نگاهی به نامهای زیبای لُریِ کودکانِ بختیاری

نام هایی که برای کودکان خود انتخاب می کنیم ریشه در فرهنگ، منش و طرز تفکر ما دارد. در فرهنگ بختیاری با توجه به شرایط اقلیمی، سبک زندگی، باورداشتها، ویژگی های فرهنگی، ارزشها، و در کل جهان بینی افراد نامگذاری کودکان توسط پدربزرگها و مادربزرگها و یا بزرگ طایفه (به لحاظ جایگاه بزرگان در فرهنگ و زندگی اقوام)، با سنجش همه ی جوانب زندگی ایل و خانواده در آن برهه ی زمانی و شرایط اقلیمی انجام می شده است.

استفاده از اساطیر، نمادها، نام مکان ها و مخصوصا کوهها، نام های درختان و گل ها و روزها و... در نام های کودکان مشهود است. همچنین توجه به موقعیت کودک در خانواده هنگام نامگذاری مورد نظر بوده است مثلا اینکه فرزند چندم باشد. آن خانواده پر دختر یا کم پسر باشند. استفاده از سمبل، تشبیه به عناصر طبیعت، و در عین حال در اکثریت نام ها تشخص و ارزش دادن به کودک به گونه ای که در بزرگسالی از شنیدن نام خود خجلت زده نشود. توجه به مفاهیم و ارزشها و به هر صورت با مسما بودن اسامی مد نظر مردمان بختیاری بوده است.

نام گذاری پسران: شاید مهم بودن پسر در خانواده های بختیاری و نیز سایر اقوام علاوه بر بقای نسل، به دلیل سبک اقتصادی خانوارها بوده که بر پایه ی دامپروری و کشاورزی استوار بوده و نیازمند نیروی انسانی جهت همیاری و پیشبرد امور بوده اند. توجه به مفاهیمی همچون شجاعت، بزرگ منشی، و... در نامگذاری پسران مد نظر بوده است. گاه کودک پسر در خانواده ای متولد می شده که فرزند نرینه برایشان پا نمی گرفته و بر پایه این باور که او را از دعای دیگران و... دارند نامش را گدا، مالگرد، گشتل، مندنی، جُلی، پالونی، و... می نهادند تا ماندنی باشد.

با توجه به روحیات حماسی مردمان بختیاری از نمادهایی همچون شیر، گرگ... (بعنوان پیشوند یا پسوند) استفاده می شده است: گرگعلی، علی شیر، شیرممد، شیرون و...

گاه آرمان های خانواده در نام کودکان انعکاس یافته است: همچون نام هایی با پیشوند و پسوند شاه: شاه علی، شامحمد، شاه حسین، علیشاه، محمدشاه.

گاه گودک در ماه ذیحجه متولد می شده و نام او را حاجی می گذاشتند و یا در ماه قربان که قرونی (قربانی) یا قروون (قربان) نام می گرفت و یا صفر، محرم، رمضون.

گاه خانواده ای که در آرزوی ماندگاری نسل و تبار بوده، تجلی آرزوهای خانواده را نام فرزند آورده است: دیدمون (دودمان)، آرمون، امیدوار، بنیاد، مراد، جونمراد و...

اعتقاد به اینکه کودک را از نظر و لطف خاص خداوند دارند، گاه در نام کودک تدیده می شود: نظر (علی نظر)، لفطعلی (لطفعلی)، خداداد، امومداد، شرگلا (شکرخدا)، خدایار، حاجت و...

این باور که فرزند پسر مایه ی برقراری نسل و روشن نگاهدارنده ی اجاق خانواده است، گاه در اسم کودک دیده می شود: چراغعلی، روشن (روشنعلی)، نوری، نیرعلی (نورعلی)، نیرممد (نورمحمد)، سوزعلی، سَوزوار (سبزوار)، سَوزی و...

ارادت به نام ائمه نیز به طور عمده در نام ها دیده می شود: کلبعلی، کوچیر علی، شاهرضا، رضاخدا، رضاقلی، ممرضا، ممرسول (محمد رسول)، علی ناز، عبدحسن، عبدحسین و..

استفاده از پسوند یا پیشوندهایی همچون شاه، میر، میرزا، خان، بک (بگ)، سردار، کی و نمود روحیات سلطه جویی، مقام طلبی و نام آوری نیز در اسامیپسران دیده میشود: جونشاه (جهانشاه)، جونگیر (جهانگیر)، شکالی (شکارچی)، میرحسین (امیر)، میرحسن، میرون، میرزا، میرازلی (میرزا علی)، میرزاجون، میرزاقلی، خان ممد، خون (خان) علی، حسین خون، علیخون، باواخون، آقابک، زال بک، علی بک، رضا بک، باباخون (باباخان)، سردار، سرهنگ، ملک (ملک حسین)، کی مراد و...

تاثیر طبیعت، فصول، روزها و... نیز در اسامی کودکان و نوزادان دیده می شود: برفی، بارونی، تدرگی (تگرگی)، گلالی، عیدی، نورزلی (نوروزعلی)، جمعه، شنبه (شمید، شمبدی)، پنج شنبه، آدینه و...

گاه در هنگام کوچ در پناه سنگ یا کنار رود، یا پای کوهی کودکی متولد می شد که نامش اینگونه بود: ره مالی، دیندامال (دینامال در معنی به دنبال و عقب عشیره)، بردی (سنگی)، گلالی (رودخانه)، کُهزاد، کُهیار، شیمباری (شیرین بهار نام منطقه ای در چهارمحال بختیاری) و..

نام کوهها به دلیل بلند نظری و الفت مردم بختیاری با سختی و استواری این کوهها گاه در اسامی نوزادان آورده می شود: کینو، کلار، تاراز، سالِنی (سالَن کوه) و...

گاهی نامگذاری کودکان با بهره گیری از اساطیر صورت می پذیرد: گاهی نام تعدادی از افراد در جریان برخی جنگهای طایفه ای به دلیل شهامت و مردانگی آنان در حافظه ی تاریخی ایل یا بخش کوچکی از ایل به عنوان اسطوره ثبت می شد و خانواده به امید الگوپذیری کودکان از گذشته ی افتخار آمیز آن افراد، نام آنان را برای فرزندان خود انتخاب می کردند: علیداد، علیمردون، صیدال، نُه دال، مندنی، مَمُحسین (محمدحسین)، عبده ممد، ایسف خون (یوسف خان)، نومدار خون (نامدار خان) و...

هر کدام از این افراد به نوعی در تاریخسازی ایل بختیاری موثر بوده اند که شرح آن در این مقال نمی گنجد.

نام درختان و گیاهان نیز در اسامی نوزادان بختیاری دیده می شود: نماد سخت جانی و مقاومت: بلوط (بلیطی)، نماد سرسبزی و بلند بالایی: چنداری یا چناری، نماد ظرافت و سپیدی: کلوس (کرفس کوهی)، نماد ایستادگی و سایه و ثمر بخشی: کُناری و...

گاهی با اعتقاد به موثر بودن نمک در رفع چشم زخم، نام پسران زیبا روی را "نمکی" می گذاشتند.

دیگر اسامی رایج:

تهماس (طهماسب)، اُلماس، فزکی، غریب، آزاد، قوات (قباد)، فتاح، کُهگرد، کیالون، علادین، خُمکار (خامکار)، عیوض، تاجول (مانندتاج؛ مخفف تاج محمد یا تاجعلی)، بندر، ابول (مخفف ابوالقاسم)، عبده، بهمن، ظفر، مظفر، کوچیر، دیدار و...

تاثیر پذیری بختیاری ها از شاهنامه، به شدت در نامگذاری کودکان مشهود است: فریدون، رستم، زالی (کودکان بور و سپیدمو)، کیمرز (کیومرث)، گودرز، مَنَوچیر (منوچهر)، سپندیار (اسفندیار)، فرود و...

برخی نام های مشترک میان پسر و دختر نیز در بختیاری وجود داشته اند که مَمیرا (نامیرا) از آن جمله است.

نام های دختران نیز با الهام از عناصر طبیعت، درختان و گلها، ماه و خورشید و ستاره، اشیاء قیمتی و جواهرات و مفاهیمی همچون شایستگی، وقار، خوش رو و خوش قدم بودن، پیشوند و پسوندهای شاه و بی بی و خانم و... انتخاب می شده است:

گاهی با تاثیر از طبیعت، نام دختران را انتخاب می کردند: پادنا (دامنه ی کوه دنا)، و...

گاهی با تاثیر نام درختان و گلها، نام نوزادان دختر را انتخاب می کردند: صنوبر، سلبی (سروین)، لیمو (نیمول)، ناری جون، گلنار، گلی جون، لی لی فر (نیلوفر)، گل طلا، پَرگل، تاج گل، سیو گلِ (سیب گل)، گل افتو، گل سُهر، گلستون، گلبناز، همه گل و...

نام پرندگان نیز گاهی برای دختران انتخاب می شد: کَموتر (کبوتر)، کَوگی (کبکی)، طاووس، فاطول، فاطولک (نوعی پرنده) و...

گاهینامها بیانگر وصف زیبایی، ظرافت، ارزشمندی و... در نوزاد بودند: اوریشم (ابریشم)، ابرجون، نازک، ملوس، بلور، زری، شِرین (شیرین)، قندی، نواتی (نباتی)، نوشی (نوشین)، پرپین (متبرک -افسون)، دلبر، سوگلی، رنگین (زیبا)، شِریلار (خوش اندام) شِری (شیرین)، شاپری، پنیر، نشمین (به معنی ارزشمند و آنتیک)، قیمتی، تَنُم (شایان، زیبا)، خانم، خانم جون، جوار (جواهر)، تَوار (تبار)، گوهر، مرواری، اشرفی (سنگ گرانبها)، طلا، نُرقه (نقره)، صدتومنی، پیلی (پولی -ارزشمند)، سنگماه، گوشار (گوشوار)، بِسِد(صدف)، شَوچراغ، تیام، تیکال (چشم قهوه ای)، پَل (گیسو)، تُرنه (طره =موی گرداگرد صورت)، قشنگ، فِرنگ، عروس، ملکه، صنم جون، آستاره، تاجماه (تاجمه)، ماه تی تی، ماهی جون، ماجان، مهپاره، ماه طلا، نیری جون (نوری جان) و...

گاه می خواستند بنمایند که فرزند دختر نیز در حکم برادر است: در این مواقع نوزاد دختر را گگولی (برادر عزیز)، هزارا (هزاران)، هئزآرا (متعصب و غیرتی) می نامیدیند.

گاه نیز با یادآوری ارزش و اصالت مادر، نوزاد دختر را نامگذاری می کردند: چی دا (همچون مادر)، آفریدا (آفریده ی مادر)، خاور، شاطلا، شازنون، شهزاده، بگم، بگم جان، خاتی (خاتون)، بی وی زنون، بی وی طلا، بی نسا (بی بی نساء)، خانم کوچیر (کوچک)،

اسامی دیگر همچون ری به خیر، قدم خیر، گل خیر، سنگین (باوقار)، بزرگ، خووی (خوبی)، سرور، قزی، کتول (کتایون؟) و... نیز هر کدام وجه تسمیه ای دارند.

در خانواده های کم دختر یا دوستدار دختر با این آرزو که دختر بماند و زنده باد، نوزاد دختر را چنین نامگذاری می کردند: مهنا (مانا)، بمونی، ممیرا و...

خانواده های پر دختر با این آرزو که حسن ختام دخترانشان این کودک باشد، نام دختر را چنین انتخاب می کردند: خدابس، دُربس (دختر بس)، آخری، گل بس، خانم بس، امون بس (امان بس)، نخواسته، زیاتی (زیادی) و...

گفتنی است تغییرات اجتماعی و تغییر سبک زندگی عشایر و روستائیان در سال های اخیر، حوادث بزرگ و جریان های موثر اجتماعی همچون انقلاب اسلامی، جنگ و رویکرد عشایر به شهر نشینی و نفوذ رسانه ها، خود سانسوری و ... باعث تحول در نامهای کودکان بختیاری شده و متاسفانه استفاده از نامهای اصیل را بسیار کمرنگ نموده است.

منبع:ایبنا

نگاهی به نامهای زیبای لُریِ کودکانِ بختیاری

مطالب مشابه :

تفاوتهای جنین دختر و پسر

لیست تمامی آموزشکده ها و دانشکده های کشور زیر نظر دانشگاه فنی

دانشکده های فنی حرفه ای سراسر کشور

روستای شعبان نهاوند

شروع ثبت نام کنکور کاردانی پیوسته سال 1389

رشته هاي تفكيك جنسيتي شده دانشگاه ها

نتایج مسابقات آزمایشگاه زیست شناسی شهرستان نهاوند

نگاهی به نامهای زیبای لُریِ کودکانِ بختیاری