مسمومیت با ماهی های دریایی

شایعترین منبع مسمومیت غذایی با منشای دریایی ماهی ها هستند. مسمومیت ناشی از مصرف انواع خاصی از ماهی ها به وجود می آید که به آن ایکتیوتوکسیکوز (Icthyotoxicosis) می گویند. این امر ناشی از عمل توکسین ها است. گوشت تعدادی از ماهیان که در آب های گرمسیری یافت می شوند در زمان های خاصی از سال ممکن است سمی باشد. ظاهرا این ماهی ها با تغذیه از ارگانیسم های خاص دریایی سمی می شوند. برخی از ماهی ها مثل پف ماهی (Puffer Fish) از خانواده تترائودونتیده (Tetraodontidae)، تریگر فیش (Triggerfish) و طوطی ماهی (Parrot Fish) در اغلب ایام سال سمی هستند. ماهیان دیگر مثل مارماهی رنگین (Moray Eel)، ماهی جراح (Surgeon Fish)، ماه ماهی ( Moon Fish) خارپشت ماهی (Porcupine Fish)، سوهان ماهی (Filefish) و بز ماهی (Goat Fish) فقط در بخشی از ایام سال در بعضی از مناطق سمی هستند. شایعترین نوع مسمومیت ناشی از ماهی ها به نام سیگواترا (Ciguatera) شناخته شده است که معمولا به علت خوردن ماهی های خوردنی یا خوراکی به وجود می آید: گروپر (Grouper)، ماهی جراح، نیزه ماهی (Barracuda)، پومپانو (Pompano)، ماکرل (Mackerel)، پروانه ماهی (Butterfly Fish)، ماهی گازگیر (Snapper)، سی باس (Sea bass)، ماهی پرچ (Perch)، وراسه (Wrasse) و غیره. این ماهی ها به صورت اسپورادیک در مناطق خاصی سمی می شوند. مسمومیت با ماهی اسکومبروئید (Scombroid Fish) بعد از مصرف نادرست ماهی تون (Tuna) و دیگر اسکومبروئیدها (Scombroidei) به وجود می آید. این مسمومیت به علت رشد ارگانیسم های سطحی که در درجه حرارت محیط در ماهی ذخیره می شوند، به وجود می آید. بعضی از آثار سمی ناشی از مسمومیت با ماهی اسکومبروئید ممکن است ناشی از آزاد شدن آمین های شبه هیستامین در جریان تجزیه یا فساد باکتریال باشد.

بیش از 300 گونه ماهی باعث همه گیری و شیوع مسمومیت با ماهی می شوند. خانواده پف ماهی ها به نظر می رسد دارای قوی ترین توکسین یا سم باشند. میزان مورتالیته ممکن است به اندازه 50 درصد برسد. در دیگر انواع مسمومیت با ماهی (Fish Poisoning)، میزان مورتالیته از 1 تا 10 درصد متغیر است و این امر به وضعیت فیزیکی شخص، مقدار ماهی خورده شده و قدرت توکسین بستگی دارد. انسیدانس مسمومیت ممکن است شامل 5 تا 50 درصد جمعیت کشورهای حاره ای (گرمسیری) را شامل شود که ماهی بخش بزرگی از رژیم غذایی آن ها را تشکیل می دهد. در هاوایی، 50 تا 100 مورد در هر سال گزارش می شوند که میزان مورتالیته آن کمتر از 1 درصد است.

انواع سم ماهی ها
توکسین (سم)	نوع ماهی
سیگواتوکسین (Ciguatoxin)	باراکودا، سی باس، اسناپر قرمز، ماهی خاویار (Sturgeon)
اسکومبروتوکسین (Scombrotoxin)	ماهی تن، بونیتو، ماکرل
ساکسیتوکسین (Saxitoxin)	صدف دریایی، ماسل، صدف معمولی
تترودوتوکسین (Tetrodotoxin)	پف ماهی، سمندر (Newt)، مارمولک (Salamander)
نوروتوکسین (Neurotoxin)	مارماهی (Eel)

سیگواتوکسین: این سم بدون طعم و بدون بوست و در بعضی از دینوفلاژلات ها که انواعی از جلبک ها (Algae) هستند و به عنوان غذا توسط ماهی های خاصی مصرف می شوند یافت می گردد. وقتی انسان چنین ماهی های آلوده شده را بخورد، مسموم می شود. هیچ پادزهری برای خنثی کردن اثر سمی چنین ماهی هایی وجود ندارد. حتی اگر این ماهی ها تازه باشند یا به درستی فریز شوند یا به خوبی بپزند یا بجوشند یا سرخ شوند، مسمومیت می تواند به وجود آید. مزه یا بوی این ماهی ها معمولا هیچ گونه تغییری نمی کند. در حقیقت ممکن است کاملا خوشمزه هم باشند و خریدار یا به عبارتی قربانی حتی به خاطر خریدن چنین ماهی تازه و خوشمزه از فروشنده تشکر هم بکند، غافل از آن که سم خریده است. بیش از 50 درصد از موارد گزارش شده ایکتیوتوکسیکوز شامل سیگواتوکسین بوده اند. علایم اصلی عبارتند از اسهال، استفراغ، کرامپ های شکمی، پارستزی، سردرد، ترشح بیش از حد بزاق، تاری دید، دیسفاژی، آتاکسی، ضعف و آرترالژی. یک مشخصه ویژه (پاتوگنومونیک) این نوع مسمومیت با ماهی عبارتست از معکوس شدن احساس طبیعی گرما-سرما (Hot-Cold Sensation). علایم معمولا طی 12 تا 24 ساعت بروز می کنند و ممکن است برای چندین روز پایدار باشند.

درمان این نوع مسمومیت عبارتست از درمان حمایتی. بعضی از علایم با تجویز آمی تریپ تیلین 25mg bid بهبود می یابند. تجویز پرالیدوکسیم و آتروپین سولفات نیز نتایج رضایت بخشی داشته است.

اسکومبروتوکسین: اسکومبروتوکسین یک محصول سمی ناشی از تخریب عضله ماهی اسکومبروئید است که بدون بو و بدون طعم می باشد. گاهی ماهی مبتلا ممکن است ظاهری غیرطبیعی لانه زنبوری یا شانه عسلی و طعم تندی داشته باشد. این امر ناشی از نگهداری نادرست ماهی می باشد. مسمومیت باعث علایم شبه هیستامین می شود: خارش، کهیر، دیسفاژی، سردرد و به ندرت ادم آنژیونوروتیک. ممکن است آریتمی های قلبی نیز بروز کنند. سطوح سرمی و ادراری هیستامین معمولا بالا هستند. علایم مسمومیت به صورت متغیری در چند ساعت فروکش می کنند. درمان این نوع مسمومیت حمایتی است. تجویز دیفن هیدرامین نیز مفید است. در موارد شدید، اپی نفرین یا آمینوفیلین ممکن است مصرف شوند.

ساکسیتوکسین: این سم در دینوفلاژلات های خاص مرتبط با صدف های دو کفه ای وجود دارد. مصرف خوراکی چنین صدف هایی می تواند باعث اسهال، استفراغ، درد شکم، پارستزی، دیسفاژی جاری شدن بیش از حد آب از دهان، آتاکسی و میالژی گردد.

تترادوتوکسین: یک نوروتوکسین به نام تترودوتوکسین در کبد، تخمدان ها، کلیه ها و روده های ماهی پافر (پف ماهی)، سمندر و دیگر مارمولک ها وجود دارد. با مصرف خوراکی، استفراغ، ضعف و پارستزی شروع می شوند که با فلج بالارونده ادامه می یابد. آریتمی های قلبی، دیسفاژی و تشنج گاهی دیده می شوند. در موارد جدی، هیپوتانسیون، برادیکاردی، مردمک های فیکس و دیلاته بروز می کنند و مرگ ممکن استبه علت نارسایی تنفسی اتفاق افتد. درمان این نوع مسمومیت نیز حمایتی است. آتروپین سولفات ممکن است در درمان برادیکاردی موثر واقع شود. ادروفونیوم یا نئوستیگمین برای بازگرداندن قدرت حرکتی مفید واقع می شود.

نوروتوکسین: مارماهی خاصی به ویژه مارماهی رنگین حاوی یک توکسین مشابه سیگواتوکسین است که تظاهرات و درمان مشابه دارد.

مرگ و میر در ایتیوتوکسیکوز شایع نیست و تعداد کمی که اتفاق می افتد اهمیت پزشکی قانونی ندارد. یافته های اتوپسی کمتر گزارش شده اند. تقریبا تمام موارد، به صورت اتفاقی رخ می دهند.

مکانیسم

سم موجود در گوشت یا احشای ماهی ها ظاهرا اثر اولیه خود را بر روی دستگاه عصبی محیطی اعمال می کند ولی مکانیسم فیزیولوژیک آن هنوز روشن نیست. یافته های پاتولوژیک نیز کاراکتریستیک نیستند.

یافته های کلینیکی

تظاهرات اصلی مسمومیت با سیگواترا عبارتند از استفراغ و فلج عضلانی. علائم مسمومیت حاد 30 دقیقه تا 4 ساعت بعد از مصرف خوراکی شروع می شوند و عبارتند از بی حسی و سوزن سوزن شدن صورت و لب ها که به انگشتان دست و پا انتشار می یابند. این علایم با تهوع و استفراغ، اسهال، خستگی یا کسالت، گیجی، درد شکمی و ضعف عضلانی دنبال می شوند. در مسمومیت شدید، این علایم به طرف کف آلود شدن دهان، فلج عضلانی، تنگی نفس یا تشنج پیشرفت می کنند. مرگ ممکن است به علت تشنج یا ایست تنفسی طی 1 تا 24 ساعت بروز کند.

اگر بیمار از علایم فوری رهایی یابد، ضعف عضلانی و پارستزی صورت، لب ها و دهان ممکن است برای هفته ها پایدار بمانند. این پارستزی ها به طور مشخص شامل احساس معکوس درجه حرارت می باشند. بنابراین غذای سرد یا اشیای سرد باعث احساس درد سوزشی یا شوک الکتریکی و اشیای داغ سبب احساس سرما می گردند. یافته های آزمایشگاهی کمک کننده نیستند.

علایم مسمومیت اسکومبروئید عبارتند از تهوع و استفراغ، کرامپ ها، اسهال، فلاشینگ صورت، سردرد و سوزش دهان.

پیشگیری

اقدامات کافی پروفیلاکتیک همگانی نشده اند زیرا بعضی از ماهی های گرمسیری که به مصرف خوراکی می رسند ممکن است گاهی سمی باشند. ماهی های ذیل که در آب های گرمسیری یافت می شوند هرگز نباید به مصرف خوراکی برسند: پف ماهی (Puffer Fish)، جعبه ماهی (Box Fish)، سوهان ماهی (Filefish)، ماشه ماهی (Triggerfish)، طوطی ماهی (Parrot Fish)، خارپشت ماهی (Porcuprine). ماهی اسکومبروئید باید بلافاصله بعد از صید، در یخچال نگهداری شود.

اقدامات ایمنی در رابطه با مصرف ماهی ها عبارتند از:

· از خوردن ماهی های گرمسیری بزرگ مثل کوسه ماهی (Shark)، نیزه ماهی (Barracuda)، اسناپر قرمز (Red Snapper)، سی باس (Sea Bass) و غیره پرهیز کنید.

· از ماهی هایی که احتمالا فاسد شده اند مثل ماهی هایی که به درستی ذخیره یا نگهداری نشده اند استفاده نکنید.

· از خوردن احشای ماهی ها (به ویژه کبد و گنادها) پرهیز کنید.

· ببنید آیا ماهی به درستی پاک و پخته شده است.

· پیشنهاد می شود ماهی های مشکوک را ابتدا به یک گربه بخورانید. اگر گربه طی 8 ساعت بمیرد، دلیل آشکاری بر سمی بودن ماهی است.

درمان

ماهی خورده شده را می بایست با لاواژ معده یا با القای استفراغ به وسیله تجویز شربت ایپکا از بدن فرد مسموم خارج کرد. راه هوایی کافی برای بیمار فراهم کرد و در صورت نارسایی تنفسی، بیمار را درمان نمود. در صورت بروز تشنج می توان دیازپام به مقدار 0.1mg/kg IV آهسته تجویز کرد.

در مسمومیت اسکومبروئید می توان از آنتی هیستامین ها مثل دیفن هیدرامین، سایمتیدین و کورتیکوستروئیدها استفاده کرد. در سیگواترا می توان انفوزیون مانیتول با سرعت 1g/kg در 30 دقیقه برقرار کرد.

پیش آگهی

میزان مورتالیته از کمتر از یک درصد تا بیش از 50 درصد متغیر است. اگر ماهی مصرفی به عنوان یک نوع شایع ماهی خوردنی شناخته شده باشد، میزان مرگ و میر کمتر خواهد بود.

مسمومیت با ماهی های دریایی

مطالب مشابه :

خرید و فروش گوشت منجمد برزیلی

پیش بینی محتاطانه سود لعابیران

شرکت تعاونی گیلا گوشت فیروزکوه

مسمومیت با ماهی های دریایی

اهمیت تور ماهی در آکواریوم

بسته بندی با اتمسفر تعدیل شده چیست ؟

بورس فروش گوشت و برنج | وابسته به شرکت ستاره بهار

غول صنعت غذایی و پدر صنعت نوین ایران کیست؟

فروشنده موفق بداند