مراحل برنامه‌ریزی درسی

دکتر اکبر قربانیفرد / مشاور تحصیلی

زمانی که مقاله حاضر را میخوانید، بخشی از برنامه مطالعاتی تابستان و دومین آزمون گام اول را پشت سر گذاشته اید، بنابراین توصیه میشود با توجه به روند چند هفته اخیر و نتایجی که از برنامه ریزی قبلی خود گرفته اید (در کنار تحلیل و بررسی کارنامه های آزمون دوم)، برای هفته های باقیمانده، شرایط مطلوب تری را برای کسب نتیجه بهتر فراهم کنید.

اما برای ایجاد این شرایط جدید که موجب کسب نتایج بهتری میشود، باید چگونه عمل کرد؟

عوامل متعددی در رسیدن به هدف فوق، دخیل خواهد بود:

افزایش ساعت مطالعه، تقویت نقاط ضعف درسی، افزایش بازدهی مطالعه، انتخاب کتابهای کمک درسی مناسب، رعایت شیوه های صحیح مطالعه، برنامه ریزی و...

یک برنامه ریزی صحیح و معقول که قابلیت اجرایی هم داشته باشد، از مهمترین عوامل موفقیت هر کنکور ی محسوب میشود که در ادامه مقاله، به تشریح کامل آن میپردازیم.

اگر بخواهیم هر کاری را با کمترین اشکال ممکن پیش ببریم، ناچار هستیم که آن را از حالت کلی به اشکال کوچکتری تقسیم کنیم تا بتوانیم با انجام هر کدام از این اجزای کوچکتر، کل کار را درست انجام داده باشیم، با این تفاوت که آن را دقیقتر، کاملتر و با کمترین نقص پیش برده ایم.

همراهان کنکوری عزیز، روند برنامه ریزی درسی هم از این قاعده فوق مستثنی نیست. برای اینکه قادر باشیم یک برنامه ریزی خوب، منسجم و قابل اجرا داشته باشیم، باید آن را به چندین مرحله ذیل تقسیم کنیم:

1.تخمین و محاسبه میزان کل ساعت مطالعه در طول یک هفته.

2.تعیین مباحث مورد نظر، که بایستی در فاصله بین دو آزمون مطالعه شود.

3.تخمین و محاسبه میزان ساعت موردنیاز برای مطالعه هر درس یا مبحث.

4.تعدیل، تنظیم و ویرایش نهایی ساعتهای مطالعه موردنیاز مباحث.

5.پخش نهایی مباحث مطالعاتی در طول ایام هفته.

تشریح موارد فوق:

1- تخمین و محاسبه میزان کل ساعت مطالعه در طول یک هفته:

برای یک داوطلب کنکوری، ضروری است که ساعت مطالعه بیشتری را نسبت به دورهی دبیرستان داشته باشد، در غیر این صورت نمیتواند نتایج قابل قبولی را از آزمونها، چه درکوتاه مدت و چه در بلندمدت بگیرد. بنابراین با توجه به روزهای کلاسی و زمانهایی که صرف سایر موارد در زندگی شخصی هر فرد میشود، حداکثر وقت مفید مطالعاتی را تعیین کنید. به طور مثال: دانش آموزی که پنج روز در هفته به کلاس میرود و دو روز دیگر هم تعطیل است؛ میزان ساعت مطالعه او در روزهای مدرسه میتواند بین 3 تا 6 ساعت و در ایام تعطیل بین 6 تا 12 ساعت باشد که با این حساب میتوان حداقل 25 ساعت و حداکثر تا 60 ساعت در هفته، زمان مفید برای مطالعه در منزل صرف کرد.

(هر چند نباید سقفی برای مطالعه قائل شد.)

توجه 1: بعد از تعیین حداکثر ساعت مطالعه، میتوان در صورت نیاز برای عادت کردن به ساعتهای مطالعه بالا، ابتدا از ساعتهای کمتری شروع کرد و سپس درطی 3 تا 6 هفته آینده، به حداکثر ساعت مطالعه رسید.

توجه 2:به طور مثال برای رسیدن به 30 ساعت در هفته، بدین صورت میتوان عمل کرد:

هفته اول:20 ساعت، هفته دوم: 23 ساعت، هفته سوم: 25 ساعت، هفته چهارم: 28 ساعت و هفته پنجم:30 ساعت

2 -تعیین مباحث موردنظر، که باید در فاصله بین دو آزمون مطالعه شود.

با توجه به برنامه درسی کلاسهای صبح (تکالیف) و محتوای برنامه کنکورهای آزمایشی، حجم مباحث درسی مشخص میشود.

توجه 1:پرداختن به مباحث ضعیفتر که نیاز به کار بیشتری دارند هم میتواند جزو مباحث درسی باشد که باید در طول هفته مطالعه کرد.

توجه2:وارد کردن مباحث بیشتر در برنامه مطالعاتی هفتگی در قالب فوق برنامه (خارج از مباحث تدریس شده و برنامه آزمونها) باید در مواقعی انجام شود که شما وقت و انرژی کافی روی مباحث اصلی ( برنامه آزمون و تکالیف) گذاشته باشید و در صورت داشتن وقت اضافه، ابتدا به مباحث ضعیفتر و سپس به فوق برنامه بپردازید.

توجه 3: در تعیین نهایی مباحث مورد نظر، به حجم کار تستی و تشریحی موردنیاز در هر مبحث هم دقت کنید، زیرا در صورت بلندپروازی، دیگر فرصتی برای مطالعه سایر مباحث باقی نمی ماند.

3- تخمین و محاسبه میزان ساعت موردنیاز برای مطالعه هر درس یا مبحث:

با توجه به تجربه ای که از نحوه مطالعه و سرعت کار خود دارید، در کنار حجم کار تستی و تشریحی مشخص شده برای هر مبحث، زمان موردنیاز را برای مطالعه و پوشش کامل مباحث هر درس تعیین کنید. به طور مثال، مطالعه جزوهی مبحث دنباله و سری به همراه حل و بررسی پاسخ 50 تست، حدود سه ساعت زمان میخواهد که شما میتوانید در دو جلسهی یک و نیم ساعته آن را مطالعه کنید.

4- تعدیل، تنظیم و ویرایش نهایی ساعتهای مطالعه موردنیاز برای مباحث مختلف:

با یک محاسبه ساده، کل ساعت مطالعه اختصاص داده شده به مباحث را به دست آورید و آن را با میزان ساعتی که میخواهید در طول هفته مطالعه کنید، مقایسه کنید؛

اگر مساوی بودند که مشکلی وجود ندارد و وارد مرحله پنجم برنامه ریزی شوید.

اگر زمان کم آوردید یعنی ساعت موردنیاز شما برای مطالعه مباحث، بیشتر از میزان ساعت مطالعه شما در طول یک هفته است، بهتر میباشد که ابتدا تا حد امکان از میزان حجم کار تستی خود بکاهید و در صورت حل نشدن مشکل کمبود زمان، میتوانید مباحث کم اهمیت تر را کنار بگذارید.

(مثل مباحث فوق برنامه ها و حذف مباحث قوی برای دانش آموزان قویتر و مباحث ضعیف تر برای دانش آموزان ضعیفتر، جهت نتیجه گیری بهتر در آزمونها).

به طور مثال:میخواهید 30 ساعت در هفته، مطالعه داشته باشید ولی مدت زمان مورد نیاز برای مطالعهی مباحث موردنظرتان، حدود 35 ساعت است یا باید با توجه به گفتههای فوق، آن را به 30 ساعت کاهش دهید، یا باید ساعت مطالعهی خود را به 53 ساعت افزایش دهید.

اگر زمان زیاد آوردید، میتوانید به حجم کار تستی خود اضافه کنید (یعنی به جای حل 50 تست در دنباله و سری، 70 تا تست را حل کنید.)

5- پخش نهایی مباحث مطالعاتی در طول ایام هفته

بعد از مشخص شدن مباحث درسی و مدت زمان مطالعهی هر کدام از آنها، حالا نوبت آن است که با توجه به برنامه هفتگی مدرسه و ایام تعطیلات، مباحث درسی را در طول ایام هفته پخش کنید.

چند نکته مهم در روند اجرایی برنامه:

■در صورت عقب افتادن از برنامه، بهتر است که از زمانهای خالی برنامه در روزهای آتی استفاده کنید تا در حد توان آن را جبران کنید.

■در ضمن، اگر برنامه مطالعه درسی خاص را زودتر از پیش بینی انجام شده، به پایان رساندید، میتوانید از زمان باقیمانده برای پوشش مباحث عقب افتاده برنامه یا مطالعه بیشتر سایر مباحث دیگر استفاده کنید.

■شما میتوانید در موارد خاص، زمان و ساعت مطالعه درسی را در طول هفته جابجا کنید.

(توجه کنید که در آینده این موضوع به صورت یک عادت درنیاید.)

■نباید عدم مطالعه بخشی از برنامه یا انجام ناقص آن، شما را از ادامه کار طبق برنامه منصرف کند. در این گونه موارد، برنامه را به روز اجرا کنید و نگران درسهای مطالعه نشده نباشید.

■در انتهای هر هفته، برنامه اجرا شده را تحلیل و بررسی کرده و با توجه به آن، برنامه هفته آینده خود را آماده کنید.

■اختصاص 30 درصد زمان برای مطالعه دروس عمومی و 70 درصد برای دروس اختصاصی، نسبت مناسبی است.

چک لیست مطالعاتی ذیل را همیشه در طول یک هفته مطالعاتی خود، مدنظر قرار دهید:

مطالعه جزوه و کتاب
حل تمرین و مثال کتاب
تست کافی هر مبحث
انجام تکالیف دبیران

مرور دروس و خلاصه نویسی
مطالعه آزمون هفتگ
مطالعه تمام دروس
تنوع درسی روزانه

نمونه جدول برنامه ریزی پخش هفتگی:

در مثال ذیل یک داوطلب تجربی با سطح متوسط مخاطب فرض میشود که هفتهای حدود 30 ساعت مطالعه میکند و دو روز در هفته نیز تعطیل است. هر نوبت مطالعاتی معادل حدود 75 تا 90 دقیقه میباشد.

روز / جلسه	نوبت 1	نوبت 2	نوبت 3	نوبت 4	نوبت 5	نوبت 6
شنبه	زیست	ادبیات	شیمی
یکشنبه	ریاضی	عربی	جبرانی
دوشنبه	زیست	زبان	شیمی
سه شنبه	فیزیک	ادبیات	جبرانی
چهارشنبه	ریاضی	دینی	شیمی
پنجشنبه	زیست	عربی	فیزیک	زیست	شیمی
جمعه	زیست	ریاضی	زبان	فیزیک	زیست

مراحل برنامه‌ریزی درسی

مطالب مشابه :

چند نمونه برنامه ریزی درسی برای مقطع متوسطه

حذفیات منابع سؤالات آزمون سراسری سال ۱۳۹۰