مدیریت زنجیره تامین

شكل 1. پنج عملكرد براى مدیریت زنجیره تامین

عملكرد1: ساختار شركاى زنجیره تامین:
طراحى زنجیره تامین بر اساس كارایى كه بر روى عوامل استراتژیك و با توجه و نیازمندى‌هاى مشترى براى طراحى زنجیره تامین است، پایه‌ریزى شده‌ است، به طورى‌كه محدوده محصولات موجود، سرویس‌ها، محصولات جدید یا بخش مشتریان را پوشش مى‌دهد. بر پایه آگاهى از محصول نهایى در زنجیره تامین پایه‌ریزى مى‌شود. این به این مفهوم است كه در دوره طولانى، كیفیت محصولات براى ادامه رقابت، باید توسعه و بهبود بیابد. همچنین یكپارچگى زنجیره تامین، میزان رقابت‌پذیرى سازمان را تعیین خواهدكرد .

عملكرد 2: پیاده سازى ارتباطات مشاركتى:
این بخش به انواع مشاركت‌هاى ضرورى براى شركت اشاره مى‌كند. این عملكرد ارتباطات زنجیره تامین را به مشاركت با عوامل خارج از شركت گسترش مى‌دهد. هر تغییرى در زنجیره تامین باید به اطلاع شركا برسد و در كل زنجیره پیاده شود.
در این قسمت عملیات پشتیبان فرآیندهاى زنجیره تامین بیان مى شوند.
• سازماندهى تغییرات و نقش عملكردها در تغییرات زنجیره تامین
• فرآیند مشاركتى براى طراحى مجدد زنجیره تامین
• اجراى ارزیابى ها و نقش آنها
• جایگاه عملكرد مدیریت زنجیره تامین درون شركت

عملكرد 3 : طراحى زنجیره تامین براى سود دهى استراتژیك:
مدیریت زنجیره تامین، مشاركت موثر عوامل خارج از شركت را ایجاب مى‌كند. اما ارتباط هر شركت با شركت‌هاى خارج از آن بسیار مشكل‌زا است. در مورد شركاءدقت به موارد زیر ضرورى است:
• مركز رقابت: هدف مدیریت زنجیره تامین و انتخاب شركا چه تاثیرى بر اهداف رقابتى دارد؟
• انگیزه شركا
• ساختار شركا

عملكرد 4 : اطلاعات مدیریت زنجیره تامین
نقش سیستم‌هاى اطلاعاتى را در اصلاح زنجیره تامین نباید نادیده گرفت. این بخش نقش تكنولوژى را در اصلاح زنجیره تامین نشان مى دهد. تغییرات سیستمى باید تغییرات ( اصلاح ) فرآیندها و استراتژى شركت تحت الشعاع قرار دهد.
• عناصر سیستم زنجیره تامین
• نوآورى تكنولوژیكى
• استفاده از وابسته هاى نرم افزارى
• مشكلات موجود در مراحل پیاده سازى

عملكرد 5: كاهش هزینه زنجیره تامین:
شاخص اصلى بهبودى زنجیره تامین، كاهش هزینه است. این كوشش‌ها براى استراتژى‌ها و سیاست‌هاى كارایى انجام مى شود. پنج دلیل اصلى هزینه زایى عبارت‌اند از:
• عدم وضوح فرآیند زنجیره تامین
• تغییرات رویه هاى داخلى و خارجى شركت
• ضعف موجود در طراحى تولید
• وجود اطلاعات ناقص براى تصمیم گیرى
• ضعف حلقه هاى زنجیره در ارتباط میان شركا زنجیره تامین

6- طرح كلى یك زنجیره تامین :
به طور كلى زنجیره‌تامین، زنجیره‌اى است كه همه فعالیت‌هاى مرتبط با جریان كالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل كالاى نهایى به مصرف كننده را شامل مى‌شود. در ارتباط با جریان كالا دو جریان دیگر كه یكى جریان اطلاعات و دیگرى جریان منابع مالى و اعتبارات است نیز حضور دارد.

محققان و نویسندگان مختلف ، نگرش‌ها و تعاریف متفاوتى را از زنجیره تامین ارایه كرده اند. برخى زنجیره تامین را در روابط میان خریدار و فروشنده محدود كرده اند، كه چنین نگرشى تنها بر عملیات خرید رده اول در یك سازمان تمركز دارد. گروه دیگرى به زنجیره تامین دید وسیع‌ترى داده و آن را شامل تمام سرچشمه‌هاى تامین (پایگاه‌هاى تامین) براى سازمان مى دانند. با این تعریف ، زنجیره تامین شامل تمام تامین كنندگان رده اول ، دوم ، سوم ... خواهد بود. چنین نگرشى به زنجیره تامین ، تنها به تحلیل شبكه تامین خواهد پرداخت . دید سوم ، نگرش زنجیره ارزش <پورتر> است كه در آن زنجیره تامین شامل تمام فعالیت‌هاى مورد نیاز براى ارایه یك محصول یا خدمت به مشترى نهایى است. با نگرش یاد شده به زنجیره تامین ، توابع ساخت و توزیع به عنوان بخشى از جریان كالا و خدمات به زنجیره اضافه مى‌شود. در واقع بااین دید، زنجیره تامین شامل سه حوزه تدارك ، تولید و توزیع است .

7- فرآیندهاى اصلى
مدیریت زنجیره تامین داراى سه فرآیند عمده است كه عبارت‌اند از:
1) مدیریت اطلاعات
2)مدیریت لجستیك
3) مدیریت روابط (RELATIONSHIP MANAGEMENT) .
مدیریت اطلاعات : امروزه نقش ، اهمیت و جایگاه اطلاعات براى همگان بدیهى است . گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث مى‌شود تا فرآیندها موثرتر و كاراترگشته و مدیریت آنها آسان‌تر گردد. در بحث زنجیره تامین - همان طور كه گفته شد -اهمیت موضوع هماهنگى در فعالیتها، بسیار حائز اهمیت است . این نكته در بحث مدیریت اطلاعات در زنجیره ، مدیریت سیستم هاى اطلاعاتى و انتقال اطلاعات نیز صحت دارد. مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شركا باعث خواهد شد تا تاثیرات فزاینده‌اى در سرعت، دقت، كیفیت و جنبه‌هاى دیگر وجود داشته باشد. مدیریت صحیح اطلاعات موجب هماهنگى بیشتر در زنجیره خواهد شد. به طور كلى در زنجیره تامین ، مدیریت اطلاعات در بخش‌هاى مختلفى تاثیرگذار خواهد بود كه برخى از آنهاعبارت‌اند از:
مدیریت لجستیك (انتقال، جابجایى، پردازش و دسترسى به اطلاعات لجستیكى براى یكپارچه سازى فرآیندهاى حمل و نقل، سفارش دهى و ساخت، تغییرات سفارش، زمان‌بندى تولید، برنامه هاى لجستیك و عملیات انباردارى) ; تبادل و پردازش داده‌ها میان شركا (مانند تبادل و پردازش اطلاعات فنى، سفارشات و...) : جمع آورى و پردازش اطلاعات براى تحلیل فرآیند منبع یابى و ارزیابى ، انتخاب و توسعه تامین كنندگان ; جمع آورى و پردازش اطلاعات عرضه و تقاضا و ... براى پیش بینى روند بازار و شرایط آینده عرضه و تقاضا; ایجاد و بهبود روابط بین شركا.
چنانچه پیداست ، مدیریت اطلاعات و مجموعه سیستم هاى اطلاعاتى زنجیره تامین مى تواند برروى بسیارى از تصمیم‌گیرى‌هاى داخلى بخش‌هاى مختلف زنجیره تامین موثر باشد كه این موضوع حاكى از اهمیت بالاى این مولفه در مدیریت زنجیره تامین است .
مدیریت لجستیك : در تحلیل سیستم هاى تولیدى (مانند صنعت خودرو)، موضوع لجستیك بخش فیزیكى زنجیره تامین را در بر مى گیرد. این بخش كه كلیه فعالیت‌هاى فیزیكى از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایى شامل فعالیت‌هاى حمل و نقل، انباردارى، زمان‌بندى تولید و... را شامل مى شود، بخش نسبتا بزرگى از فعالیت‌هاى زنجیره تامین را به خود اختصاص مى دهد. در واقع ، محدوده لجستیك تنها جریان مواد و كالا نبوده بلكه محور فعالیت‌هاى زنجیره تامین است كه روابط و اطلاعات ، ابزارهاى پشتیبان آن براى بهبود در فعالیت‌ها هستند.
مدیریت روابط: فاكتورى كه ما را به سمت فرجام بحث راهنمایى مى كند و شاید مهم‌ترین بخش مدیریت زنجیره تامین به خاطر ساخت و فرم آن باشد، مدیریت روابط در زنجیره تامین است. مدیریت روابط، تاثیر شگرفى بر همه زمینه‌هاى زنجیره تامین و همچنین سطح عملكرد آن دارد. در بسیارى از موارد، سیستم هاى اطلاعاتى و تكنولوژى مورد نیاز براى فعالیت‌هاى مدیریت زنجیره تامین به سهولت در دسترس بوده و مى توانند دریك دوره زمانى نسبتا كوتاه تكمیل و به كار گمارده شوند. اما بسیارى از شكست‌هاى آغازین در زنجیره تامین ، معلول انتقال ضعیف انتظارات و توقعات و نتیجه رفتارهایى است كه بین طرفین درگیر در زنجیره به وقوع مى پیوندد. علاوه بر این ، مهم‌ترین فاكتور براى مدیریت موفق زنجیره تامین ، ارتباط مطمئن میان شركا در زنجیره است، به گونه اى كه شركا اعتماد متقابل به قابلیت‌ها و عملیات یكدیگر داشته باشند. كوتاه سخن این كه درتوسعه هر زنجیره تامین یكپارچه، توسعه اطمینان و اعتماد در میان شركا و طرح قابلیت اطمینان براى آنها از عناصر بحرانى و مهم براى نیل به موفقیت است.
8- فازهاى اصلى مدیریت زنجیره تامین
فاز اول: طراحى مفهومى

فاز اول نشان دهنده استراتژى ساخت است. در این فاز نحوه اداره سازمان با ایجاد یك تصویر براى آینده و ایجاد یك ساختار براى پیاده سازى تعیین مى‌شود. براى فرآیندهاى فاز اول یك مدل ویژه سازمان لازم است كه از یك سازمان به سازمان دیگر متفاوت است. بحث اصلى در این فاز طراحى مفهومى است كه مدركى براى تصدیق و اجراى دو فاز دیگر است. هدف از اجراى این فاز درك جزییات مربوط به هزینه‌ها و شناخت سیستم و منافع پیاده‌سازى SCM است.

فاز دوم: طراحى جزییات و تست
این فاز همان‌طور كه در شكل پایین مشاهده مى‌‌شود مى تواند همزمان با فاز اول و سوم اجرا شود. یعنى جزییات طراحى مى‌شود و به طور هم‌زمان راه حل‌ها در دنیاى واقعى تست مى‌شوند. در این فاز ایجاد تغییرات در ساختار سازمان و در نظر گرفتن آنها براى پیاده‌سازى در سیستم به منظور پشتیبانى طراحى زنجیره تامین جدید توصیه مى‌شود.

فاز سوم: پیاده سازى
در این فاز در ادامه فاز دوم، زمان‌بندى پیاده سازى دوره هاى بلندمدت عملیات و تغییرات در سیستم به منظور ایجاد تسهیلات انجام مى‌گردد. شكل زیر فازهاى اصلى مدیریت زنجیره تامین را نشان مى‌دهد:

شكل 2. فازهاى اصلى SCM

9- فن‌آورى اطلاعات و مدیریت زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین بر رویكردى مشترى محور استوار است. بر این اساس، ارتباط به موقع و كامل بین همه عناصر زنجیره براى اطلاع از نیازهاى مشترى و میزان تامین نیازها از ضروریات زنجیره است. براى تسهیل جریان اطلاعات و مدیریت دقیق آن بسترى مناسبى از نرم افزارها و سیستم هاى اطلاعاتى یكپارچه و شبكه هاى اكسترانت و اینترانت موردنیاز است. با به كارگیرى تجارت الكترونیك در زنجیره تامین نیز مى توان بر مبناى مدل)7 B2B و8 (B2E براى توصیف عملیات خرید، فروش و مبادله محصــولات، خدمات و اطلاعات ازطریق شبكه هاى رایانه اى و به خصوص اینترنت با تامین كنندگان بهره جست.
برمبناى مدلى دیگر از تجارت الكترونیك (E-COMMERCE) شركت‌هاى همكار در یك زمینه به خصوص از طریق شبكه‌هاى الكترونیكى نیز مى توانند به همكارى و اشتراك مساعى بپردازند. چنین همكارى اغلب بین شركت‌هــاى حاضر در یك زنجیره تامین اتفاق مى افتد.

با توجه به این كه بر مبناى مدلى دیگر از تجارت الكترونیك (E-COMMERCE) شركت‌هاى همكار در یك زمینه به خصوص ازطریق شبكه هاى الكترونیكى نیز مى توانند به همكارى و اشتراك مساعى بپردازند. چنین همكارى اغلب بین شركت‌هــاى حاضر در یك زنجیره تامین اتفاق مى افتد.
با به كارگیرى تجارت الكترونیك در زنجیره تامین نیز مى توان برمبناى مدل )7 B2B و8 (B2E براى توصیف عملیات خرید، فروش و مبادله محصــولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبكه هاى رایانه اى و به خصوص اینترنت با تامین كنندگان بهره جست.

10 - بررسى جایگاه مدیریت زنجیره تامین در پیاده‌سازى تجارت الكترونیك
به طور كلى مدیریت زنجیره تامین یكى از زیرساختارهاى پیاده‌سازى تجارت الكترونیك است. از دید صنعتى تجارت الكترونیكى بین بنگاه‌ها عمدتا در صنایعى رخ مى‌دهد كه زنجیره تامین در آن جا شكل گرفته باشد. یك تولیدكننده همواره عاملى است كه در وسط فرآیند فعالیت اقتصادى قرار دارد. تولید كننده خود خریدار كالا از تامین كنندگان خود و فروشنده كالایى جدید به خریداران خود است. چون فروشنده به تولیدكننده خود تامین كنندگان دارد و ضمنا خریدار كالا نیز ممكن است خود مشتریانى داشته باشد، ما با زنجیره‌اى از بنگاه‌ها روبه‌رو هستیم كه هر كدام هم خریدار و هم فروشنده هستند. این مجموعه شبیه به زنجیر است، زیرا همه به هم وابسته هستند. با مدیریت درست زنجیره تامین همه عناصر موجود در زنجیره منتفع شده و ضمنا با ارایه كالاى مرغوب و ارزان جامعه را نیز منتفع مى‌كند. از همین رو یكى از مسایل مهم صنایع در كشورهاى پیش رفته «مدیریت زنجیره تامین یا (SCM)، Supply Chain Management» است. یكى از عناصر مهم مدیریت زنجیره خودكارسازى امر خرید و فروش بین اعضاى زنجیره است. این امر آن قدر مهم و حیاتى است كه حتى قبل از ظهور اینترنت صنایع خودروسازى و هوافضایى كه بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین زنجیره‌هاى تامین را دارند، خود با صرف هزینه گزاف اقدام به ایجاد شبكه كرده بودند.
در حال حاضر استاندارد EDI كه امروزه با كمك سازمان جهانى استانداردها در محیط اینترنت و بر بستر استاندارد XML براى امور تجارى در حال كاربرد است، از همین شبكه‌هاى اختصاصى به وجود آمده است. براى مدیریت زنجیره تامین پایدارى زنجیره یك عامل مهم و حیاتى است و معمولا اشكال پیچیده، كارآمد و پایدار مدیریت زنجیره تامین تنها در بنگاه‌هاى بزرگ اقتصادى دیده مى‌شود. درحال حاضر در كشور ما در این زمینه كمبود جدى وجود دارد. از یك طرف تعداد بنگاه‌هاى اقتصادى بزرگ در كشور بسیار كم است. این تعداد كم هم عمدتا ماهیتى غیرخصوصى دارند و بنابراین خود با مشكل پایدارى در مواجه با مسایل سیاسى روبه‌رو هستند. از طرف دیگر تعداد زنجیره‌هاى تامین پایدار نیز در كشور بسیار كم است. دو نمونه قابل ذكر را مى‌توان صنعت خودرو و صنایع نفت كشور دانست.

11- موانع پیاده‌سازیSCM
تحولات اخیر كشورهاى منطقه آنها را ناگزیر به به كارگیرى محصولات مدیریت زنجیره تامین در حوزه صنایع مى‌سازد. پیش بینى مى‌شود در سال‌هاى آتى فرصت‌هاى بازار محصول مناسبى براى محصول در منطقه وجود داشته باشد كه فرصت‌هاى صادرات محصول را فراهم مى‌نماید. این كشورها به عنوان بازار بالقوه محصول در نظر گرفته مى‌شود.

به لحاظ ساختارى مهم‌ترین مشكلى كه زنجیره تامین با آن روبروست، مشكل تعدد مراكز تصمیم گیرى براى تولید، تبدیل و جریان كالاست. این امر موجب تشدید نوسانات تقاضا در طول زنجیره مى شود. هرچقدر از انتهاى زنجیره به سمت ابتداى زنجیره (اولین تامین كننده) حركت كنید، نوسانات تقاضا تشدید مى‌گردد. این پدیده به اثر «شلاق چرمى» معروف است. این مسئله موجب افزایش موجودى انباشته میان اعضاى زنجیره مى‌گردد كه در نهایت باعث بالارفتن هزینه و قیمت نهایى كالا شده و قدرت رقابت زنجیره كاهش خواهدیافت.
فناورى اطلاعات ازطریق تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات سازمان و تامین كنندگان را قادر به آگاهى و تامین به موقع احتیاجات یكدیگر مى كنــد و این فلسفه تولید به هنگام را قوت مى‌بخشد.

در سال‌هاى آتى با رشد صنعت نرم‌افزار پیش‌بینى مى‌شود كه محصول در صنایع مونتاژ قطعات الكترونیكى نیز نفوذ داشته باشد. پیش‌بینى مى‌شود با رواج به كارگیرى فن‌آورى اطلاعات در صنایع و آماده‌سازى زیرساختارها و بستر پیاده‌سازى سیستم‌هاى مدیریت زنجیره تامین حجم تقاضا به طور فزاینده‌اى افزایش یابد.

12- بررسى تكنولوژى تولید و برآورد نحوه تامین دانش فنى مورد نیاز
مدیریت زنجیره تامین بر رویكردى مشترى محور استوار است. لذا ارتباط به موقع و كامل بین همه عناصر زنجیره براى اطلاع از نیازهاى مشترى و میزان تامین نیازها از ضروریات زنجیره است. براى تسهیل جریان اطلاعات و مدیریت دقیق آن بسترى مناسبى از نرم افزارها و سیستم‌هاى اطلاعاتى یكپارچه و شبكه هاى اكسترانت و اینترانت موردنیاز است.

تولید محصول در داخل یا ارایه محصول از طریق مشاركت‌ با تولیدكنندگان محصول در دنیا امكان‌پذیر است. كه در در صورت تولید داخل منجر به توسعه صنعت نرم‌افزار در شركت خواهد شد و در صورتى كه محصول توسط با سرمایه‌گذارى مشترك با شركت خارجى امكان به كارگیرى نیروى متخصص در زمینه بازاریابى و خدمات پشتیبانى نصب و راه‌اندازى محصول و خدمات پس از فروش را خواهد داشت.

13- نتیجه‌گیرى
امروزه شركت‌ها دریافته‌اند كه بخش خرید آنها مى تواند به طور فزاینده اى در افزایش كارآیى و اثربخشى آنها موثر باشد و به همین دلیل شیوه هاى خریدشان را تغییر داده و سعى كرده اند تا براى كالاهاى خود شیوه خرید مناسب را بیابند، به طورى كه بخش خرید بتواند به عنوان جزیى از شركت ، اهداف استراتژیك خرید شركت را برآورده سازد. براى تحقق این امر هر خرید استراتژیك نیازمند یك برنامه ریزى استراتژیك خرید براى كالاى مورد نظر است كه معناى این سخن برقرارى یك رابطه استراتژیك با تامین كنندگان است .آشكار است كه براى تحقق این امر باید با تامین كنندگان شایسته و منتخب روابط استراتژیك برقرار كرد تا در جوار همكارى استراتژیك با آنها بتوان به مزایاى رقابتى مورد نظر دست یافت.
براى رسیدن به اهداف توسعه فناورى اطلاعات و كسب و كار الكترونیك پیاده‌سازى راه‌حل‌هاى مدیریت زنجیره تامین در سازمان‌ها به عنوان ضرورت اساسى مطرح مى‌گردد. توصیه مى‌شود صنایعى نظیر صنعت خودرو، صنایع هوا فضا و پتروشیمى كه تامین‌كنندگان زیادى دارند از این راه‌حل براى بهبود ارتباط با تامین‌كنندگان بهره‌گیرند.

مراجع:
1. سایت اطلاع رسانى ثناراى
2. جزوه مدیریت زنجیره تامین سازه‌گستر سایپا
3. سایت اطلاع‌رسانى مجله تدبیر
4. طهمورث ، سهراب ، ضرورت برنامه ریزى منابع تولیدى " MRPII" .
5. مجله روش شماره 61 دى ماه 79 .
6. فلاح آبكنارى ، اسماعیل . سیستم برنامه ریزى تامین مواد " MRP ".
7. مجله روش شماره 61 دى ماه 79 .
8. سعیدى كیا ، على اكبر – مظفرى فرد ، جعفر و ریاضى درسى ، محمد طاهر .
9. مدیریت زنجیره تامین ، مجله روش شماره 61 دى ماه 79 .
10. Supply chain Management . James , B . A yers – 2000
11. معصومى ، مریم . ارایه راهكار براى طراحى یك سیستم تامین قطعه در چهارچوب مدیریت زنجیره تامین . پایان نامه كارشناسى ارشد . دكتر غضنفرى – دانشگاه علم و صنعت .
12. منبع یابى استراتژیك در مدیریت تامین كنندگان ، پایان نامه كارشناسى ارشد .
13. دانشگاه علم و صنعت
14. مدیریت زنجیره تامین ، پایان نامه كارشناسى ارشد ، دانشگاه امیركبیر – 1380 .
17-K . Herbst – D . Garcia – J . Wells Bringing together the links in the supply chain
18 - F. M . Read . & K . Walsh Technological Innovation Within the supply chain
* دانشجوى كارشناسى ارشد فناورى اطلاعات
كارشناس شركت مگفا
[email protected]

مدیریت زنجیره تامین

مطالب مشابه :

کایزن چیست

کنترل کیفیت

هزینه های کیفیت

مدیریت زنجیره تامین

مديريت زنجيره تأمين (SCM)

اقتصاد.مدیریت زنجیره تامین