درس هفتم

درآمدی بر عصر قائم مقام

1- چه عواملی سبب بیماری و فساد سبک نویسندگی پارسی در عصر قائم مقام شد؟

پاسخ: عوامانه شدن نثر و درآمیختن آن با الفاظ و تعبیرات عربی.

2- دو کتابی را که در عهد نادری در خراسان به شیوة تاریخ وصّاف نوشته شد، کدامند و نویسندة آنها کیست؟

پاسخ: دُرة نادره و جهانگشای نادری از میرزا مهدی خان استرآبادی.

3- کتاب دُرّة نادره از کیست؟ این اثر نمایندة چه نوع نثری است؟

پاسخ: میرزا مهدی خان استرآبادی – نثر فنّی

4- تاریخ وصّاف نوشتة کیست؟

پاسخ: وصّاف الحضره

5- مهمترین نوشته های قائم مقام در چه کتابی جمع آوری شده است و به شیوة کدام کتاب نوشته شده است؟

پاسخ: منشآت . به شیوة گلستان سعدی

6- ویژگیهای نثر قائم مقام را ذکر کنید.

پاسخ: سادگی، صراحت بیان، ایجاز و پختگی.

7- عواملی را که سبب تحوّل نثر فارسی و رواج ساده نویسی پس از قائم مقام شد، بنویسید.

پاسخ: الف- رواج صنعت چاپ و تأسیس و گسترش روزنامه نویسی ب- گسترش سواد خواندن و نوشتن در بین مردم

ج- رفتن دانشآموزان و دانشجویان ایرانی به اروپا و آشنایی با پیشرفتهای دنیای جدید

د- تأسیس مدرسة دارالفنون با کوششهای وزیر دانش دوستِ عهد قاجاری، امیرکبیر

و- رواج سفرنامه نویسی ز- رواج و گسترش ترجمه از زبانهای اروپایی

8- چند اثرِ عصر قائم مقام را که سرمشق ساده نویسی بوده اند، نام ببرید.

پاسخ: حاجی بابا اصفهانی – مسالک المحسنین – سیاحت نامة ابراهیم بیک – شرح زندگانی من

9- نویسندة کتاب حاجی بابا اصفهانی کیست و هدف او از نوشتن این اثر چه بوده است؟

پاسخ: جیمز موریه، نویسندة انگلیسی، به قصد انتقاد از ایرانیان عصر قاجاری و برخی از آداب و رسوم آن زمان نوشته است.

10- کتاب حاجی بابای اصفهانی را چه کسی به فارسی روان ترجمه کرده است؟

پاسخ: میرزا حبیب اصفهانی

11- مسالک المحسنین چه نوع اثری است و موضوع آن چیست؟

پاسخ: سفرنامة خیالی است و موضوع آن، سفر رؤیایی گروهی است با تخصّصهای گوناگون که مأمور میشوند به قلّة دماوند صعود کنند. همة ماجرای کتاب گفت و گوها و چاره اندیشیهای همین گروه کوهنورد است. این کتاب تصویری از ایران عصر قاجاری را با نگاهی انتقادی و حسرتآمیز در برابر خواننده مجسّم میکند.

12- نویسندة کتاب مسالک المحسنین کیست؟

پاسخ: عبدالرّحیم تبریزی معروف به طالبوف

13- « سیاحت نامة ابراهیم بیک» از کیست و چگونه اثری است؟

پاسخ: نوشتة حاج زین العابدین مراغه ای است و رمان تاریخی است.

14- مقصود عبدالله مستوفی از نوشتن کتاب شرح زندگانی من، چه بود؟

پاسخ: هدف او از نوشتن این کتاب، تشریح اوضاع اجتماعی به ویژه روشن کردن جریان کارهای دولتی و اداری در ایّام زندگانی خود بوده است.

15- « حسب حال » به چه نوع نوشته هایی گفته میشود؟

پاسخ: نوشته هایی است که در آن رویدادهای مهم زندگی شخصیّت ها از مشاهیر دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست آمده است.

درس هشتم

درآمدی بر عصر هاتف

1- پیشگامان انجمن ادبی مشتاق چه کسانی بودند و در چه راهی تلاش میکردند؟

پاسخ: اعضای این انجمن، میر سیّد علی مشتاق، سید محمّد شعله و آذر بیگدلی بودند و بعدها طبیب اصفهانی، میرزا نصیر اصفهانی، سیّد احمد هاتف اصفهانی و عاشق اصفهانی هم به آنها پیوستند. اینان که اغلب تا این زمان به راه شاعران دورة صائب میرفتند، به تدریج، از این راه روی برتافتند و احیای سنّت های پیشین را که در عصر حافظ، سعدی و مولوی معمول بود، وجهة همّت خود قرار داد.

2- چرا کار انجمن مشتاق دارای اهمیّت است؟

پاسخ: از این جهت اهمیّت دارد که اولاً گروهی از شاعران صاحب ذوق برای نخستین بار گرد هم آمدند و آگاهانه به تغییر خطّ مشی در شعر فارسی پرداختند ثانیاً آن چه را به گمان خود اصل میپنداشتند، برای خود و کسانی که بعداً به راه آنها رفتند بیان کردند و یک باره به شیوهای تازه روی آوردند.

3- چرا در عصر هاتف، تحوّل شگرفی در فضای شعر فارسی پدید نیامد؟

پاسخ: زیرا عمومیّت یافتن تقلید از شاعران گذشته، راه را بر هر گونه تازگی و ابتکار در شعر بست.

4- چرا در عصر هاتف، تازگی و ابتکار در میان شاعران دیده نمیشود؟

پاسخ: ضعف و پراکندگی و پریشانحالی که تقریباً خود را پس از دورة شاه عباس نمایان ساخت و ادامة آن تا این دوره، روزگار آشفته ای ایجاد کرد که توجّه به شعر و غزل تنها برای پیشه وران و علما و دانشوران زمینة مساعدی نداشت بلکه نوعی رمیدگی از شیوه های مضمونپردازی و تخیّلات دور و دراز شاعرانه شد که تقلیدی که از دورة حافظ به بعد در بین شاعران کم و بیش دیده میشود در این دوره کاملاً عمومیّت پیدا کرد. به این ترتیب راه را بر هر نوع تازگی و ابتکاری میبست.

5- دربارة موضوع غزل در عصر هاتف و تفاوت آن با غزل عصر حافظ و مولانا توضیح دهید.

پاسخ: موضوع غزل همچنان عشق و هجران و فراق بود امّا به جای آن که مانند شاعران عصر حافظ و مولوی بر تجربة اصیل عارفانه و عواطف اصیل متّکی باشد، بر بازگویی و تکرار و تقلید مضامین عاطفی تکیه داشت.

6- شاعران عصر هاتف، در غزل و قصیده از چه کسانی پیروی میکردند؟

پاسخ: در غزل از حافظ و سعدی و امیرخسرو و در قصیده از انوری و خاقانی.

7- در عصر هاتف، کدام نوع شعر ( قالب ) رواج بیشتری داشت؟

پاسخ: غزل و سپس قصیده

8- چرا مضمون قصاید در این دوره ( عصر هاتف ) بیشتر مناقب و مراثی اهل بیت است؟

پاسخ: زیرا با وجود آن که نادر اصراری بر رسمیّت بی چون و چرای تشیّع در سرتاسر ایران نداشت، مردم و از آن میان شاعران و صاحبدلان, عموماً بر مذهب شیعه بودند و از ابراز عواطف دینی خود در شعر لذّت میبردند.

9- سیّد محمد علی مشتاق که بود؟ شیوة شاعری او را توضیح دهید.

پاسخ: میر سیّد محمد علی از طبقة سادات اصفهان بود و در این شیوة تازه، به یک معنی طریقة محتشم را بازآفرینی کرد. مشتاق با بازگشت به شیوة قدما تا حدّ معتدلی علاقه به صنایع بدیعی را از نو برانگیخت. او در شیوة قدما به طرز گویندگان عراق و فارس توجّه داشت.

درس هفتم

مطالب مشابه :

زندگینامه آذر بیگدلی

مقاله: اثر خلق (عواطف) بر پردازش اطلاعات و یادگیری انگلیسی به عنوان زبان بیگانه

سوالات تاریخ ادبیات

خواندن و شنیدن

درس هفتم

ویژگی های دوره بازگشت ادبی

گنجواره‌ی سهيلي

فهرست کامل شعرای ایران

هنوز...