تلاش براي رهايي از عفونتهاي بيمارستاني

مبارزه با بيماري‌هايي كه از بيمارستان‌ منشأ مي‌گيرد عفونت‌ بيمارستاني مشكلي بسيار قديمي است كه منشأ آن به قرن چهارم ميلادي ، يعني زماني‌كه بيمارستان‌ها براي مراقبت و درمان بيماران در نقاط مختلف دنيا تأسيس شدند ، برمي‌گردد.

البته در طول اين مدت و با گسترش بيمارستان‌ها اين عفونت‌ها به عنوان يكي از مشكلات عمده بهداشتي و درماني مطرح بوده و علي‌رغم پيشرفت دانش در زمينه پيشگيري و كنترل عفونت‌هاي بيمارستاني اين معضل همچنان به قوت خود باقي است، به طوري كه هم‌اكنون مبارزه با عفونت‌هاي بيمارستاني يك اولويت جهاني محسوب مي‌شود؛ هرچند در كنار اين تلاش عمومي، عوامل بسيار زيادي به گسترش عفونت‌ها كمك مي‌كنند.

گسترش بيمارستان‌ها، بيماري‌هاي نوپديدي مانندآنفلوآنزا، ايدز و جنون گاوي و خطرات انتقال هپاتيتB وC و افزايش مقاومت ميكروبي همه و همه از جمله اين عوامل هستند كه راه رهايي از عفونت‌هاي بيمارستاني را با ناهمواري‌هاي مختلفي مواجه كرده‌اند.

بيماران در طول مدتي كه در بيمارستان به سر مي‌برند، ممكن است به عفونت‌هايي دچار شوند كه تظاهرات آنها در حين بستري بودن يا بعد از مرخص شدن بروز مي‌يابند. البته معمولاً عفونت‌هايي كه بعد از 48 تا 72 ساعت بروز مي‌يابند، به عنوان عفونت‌هاي بيمارستاني قلمداد مي‌شوند، بنابراين اگر در مدت كمتر از 48 ساعت بعد از بستري شدن بيمار عفونتي اتفاق بيفتد، احتمال اين‌كه فرد هنگام پذيرش در بيمارستان در مرحله كمون آن بيماري به سر مي‌برده، وجود دارد.

به طور كلي يكي از مشكلاتي كه در حال حاضر به صورت جهاني تمامي كشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه را به صورت جدي با خود درگير كرده، عفونت‌هاي بيمارستاني همراه با ارائه خدمات درماني است. در واقع عفونت‌هايي كه در سيستم‌هاي درماني به بيمار انتقال داده مي‌شوند، يكي از علل عمده مرگ و عوارض حين بستري بوده و علاوه بر وارد آوردن هزينه‌هاي سنگين به خود بيمار، موجب خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري به جامعه نيز خواهد شد. براساس جديدترين گزارش مركز قلب جهاني، در 55 بيمارستان از 14 كشور مختلف در 4 منطقه تحت پوشش سازمان جهاني بهداشت به طور متوسط 7/8 درصد از بيماران بستري در بيمارستان مبتلا به عفونت‌هاي بيمارستاني مي‌شوند.

به طور كلي در جهان از هر 4 بيمار كه در بخش مراقبت‌هاي ويژه بستري هستند، يك‌نفر به عفونت مبتلا مي‌شود و در كشورهاي در حال توسعه تخمين‌زده مي‌شود كه اين آمار به دو برابر برسد. در كشور ما هم سالانه حدود 6 ميليون بيمار در 800 بيمارستان بستري مي‌شوند كه به دليل ساختار فيزيكي بيمارستان‌ها، عفونت بيمارستاني شيوع زيادي دارد، همچنين كمبود منابع مالي و نبود امكان تشخيص بسياري از عفونت‌ها در آزمايشگاه‌ها به دليل مجهز نبودن آنها مشكلات زيادي براي بيمارستان‌ها ايجاد كرده است. با وجود مشكلات موجود، فعاليت‌هايي از قبيل تهيه متون علمي آموزشي، برگزاري برنامه‌هاي آموزشي متعدد براي پرسنل بهداشتي ‌ درماني و تشكيل كميته كنترل عفونت بيمارستاني در بيمارستان‌ها و همچنين تقويت توان آزمايشگاه‌ها، پژوهش و تحقيقات در زمينه عفونت‌هاي بيمارستاني و تلاش براي دفع مناسب زباله‌هاي عفوني صورت گرفته كه با اين اقدامات مي‌توان به تقويت راهكارهاي كنترل عفونت اميدوار بود.

تلاش جهاني براي مبارزه با مشكلي مشترك

ميكروارگانيسم‌هاي موجود در بيمارستان‌ها يا مراكز درماني منابع بالقوه عفونت براي بيماران و كاركنان محسوب مي‌شوند. اين عوامل روي وسايل و تجهيزات درماني بيماران قرار مي‌گيرند و ممكن است به طور مستقيم يا غيرمستقيم به آنان منتقل شوند. اين بيماران نيز خود مي‌توانند منبع عفونت براي ديگران چه در بيمارستان و چه در محيط جامعه شوند. براساس آخرين اعلاميه سازمان بهداشت جهاني، در جهان جمعيتي بيش از 4/1 ميليون نفر از عفونت‌هاي بيمارستاني رنج مي‌برند. در كشورهاي توسعه‌يافته صنعتي بين 5 تا 10 درصد بيماران بستري شده در بيمارستان‌ها مبتلا به عفونت‌هاي بيمارستاني مي‌شوند و اين رقم در كشورهاي در حال توسعه به حدود 25 درصد افزايش مي‌يابد. اين سازمان همچنين بر اين موضوع كه عفونت‌هاي بيمارستاني از اولويت‌هاي بهداشتي درماني دنياست، تأكيد و اتحاديه جهاني سلامت بيماران را راه‌اندازي كرده است. البته كشور ما هم چند سالي است كه به اين اتحاديه پيوسته و همزمان با ساير كشورها تعهد داده است در زمينه كنترل عفونت، اقدامات مناسبي انجام دهد.

يكي از مشكلاتي كه در حال حاضر به صورت جهاني تمامي كشورها را درگير كرده، عفونتهاي بيمارستاني است كه همراه با ارائه خدمات درماني به وجود مي‌آيند

به گفته پروين رضايي، كارشناس بهداشت خانواده مركز بهداشت شمال تهران، آمارها نشان مي‌دهد كه سالانه در ايالات متحده آمريكا نزديك به 27 ميليون عمل جراحي و تعداد بيشتري اقدامات پزشكي تهاجمي انجام مي‌پذيرد. در كشور ما نيز هر سال به ميزان قابل توجهي از اين گونه مداخلات درماني در مراكز درماني صورت مي‌گيرد، هر كدام از اين اعمال مستلزم تماس ملزومات پزشكي يا ابزارهاي جراحي با بافت استريل يا غشاي مخاطي بيمار هستند. خطر اصلي تمامي چنين روش‌هايي، ورود عفونت به بدن بيمار است.

اين در حالي است كه نقص در ضدعفوني يا استريل كردن مناسب تجهيزات، خطر شكستن موانع دفاعي ميزبان و نيز خطر انتقال فرد به فرد (مانند ويروس هپاتيت ب) يا انتقال پاتوژن محيطي (مانند پسودوموناس) را نيز به همراه خواهد داشت.همچنين كاركنان با رعايت نكردن روش‌هاي صحيح استريل هنگام اعمال جراحي (بزرگ يا كوچك) و ضدعفوني نكردن صحيح در هنگام تشخيص و درمان بيماري‌ها، موجب انتقال عفونت به خود يا بيماران مي‌شوند. با توجه به وجود اين مشكلات انجام اقدامات و به كارگيري روش‌هاي پاكسازي، ضدعفوني و استريليزاسيون با استفاده از مواد پاك‌كننده، ضدعفوني‌كننده و فرآيندهاي استريليزاسيون براي كاهش انتقال ميكروارگانيسم‌ها از وسايل و محيط اطراف و نيز حصول اطمينان از عدم انتقال پاتوژن‌هاي عفونت‌زا از ابزار جراحي به بيمار، بسيار ضروري و لازم است.

ميكروب‌هايي كه مقاوم مي‌شوند

امروزه مصرف زياد و بي‌مورد آنتي‌بيوتيك‌ها در درمان و جلوگيري از عفونت‌هاي بعد از اعمال جراحي موجب بروز ميكروب‌هاي مقاوم به دارو شده است. در حالي كه اثرات مثبت آنتي‌بيوتيك‌ها را نبايد ناچيز شمرد، اما اعتماد به داروها موجب شده كه به روش‌هاي ضدعفوني و جداسازي بيماران كمتر توجه شود. از طرفي با توجه به گراني و كمبود داروهاي مختلفي كه در درمان عفونت‌هاي بيمارستاني به كار مي‌روند، به نظر مي‌رسد رعايت اصول بهداشتي براي مبارزه با اين عفونت‌ها، ساده‌تر و ارزان‌تر از درمان آنها باشد.

خوشبختانه به اعتقاد رضايي، عفونت بيمارستاني از جمله مقولاتي است كه در سال‌هاي اخير در كشور ما توجه بيشتري به آن شده و از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دانشگاه‌هاي تحت پوشش نيز اقداماتي صورت گرفته است. هرچند در سايه افزايش آگاهي و به كارگيري موازين بهداشتي شاهد ارتقاي سلامت افراد و جوامع هستيم و روند بهبود به گونه‌اي است كه به سوي جهاني سالم و عاري از بيماري‌هاي عفوني پيش مي‌رويم، ولي هنوز در جهان سالانه بيش از 3/17 ميليون نفر به علت ابتلا به بيماري‌هاي عفوني جان خود را از دست مي دهند.

اين در حالي است كه بسياري از اين بيماري‌ها و مرگ و مير ناشي از آنها به طور كامل قابل پيشگيري است، چون آگاهي نسبت به منابع عفونت، مخازن، راه‌هاي انتقال و دوره قابليت سرايت، اصول اساسي پيشگيري و شناخت عوامل منجر به تماس با عامل عفونت‌زا و عوامل مساعدكننده در ابتدا مبناي كنترل بيماري‌هاي عفوني است كه در نتيجه با قطع زنجيره انتقال، ميزان مرگ و مير ناشي از ابتلا به بيماري‌هاي عفوني كاهش مي‌يابد. كنترل عفونت به صورت يك برنامه منسجم از اواخر دهه 1950 در آمريكا شكل گرفت و طي سال‌ها بعد با درهم آميخته شدن علم اپيدميولوژي و آمار به علوم ميكروب‌شناسي و بيماري‌هاي عفوني اين برنامه چنان اهميت يافته كه در كشورهاي صنعتي تبديل به يك پارامتر تعيين‌كننده براي ارزيابي كيفيت ارائه خدمات درماني شده است.

تلاش براي رهايي از عفونتهاي بيمارستاني

مطالب مشابه :

حوزه های عملکردی بيمارستان

برنامه بهداشت محيط بيمارستان

چگونه يك (HIS) يا سیستم اطلاعات بیمارستانی راه اندازي كنيم؟

توانبخشي قلب

برنامه حوادث غير مترقبه بيمارستاني و سامانه فرماندهي حادثه بيمارستان

مديريت بحران در بيمارستان

مدیریت خدمات بهداشتی درمانی

سيستم اطلاعات بيمارستاني

تلاش براي رهايي از عفونتهاي بيمارستاني

استاندارهاي مراقبت و درمان كودكان در بيمارستان ها