خلاصه درس جامعه شناسی سازمانها از منوچهر صبوری

نوع شناسی سازمانها:

نوع شناسی مجموعه یی ست از انواع که دارای ویژگیهای مشترک معینی هستند،اما به اندازه کافی نیز متفاوت هستند که از یکدیگر قابل تشخیص باشند.

نوع شناسی شیوه توصیف و متمایز کردن تفاوتهای میان سازمانهاست.

نوع شناسیهای سازمان نیز مانند نظریه ها دارای محدودیتهایی هستند و هیچ نوع شناسی کاملا جامع و فراگیر نیست.اما نوع شناسی از این نظر سودمند است که به وسیله آن می توانیم انبوه سازمانهایی را که وجود دارند طبقه بندی کنیم و وجود تشابه مهم آنها را که ارزش واقعی و نظری بالقوه دارند مشخص کنیم.

معيارهاي طبقه بندي انواع سازمانها :

هدفهاي سازمان ، فغاليتهاي اصلي سازمان، كنترل سازماني،تمركز اقتدار،ساخت ارتباطات، محدوديتهاي مربوط به عضويت ، وابستگي به ديگر سازمانها ، منابع درآمد ، تغيير فعاليتها و الگوي رشد و زوال سازمان

انواع سازمان از نظر هيوز :

1) سازمانهاي داوطلبانه :انجمن جامعه شناسی آمریکا

2) سازمانهاي نظامي :ارتش،دانشکده نظامی

3) سازمانهاي بشر دوستانه :دانشگاهها،بیمارستانها

4) سازمانهاي اقتصادي بزرگ:جنرال موتورز،بانک آمریکا

5) سازمانهاي اقتصادي خانوادگي :موسسات اقتصادی کوچک و مافیا

متغیر اصلی یا معیاری که اتزیونی برای نوع شناسی خود بر می گزیند قبول دستورات است که در رابطه بین اعمال کنندگان قدرت و کسانیکه قدرت بر آنها اعمال می گردد عامل اصلی را تشکیل می دهد.قبول دستورات به اطاعت عضو سازمان و دلایل این اطاعت مربوط می شود.این رابطه به گفته اتزیونی عبارت است از قدرتی که به وسیله روسا برای کنترل مرئوسین اعمال می گردد و جهت گیری مرئوسین نسبت به این قدرت.

اطاعت یا قبول دستورات در سازمان ها نتیجه دو عامل است:

1. جهت گیری اعضا نسبت به نظام قدرت سازمان

2. وسایل موجود برای اعمال قدرت

طبقه بندي سازمان از نظر انزيوني با در نظر گرفتن جنبه هاي قدرت و كنترل است :

سه نوع قدرت :

v اجباري ( زور )

v مادي ( دستمزد و پاداش )

v هنجاري ( نمادي )

شيوه واكنش اعضاي سازمان نسبت به اعمال قدرت بر آنها :

اجباري بيگانه كننده

مادي حسابگرانه

هنجاري اخلاقي

برخی نمونه های انواع روابط ناسازگار برای مثال انواع اجباری- اخلاقی و هنجاری-بیگانه کننده در سازمان مشاهده می شود

شخصی که به خدمت نظام در ارتش فراخوانده شده است حتی اگر با دستوراتی که مافوق هایش صادر می کنندموافق نباشد به علت ملاحظات اخلاقی(برای مثال چون وظیفه میهنی خود را انجام می دهد)دستورات را اجرا می کند.ناسازگاری هنجاری-بیگانه کننده ؛برای مثال ممکن است هنگامی رخ دهد که کشیشی در کلیسا آنچه را که اصولی می داند انجام می دهد(موعظه و راهنمایی کسانیکه مشکلاتی در زندگی زناشویی خود دارند) ممکن است موقعیت او ایجاب کند که مجرد بماند و به مرور زمان از این جهت احساس عدم رضایت کند .سرانجام با وجود اعتقاد به اصولی که از آن پیروی می کند در کار خود در کلیسا دچار احساس بیگانگی می شود.

ناسازگاری اجباری- حسابگرانه ممکن است در مورد مدیر جوان بلند پروازی مشاهده شود که احساس می کند مجبور است کارهایی را انجام دهد که به اعتقاد وی پایین تر از شایستگیها و تواناییهای اوست.با وجود اینکه او می داند که اگر به این کارها ادامه دهد سرانجام ممکن است به موقعیتی ارتقا پیدا کند که ناچار نخواهد بود اینگونه کارهای نامطلوب را انجام دهد.

رابطه یی بین توزیع قدرت در سازمان و ساختار اطاعت وجود دارد.این رابطه را می توان در مقایسه بین سازمانهای اجباری و هنجاری مشاهده کرد.سازمانهای اجباری میان افرادی که قدرت را اعمال می کنند و کسانیکه تابع قدرت هستند تمایز قایل می شوند و سازمانهای هنجاری می کوشند همه اعضای سازمان را یکپارچه کنند.

انتقادات وارد بر اتزيوني :

1) نگاه كاكردگرايانه به مسائل

2) عدم توجه كافي به محيط سازمان

3) عدم توجه به روابط علي بين انواع قدرت

4) مستقل فرض كردن اثر بخشي سازمان از فرد و منافع سازمان

بلا و اسکات طبقه بندی سازمانها را بر اساس این اصل قرار داده اند که چه کسی از فعالیت سازمان سود می برد یا ذینفع اصلی درسازمان کیست.

سود برنده از فعاليت سازمان از نظر بلا و اسكات:

Ø مشتريان

Ø عامه مردم

Ø صاحبان يا مديران سازمانها

Ø اعضا يا افراد عادي سازمانها

بلا و اسکات چهار نوع سازمان را به این ترتیب متمایز کرده اند:

1. سازمانهای دارای نفع مشترک که ذینفع اصلی در آنها اعضای سازمان هستند مانند:احزاب سیاسی،اتحادیه های کارگری،سازمانهای نظامیان قدیمی

2. سازمانهای سوداگری که صاحبان آنها ذینفع اصلی هستند.مانند:شرکتهای صنعتی،بانکها

3. سازمانهای خدماتی که ذینفع اصلی در آنها گروه مشتریان هستند مانند:موسسات خدمات اجتماعی،بیمارستانها،مدارس،موسسات مشاوره حقوقی،درمانگاههای بهداشت روانی

4. سازمانهای رفاه عمومی که در آنها ذینفع اصلی عامه مردم هستند.مانند:خدمات نظامی،ادارات پلیس،آتش نشانی،گارد ملی

مسئله اساسی در سازمانهای دارای نفع مشترک حفظ فرآیندهای دموکراتیک داخلی و فراهم کردن امکان مشارکت و کنترل به وسیله اعضاست.

مسئله اصلی برای موسسات سوداگری به حداکثر رساندن کارآیی سازمان در وضعیت رقابت است.

انتقادات وارد بر نظريه بلا و اسكات :

q توجه بيش از اندازه به مسئله كارايي

q عدم توجه به نقش سياسي سازمان

q محدود كردن كارايي به چهار گروه طبقه بندي شده

q ترديد در ارتباط بين ساختارها و هدفهاي سازمان

q ثابت نماندن استفاده كنندگان از خدمات يك سازمان خاص

q ناديده گرفتن نقش كنترل كنندگان در كسب سود سازمان

خلاصه درس جامعه شناسی سازمانها از منوچهر صبوری

مطالب مشابه :

مقاله درباره مدیریت سازمان

انواع سازمان‌ دادن

اصول و مبانی سرپرستی و مدیریت سازمانها

روش‌های سازمان دادن

انواع سازمان :

انواع سازمانها و ويژگي هاي آنها

انواع سازمانها

سازمان و انواع آن

خلاصه درس جامعه شناسی سازمانها از منوچهر صبوری

چارلز هندی انواع سازمانها