تشخیص داده بشود با درمان می توانیم سیر بیماری را کُند بکنیم . ولی نمی توانیم جلوی سیر پیش رونده ی بیماری را بگیریم . ممکن است که در یک شرایطی که برای بیمار استرس زا است ، این موقتا تشدید بشود . مثلا بیماران آلزایمر در شبها بیماری شان تشدید می شود و در روزها علائم شان خفیف تر است . این شرایط باعث می شود که اطرافیان بیمار این بیماری را باور نکنند. در شرایط جدید علائم بیمار آلزایمری تشدید می شود. طول عمر بیماران از زمان تشخیص بین سه تا هشت سال ذکر شده است وهر چه مراقبت از بیمار بهتر باشد این طول عمر بیشتر می شود زیرا خیلی اوقات خود بیماری نیست که در نهایت برای بیمار مشکل جدی ایجاد می کند بلکه عوارض بیماری است مثل عفونتها و سوء تغذیه . اگر مراقبت بیشتری از بیمار بشود سیر بیماری به تعویق می افتد .

سوال – در مورد مجموعه علائم بیماری آلزایمر توضیحاتی بفرمایید .
پاسخ – بتدریج تمام عملکرد مغز دچار اشکال می شود ولی شایع ترین و اولیه ترین علامت بیماری اختلال حافظه است . در میان فعالیت های شناختی که از مغز ذکرکردیم ، حافظه اصلی ترین فعالیت مغز است که آلزایمر درمراحل اولیه درگیر می شود. بیشتر حافظه ی نزدیک افراد درگیر می شود . معمولا حافظه ی دور بیمار تا مراحل نهایی بیماری باقی می ماند . گاهی اطرافیان بیمار می گویند که بیمار از چهل سال قبل چیزهایی را می گوید که ما به یاد نداریم . در این بیماری حافظه ی دور درگیر نمی شود ولی حافظه ی نزدیک درگیر می شود. بیشتر در مورد وقایعه ی اخیر اشکال ایجاد می شود . حافظه های عملکردی بیمار دچاراشکال نمی شود ،مهارت رانندگی برای او باقی می ماند ولی وقایع اخیر را بیمار فراموش می کند . مثلا بیمار غذا می خورد و نیم ساعت بعد فراموش می کند که غذا خورده است . خیلی مواقع ممکن است که اختلال حافظه درافراد وجود داشته باشد و در جوانان این اختلال بخاطر اضطراب یا ناشی از مشغله های کار زیاد است . درسالمندان ما عارضه ای بنام فراموشی سالمندان داریم که ربطی به بیماری آلزایمر ندارد .اختلال حافظه ای که در این گونه بیماریها وجوددارد با اختلال حافظه در آلزایمر متفاوت است .در این گروه بیماران اسامی دچار اختلال می شود نه وقایع .در آلزایمر معمولا فرد وقایع را فراموش می کند . در آلزایمر اختلال عملکرد ایجاد می شود . اختلال حافظه ای که در یک فرد جوان یا فراموشی در سنین بالا ایجاد می شود ،چندان عملکردی احتماعی یا شغلی برای بیمار ایجاد نمی کند . در تشخیص آلزایمر حافظه ای برای ما اهمیت دارد که اختلال عملکرد بدهد .اختلال حافظه ی آلزایمر پیش رونده است در حالیکه موارد دیگر پیشرفت ندارد . ما در بیماری آلزایمر انتظار داریم که بتدریج عملکردهای دیگر هم مختل بشود . مثلا محاسبه ، قدرت قضاوت و جهت یابی . مهمترین تفاوتی که وجود دارد این است که در آلزایمر بیمار از فراموشی و اختلال حافظه ی خودش بینشی ندارد . معمولا در آلزایمر اطرافیان هستند که اصرار می کنند که بیمار به پزشک مراجعه بکند و خود فرد متوجه اختلال حافظه ی خودش نیست . پس هر اختلال حافظه ای شروع بیماری آلزایمر نیست . در آلزایمر به تدریج عملکرد تکلم ، حرکتی و کنترل ادرار درگیر می شود و ممکن است که سیر پیش رونده ای داشته باشد .

سوال – عوامل خطر بروز بیماری آلزایمر کدامند ؟
پاسخ – امروزه در مورد بیماری آلزایمرپیشرفت های زیادی شده است و منجر به این شده که خیلی از مکانیسم های بیماری شناخته بشود . علت اصلی بروز این مکانیسم ها در مغز شناخته نشده است .حتی مولکولها و مواد شیمیایی که در بیماری آلزایمر و در مغز داده می شود شناخته شده است . فاکتور خطر اصلی سن است . . یکی دیگر از فاکتورهای خطر عوامل ژنتیک است . شاید کمتر از پنج درصد بیماران آلزایمر جنبه های ژنتیک دارند . اگر فردی در خانواده ی درجه ی یک خودش بیمار آلزایمری داشته باشد ریسک بروزبیماری در او سی برابر بیشتر می شود . بنابراین به اطرافیان بیمار توصیه می شود که اگر علائمی داشتند به پزشک مراجعه بکنند تا با درمان دارویی بیماری را به تعویق بیندازند. یکی دیگر از فاکتورهای خطر فاکتورهای خطری هستند که منجر به تصلب شرائین می شوند . افرادی که فشارخون ، دیابت و چربی بالا دارند ، افرادی که سیگار می کشند و چاق هستند ، آلزایمر شیوع بیشتری دارد. یکی از تشخیص های افتراقی آلزایمر همین جاست و یکی از شایع ترین علل زوال عقل در بیمارانی که دچار فشار خون و ..فاکتور تصلب شرائین هستند این است که در مغز اینها عروق کوچک درگیر می شود . این درگیری منجر به سکته های کوچک مغزی می شود که بیمار هیچ علامتی ندارد و بیمار در آحر با فراموشی مراجعه می کند و در بررسی مشخص می شود که مغز کوچک شده است و این یکی دیگر از علل زوال عقل است . راه پیشگیری آن این است که بتوانیم این فاکتورهای خطر را کنترل بکنیم ولی علاوه بر آن در این بیماران فشار خونی و دیابتی و... آلزایمر هم شیوع بیشتری دارد . یکی از عوامل خطر بیماری روش و نوع زندگی است که فرد دارد . دیده شده است که بیماری آلزایمر در افرادی که فعالیت های فیزیکی بیشتری دارند کمتر است . ما توصیه می کنیم که در سنین بالاتر فرد فعالیت فیریکی داشته باشد و فرد کارهای فردی خودش را انجام بدهد و راهپیمایی داشته باشد . بیماری آلزایمر در افرادی که میزان تحصیلات بالاتری دارند شیوع کمتری دارد . کسانی که فعالیت ذهنی بیشتری دارند بروز آلزایمر در آنها کمتر هستند . افرادی که در مراحل اول بیماری یا در مراحله ی بروز بیماری هستند ، ما از آنها می خواهیم که فعالیت ذهنی داشته باشند، مطالعه بکنند و حاصل مطالعه را برای دیگران تعریف بکنند ، اشعار یا قرآن حفظ بکنند و جدول حل بکنند . دیگری روابط اجتماعی است . افرادی که روابط اجتماعی و خانوادگی خوبی دارند بروز آلزایمر در آنها کمتر است در مقایسه با افرادی که تنها زندگی می کنند و از روابط اجتماعی خودشان را کنار کشیده اند . فاکتور خطر دیگر رژیم غذایی است .کسانی که از چربی های اشباع شده استفاده می کنند یا به میزان زیادی از غذاهای آماده استفاده می کنند ، شیوع بیماری در آنها بیشتر است . کسانی که رژیم مدیترانه ای یعنی استفاده از سبزیجات و گوشت کمتر دارند ، بروز آلزایمر در آنها کمتر است .

سوال – چه توصیه هایی به اطرافیان بیماران آلزایمری دارید؟
پاسخ – چیزی که باید در اول مد نظر باشد روابط خانوادگی و اجتماعی خوب است . یعنی اگر در شروع بیماری ارتباطات خانوادگی بیشتری باشد این می تواند سیر بیماری را به تعویق بیندازد بنابراین توصیه می کنیم که بنحویی فرد مبتلا به آلزایمر در محیط گرم خانواده قرار داشته باشد و ایزوله نشود .شرایط جدید در این بیماران منجر به این می شود که علائمشان تشدید بشود و گاهی این تشدید همراه با توهم خواهد بود . اینکه بیمار از منزل یک فرزند به منزل فرزند دیگر نقل مکان بکند شرایط مناسبی برای بیمار نیست . بیمار باید در محیطی باشد که سالهای سال آنرا می شناخته و در آنجا اقامت داشته است باشد. توصیه این است که محیط بیمار عوض نشود . جابجایی بیمار آلزایمری منجر به تشدید آن می شود. بیمار آلزایمری در سفر حالش خیلی بد می شود و تحریک پذیر می شود . توصیه ی ما این است که افراد آشنا با او صحبت بکنند و او را تحریک حسی بکنند . مثلا ما توصیه می کنیم که اتاق آنها همیشه نیمه روشن باشد و تاریک نباشد تا بیشتر تحریک حسی بشوند .
سوال – من چهل سال دارم و پنج ماه است که دچار فراموشی شده ام و کارهای روزمره را فراموش می کنم . آیا ممکن است که این شروع آلزایمر باشد ؟
پاسخ – بروز این بیماری دراین سنین احتمال ندارد حتی در مواردی هم جنبه ی ارثی داشته باشد ، انتطار ما این است که در سن پنجاه سالگی به بالا خودش را نشان بدهد . ما باید دنبال علت دیگری برای ایشان باشیم .حتی این فراموشی فاکتور خطر هم برای ایشان تلقی نمی شود . علت های متفاوتی وجود دارد که باعث فراموشی می شود که ایشان باید بررسی بشوند .

سوال – آیا ارتباطی بین بیماری صرع و آلزایمر وجود دارد ؟
پاسخ – خیر . ولی تشنج های مکرر می تواند درجاتی از اختلالات عملکردی مغز را ایجاد بکند. یعنی فردی که صرع او بخوبی درمان نشده باشد در هر بار تشنج اگر طولانی مدت باشد تعدادی از سلول های مغزی آسیب می بینند . و این به مرور زمان می تواند منجر به اختلالات شناختی در فرد بشود . داروهای قدیمی کنترل کننده ی تشنج در دراز مدت اختلالاتی شناختی و عملکردی ایجاد می کند ولی اینها مربوط به تشخیص آلزایمر نیست .

سوال – در خانواده ی ما سابقه ی آلزایمر وجود دارد . آیا راهی برای پیشگیری آلزایمر برای من و فرزندانم وجود دارد ؟
پاسخ – بله . باید فاکتورهای خطر را کنترل بکنند . نوع زندگی ،رژیم غذایی و فعالیت های ذهنی را در نظر داشته باشند . تا اولین علائم را مشاهده می کنند مراجعه ی پزشکی داشته باشند . داروهایی که الان وجود دارد می تواند سیر بیماری را به تعویق بیندازد خصوصا در مراحل اولیه بیماری می تواند کمک بکند .

سوال – من پنجاه ساله هستم و از چهار سال پیش حافظه ی نزدیکم بشدت کم شده است . استرس کاری زیادی هم دارم . توصیه ی شما چیست ؟
پاسخ – همین که از چهارسال پیش این اختلال حافظه ایجاد شده و اختلال عملکرد سیر پیشرونده نداشته است ، ما را از تشخیص بیماری آلزایمر دور می کند . بایستی علل اختلال حافظه تشخیص داده و درمان بشود . ممکن است که علت آن اضطراب باشد که باید درمان بشود. اصولا بیمار آلزایمری خودش متوجه اختلال حافظه اش نمی شود .

سوال – من پنجاه سال دارم و چند سال است که فراموشی دارم و کم کم دارد بیشتر می شود . پدر من در هفت سالگی آلزایمر گرفته است . اختلال عملکرد ندارم . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – فاکتور سابقه ی خانوادگی برای ما خیلی اهمیت دارد . اگر سابقه ی خانوادگی بالای سن هشتادسالگی باشد احتمال اینکه فاکتور ژنتیکی داشته باشد خیلی کم خواهد بود. و ما را نگران نمی کند . بروز آلزایمر در سنین پایین تر برای ما قابل اهمیت است . اگر احتمال می رود که شروع آلزایمر باشد توصیه می شود که از داروهای جدیدی که برای این منظور است استفاده بشود.

دکتر محمد حسین هریچیان-متخصص مغز واعصاب

آلزایمر

مطالب مشابه :

کتاب آموزش هیپنوتیزم برای روانشاسان و پزشکان

اگر کسي تهديد به خودکشي کرد،‌ چه کار کنيم؟

زیگموند فروید

12 عامل کاهنده میل جنسی

به هنگام شکست عشقی چه باید کرد؟

مشاور ... روانکاو ... روانپزشک ؟ ...؟...؟

آلزایمر