نوحه های قدیمی کُردی، میراث معنوی کرماشان

جلیل آهنگرنژاد
سکوت شب روستا با زوزه ی باد شکسته می شد و همراه با سرمای استخوان سوز پاییز چراغهای کور سوی فانوس کم کم سر از خانه های کاهگی بیرون می کشیدند و در وسط آبادی به هم می رسیدند. بزرگان جایی را مسطح کرده بودند و با عَلَم کردن چناری بلند در وسط آن زمین هموار انگار مرکز ثقل زمین را ترسیم می کردند. با چراغ هایی آویزان که نور کم رنگشان می توانست نقطه ی امیدی برای اهالی باشد.بچه ها کمی بی تاب تر از دیگران خود را به محل عزاداری می رساندند و ... .
سکوت شب روستا با زوزه ی باد شکسته می شد و همراه با سرمای استخوان سوز پاییز چراغهای کور سوی فانوس کم کم سر از خانه های کاهگلی بیرون می کشیدند و در وسط آبادی به هم می رسیدند. بزرگان جایی را مسطح کرده بودند و با عَلَم کردن چناری بلند در وسط آن زمین هموار انگار مرکز ثقل زمین را ترسیم می کردند. با چراغ هایی آویزان که نور کم رنگشان می توانست نقطه ی امیدی برای اهالی باشد. بچه ها کمی بی تاب تر از دیگران خود را به محل عزاداری می رساندند و بزرگتر ها نیز کم کم مثل سایه هایی از دور پیدایشان می شد.یکی از رسوم زیبا و جذاب آن سالها حرکت دسته های سینه زنی از روستایمان به روستای دیگر بود. غروب آن ایام از بزرگترها التماس می کردیم که ما را با خود به روستای دیگر ببرند. گاهی لابه هایمان نتیجه نمی داد و گاه مؤثر واقع می شد و آن لحظات بود که فکر می کردیم به آرزوهایی شیرین رسیده ایم. این راهپیمایی ها با نوعی ابراز وجود و تفاخر در مقابل روستاهای دیگر هم همراه می شد. برای همین معمولا بهترین سینه زنان را در ردیف اول قرار می دادند و سعی گردانندگان بر نظم و حفظ ظاهر بود.بعدها که بزرگتر شدم فهمیدم که جدا از این اتفاقات، این گونه مهمان شدن در روستا های مجاور مکانی برای رفع کدورتها و مشکلات بین روستاها نیز به حساب می آمده و با رسیدن ایام عزاداری شهدای کربلا بسیاری از دشمنی ها به دوستی بدل می گشت.نوحه خوانان، بی ریا و صمیمی به خواندن نوحه می پرداختند. نوحه هایی کُردی که از جنس زبان و احساس مردم بود و مردم چه صمیمی با این صدا ها و ابیات ارتباط می گرفتند. یکی از این نوحه خوانان که سالهاست به ابدیت پیوسته، فرامرز پرواره نام داشت که صدایش تأثیر گذار بود و روزهای پس از این مراسمات به شکل گاه و بی گاه بچه ها نوحه خوانی هایش را زمزمه می کردند . اولین بار نوحه ی معروف « شیرین شمامه ی نوبرم روله لای علی لای » را از زبان آن نوحه خوان صمیمی شنیدم. نوحه ای که بعدها از زبان دیگر نوحه خوانان نیز شنیده می شد و اصل آن صدا از حنجره ی حشمت الله لرنژاد آسمانی شد.حشمت‏الله لرنژاد فرزند مرحوم حاج فتح‏الله درسال 1326 در شهر کرمانشاه محله‏ی علاف‏خانه به دنیا آمد. پدربزرگ ایشان دارای صدای خوبی بود. صوت داودی خود را از پدر بزرگش به ارث برده بود. وی در سال 1343 در سنین 17 سالگی در ارکستر رادیو کرمانشاه اولین کار خود را با شعری از برادر شاعرش یداله لرنژاد (شیدا کرمانشاهی)اجرا کرد و از همان زمان فعالیت رسمی خود را در عرصه‏ی هنر و موسیقی کُردی آغاز نمود. لرنژاد بیشتر به سبک استاد سیدعلی اصغر کردستانی، ‌علی مردان و طاهر توفیق می‏خواند و مدتها از تعلیمات مرحوم حسن زیرک خواننده‏ی نامی کُرد استفاده کرد و نیز از راهنمایی‏های آقایان محمود بلوری، محمود مرآتی، اکبر ایزدی، سیف‏اله نادرشاهی و مسعود زنگنه بهره‏ها برد.
صدای ماندگار حشمت الله لرنژاد و سوز غریبی در این نوحه ثبت گردیده همراه با واژه هایی صمیمی و آشنا دست به دست هم داده اند که این نوحه را به عنوان یکی از میراث های معنوی کُردی در کرماشان جاودانه کنند:
شیرین شمامه ی نوبرم رووله لای عه لی لای
خه لتان وه خیون ئه ی ئه سغه رم ڕووله لای عه لی لای
ڕووله هه لس و له ی ده یشته بنووڕه وه حالم
دی بی تو ڕووله وه خودا نه مه نیه جه لالم
خاک عاله م بی وه سه رم ڕووله لای عه لی لای

نه زانسم تیر ئه جه ل ها له که میند
داڵگ زارد له غه مد ساعه تی نیه میند
خاک عاله م بی وه سه رم ڕووله لای عه لی لای
شیرین شمامه ی نوبرم ڕووله لای عه لی لای
خه لتان وه خیون ئه‌ی ئه سغه رم رووله لای عه لی لای

ئه ی مورغ خوه ش خه ت و خالم رووله لای عه لی لای
ئه ڕا نیه نووڕی وه حاڵم ڕووله لای عه لی لای
خاک عاله م بی وه سه رم ڕووله لای عه لی لای
شیرین شمامه ی نوبرم ڕووله لای عه لی لای
خه لتان وه خیون ئه‌ی ئه سغه رم ڕووله لای عه لی لای

خه مد سزانیه جگه رم ڕووله لای عه لی لای
شیوه د نیه چوو له نه زه رم ڕووله لای عه لی لای
خاک عاله م بی وه سه رم ڕووله لای عه لی لای
شیرین شمامه ی نه‌وبرم ڕووله لای عه لی لای
خه لتان وه خیون ئه‌ی ئه سغه رم ڕووله لای عه لی لای

ڕووله هه لس و له ی ده یشته بنووڕه وه حالم
دی بی تو ڕووله وه خودا نه مه نیه جه لالم
خاک عاله م بی وه سه رم ڕووله لای عه لی لای
شیرین شمامه ی نوبرم ڕووله لای عه لی لای
خه لتان وه خیون ئه‌ی ئه سغه رم ڕووله لای عه لی لای...
جدا از این نوحه ی دل انگیز و تأثیر گذار نوحه هایی دیگر نیز می توانند طعم ماندگاری بدهند و حسی عمیق را در وجود مشتاقان ایجاد نمایند. مثلا نوحه ی : نه‌وجوان گوم کردمه ئارام گیان گوم کردمه » نیز می تواند از ماندگاران نوحه های کُردی محسوب گردد. همچنین : « له شد له ناو بیاوان چیو مانگ و خوه ر دیار ه» از جمله نوحه هایی است که خاص عاشورا و تاسوعاست و همزمان این ایام با شوری عجیب و ضرباهنگی تند اجرا می شود. بی شک نوحه هایی از این دست در جغرافیای کرماشان می توانند به عنوان میراثهای معنوی این دیرینه دیار مطرح گردند . نوحه هایی که همچنان دوستدارانی بی شمار دارند و حافظه ی زلال خویش را بی هیچ گردی و غباری در هوای این ماندگاری ها نهاده اند.
کرماشان / پاییز 1391 شمسی
منبع: وبسایت بلوط

نوحه های قدیمی کُردی، میراث معنوی کرماشان

مطالب مشابه :

استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی

دانلود مداحی قدیمی از استاد داود علیزاده.طوفان نوح

معرفي فخرالذاكرين استاد سليم موذن زاده اردبيلي

سلیم موذن زاده اردبیلی

مراسم سوگواری ایام محرم

دانلود نوحه طفلان مسلم با صدای سلیم مؤذن زاده اردبیلی

دانلود نوحه قدیمی و زیبا از حاج محمدباقرتمدن

نوحه های قدیمی کُردی، میراث معنوی کرماشان

گفت گویی با استاد

دانلود نوحه های حاج آقا نادری -و نوحه های ترکی